Τα Μυστήρια και η Φαντασία του Σύμπαντος

Το Σύμπαν είναι τεράστιο κι εντελώς ανεξερεύνητο. Ναι, ξέρουμε πολύ περισσότερα γι' αυτό απ' ό,τι οι πρόγονοί μας, μα και πάλι σε γενικές γραμμές δεν ξέρουμε ούτε την τύφλα μας γι' αυτό. Η εξερεύνηση του Διαστήματος είναι σαν να περπατάς σ' ένα σκοτεινό δάσος, με μόνη σου παρέα έναν φακό, χωρίς να ξέρεις τι θαυμαστό, παράξενο, μα και τρομακτικό μπορεί να πεταχτεί μπροστά σου. Είσαι σίγουρος ότι αυτό που μοιάζει με βράχο είναι όντως βράχος και όχι αρκούδα; Τι ήταν αυτό που πετάχτηκε μπροστά σου; Ήταν ένα ελάφι. Τίποτα παράξενο. Έτσι δεν είναι; Και... είσαι σίγουρος ότι δεν είσαι ο μόνος σ' όλο το δάσος που το εξερευνάει με φακό;

Να, ορίστε τι συμβαίνει με την εξερεύνηση του Διαστήματος. Πολλές φορές συναντάς κάτι και δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το τι είναι. Κάτι που δείχνει συνηθισμένο μπορεί να κρύβει μια συναρπαστική ιστορία, ενώ κάτι που δείχνει ασυνήθιστο μπορεί να εξηγηθεί με τη πιο λογική (και μερικές φορές βαρετή ) εξήγηση που υπάρχει. Και μερικές φορές ισχύουν ταυτόχρονα και τα 2! Βέβαια ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Μπορεί να είναι και πλαστικό καλυμμένο με φτηνιάρικη χρυσόσκονη. Και όπως σωστά καταλάβατε, αναφέρομαι σε κάτι κουλές θεωρίες που δεν εξηγούν τίποτα, δε στηρίζονται πουθενά, και ακολουθούν την κλασσική περπατημένη "Η NASA βρύκε ρωζ μωνόκερους στων Άρυ κε τω κρήφει, διαδοσται το!!!111".

Την ίδια ώρα η φαντασία καλπάζει, σε μια προσπάθεια να καλύψει το κενό που αφήνει πίσω της μια ανακάλυψη. Και πώς να μην το κάνει, όταν το ίδιο το Σύμπαν την προκαλεί; Τι άλλο υπάρχει στον Άλφα του Κενταύρου; Μήπως κάποιος πλανήτη που κατοικείται από εξωγήινους σπηλαιανθρώπους που μοιάζουν με αγγούρια; Τι άλλο υπάρχει στον Βέγα; Μόνο ο δίσκος ύλης που τον περιβάλει; Τι υπάρχει στον γαλαξία της Ανδρομέδας; Μήπως κάποια γαλαξιακή αυτοκρατορία που βάζει κάτω κάθε γαλαξιακή αυτοκρατορία που έχουμε συναντήσει στην επιστημονική φαντασία; Τι άλλο υπάρχει... στο ίδιο μας το Ηλιακό Σύστημα; Είναι μόνο οι 8 πλανήτες, οι δεκάδες δορυφόροι και πλανητοειδείς, οι χιλιάδες και εκατομμύρια αστεροειδείς και κομήτες, και τα δικά μας τα διαστημικά σκάφη; Ή και κάτι άλλο;

Το Σύμπαν είναι γεμάτο από θαύματα και μυστήρια, και σ' αυτό το θεματάκι θέλω να εξερευνήσω μερικά. Αν θέλετε, ελάτε μαζί μου. Το Σύμπαν είναι πολύ μεγάλο για έναν μόνο άνθρωπο.

Το 1859, ο μεγάλος Γάλλος αστρονόμος Ουρμπέν Λεβεριέ παρατήρησε ότι ο Ερμής δεν κινείται γύρω από τον Ήλιο όπως είχε υπολογιστή. Πρόσεξε μια αργή μετάπτωση της τροχιάς του Ερμή γύρω από τον Ήλιο, που δεν μπορούσε να εξηγηθεί πλήρως από την νευτώνεια μηχανική. Η μόνη εξήγηση ήταν ένας πλανήτης, ακόμα πιο κοντά στον Ήλιο από ότι αυτή του Ερμή, που με τη βαρύτητά του προκαλούσε τη διαταραχή αυτή.

Ο πλανήτης αυτός ονομάστηκε Ήφαιστος, και πολλοί αστρονόμοι προσπάθησαν να τον ανακαλύψουν. Τζίφος. Πέρασαν πολλά χρόνια και δε βρέθηκε τίποτα. Ο Λεβεριέ πέθανε το 1877, ο Αϊνστάιν το 1915 με τη θεωρία της σχετικότητας εξήγησε το φαινόμενο αυτό, και ο Ήφαιστος κι επισήμως πήρε πόδι απ' την επιστημονική κοινότητα.

Όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Μπορεί να μην υπάρχει πλανήτης ανάμεσα στον Ερμή και τον Ήλιο, μα ίσως εκεί συναντήσουμε μια μικρή ζώνη αστεροειδών, αποτελούμενη από μια νέα ομάδα αστεροειδών, τους vulcanoids. Αυτοί οι αστεροειδείς είναι πιο κοντά στον Ήλιο απ' ό,τι ο Ερμής και ίσως κρύβουν στοιχεία για τη δημιουργία και την εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος. Αν ισχύει η θεωρία, ότι ο Ερμής στο μακρινό παρελθόν έφαγε μια δυνατή μπούφλα από πρωτοπλανήτη (κάτι που ίσως εξηγεί τον τεράστιο πυρήνα του πλανήτη), τότε οι vulcanoids αποτελούν τα συντρίμμια της σύγκρουσης αυτής.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν εντοπιστεί, και κανείς δεν ξέρει αν υπάρχουν. Είναι πολύ κοντά στον ήλιο και πολύ μικροί, κάνοντας τον εντοπισμό τους εξαιρετικά δύσκολο, αν φυσικά υπάρχουν. Η αποστολή STEREO της NASA θα τους είχε εντοπίσει, κάτι το οποίο δεν έγινε, άρα οι vulcanoids δεν υπάρχουν. Σωστά; Μη βιάζεστε, γιατί η NASA ετοιμάσει νέα αποστολή για τον Ήλιο, το Solar Probe Plus. Ίσως στην αποστολή αυτή να βρεθούν οι vulcanoids, αν φυσικά υπάρχουν.

Όμως έστω ότι υπάρχουν. Πώς θα είναι; Ίσως έχουν διάμετρο μεταξύ 100 και 6.000 μέτρων, να έχουν κόκκινο-πορτοκαλί χρώμα, και ν' αποτελούνται από υλικά με μεγάλο βαθμό τήξης. Μα αυτό ίσως να μην είναι κανόνας. Μπορεί οι πιο κοντινοί ως προς τον Ήλιο volcanoids να είναι ουσιαστικά μεγάλα σφαιρικά κομμάτια λάβας, όπου κανένα σκάφος δε θα μπορούσε να προσγειωθεί σ' αυτά.

Θα μπορούσε κάποιος απ' αυτούς να τεθεί σε πορεία σύγκρουσης με τη Γη; Με τίποτα, γιατί είναι πολύ μακριά απ' εμάς και η τροχιά τους δε διασταυρώνεται ούτε καν με του Ερμή. Εκτός κι αν κάποια ηλιακή έκρηξη κάνει κάποιον vulcanoid να ξεκινήσει το ταξίδι του και στο υπόλοιπο Ηλιακό Σύστημα. Κι αν δεν έρθει κανένας απ' αυτούς σ' εμάς, θα πάμε εμείς σ' αυτούς. Ίσως χτίσουμε εκεί ορυχεία, ξενοδοχεία (όλο και κάποιος τρελός θα το σκεφτεί αυτό) ή ηλιακά εργοστάσια παραγωγής αντιύλης για τα διαστημικά μας σκάφη και τα ηλιακά μας ιστία. Αν υπάρχουν vulcanoids, θα είμαστε οι πρώτοι που θα τους επισκεφτούμε.

Εκτός κι αν κάποιος άλλος μάς έχει ήδη προλάβει

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Υπερίωνας ήταν ένας τιτάνας που γέννησε (με την σύζυγό του Θεία) τον Ήλιο, την Σελήνη και την Ηώ. Στην αστρονομία, είναι ένας από τους δορυφόρους του Κρόνου. Κι ένας από τους πιο παράξενους που υπάρχουν. Απλά δείτε τον. Δεν μοιάζει καν με δορυφόρο!

Ο Υπερίωνας έχει διάμετρο μόλις 270 χιλιόμετρων, όσο η απόσταση Αθήνα-Πάτρα περίπου, αλλά είναι γεμάτους με αμέτρητους παράξενους κρατήρες. Σε αντίθεση με τους κρατήρες που βρίσκουμε στη Σελήνη, αυτοί έχουν απότομα τοιχώματα, ρηχές πλαγιές, και επίπεδους πυθμένες. Αυτός ο δορυφόρος έχει τόσο χαμηλή πυκνότητα και είναι τόσο πορώδης, που οι μετεωρίτες δεν τινάζουν το έδαφος μα το συμπιέζουν, κάνοντας τον Υπερίωνα να μοιάζει περισσότερο με σφουγγάρι.

Μάλιστα, όσο περισσότερο το βλέπω, τόσο περισσότερο μου μοιάζει μ' ένα Hydracoral, εξωγήινα κοράλλια απ' το Beyond Earth: Rising Tide. Δε λέω ότι υπάρχει ένα μεγάλο εξωγήινο ον μέσα στον Υπερίωνα, αλλά και πάλι νιώθω πως κάτι κρύβεται εκεί μέσα. Μπορεί μέσα σ' αυτούς τους κρατήρες να κρύβονται γνώσεις για το Ηλιακό Σύστημα, ανεκμετάλλευτοι φυσικοί πόροι, ή και καταφύγια μελλοντικών κακοποιών. Μπορεί, όμως, μέσα να κρύβονται πράγματα τόσο τρομακτικά και παράξενα, που ίσως είναι προτιμότερο να παραμείνουν εκεί μέσα, καλά κρυμμένα από περίεργα μάτια. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε όντως η περιέργεια μπορεί να σκοτώσει τη γάτα.

Τον Ιανουάριο του 2010, ένα τηλεσκόπιο του προγράμματος LINEAR εντόπιζε ένα νέο αντικείμενο σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, στην περιοχή της Ζώνης των Αστεροειδών. Είχε ουρά, άρα πρόκειται για κομήτη, και του δόθηκε η ονομασία P/2010 A2. Μα όταν εξετάστηκε ένα μήνα μετά, οι επιστήμονες δεν πίστευαν στα μάτια τους. Η ουρά του "κομήτη" αυτού δεν αποτελείται από πάγο, μα από πέτρες και σκόνη! Τι σόι κομήτης είναι αυτός, που αφήνει άμμο αντί για χιόνι πίσω του; Και γιατί ο πυρήνας του δε βρίσκεται στο κέντρο της άλως, ούτε καν στον άξονα της ουράς του; Και γιατί μοιάζει τόσο με σκάφος των Klingon;

Κι όμως, υπάρχει εξήγηση για το μυστήριο αυτό. Στην πραγματικότητα ο P/2010 A2 δεν είναι κομήτης, μα αστεροειδής. Η ουρά του προκλήθηκε όχι από λιώσιμο πάγου, μα από πρόσφατη σύγκρουση που είχε μ' έναν μικρότερο αστεροειδή. Αυτό μπορεί να εξηγήσει τις ουρές που ανακάλυψαν οι επιστήμονες και σε άλλους αστεροειδείς, όπως τον 493 Griseldis.

Αυτή η ανακάλυψη με κάνει να σκέφτομαι. Θα μπορούσε να υπάρχει ένα είδος ουρανίου σώματος, που αποτελεί συνδυασμό αστεροειδή με κομήτη; Ένας αστερομήτης. Στις αρχές του Ηλιακού Συστήματος, οι αστεροειδείς δημιουργήθηκαν στο εσωτερικό σύστημα, ενώ οι κομήτες στο παγωμένο εξωτερικό. Στο ενδιάμεσο, όμως, θα ήταν εφικτή η δημιουργία ενός αστερομήτη; Αυτά τα αντικείμενα θα μπορούσαν να είναι παγωμένοι πυρήνες εγκλωβισμένοι μέσα σ' ένα πέτρινο κέλυφος, κάνοντας τους να μοιάζουν με αστεροειδείς. Όταν πλησιάζουν τον Ήλιο, ο πάγος λιώνει και υδρατμοί δραπετεύουν μέσω του πέτρινου φλοιού του αστερομήτη. Ένα υβρίδιο αστεροειδή και κομήτη, με both πέτρινη και παγωμένη ουρά.

Αν υπάρχουν τέτοια αντικείμενα, ίσως τα βρούμε γύρω από άλλα αστέρια, αν βέβαια υπάρχουν ή είναι εφικτή η ύπαρξή τους. Δεν έχουμε εντοπίσει αστερομήτες γύρω από τον Ήλιο. Ίσως να καταστράφηκαν πολύ καιρό πριν στρέψουμε τα μάτια μας στον ουρανό. Ίσως να μη δημιουργήθηκαν ποτέ. Ίσως να μην είναι καν εφικτή η ύπαρξή τους. Μα αν υπάρχουν, τότε θα αποδειχθεί για άλλη μια φορά ότι δε χρειαζόμαστε εξωτική νοημοσύνη και "μαγική" τεχνολογία για τη δημιουργία θαυμαστών ιστοριών. Η Φύση μια χαρά τα καταφέρνει και μόνη της να μας συναρπάσει. Εκτός κι αν σταματήσουμε να ξεχωρίσουμε την τέχνη απ' τη φύση. Στο κάτω κάτω, η τέχνη προέρχεται από τη φύση.

Και μπορεί με τη σειρά της να δημιουργήσει φύση.

Από τότε ξέρω πως δεν θα προφτάσω.

Η στάχτη

Μιαρές ασήμαντες λεπτομέρειες που καθορίζουν σιγά - σιγά τη ζωή σου.

Ποια ζωή σου;

Φιλοδοξίες, έρωτες, ενοχές,

πανάρχαια χρέη σπατάλησαν τη ζωή σου.

Τι έμεινε;

Η στάχτη των περασμένων κάθεται στα έπιπλα,

θολώνει τα τζάμια, τους καθρέπτες

και πάνω τους γράφω καμιά φορά τα ονόματα εκείνων που έφυγαν.

Και άλλοτε στέκομαι στο παράθυρο και κοιτάζω τους περαστικούς, να πηγαίνουν στην λήθη.

Οι γυναίκες κλαίνε θυμούμενες τα ψιθυρισμένα λόγια από παλιά ειδύλλια.

Όλο ψάχνουμε απεγνωσμένα να βρούμε έναν δρόμο.

Για να πάμε που;

Λοιπόν, πού ζήσαμε;

Ούτε εδώ, ούτε εκεί.

Φτηνά ξενοδοχεία σε μακρινές συνοικίες.

Με τα τραχωματικά λαμπιόνια, τους βρώμικους νιπτήρες.

Όπου πάνω τους ακούμπησαν και έκλαψαν ανύποπτοι ακόμα

μελλοντικοί δολοφόνοι, οι αυτόχειρες.

Μια νύχτα του καλοκαιριού, παιδί ακόμα,

βγήκα από το σπίτι και ξάπλωσα στον κήπο.

Και όπως κοίταξα τον ουρανό,

Θεέ μου! Τι απεραντοσύνη;

Πόσα άστρα!

Με έπιασε πανικός.

Από τότε ξέρω πως δεν θα προφτάσω.

Αν ένα μικρό αντικείμενο βρίσκεται στην ίδια σχεδόν τροχιά μ' ένα μεγαλύτερο, τότε παρατηρητές απ' το κεντρικό σώμα και το μεγαλύτερο αντικείμενο θα δουν ότι το μικρό αντικείμενο διαγράφει μια τροχιά που μοιάζει με πέταλο αλόγου. Οι δορυφόροι του Κρόνου Επιμηθέας και Ιανός διαγράφουν πεταλοειδείς τροχιές σε σχέση ο ένας με τον άλλον, μα τα πιο συναρπαστικά παραδείγματα θα τα βρούμε σε αστεροειδείς που διαγράφουν πεταλοειδείς τροχιές σε σχέση με τη Γη.

Μερικοί απ' αυτούς τους αστεροειδείς είναι οι 54509 YORP, 2002 AA29, και 2010 SO16. Ο τελευταίος είναι ο πιο ενδιαφέρον. Έχει διάμετρο 200 με 400 μέτρα και η τροχιά του είναι πιο σταθερή σε σύγκριση με τους άλλους. Έχει υπολογιστεί ότι θα παραμείνει σταθερή για τα επόμενα 120.000 χρόνια. Κι ίσως και παραπάνω. Πάνω από 1.000.000 χρόνια!

Ας υποθέσουμε ότι ήμασταν πάνω σ' αυτόν τον αστεροειδή. Πώς θα βλέπαμε τα πράγματα; Καθώς θα ήμασταν σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, θα βλέπαμε κάποια στιγμή τη Γη να μας πλησιάσει από μπροστά, την κατεύθυνση στην οποία κινούμαστε. Θα μας πλησιάσει λίγο (όχι πιο κοντά απ' τα 19.200.000 χιλιόμετρα, 50 φορές η απόσταση Γη-Σελήνη) και μετά θα αρχίσει να απομακρύνεται από εμάς. Μετά από 175 χρόνια, θα δούμε τη Γη να μας πλησιάζει και πάλι, αυτή τη φορά από πίσω. Θα μας πλησιάσει λίγο και μετά θα αρχίσει να απομακρύνεται από εμάς και πάλι. Ένας κύκλος που θα συνεχιστεί μετά από 175 χρόνια.

Αυτή η σταθερότητα δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη και ίσως θα μπορούσε να χρησιμεύσει κάπου. Θα μπορούσε να γίνει ένα ασφαλές σημείο για χρονοκάψουλα, όπου κάθε 175 χρόνια θα προσθέτονται νέες αναμνήσεις για το μέλλον. Ίσως χρησιμεύσει ως ηλιακό αστεροσκοπείο ή να αποτελέσει τη βάση για μια μελλοντική διαστημοσυσκευή. Θα μπορούσε να γίνει μια διαστημική αποικία, παρέχοντας σπίτι και δωμάτιο με θέα για τους μελλοντικούς άποικους. Εκτός κι αν χρησιμοποιείται ήδη. Ίσως από εξωγήινους επιστήμονες που θέλουν να μελετήσουν τη Γη από ασφαλή απόσταση, αν και το γεγονός ότι ο αστεροειδής πλησιάσει τη Γη κάθε 175 χρόνια δε θα τους βοηθήσει και πολύ. Όμως από την άλλη, η τροχιά του 2010 SO16 είναι τόσο σταθερή, που... είμαστε σίγουροι ότι είναι το αποτέλεσμα μιας καταπληκτικής κοσμικής σύμπτωσης και όχι το αποτέλεσμα εξωγήινης τεχνητής επέμβασης;

Αν στείλουμε σκάφος εκεί, ίσως το ανακαλύψουμε

Μερικές φορές, οι πιο όμορφες, οι πιο παράξενες, και οι πιο τρομακτικές ανακαλύψεις, δε γίνονται στην άλλη άκρη του Σύμπαντος, μα λίγα μόλις έτη φωτός μακριά απ' το σπίτι μας.

Στον αστερισμό του Οκρίβαντα, σε απόσταση 13 περίπου ετών φωτός, βρίσκεται ένας ερυθρός νάνος αστέρας. Ο Αστέρας του Καπτέυν, που ανακαλύφθηκε από τον Ολλανδό αστρονόμο Γιακόμπους Καπτέυν το 1897. Αυτό το αστέρι κινείται πολύ γρήγορα, και κάποτε ήταν ακόμη πιο κοντά σ' εμάς. Πριν από 10.800 χρόνια, λίγο πριν το τέλος της Εποχής των Παγετώνων και πριν την πρώτη αγροτική επανάσταση, αυτό το αστέρι ήταν μόλις 7 έτη φωτός μακριά από εμάς. Μα δεν είναι αυτό το πιο συναρπαστικό χαρακτηριστικό του. Αντιθέτως, είναι η ηλικία του.

Ο Ήλιος μας έχει ηλικία 5 περίπου δισεκατομμυρίων ετών. Ο Αστέρας του Καπτέυν έχει ηλικία 11,5 δισεκατομμύρια χρόνια! Όχι μόνο είναι 2 φορές πιο ηλικιωμένος απ' το άστρο μας, μα και μόλις 2 δισεκατομμύρια χρόνια νεότερος απ' το ίδιο το Σύμπαν! Ένα αρχαίο αστέρι, ένας αστρικός Μαθουσάλας, στην αστρική μας γειτονιά. Σε απόσταση τόσο μεγάλη κι όμως τόσο μικρή, που ένα αστρόπλοιο ενός όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος, που θα φτάνει το 20% της ταχύτητας του φωτός με μηχανές πυρηνικής σύντηξης (σαν τον Δαίδαλο, που προτάθηκε απ' τη Βρετανική Διαπλανητική Υπηρεσία τη δεκαετία του 70) θα έφτανε εκεί σε μόλις 65 χρόνια.

Η μεγάλη ηλικία του αστέρα αυτού, σε συνδυασμό με τη μεγάλη του ταχύτητα, οδήγησαν τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να γεννήθηκε στον Γαλαξία μας. Πρέπει να είχε εξωγαλαξιακή προέλευση. Και πράγματι, υπάρχει μια υποψήφια πατρίδα για το άστρο αυτό. Ένα σφαιρωτό σμήνος άστρων που λέγεται Ωμέγα Κενταύρου, και έχει την ίδια ηλικία με τον Αστέρα του Καπτέυν. Είναι το μεγαλύτερο σφαιρωτό σμήνος στον Γαλαξία μας, και είναι τόσο παράξενο που δε θα έπρεπε καν να θεωρείται σφαιρωτό σμήνος. Ενώ όλα τα αστέρια σ' ένα σφαιρωτό σμήνος έχουν την ίδια ηλικία και χαμηλή περιεκτικότητα σε μέταλλα, στον Ωμέγα Κενταύρου συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο! Όλα τα αστέρια έχουν διαφορετικές ηλικίες και η περιεκτικότητά τους σε μέταλλα διαφέρει από άστρο σε άστρο. Η πιο εύλογη εξήγηση είναι ότι ο Ωμέγα Κενταύρου είναι ο πυρήνας ενός αρχαίου γαλαξία, που καταβρόχθισε ο δικός μας πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.

Κι όμως, η μία έκπληξη διαδέχεται την άλλη. Το 2014, επιστήμονες του Queen Mary University of London ανακοίνωσαν ότι εντόπισαν 2 πλανήτες να περιστρέφονται γύρω απ' το αστέρι αυτό. Τους Kapteyn b και Kapteyn c. Και οι 2 τους έχουν την ίδια ηλικία με το αστέρι τους. 11,5 δισεκατομμυρίων ετών. Αυτοί οι 2 πλανήτες συντρόφευαν το αστέρι τους στο επικό του ταξίδι απ' τον Ωμέγα Κενταύρου στον Γαλαξία μας, και ποιος ξέρει τι μπορεί να έχουν συναντήσει σ' αυτό το ταξίδι. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ένας απ' τους πλανήτες αυτούς, ο Kapteyn b, βρίσκεται στη Κατοικήσιμη Ζώνη του Άστρου του Καπτέυν, κάνοντάς τον τον αρχαιότερο κατοικήσιμο πλανήτη που έχει βρεθεί ποτέ!

Πώς θα είναι, άραγε, αυτός ο πλανήτης; Αν πετάξει εκεί ο Δαίδαλος, τι θα συναντήσει; Έχει υπολογιστεί ότι ο πλανήτης αυτός θα έχει 5 φορές τη μάζα της Γης και 1,6 φορές τη διάμετρό της, τοποθετώντας τον στην κατηγορία των υπερ-Γαιών. Επειδή ο Αστέρας του Καπτέυν είναι πολύ πιο αμυδρός και ψυχρός απ' τον Ήλιο, η επιφανειακή θερμοκρασία του Kapteyn b έχει υπολογιστεί ότι ίσως είναι -68 βαθμοί Κελσίου, μιας και δέχεται απ' το αστέρι του μόλις το 45% του φωτός που δεχόμαστε εμείς απ' το άστρο μας. Σ' αυτή την περίπτωση, η επιφάνεια του πλανήτη αυτού θα είναι καλυμμένη από πάγους, κάνοντάς τον να μοιάζει με την Ευρώπη ή με τον Πλούτωνα. Μα επειδή ο Kapteyn b είναι υπερ-Γαία, δεν αποκλείεται να έχει μια αρκετά πυκνή ατμόσφαιρα που να ανεβάσει την επιφανειακή θερμοκρασία, επιτρέποντάς του να συντηρεί νερό σε υγρή μορφή.

Ένας αρχαίος πλανήτης, ηλικίας 11,5 δισεκατομμυρίων ετών, που ίσως και να φιλοξενεί ήδη ζωή, και ίσως και νοημοσύνη. Τι με σταματάει απ' το να φανταστώ τι θα μπορούσε να συναντήσει ο Δαίδαλος; Τι ιστορίες θα έχει να διηγηθεί αυτός ο πλανήτης απ' το το αιώνιο του ταξίδι; Τι γεωλογικά, βιολογικά, κοινωνικά και τεχνολογικά θαύματα θα έχει να μας παρουσιάσει;

Πώς θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί ω ζωή σ' έναν πλανήτη ηλικίας 11,5 δισεκατομμυρίων ετών, που όλο αυτό τον καιρό μετανάστευε απ' τον Ωμέγα Κενταύρου στον Γαλαξία μας; Θα άντεχε το ταξίδι αυτό; Κι αν ναι, σε τι θα έχει εξελιχθεί; Ίσως σε μια θαυμαστή ποικιλία φυτών και ζώων (και ίσως και όχι μόνο) όπως εδώ στη Γη. Ίσως σε τερατώδη σφάλματα της φύσης που θα είναι λες και το έσκασαν από βιβλίο του Λάβκραφτ. Λέτε να ζει εκεί ο Κθούλου; Όμως, ίσως η ζωή εκεί να έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, που να μην έχει προηγούμενο εδώ στη Γη. Ίσως ο Kapteyn b να είναι ένας μυκητοειδής πλανήτης, με μούχλα αντί για χορτάρι και γιγάντια μανιτάρια αντί για δέντρα. Μέσω της εξέλιξης και της φυσικής επιλογής, ένας και μόνο μύκητας κατάφερε να καλύψει όλη την επιφάνεια του πλανήτη, παρέχοντας σ' όλες τις υπόλοιπες μορφές ζωής όλα όσα προσφέρουν τα φυτά εδώ στη Γη (όπως στέγη και τροφή), και ίσως και ένα είδος νευρικού δικτύου που προσφέρει στην ίδιο τον πλανήτη τη δυνατότητα να σκέφτεται και να ζει. Κάτι σαν τον Πλανήτη στο Sid Meier's Alpha Centauri. Ένας ζωντανός πλανήτης. Ίσως όμως να είναι ζωντανός και με άλλον τρόπο. Ίσως η εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη αυτό να κατέληξε σ' ένα ζωντανό πλανητικό ωκεανό, όπως αυτός στην ταινία Solaris. Μια αμοιβάδα πλανητικών διαστάσεων, με πλήρη αίσθηση του ταξιδιού της ανάμεσα στα αστέρια του Γαλαξία μας.

Αν σ' έναν πλανήτη τόσο νέο όσο η Γη εξελίχθηκε νοημοσύνη, από την τιθάσευση της φωτιάς στην εξερεύνηση του Διαστήματος, πόσο θα εξελιχθεί η νοημοσύνη σ' έναν πλανήτη ηλικίας 11,5 δισεκατομμυρίων ετών, σαν τον Kapteyn b; Θα έχει επιβιώσει στο θαυμαστό μα και θανάσιμο ταξίδι του απ' τον Ωμέγα Κενταύρου στο Γαλαξία μας; Κι αν ναι, σε τι βαθμό θα βρίσκεται τώρα; Για τι πράγματα θα είναι ικανή; Θα την αναγνωρίσουμε; Ή θα είμαστε σαν ένα μυρμηγκάκι που θα περπατά αμέριμνο σ' έναν αυτοκινητόδρομο; Θα έχουν ξεφύγει απ' το βιολογικό τους σώμα και θα έχουν εξελιχθεί σε νοήμων μηχανές, με πανίσχυρους κβαντικούς υπολογιστές αντί για βιολογικούς εγκεφάλους; Ή θα έχουν δραπετεύσει από κάθε μορφή ύλης και θα έχουν μετατραπεί σε ενεργειακές μορφές ζωής, σε αστρικούς θεούς που θα έχουν γίνει ένα με το Σύμπαν, όπως οι Πρωτότοκοι της Οδύσσειας του Διαστήματος και οι First Ones του Babylon 5; Ίσως εκεί βρούμε μνημεία και απομεινάρια αρχαίας κουλτούρας και τεχνολογίας, από έναν πολιτισμό τόσο εξελιγμένο πλέον, που για εκείνον θα είμαστε απλές αμοιβάδες. Έχουμε τόσα πολλά να μάθουμε από εκείνους, μα αλίμονο σε όποιον προσπαθήσει να παίξει απερίσκεπτα με αυτές τις γνώσεις, γιατί θα είναι σαν έναν πίθηκο να παίζει μ' έναν πυρηνικό αντιδραστήρα. Και πώς είμαστε τόσο σίγουροι ότι αυτός ο αντιδραστήρας δεν εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα, σκάζοντας στα μούτρα του πιθήκου; Όταν έχεις μπροστά σου τα επιτεύγματα ενός θεού, τα λάθη δε συγχωρούνται.

Ποιος ξέρει; Ίσως σ' ένα τόσο αρχαίο και τόσο κοντινό σ' εμάς αστέρι, όπως ο Αστέρας του Καπτέυν, να βρούμε ξεχωριστά βιολογικά θαύματα, και ίσως και το λίκνο ενός αρχαίου γαλαξιακού ή και συμπαντικού πολιτισμού τύπου 3 ή και 4, το οποίο ίσως καταφέρει να μελετήσει και να θαυμάσει ένας πρωτόγονος πλανητικός πολιτισμός τύπου 0.

Ένας πολιτισμός... όπως εμείς.

Στις 18 Οκτωβρίου του 2017, το τηλεσκόπιο Pan-STARRS στη Χαβάη εντόπισε ένα αντικείμενο με εξαιρετικά μεγάλη ταχύτητα. Στην αρχή οι αστρονόμοι νόμιζα ότι ήταν ένας κομήτης, γι' αυτό και το ονόμαζαν C/2017 U1. Μα την επόμενη εβδομάδα έκαναν μια συναρπαστική ανακάλυψη. Αυτός ο κομήτης έχει μια πολύ παράξενη τροχιά. Μια υπερβολική τροχιά, που μάλιστα σχηματίζει γωνία 123 μοιρών σε σχέση με τα επίπεδα των τροχιών των πλανητών. Αυτό σημαίνει ένα μόνο πράγμα. Ότι αυτός ο κομήτης δεν περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Δεν πρέπει να είναι παιδί του Ήλιου.

Οι περισσότεροι κομήτες ακολουθούν ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον Ήλιο, ενώ προέρχονται είτε από τη Ζώνη του Κάιπερ πέρα από τον Ποσειδώνα, είτε από το ακόμη πιο μακρινό Νέφος του Όορτ. Όμως, ο κομήτης C/2017 U1 δεν πρέπει να προήλθε απ' τη Ζώνη του Κάιπερ. Δεν πρέπει να προήλθε ούτε καν απ' το Νέφος του Όορτ. Αυτός ο κομήτης πρέπει να προήλθε πέρα απ' το Ηλιακό μας Σύστημα, ανάμεσα απ' την σκοτεινή άβυσσο που χωρίζει τ' αστέρια. Η πατρίδα του δεν είναι ο Ήλιος, μα ένα μακρινό αστέρι απ' το οποίο εξορίστηκε. Ο C/2017 U1 είναι ένας διαστρικός ταξιδιώτης. Ένας αλήτης που περιπλανιόταν στο διαστρικό χώρο επί εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Ίσως κι επί δισεκατομμύρια χρόνια.

Ο διαστρικός μας επισκέπτης πλέον εγκαταλείπει το Ηλιακό μας Σύστημα. Μα καθώς περνούσε ο χρόνος, οι αστρονόμοι που τον παρακολούθησαν με το "Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο" του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή έκαναν συναρπαστικές ανακαλύψεις. Η μία είναι ότι δεν είναι κομήτης, μα αστεροειδής. Ο πρώτος αστεροειδής που ξέρουμε ότι δε δημιουργήθηκε γύρω απ' τον Ήλιο. Λόγο της ιδιαιτερότητάς του ονομάστηκε 1I/Oumuamua, που Οουμουαμούα στα Χαβανέζικα σημαίνει "αγγελιαφόρος από μακριά που φθάνει πρώτος". Αυτός ο αστεροειδής έχει μήκος 400 μέτρα και σκούρα κοκκινωπή απόχρωση, κάτι που δηλώνει ότι ήταν εκτεθειμένος σε κοσμική ακτινοβολία υψηλής ενέργειας επί εκατομμύρια (ή και δισεκατομμύρια) χρόνια. Επίσης περιστρέφεται γύρω απ' τον εαυτό του κάθε 7,3 ώρες και υφίσταται δραματικές μεταβολές στη φωτεινότητά του, ενώ δεν εκλύει καθόλου σκόνη γύρω του. Πράγματι, δεν είναι κομήτης. Πιθανώς έχει μεγάλη πυκνότητα και μάλλον αποτελείται από πετρώματα και μέταλλα, χωρίς καθόλου νερό ή πάγο. Όντως, δεν είναι κομήτης.

Η άλλη ανακάλυψη ήταν αυτή που έκανε τους αστρονόμους να σαστίσουν περισσότερο. Αυτός ο αστεροειδής δεν έχει "σωστό" σχήμα. Δε μοιάζει ούτε με πατάτα, ούτε με κακοφτιαγμένη μπάλα. Το σχήμα του είναι πιο παράξενο απ' το σαν κόκκαλο της Κλεοπάτρας, πιο ασυνήθιστο απ' το σαν δαγκωμένο κρουασάν του Έρωτα. Ο Οουμουαμούα έχει μακρόστενο σχήμα. Μοιάζει πιο πολύ με μπαστούνι. Με κοντάρι. Με κύλινδρο. Για την ακρίβεια, μοιάζει πιο πολύ με μακρύ αστρόπλοιο παρά με αστεροειδή! Κανείς αστεροειδής ή κομήτης έως τώρα δεν έχει βρεθεί να έχει μακρόστενο σχήμα. Τι να το προκάλεσε άραγε; Αποτέλεσμα βίαιης γέννησης; Ουλή από αρχαία καταστροφή; Άγνωστο φυσικό φαινόμενο; Ή μήπως κάποιος με νοημοσύνη και τα κατάλληλα εργαλεία του έδωσε αυτό το αλλόκοτο σχήμα;

Ένας μακρόστενος επισκέπτης, προερχόμενος απ' τα βάθη του Διαστήματος. Πού το έχουμε ξανακούσει αυτό; Δε θυμίσει λίγο το μυθιστόρημα του Σερ Άρθουρ Κλαρκ "Ραντεβού με τον Ράμα", όπου ένα κυλινδρικό εξωγήινο διαστημόπλοιο μήκους 52 χιλιομέτρων εισέρχεται απροειδοποίητα στο Ηλιακό Σύστημα και φιλοξενεί μέσα του ένα πλήρες, κλειστό εξωγήινο οικοσύστημα; Είναι ο Οουμουαμούα όντως ένας πραγματικός αγγελιοφόρος, που έκανε ένα τόσο μεγάλο ταξίδι για να μας αναγγείλει το τέλος της κοσμικής μας μοναξιάς; Άλλωστε, είναι τυχαίο που σκόνταψε στον μικρό μας Ήλιο, και μάλιστα από κοντινή απόσταση;

Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι όντως κάποιο εξωγήινο αστρόπλοιο ή ότι κρύβει μέσα του εξωγήινη τεχνολογία, μα δε χρειάζεται να μπλέκουμε εξωγήινους σε ό,τι ανακαλύπτουμε για να μας συναρπάσουν. Ξέραμε ότι υπάρχουν αδέσποτοι πλανήτες εκεί έξω και τώρα ξέρουμε ότι υπάρχουν και αδέσποτοι αστεροειδείς. Ένας απ' αυτούς μας έχει ήδη επισκεφτεί. Μα δεν αποκλείεται να έχει συμβεί και το αντίθετο. Αστεροειδείς και κομήτες, και ίσως και αρχαίοι πλανήτες, να εγκαταλείπουν τη ζεστή αγκαλιά του Ήλιου για επισκεφτούν νέους κόσμους και να αναζητήσουν τη μοίρα τους στην έρημο του Διαστήματος. Μια ανταλλαγή κοσμικών φίλων που φέρνει τα αστέρια πιο κοντά μεταξύ τους. Κανένα άστρο δεν είναι απομονωμένο, και ο Ήλιος μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Ούτε κι εμείς φυσικά, κι ας ζούμε σ' έναν μικροσκοπικό πλανήτη με την πεποίθηση ότι το Σύμπαν δε μας αφορά, ότι είναι κάτι ξένο που δε μας επηρεάσει καθόλου.

Ή μήπως μας επηρεάσει; Εικάζεται ότι οι αστεροειδείς και οι κομήτες μπορούν να γίνουν εξαιρετικά οχήματα μεταφοράς οργανικών μορίων ή ακόμη και μικροοργανισμών στο Διάστημα. Αυτό μπορεί να επιτρέπει τη διάδοση της ζωής απ' τον έναν πλανήτη στον άλλον, κάτι που ίσως έχει ήδη συμβεί ανάμεσα στη Γη και στον Άρη. Μα οι αποστάσεις που χωρίσουν τ' αστέρια είναι τόσο μεγάλες, που ακόμη και τα πιο σκληροτράχηλα μικρόβια δε θ' άντεχαν ένα τόσο μεγάλο κι επικίνδυνο ταξίδι. Μα τ' αστέρια κινούνται. Περιστρέφονται γύρω απ' το κέντρο του Γαλαξία, κι ενίοτε πλησιάσουν το ένα το άλλο. Αν ένας αστεροειδής πέσει σ' έναν πλανήτη που φιλοξενεί ζωή, θραύσματα απ' τον πλανήτη αυτόν θα εκτοξευθούν και ίσως εγκαταλείψουν το πλανητικό του σύστημα, μεταφέροντας παράλληλα μικροσκοπικούς λαθρεπιβάτες. Αν ο προορισμός τους (ένα άλλο άστρο μ' έναν πλανήτη που μπορεί να τους φιλοξενήσει) είναι αρκετά κοντά, αυτοί οι λαθρεπιβάτες ίσως επιβιώσουν απ' το ταξίδι τους και βρουν μια νέα κατοικία για να ακμάσουν. Μπορεί όντως να γίνει κάτι τέτοιο; Μήπως η ζωή στη Γη προήλθε από διαστρικούς λαθρεπιβάτες που ήρθαν στον πλανήτη μας πριν από δισεκατομμύρια χρόνια; Θα μπορούσε ο Οουμουαμούα να έχει και αυτός λαθρεπιβάτες μέσα του; Ίσως αυτό να εξηγούσε το αλλόκοτο σχήμα του. Ίσως ο Οουμουαμούα να μην είναι αστεροειδής, μα θραύσμα από αρχαίο μακρινό πλανήτη. Ίσως η ζωή δε χρειάζεται πάντα εξελιγμένη τεχνολογία για να εξαπλωθεί.

Η Πρωτοβουλία για Διαστρικές Μελέτες (Initiative for Interstellar Studies) έχει ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον της να στείλει ένα σκάφος εκεί μέσα σε 5 με 10 χρόνια, ίσως αξιοποιώντας τη βαρύτητα του Δία ως βαρυτική σφεντόνα ή και χρησιμοποιώντας λέιζερ για την ώθησή του. Αν τα καταφέρουμε και στείλουμε έναν δικό μας αγγελιοφόρο εκεί, τι θα ανακαλύψουμε; Τι ιστορίες θα έχει να μας πει από την μακρινή του πατρίδα; Τι θα έχει να μας πει από το μεγάλο του ταξίδι στο Γαλαξία μας; Θα μπορέσει να μας βοηθήσει στο να λύσουμε το μυστήριο της ζωής; Θα μας φέρει σ' επαφή με νέες σκέψεις, και ίσως και με νέους φίλους; Ή θα μας προσφέρει απλόχερα περισσότερα ερωτήματα απ' όσα ελπίζαμε να απαντήσουμε, ή ακόμη και γνώσεις πολύ επικίνδυνες για όντα σαν εμάς;