Νέο τηλεσκόπιο «κυνηγός» απειλητικών διαστημικών βράχων.

Σε μια προσπάθεια να είναι η ανθρωπότητα πιο προετοιμασμένη σε πιθανή απειλή από κάποιο διαστημικό βράχο η NASA ενέκρινε την κατασκευή ενός διαστημικού τηλεσκοπίου που θα παρακολουθεί και θα εντοπίζει αστεροειδείς και κομήτες που μπορεί να αποτελέσουν τέτοια απειλή.

Πρόκειται για ένα υπέρυθρο τηλεσκόπιο που θα έχει μήκος επτά μέτρα. Θα ονομαστεί Near-Earth Object Surveyor αφού θα αναζητά τα αποκαλούμενα Near-Earth Objcets (NEOs) που είναι διαστημικοί βράχοι με διάμετρο 140 μέτρων και πάνω που πλησιάζουν στην διάρκεια του αέναου ταξιδιού τους στο ηλιακό μας σύστημα την Γη σε κοντινή ή και πολύ κοντινή απόσταση. Η NASA έχει εδώ και χρόνια δημιουργήσει ειδικό τμήμα παρακολούθησης των ΝΕΟs και έχει εντοπίσει περίπου 25 χιλιάδες αλλά υπάρχουν πάρα πολλά ακόμη τέτοια αντικείμενα που πρέπει να εντοπιστούν και να χαρτογραφηθούν.

Το νέο τηλεσκόπιο θα εντοπίζει διαστημικούς βράχους που κάνουν την εμφάνιση τους στην διαστημική μας γειτονιά και βρίσκονται σε απόσταση περίπου 50 εκατ. χλμ. από την Γη. Αν και δεν έχει εντοπισθεί κάποιος αστεροειδής ή κομήτης που η κίνηση του να μοιάζει απειλητική για τον πλανήτη μας μέχρι το τέλος του αιώνα έχουν υπάρξει κάποιοι διαστημικοί βράχοι που περνούν πολύ κοντά από την Γη χωρίς να τους εντοπίζουμε παρά μόνο λίγες ώρες πριν κάνουν το κοντινό τους πέρασμα από τον πλανήτη μας ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε και πτώση κάποιων όπως το περιστατικό με τον μετεωρίτη που έπεσε το 2013 στην πόλη Τσέλιαμπινσκ στην Ρωσία.

Ο εντοπισμός των επικίνδυνων διαστημικών αντικειμένων είναι φυσικά καλοδεχούμενος αλλά αποτελεί το πρώτο απαραίτητο βήμα. Το επόμενο που πρέπει να γίνει είναι να βρεθούν και τρόποι για την εξουδετέρωση μιας τέτοιας απειλής. Ιδέες έχουν πέσει αρκετές στο τραπέζι με χρήση συστημάτων λέιζερ ή πυρηνικών βομβών που θα διασπάσουν τους βράχους.

Άλλη πρόταση είναι η χρήση διαστημοπλοίων καμικάζι που θα πέφτουν με μεγάλη ταχύτητα πάνω σε ένα απειλητικό διαστημικό βράχο με στόχο η σύγκρουση αυτή να μεταβάλει την πορεία του. Όμως καμία από αυτές τις ιδέες δεν έχει μπει σε κάποιο στάδιο υλοποίησης και πολύ περισσότερο δοκιμών. Παρόλα αυτά η χρησιμότητα του νέου τηλεσκοπίου θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

https://www.naftemporiki.gr/story/1739383/neo-tileskopio-kunigos-apeilitikon-diastimikon-braxon

Μεγάλα μπαλόνια με τηλεσκόπια στο οπλοστάσιο των αστρονόμων.

Ένα νέο πολύτιμο όπως φαίνεται σύμμαχο θα έχουν σύντομα στην διάθεση τους οι επιστήμονες και ειδικότερα οι αστρονόμοι. Τεραστίων διαστάσεων μπαλόνια θα πετούν σε ύψη 40 χλμ. μεταφέροντας τηλεσκόπια που θα λειτουργούν από εκεί. Ερευνητές από την Βρετανία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά δημιούργησαν το SuperBIT (Superpressure balloon-borne imaging telescope), ένα μπαλόνι παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιούνται σε μετεωρολογικές παρατηρήσεις.

Το μπαλόνι που λειτουργεί με ήλιο είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μπορεί να παραμένει στο αέρα διατηρώντας σταθερή την πορεία του και ειδικότερα χωρίς να ανεβοκατεβαίνει γεγονός που επιτρέπει την απρόσκοπτη και χωρίς προβλήματα λειτουργίας του τηλεσκοπίου που θα έχει δεμένο πάνω του. Η χρήση τέτοιου είδους μπαλονιών έρχεται να λειτουργήσει ως μια εναλλακτική λύση στα διαστημικά τηλεσκόπια.

Τα επίγεια τηλεσκόπια εμποδίζονται στις παρατηρήσεις τους από την γήινη ατμόσφαιρα. Τα διαστημικά τηλεσκόπια από την άλλη πλευρά έχουν πολύ μεγάλο κόστος κατασκευής και λειτουργίας που αντιστοιχεί σε μερικά δισ. δολάρια. Η χρήση τηλεσκοπίων με αυτά τα μπαλόνια θα επιτρέψει την παρατήρηση του Διαστήματος χωρίς το ατμοσφαιρικό «φράγμα» της Γης ενώ το κόστος δεν αναμένεται να ξεπερνάει τα 5 εκατ. δολάρια.

«Οι νέες τεχνολογίες των μπαλονιών κάνουν εύκολη και με μικρό κόστος την επίσκεψη στο Διαστήματος ενώ παράλληλα είναι ένας μηχανισμός φιλικός στο περιβάλλον» αναφέρει ο Μοχάμεντ Σαμπάν, του διδακτορικός φοιτητής του Πανεπιστημίου του Τορόντο και μέλος της ερευνητικής ομάδας του SuperBIT. Έχουν ολοκληρωθεί με επιτυχία οι δοκιμές του μπαλονιού και έχει προγραμματιστεί η πρώτη αποστολή στην οποία θα τοποθετηθεί ένα τηλεσκόπιο στο μπαλόνι. Η εκτόξευση θα γίνει τον Απρίλιο του 2022 από την Νέα Ζηλανδία. Το μπαλόνι θα κάνει συνεχώς τον γύρο της Γης και το τηλεσκόπιο θα καταγράφει βραδινές ώρες εικόνες του Διαστήματος ενώ το πρωί θα φορτίζει τις μπαταρίες του.

https://www.naftemporiki.gr/story/1752331/megala-mpalonia-me-tileskopia-sto-oplostasio-ton-astronomon

Εκτοξεύτηκε τριπλό διαστημικό τηλεσκόπιο που θέλει να λύσει τα μεγαλύτερα μυστήρια του Σύμπαντος.

Το πρωί της Τετάρτης εκτοξεύτηκε η αποστολή IXPE (Imaging X-ray Polarimetry Explorer) της NASA. Ένας δορυφόρος μεγέθους παρόμοιου με ένα ψυγείο θα ενσωματώνει τρία τηλεσκόπια τα οποία θα κάνουν παρατηρήσεις για τα δύο πιο δυναμικά και μυστηριώδη κοσμικά αντικείμενα, τις μαύρες τρύπες και τα άστρα νετρονίου.Τα τρία τηλεσκόπια θα μελετήσουν την πόλωση της ακτινοβολίας Χ που εκπέμπονται από τα αέρια που περιβάλλουν τις μαύρες τρύπες και τα άστρα νετρονίου. Τα αέρια αυτά θερμαίνονται από την αλληλεπίδραση τους με τις μαύρες τρύπες και τα άστρα νετρονίου με αποτέλεσμα η θερμοκρασία τους να φτάνει ακόμη και τους ένα εκατ. βαθμούς Κελσίου. Η μελέτη των δεδομένων που θα συλλέξουν τα τηλεσκόπια της αποστολής θα ρίξουν φως τόσο στο περιβάλλον που υπάρχει γύρω από αυτά τα αντικείμενα όσο και σε κάποια από τα φαινόμενα που παράγονται από την δραστηριότητα τους.

Η αποστολή θα μελετήσει επίσης και ορισμένα ακόμη  εξωτικά αντικείμενα και δομές του Σύμπαντος. Ένα από αυτά είναι το νεφέλωμα Crab που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 6,5 χιλιάδων ετών φωτός από τη Γη. Πρόκειται για ένα κοσμικό νέφος που αποτελεί υπόλειμμα μιας άστρικής έκρηξης, ενός σουπερνόβα. Οι εντυπωσιακές εικόνες που έχει καταγράψει από αυτό το νεφέλωμα το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble αναπαράγονται σε σταθερή βάση εδώ και πολλά χρόνια καθιστώντας έτσι το νεφέλωμα πολύ γνωστό εντός και εκτός της επιστημονικής κοινότητας. Μάλιστα το νεφέλωμα Crab θα είναι το πρώτο που παρατηρήσουν τα τηλεσκόπια της αποστολής IXPE.

https://www.naftemporiki.gr/story/1809724/ektokseutike-triplo-diastimiko-tileskopio-pou-thelei-na-lusei-ta-megalutera-mustiria-tou-sumpantos

Η Ινδία έχει εγκαταστήσει το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο καθρέφτη υγρού στην Ασία
Τα συμβατικά τηλεσκόπια έχουν καθρέφτες από γυαλισμένο γυαλί, αλλά υπάρχουν και άλλα τηλεσκόπια με υγρά κάτοπτρα κατασκευασμένα από ανακλαστικά υγρά.
Η Ινδία εγκατέστησε το πρώτο στον κόσμο «τηλεσκόπιο υγρού καθρέφτη» στο Παρατηρητήριο Devasthal στο Uttarakhand, που ανήκει στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Παρατηρητικών Επιστημών της Aryabhatta (ARIES). Το μεγαλύτερο International Liquid Mirror Telescope (ILMT) της Ασίας έχει εγκατασταθεί σε υψόμετρο 2.450 μέτρων. Το ILMT είναι το πρώτο τηλεσκόπιο καθρέφτη υγρού στον κόσμο που ανατέθηκε για αστρονομικές παρατηρήσεις. Το τηλεσκόπιο θα χρησιμοποιηθεί για την παρατήρηση γαλαξιών και άλλων αστρονομικών σωμάτων.
Τα συμβατικά τηλεσκόπια έχουν γυαλισμένο γυάλινο καθρέφτη με μία ή περισσότερες καμπύλες επιφάνειες. Στο τηλεσκόπιο ILMT, περίπου 50 λίτρα υδραργύρου χύνονται σε ένα δοχείο που περιστρέφεται με σταθερή ταχύτητα κατά μήκος ενός κατακόρυφου άξονα. Αυτή η περιστροφή απλώνει τον υδράργυρο σε ένα λεπτό στρώμα μέσα στο δοχείο, σχηματίζοντας μια ανακλαστική επιφάνεια σε σχήμα παραβολοειδούς που χρησιμοποιείται ως καθρέφτης. Η επιφάνεια έχει διάμετρο 4 μέτρα και είναι ιδανική για συλλογή και εστίαση φωτός.

https://asgardia.space/en/news/Whats-New-In-Space-8

Αναβαθμίζεται το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου Κορινθίας.

Το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου αναβαθμίζεται ώστε να μετατραπεί στον μεγαλύτερο διαστημικό κόμβο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η Περιφέρεια Πελοποννήσου και το Αστεροσκοπείο Αθηνών ενώνουν τις δυνάμεις τους με κοινό στόχο την αναβάθμιση των υποδομών και την ακόμα μεγαλύτερη αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού.Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων χρηματοδοτεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου με 10,8 εκατομμύρια € από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αγορά καινούριων ραντάρ, λέιζερ, ένα νέο υπερσύγχρονο ρομποτικό τηλεσκόπιο και άλλο απαραίτητο εξοπλισμό. Παράλληλα, η Περιφέρεια Πελοποννήσου χρηματοδοτεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου με 4,3 εκατομμύρια € για κτιριακές υποδομές όπως το αμφιθέατρο, ο εκθεσιακός χώρος, γραφεία κ.ά. Η συνολική επένδυση στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου ξεπερνά τα 15 εκατομμύρια €. Πρόκειται, όχι μόνο για την μεγαλύτερη επένδυση από συστάσεως της υποδομής του, αλλά και για την μεγαλύτερη επένδυση στην επιστημονική έρευνα στην Κορινθία και την Πελοπόννησο. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, ο διαστημικός κόμβος υπολογίζεται να είναι πλήρως λειτουργικός και επιχειρησιακός εντός του 2026.Επίσης, θα πραγματοποιηθεί μεταφορά κρίσιμου εξοπλισμού υποδομών από την Πεντέλη στο Κρυονέρι και αγορά βασικού λογισμικού για το πρόγραμμα EU-SST, ενώ θα γίνει και τοποθέτηση οπτικών ινών.Το τηλεσκόπιο στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έχει διάμετρο 1,2 μέτρα και οι ερευνητικές του υποδομές είναι σημαντικές τόσο για εθνικά ερευνητικά προγράμματα όσο και για διεθνή προγράμματα, καθώς ήδη αξιοποιείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA).Σήμερα πραγματοποιούνται σημαντικά ερευνητικά προγράμματα στις ερευνητικές υποδομές του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου, με αιχμή του δόρατος τις συστηματικές παρατηρήσεις των εκλάμψεων που προκαλούνται από προσκρούσεις μετεωροειδών και παραγόντων αντικειμένων στην επιφάνεια της σελήνης.Μέσω του εγκατεστημένου ειδικού οργάνου παρατήρησης, οι παρατηρήσεις αυτές παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για τις μάζες και τις διαστάσεις των προσπιπτόντων αντικειμένων, τις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά τις προσκρούσεις, αλλά και τη συχνότητα με την οποία συμβαίνουν τέτοια γεγονότα. Επίσης, η παρατήρηση της τροχιάς διαστημοπλοίων, δυνητικά επικίνδυνων σωμάτων όπως μετεωρίτες, η ασφάλεια για τους αστροναύτες και τους δορυφόρους, ακόμα και η πλανητική ασφάλεια είναι ανάμεσα στα ερευνητικά και επιχειρησιακά προγράμματα που υλοποιεί το επιστημονικό προσωπικό του Αστεροσκοπείου.Το αναβαθμισμένο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα είναι ένα ανοικτό κέντρο επισκεπτών για μαθητές, φοιτητές και επισκέπτες, όπου θα γίνεται διάχυση της επιστημονικής έρευνας.Στην εκδήλωση παρουσίασης του σχεδίου μετασχηματισμού του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε Space–Hub στην Νοτιανατολική Ευρώπη, την οποία διοργάνωσε στην Αθήνα το ΙΑΑΔΕΤ (Ινστιτούτο Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), παρευρέθηκαν: ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, οι Αντιπεριφερειάρχες Κορινθίας κ.κ Αθηνά Κόρκα, Τάσος Γκιολής και Χάρης Βυτινιώτης και οεντεταλμένος σύμβουλος της Περιφέρειας κ. Γιώργος Οικονόμου.

Ο μεγαλύτερος Διαστημικός κόμβος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη

Ο Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Βουλευτής Κορινθίας κ. Χρίστος Δήμας δήλωσε τα εξής:«Το Αστεροσκοπείο στο Κρυονέρι Κορινθίας αναβαθμίζεται με στόχο να γίνει ο μεγαλύτερος Διαστημικός κόμβος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ήδη γίνεται εξαιρετική δουλειά από την επιστημονική του ομάδα με διεθνή αναγνώριση. Για αυτό το λόγο άλλωστε μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης το χρηματοδοτούμε, προκειμένου να έχει τον κατάλληλο εξοπλισμό και τις υποδομές που θα βοηθήσει τους επιστήμονες να αξιοποιήσουν την γνώση και την εμπειρία τους ακόμα περισσότερο. Συγχαρητήρια σε όλα τα μέλη της επιστημονικής ομάδας για το σπουδαίο ερευνητικό τους έργο αλλά και για το όραμα τους να ανοίξουν διάπλατα τις πόρτες του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου για την διάχυση της επιστήμης σε μαθητές, φοιτητές επισκέπτες αλλά και στην τοπική κοινωνία της Κορινθίας.»Ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Καινοτομίας κ. Αθανάσιος Κυριαζής τόνισε πώς:«Η άριστη συνεργασία τριών φορέων, της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), της Γενικής Γραμματείας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΓΓΤΤ) και της Περιφέρειας Πελοποννήσου δίνουν τη δυνατότητα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) να  μετασχηματίσει το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου σε Space–Hub της Νοτιοανατολικής Ευρώπης για θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια από το Διάστημα. Ένα εμβληματικό έργο που ανοίγει νέους δρόμους στην έρευνα, την εκπαίδευση και την επιστήμη. Η σημερινή παρουσίαση του σχεδίου μετασχηματισμού στις εγκαταστάσεις του ΕΑΑ μας έδωσε τη βεβαιότητα ότι το εγχείρημα θα είναι επιτυχημένο και η Κόρινθος και κατ επέκταση η Ελλάδα θα βρεθούν στην  πρωτοπορία της έρευνας στην Αστρονομία Αστροφυσική. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές αυτού του εγχειρήματος.»

Πολυχώρος

Ο διευθυντής και πρόεδρος του Δ.Σ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Εμμανουήλ Πλειώνης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι:«Το όραμα, η επίπονη συλλογική εργασία, η ανιδιοτέλεια, η επιστημονική αριστεία, η προσπάθεια να ξερνάς τα όρια που θέτει η συντήρηση αλλά και η διαπροσωπική χημεία μπορεί να οδηγήσει σε ασυνήθιστα ποιοτικά και ποσοτικά άλματα και σε πρωτοπορίες, όπως ο μετασχηματισμός του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε Διαστημικό Κόμβο, το μεγαλύτερο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Πολλαπλά τηλεσκόπια, Ραντάρ, κεραίες δορυφορικών δεδομένων, είναι ορισμένα από τα όργανα που θα τοποθετηθούν και θα αναδείξουν την Ελλάδα σε σημαντικό πόλο του Ευρωπαϊκού προγράμματος SST/SSA, για την ασφάλεια του διαστήματος. Παράλληλα θα κατασκευαστεί πολυχώρος διάχυσης της επιστήμης, με αμφιθέατρο, εκθεσιακό και μουσειακό χώρο όπου θα αναδεικνύεται η διεπαφή πολιτισμού και επιστήμης. Απαραίτητη μαγιά για αυτή την επιτυχία ήταν η στενή συνεργασία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, της ΓΓΤΤ του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, του Υφυπουργείου Έρευνας & Καινοτομίας και της ΓΓΕΚ του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, με μια συνολική επένδυση περίπου 17.000.000 ευρώ.»Ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ κ. Σπύρος Βασιλάκος παρουσίασε το στρατηγικό σχεδιασμό για τη μετατροπή του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου στην Κορινθία στο μεγαλύτερο Διαστημικό κόμβο (Space–Hub) στην Νοτιανατολική Ευρώπη. Ανέφερε χαρακτηριστικά πώς:«Η δημιουργία αυτής της εμβληματικής υποδομής, αποτελεί ποιοτικό άλμα στις αναπτυξιακές δράσεις του ΕΑΑ, αναδεικνύοντας την εθνική υποδομή του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς καθιστώντας την Ελλάδα σημαντικό παίκτη διεθνώς σε θέματα που σχετίζονται με την Πλανητική ασφάλεια. Επίσης η εν λόγω υποδομή θα αποτελέσει αναπτυξιακό πόλο για την ευρύτερη περιοχή της Κορινθίας.»

https://www.in.gr/2022/07/21/b-science/space/anavathmizetai-asteroskopeio-kryoneriou-korinthias/

Ο επιθανάτιος ρόγχος του ραδιοτηλεσκοπίου Arecibo.

Mπορεί το διάσημο παρατηρητήριο Arecibo στο Πουέρτο Ρίκο να κατέρρευσε ολοσχερώς το 2020, όμως οι αστροφυσικοί θα συνεχίσουν να δημοσιεύουν την ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν πριν την κατάρρευσή του.
Για παράδειγμα, η δημοσίευση της 22ας Σεπτεμβρίου του 2022 με τίτλο ‘Arecibo Planetary Radar Observations of Near-Earth Asteroids: 2017 December–2019 December‘ όπου περιγράφονται τα χαρακτηριστικά 167 αστεροειδών, δυνητικά επικίνδυνων για τον πλανήτη μας. Πρόκειται για μεγάλους αστεροειδείς με τροχιές που πλησιάζουν την Γη σε απόσταση 7,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα ή περίπου 20 φορές την μέση απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης.Ευτυχώς, κανένας από αυτούς τους αστεροειδείς δεν αποτελεί άμεση απειλή για τη Γη. Σύμφωνα με τη NASA, ο πλανήτης μας είναι ασφαλής από θανατηφόρες συγκρούσεις με αστεροειδείς για τουλάχιστον τα επόμενα 100 χρόνια. Ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να δίνουν μεγάλη προσοχή σε τέτοια αστρονομικά αντικείμενα κοντά στη Γη διότι υπάρχει η πιθανότητα οι τροχιές τους να μεταβληθούν, π.χ. από κάποια σύγκρουση – φέρνοντάς τους έτσι σε τροχιά σύγκρουσης με τη Γη.Η νέα δημοσίευση εντόπισε αρκετούς αστεροειδείς που κρίνονται άξιοι μελλοντικής μελέτης, συμπεριλαμβανομένου ενός περίεργου διαστημικού αντικειμένου που ονομάζεται 2017 YE5 — ένα εξαιρετικά σπάνιο δυαδικό σύστημα, που συνίσταται από δυο αστεροροειδείς ίδιας μάζας και ίδιου μεγέθους (με διάμετρο περίπου 800 έως 900 μέτρα), οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά ο ένας γύρω από τον άλλο. Επιπλέον οι ερευνητές επισημαίνουν την αφθονία παγωμένου νερού κάτω από την επιφάνειά τους.

Απεικόνιση αστεροειδών από το ραδιοτηλεσκόπιο Arecibo. Kάτω αριστερά βλέπουμε το σπάνιο δυαδικό σύστημα αστεροειδών «ίσων μαζών» 2017 YE5.

Το ραδιοτηλεσκόπιο Arecibo κατασκευάστηκε στο Πουέρτο Ρίκο το 1963, και ήταν το μεγαλύτερο και ισχυρότερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο. Έγινε παγκοσμίως γνωστό τη δεκαετία του 1990 αφού εμφανίστηκε στις ταινίες «Contact» (1997)

και «GoldenEye» (1995)

Μέχρι τότε, ήταν ήδη γνωστό στην επιστημονική κοινότητα για το πρώτο μήνυμα της ανθρωπότητας προς εξωγήινους πολιτισμούς, το 1974. Πιο πρόσφατα, οι παρατηρήσεις αστεροειδών του Arecibo έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό της αποστολής Double Asteroid Redirection Test (DART) της NASA, όπου ένα διαστημικό σκάφος συνετρίβη στον αστεροειδή Δίμορφο αλλάζοντας την τροχιά του.Η καριέρα του Arecibo τελείωσε απότομα τον Δεκέμβριο του 2020, όταν έσπασαν δύο βασικά καλώδια υποστήριξης, που οδήγησαν στην πλήρη κατάρρευση του τηλεσκοπίου. Τον Οκτώβριο του 2022, το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών – στο οποίο ανήκει η τοποθεσία στην οποία κατασκευάστηκε το Arecibo – ανακοίνωσε ότι το τηλεσκόπιο δεν θα αντικατασταθεί ή δεν θα επισκευαστεί, προς μεγάλη απογοήτευση των επιστημόνων και τους λάτρεις του διαστήματος σε όλο τον κόσμο.Όμως, οι ερευνητές εξακολουθούν να αναλύουν τα τελευταία δεδομένα που συνέλεξε το Arecibo. Έτσι το πιο διάσημο – νεκρό πλέον – τηλεσκόπιο στον κόσμο θα συνεχίσει να μας προσφέρει επιστημονική γνώση για μερικά χρόνια ακόμα … από τον τάφο του.

https://physicsgg.me/2022/10/31/ο-επιθανάτιος-ρόγχος-του-ραδιοτηλεσκ/

Ξεκινά σήμερα η κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στον κόσμο.

Μετά από 30 χρόνια σχεδιασμού και διαπραγματεύσεων, ξεκινά σήμερα η κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στον κόσμο, του υπερευαίσθητου ραδιοτηλεσκοπίου Square Kilometer Array (SKA), το οποίο θα αποτελείται από δύο επιμέρους γιγάντια, συνδεδεμένα μεταξύ τους τηλεσκόπια, ένα στη δυτική Αυστραλία και ένα στη Νότια Αφρική. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή επιστημονικά εγχειρήματα του 21ου αιώνα.Το SKA θα πιάνει ραδιοσήματα από διάφορα ουράνια αντικείμενα και ελπίζεται ότι θα ρίξει περισσότερο φως σε μερικά από τα πιο αινιγματικά φαινόμενα της αστρονομίας και της αστροφυσικής, όπως τα πρώτα άστρα της κοσμικής «αυγής», ο σχηματισμός των γαλαξιών, η επέκταση του σύμπαντος και η φύση της αόρατης σκοτεινής ύλης. Μεταξύ άλλων, θα ψάξει και για ίχνη νοήμονος εξωγήινης ζωής, προσπαθώντας να δώσει απάντηση στο ερώτημα «είμαστε μόνοι στο σύμπαν;».Υπεύθυνος του τηλεσκοπίου θα είναι ο διακυβερνητικός οργανισμός SKAO με έδρα τη Βρετανία, στον οποίο πλήρη μέλη είναι ήδη οκτώ χώρες: Βρετανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ελβετία, Αυστραλία, Ν.Αφρική και Κίνα. Η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία σχεδιάζουν να συμμετάσχουν και αυτές, ενώ μερικές ακόμη χώρες (Καναδάς, Ινδία, Σουηδία, Νότια Κορέα, Ιαπωνία) έχουν επίσης εκφράσει πρόθεση συμμετοχής τους στο μέλλον.Το 2012 ελήφθη η απόφαση ότι το αρχικά συλληφθέν ως ενιαίο τηλεσκόπιο θα «έσπαγε» στα δύο, σε δύο διαφορετικές ηπείρους. Οι μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα στις κεραίες των δύο ξεχωριστών τηλεσκοπίων SKA-Μid (μέσες συχνότητες 350 MHz έως 15,4 GHz) και SKA-Low (χαμηλές συχνότητες 50 έως 350 MHz) θα προσδώσουν άνευ προηγουμένου ευαισθησία στο τηλεσκόπιο. Και τα δύο τηλεσκόπια είναι συμβολόμετρα, δηλαδή το καθένα διαθέτει πολλές κεραίες που λειτουργούν ως ένα μοναδικό τηλεσκόπιο.Το SKA θα κατασκευαστεί σε στάδια, με την πρώτη φάση προϋπολογισμού 1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ να αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2028. Θα ακολουθήσει την επόμενη δεκαετία η δεύτερη φάση υλοποίησης με κόστος άλλα 700 εκατ. ευρώ. Ο τελικός στόχος είναι η κατασκευή ενός τηλεσκοπίου με συνολική επιφάνεια ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου (εξ ου και το όνομα του Διάταξη Τετραγωνικού Χιλιομέτρου).Αρχικά το SKA-Low στην Αυστραλία θα αποτελείται από 131.072 διπολικές κεραίες, η κάθε μία σαν δίμετρο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Η κατασκευή θα γίνει σε μια απομονωμένη περιοχή όπου κατοικούν οι Αβορίγινες γηγενείς Γουατζάρι Γιαμάτζι, οι οποίοι υπέγραψαν σχετική συμφωνία με την αυστραλιανή κυβέρνηση για την παραχώρηση χρήσης της γης τους.Το SKA-Mid θα αποτελείται αρχικά από 197 παραβολικές αντένες-πιάτα που θα απλωθούν σε μια έκταση περίπου 150 χιλιομέτρων στην ξερή νοτιοαφρικανική περιοχή Καρού. Ήδη στην περιοχή υπάρχει το ραδιοτηλεσκόπιο MeerKAT της Νότιας Αφρικής, αποτελούμενο από 64 «πιάτα», το οποίο θα ενσωματωθεί στο SKA το 2027.Το πρώτο επιστημονικό ορόσημο θα είναι το 2024, όταν αναμένεται να λειτουργήσουν για πρώτη φορά από κοινού το αυστραλιανό και το νοτιοαφρικανικό SKA.

https://physicsgg.me/2022/12/05/ξεκινά-σήμερα-η-κατασκευή-του-μεγαλύτ/

Ένα τηλεσκόπιο στον Χολομώντα θα παρακολουθεί την «υγεία» των δορυφόρων.

Ένα τηλεσκόπιο στον Χολομώντα, σε σημείο ιδανικό, μακριά από τα φώτα των πόλεων, με ελεύθερο τον νότιο ορίζοντα, χωρίς υψηλή υγρασία και μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας, θα παρακολουθεί σε λίγο καιρό την «υγεία» των δορυφόρων.Σε συνεργασία με άλλα εργαστήρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, το τηλεσκόπιο αυτό θα παρακολουθεί ταυτόχρονα, μαζί με άλλα τηλεσκόπια, αν όλα λειτουργούν σωστά στους δορυφόρους ή αν υπάρχει κάποια βλάβη που θα πρέπει να αποκατασταθεί. Το να παρακολουθεί κάποιος τους δορυφόρους, άλλωστε, και να εκτιμά την «κατάσταση της υγείας τους» είναι απολύτως απαραίτητο καθώς, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Δυναμικής αστρονομίας στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Κλεομένης Τσιγάνης, δεν είναι δυνατόν χωρίς αυτό να υπάρχουν δορυφορικές επικοινωνίες.«Είναι καθαρά σαν να ελέγχει κανείς την εναέρια κυκλοφορία μόνο που το κάνει για δορυφόρους», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι αυτός είναι και ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τα μέλη της να στήνουν σταθμούς ώστε να υπάρχει διαρκής επικοινωνιακή κάλυψη. Ο ίδιος αναφέρει ότι τα δοκιμαστικά έχουν γίνει, ενώ το καλοκαίρι το τηλεσκόπιο αναμένεται να τεθεί σε πλήρη, κανονική λειτουργία.Με αφορμή την πρόσφατη έγκριση, από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, της δωρεάς του τηλεσκοπίου για τη λειτουργία του αστεροσκοπείου στον Χολομώντα Χαλκιδικής, ο κ. Τσιγάνης εξηγεί ότι «πρόκειται για ένα όργανο που εξυπηρετεί συγκεκριμένες επιχειρησιακές ανάγκες και στο πλαίσιο αυτό τη συμμετοχή του Αστρονομικού Σταθμού Χολομώντα μαζί με το Εθνικό Αστεροσκοπείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Αστεροσκοπείο Κρήτης και το Πολυτεχνείο Αθηνών στο εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της δυνατότητας παρακολούθησης δορυφορικών τροχιών».

Σε λίγα χρόνια τα laser θα αντικαταστήσουν την επικοινωνία με ραδιοφωνικά σήματα

Ο Αστρονομικός Σταθμός του Χολομώντα, όμως, θα συμμετέχει και σε ένα ακόμη εγχείρημα που σχετίζεται με τις οπτικές επικοινωνίες μέσω δορυφόρων, θεωρείται καινούριο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προωθείται με βοήθεια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. «Τώρα, με το τηλεσκόπιο του Χολομώντα θα φτιαχτεί ένα δίκτυο τηλεσκοπίων που λειτουργούν ως πομποδέκτες και κάνουν επικοινωνία μέσω laser με δορυφόρους. Το δίκτυο αυτό, στο οποίο το ΑΠΘ συμμετέχει με το σταθμό του Χολομώντα, συμμετέχουν όλα τα τηλεσκόπια της χώρας στο πλαίσιο και του Ευρωπαϊκού Προγράμματος SkyLight του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό πλαίσιο Horizon. Στόχος του είναι τα ραδιοφωνικά σήματα που στέλνουν σήμερα οι δορυφόροι να αντικατασταθούν σε όλες τις τηλεπικοινωνίες με επικοινωνία μέσω laser που έχει πολύ μεγαλύτερη χωρητικότητα, ακρίβεια και ασφάλεια» προσθέτει.

Πώς στήθηκε το πρώτο τηλεσκόπιο στον Χολομώντα το 2000

Η περιοχή του Χολομώντα, άλλωστε, είναι γνωστή εδώ και χρόνια στην αστρονομική κοινότητα της χώρας, αφού το 2000 ο αείμνηστος Καθηγητής αστρονομίας του ΑΠΘ Γιάννης Σειραδάκης και ο ομότιμος σήμερα Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, Σταύρος Αυγολούπης ξεκίνησαν την εγκατάσταση εκεί, του πρώτου τηλεσκοπίου που στεγάστηκε σε ένα μικρό οικίσκο, κινούνταν σε σιδηροτροχιές και το χρησιμοποιούσαν φοιτητές. «Είδαμε τότε ότι στο συγκεκριμένο σημείο η διαταραχή της ατμόσφαιρας και η απορρόφηση του φωτός από την ατμόσφαιρα βρίσκονταν σε επίπεδα ιδανικά για αστρονομικές παρατηρήσεις», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αυγολούπης.Θυμάται, μάλιστα, χαρακτηριστικά εκείνο το βράδυ της Ανάστασης, πριν από 17 χρόνια, «όταν για πρώτη φορά ο Δημήτρης Σμυρλής (καθηγητής σήμερα στην Αγγλία) παρατήρησε για πρώτη φορά εξωπλανήτη με γήινο τηλεσκόπιο. Αυτό ήταν τόσο σημαντικό, που τον πήρανε στα Κανάρια νησιά. Η παρατήρηση, άλλωστε, έγινε στον Χολομώντα, μέσα στο πανεπιστημιακό δάσος του ΑΠΘ, εκεί που οι φοιτητές δασολογίας κάνουν την πρακτική τους άσκηση και οι φοιτητές του τμήματος Φυσικής πήγαιναν για τις πρώτες τους παρατηρήσεις στο διάστημα…».

Υπό παρακολούθηση και οι αστεροειδείς

Ο κ. Αυγολούπης επισημαίνει ακόμη, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι ένα κομμάτι της επιστημονικής έρευνας είναι και η παρατήρηση των αστεροειδών. «Πιστεύουμε ότι κινδυνεύουμε από αυτούς και πρέπει να παρατηρήσουμε όσους έρχονται, προτού όμως μπουν στο βαρυτικό πεδίο της γης, ώστε να μπορέσουμε να τους εκτρέψουμε. Ας μην ξεχνάμε ότι από μια τέτοια πτώση χάθηκαν και οι δεινόσαυροι πριν από 60 εκατ. χρόνια, όταν ο αστεροειδής, τον οποίο μάλιστα τον βρήκαμε στον κόλπο του Μεξικού, με την πτώση του προκάλεσε τόση σκόνη που μειώθηκε η ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης, μειώθηκε η βλάστηση στη γη και δεν υπήρχε επαρκής τροφή για τα μεγάλα φυτοφάγα…».

Το αντίδωρο για τη Χαλκιδική

Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας, ο αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής Γιάννης Γιώργος είχε τονίσει ότι «η ανάπτυξη του αστρονομικού σταθμού στον Χολομώντα θα συμβάλει στην αύξηση της επισκεψιμότητας του τόπου» και είχε κάνει λόγο για την προοπτική διοργάνωσης σειράς δράσεων διάχυσης της επιστήμης, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και των επισκεπτών της περιοχής, με βραδιές αστροπαρατήρησης σε υπαίθριους χώρους, διοργάνωση δραστηριοτήτων, επισκέψεις σχολείων της περιοχής και πολλά ακόμη.Ο κ. Τσιγάνης δηλώνει, από την πλευρά του, ότι με την πλήρη λειτουργία του τηλεσκοπίου, το μόνο σίγουρο είναι ότι η περιοχή θα έχει οπτικές ίνες, ενώ σχεδιάζεται ακόμη η δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. «Ο Χολομώντας είναι ένα σημείο ιδανικό. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, θεωρείται το μπαλκόνι της Ευρώπης γι αυτά τα θέματα. Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ λατρεύτηκε η Ουρανία, η θεά της Αστρονομίας…», καταλήγει ο κ. Αυγολούπης.

https://physicsgg.me/2023/01/03/ένα-τηλεσκόπιο-στον-χολομώντα-θα-παρα/

Αστεροσκοπείο Κρυονερίου: Αναβαθμίζεται το τηλεσκόπιο που καταγράφει προσκρούσεις στη Σελήνη.

Το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου στην Κορινθία αναβαθμίζεται και μετατρέπεται στον μεγαλύτερο διαστημικό κόμβο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων χρηματοδοτεί με 10,8 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για καινούργια ραντάρ, λέιζερ, ένα νέο υπερσύγχρονο ρομποτικό τηλεσκόπιο και άλλο εξοπλισμό.Παράλληλα, η Περιφέρεια Πελοποννήσου χρηματοδοτεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου με 4,3 εκατ. ευρώ για κτιριακές υποδομές όπως το αμφιθέατρο, ο εκθεσιακός χώρος, γραφεία κ.ά με την συνολική επένδυση να ξεπερνά τα 15 εκατ. ευρώ.Ένα από τα βασικά ερευνητικά προγράμματα του αστεροσκοπείου αφορά την καταγραφή προσκρούσεων μικρών αστεροειδών στην επιφάνεια της Σελήνης.Ο αρμόδιος Υφυπουργός Ανάπτυξης και βουλευτής Κορινθίας Χρίστος Δήμας  παρευρέθηκε σήμερα στην τελετή υπογραφής της σύμβασης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με τη Περιφέρεια Πελοποννήσου για την υλοποίηση του έργου: «ανέγερση κτηρίου πολλαπλών χρήσεων στο χώρο του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου» 

Στην τελετή υπογραφής παρευρέθηκαν ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, ο διευθυντής και πρόεδρος του Δ.Σ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Εμμανουήλ Πλειώνης, ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ κ. Σπύρος Βασιλάκος  οι Αντιπεριφερειάρχες Κορινθίας κ.κ Αθηνά Κόρκα, Τάσος Γκιολής και Χάρης Βυτινιώτης, ο Περιφερειακός Σύμβουλος κ. Γιώργος Οικονόμου, εκπρόσωποι της ερευνητικής\επιστημονικής κοινότητας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.Υπενθυμίζεται, πως το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η Περιφέρεια Πελοποννήσου και το Αστεροσκοπείο Αθηνών ενώνουν τις δυνάμεις τους με κοινό στόχο την αναβάθμιση των υποδομών και την ακόμα μεγαλύτερη αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού.

Το χρονοδιάγραμμα

Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, ο διαστημικός κόμβος υπολογίζεται να είναι πλήρως λειτουργικός και επιχειρησιακός εντός του 2026.Επίσης, θα πραγματοποιηθεί μεταφορά κρίσιμου εξοπλισμού υποδομών από την Πεντέλη στο Κρυονέρι και αγορά βασικού λογισμικού για το πρόγραμμα EU-SST, ενώ θα γίνει και τοποθέτηση οπτικών ινών.Το τηλεσκόπιο στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έχει διάμετρο 1,2 μέτρα και οι ερευνητικές του υποδομές είναι σημαντικές τόσο για εθνικά ερευνητικά προγράμματα όσο και για διεθνή προγράμματα, καθώς ήδη αξιοποιείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA).Σήμερα πραγματοποιούνται σημαντικά ερευνητικά προγράμματα στις ερευνητικές υποδομές του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου, με αιχμή του δόρατος τις συστηματικές παρατηρήσεις των εκλάμψεων που προκαλούνται από προσκρούσεις μετεωροειδών στην επιφάνεια της Σελήνης.Μέσω του εγκατεστημένου ειδικού οργάνου παρατήρησης, οι παρατηρήσεις αυτές παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για τις μάζες και τις διαστάσεις των προσπιπτόντων αντικειμένων, τις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά τις προσκρούσεις, αλλά και τη συχνότητα με την οποία συμβαίνουν τέτοια γεγονότα. Επίσης, η παρατήρηση της τροχιάς διαστημοπλοίων, δυνητικά επικίνδυνων σωμάτων όπως αστεροειδείς, η ασφάλεια για τους αστροναύτες και τους δορυφόρους, ακόμα και η πλανητική ασφάλεια είναι ανάμεσα στα ερευνητικά και επιχειρησιακά προγράμματα που υλοποιεί το επιστημονικό προσωπικό του Αστεροσκοπείου.Το αναβαθμισμένο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα είναι ένα ανοικτό κέντρο επισκεπτών για μαθητές, φοιτητές και επισκέπτες, όπου θα γίνεται διάχυση της επιστημονικής έρευνας. 

Ο μεγαλύτερος Διαστημικός κόμβος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη

Όπως ανέφερε ο κ. Δήμας: «Μετατρέπουμε το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου Κορινθίας στο μεγαλύτερο Διαστημικό κόμβο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Από το Κρυονέρι ήδη γίνεται εξαιρετική δουλειά από την επιστημονική του ομάδα με διεθνή αναγνώριση ειδικότερα στη παρακολούθηση των προσκρούσεων μετεωριτών  στην επιφάνεια της Σελήνης. Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης το χρηματοδοτούμε, προκειμένου να έχει τον κατάλληλο εξοπλισμό και τις υποδομές που θα βοηθήσει τους επιστήμονες να αξιοποιήσουν την γνώση και την εμπειρία τους ακόμα περισσότερο. Συγχαρητήρια σε όλα τα μέλη της επιστημονικής ομάδας για το σπουδαίο ερευνητικό τους έργο αλλά και για το όραμα τους να ανοίξουν διάπλατα τις πόρτες του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου για την διάχυση της επιστήμης σε μαθητές, φοιτητές επισκέπτες αλλά και στην τοπική κοινωνία της Κορινθίας.»Από την πλευρά του, ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου δήλωσε: «Εχω δεσμευθεί ότι ως Περιφέρεια Πελοποννήσου θα κάνουμε το καλύτερο δυνατό ώστε το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου να ενδυναμωθεί ως πηγή έρευνας και να προσφέρει τα καλύτερα. Η δέσμευση εκ μέρους μας αφορά στη διάθεση των αναγκαίων πιστώσεων προκειμένου να βελτιωθούν οι υποδομές και ο εξοπλισμός του. Ως Περιφέρεια Πελοποννήσου έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το εν λόγω έργο είναι από τα πλέον σημαντικά της περιφερειακής μας Αρχής, καθόσον αφορά στην ενδυνάμωση ενός διεθνούς εμβέλειας επιστημονικού κέντρου ενώ παράλληλα προσφέρει επισκεψιμότητα, τόσο με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, όσο και με ερευνητικό αντικείμενο. Ευχαριστώ την πολιτεία και το αρμόδιο υπουργείο, όπως και την διοίκηση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, για την πολύτιμη βοήθεια που έχουν προσφέρει.»Ο διευθυντής και πρόεδρος του Δ.Σ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Εμμανουήλ Πλειώνης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι: «Η στενή συνεργασία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) με την Περιφερειακή και Τοπική αυτοδιοίκηση στη Πελοπόννησο οδηγεί στην υλοποίηση του οράματος του ΕΑΑ αλλά και της τοπικής κοινωνίας για την ανάδειξη του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε κέντρο διάχυσης της επιστημονικής γνώσης και αξιοποίησης του ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Με μια συνολική επένδυση περίπου 4.000.000 ευρώ από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, μέσω του ΠΔΕ, μπαίνουν σήμερα οι βάσεις για την κατασκευή και λειτουργία ενός μοναδικού πολυχώρου γνώσης, με μεγάλο αμφιθέατρο, εκθεσιακό και μουσειακό χώρο όπου θα αναδεικνύεται η διαχρονική διεπαφή πολιτισμού και επιστήμης».Παράλληλα, η στενή συνεργασία του ΕΑΑ, με την Γενική Γραμματεία Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με το Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων (τμήμα Έρευνας & Καινοτομίας) και την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας οδήγησε σε χρηματοδότηση του ΕΑΑ με άλλα 10.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε Εθνικό και Περιφερειακό Διαστημικό κόμβο για την παροχή κρίσιμων διαστημικών υπηρεσιών ασφάλειας προς την Πολιτεία και την Ευρώπη. 

Αναπτυξιακός πόλος

Τέλος, ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ κ. Σπύρος Βασιλάκος ανέφερε χαρακτηριστικά πώς: «Με τη σημερινή υπογραφή της σύμβασης του έργου, που αφορά την κτιριακή αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου, ξεκινά η διαδικασία στο τέλος της οποίας η υποδομής μας θα μετατραπεί στο μεγαλύτερο Διαστημικό κόμβο στη Νοτιανατολική Ευρώπη. Όταν ολοκληρωθεί αυτό το εμβληματικού έργο θα είναι χωρίς υπερβολή το μεγαλύτερο τεχνολογικό/ερευνητικό πάρκο στην Ελλάδα που αναμένεται να αποτελέσει αναπτυξιακό πόλο για την ευρύτερη περιοχή της Κορίνθου. Επιπλέον, η δημιουργία αυτής της νέας υποδομής αποτελεί ποιοτικό άλμα στις αναπτυξιακές δράσεις του ΙΑΑΔΕΤ και του ΕΑΑ, αναδεικνύοντας την εθνική υποδομή του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου σε Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς καθιστώντας τη χώρα μας  σημαντικό παίκτη διεθνώς σε θέματα που σχετίζονται με την πλανητική ασφάλεια και τη διαστημική έρευνα. Πράγματι, είμαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι μετά από  επιτυχημένες διαπραγματεύσεις με τον Ευρωπαικό Οργανισμό Διαστήματος το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου πρόκειται να συμμετάσχει ως Ευρωπαικός επίγειος σταθμός στην εμβληματική αποστολή της NASA (Psyche), όπου η εν λόγω διαστημοσυσκευή θα παρατηρήσει έναν αστεροειδή σε απόσταση 300εκ. χιλιομέτρων από τη Γη. Για τον σκοπό αυτό μέσα στους επόμενους 2 μήνες θα στηθεί στους χώρους του Αστεροσκοπέιου Κρυονερίου ειδικό τηλεσκόπιο το οποίο θα μπορεί να εκπέμψει δέσμη laser».«Η προαναφερθείσα μπορεί να φτάσει σε αυτές τις μεγάλες αποστάσεις με σκοπό να επικοινωνεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου με τη διαστημοσυσκευή που με τη σειρά της θα στέλνει δέσμη laser στο Αστεροσκοπείο Χελμού όπου και τελικά θα ανιχνεύεται. Συνεπώς στόχος μας είναι τα δύο ερευνητικά τηλεσκόπια μας, τα οποία αποτελούν τον πυρήνα των σχετικών οργάνων σε όλη τη Νοτιανατολική Ευρώπη, να συνεργαστούν για την επιτυχία του προγράμματος της NASA (Psyche). Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο του προγράμματος του ΕΑΑ NOA/AEGIS προχωρούμε με γοργούς ρυθμούς στην αγορά και στην εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού ώστε με την ολοκλήρωση των κτιριακών εγκαταστάσεων να έχουμε αμέσως μια λειτουργική υποδομή η οποία θα επιτελεί στο ακέραιο την αποστολή της ως Ευρωπαικός Διαστημικός κόμβος καθιστώντας την Ελλάδα συμαντική συνιστώσα στην  παγκόσμια προσπάθεια για την ασφάλεια της Γης από το διάστημα», πρόσθεσε.

Eπιστήμονες μετράνε τ’ άστρα στην έρημο Ατακάμα.

Το τηλεσκόπιο Σουόπ στο παρατηρητήριο Λας Καμπάνας στη Χιλή.

«Καθεδρικοί ναοί» στις Άνδεις

Το αστεροσκοπείο Λας Καμπάνας, του οποίου τα τηλεσκόπια και τα γραφεία βρίσκονται κατά μήκος μιας απότομης κορυφογραμμής στο Σέρο Λας Καμπάνας, σε υψόμετρο 2.590 μ., ήταν ένα από τα πρώτα που επικεντρώθηκαν στον ουρανό της Ατακάμα. Σήμερα στην κορυφογραμμή βρίσκονται σε περίοπτη θέση δύο καινοτόμα τηλεσκόπια, τα Twin Magellans, το καθένα με καμπύλες σαρώσεις από αλουμινένιο γυαλί διαμέτρου 6,5 μέτρων, δίπλα δίπλα σε ξεχωριστά περιβλήματα.Αλλά αυτά είναι μόνο η αρχή. Το Λας Καμπάνας είναι ένα φυλάκιο των Παρατηρητηρίων Κάρνεγκι, με έδρα την Πασαντίνα της Καλιφόρνια, το οποίο με τη σειρά του ανήκει στο Ίδρυμα Κάρνεγκι για την Επιστήμη, με έδρα την Ουάσιγκτον. Το Ίδρυμα Κάρνεγκι είναι ιδρυτής και κινητήριος δύναμη μιας κοινοπραξίας δεκατριών πανεπιστημίων και ιδρυμάτων η οποία στοχεύει στην κατασκευή του Giant Magellan Telescope ή GMT, ενός οργάνου αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, ισχυρότερου από οποιοδήποτε υπάρχον επίγειο τηλεσκόπιο.Όταν ολοκληρωθεί, το τηλεσκόπιο θα διαθέτει επτά κάτοπτρα, το καθένα με διάμετρο οκτώ μέτρων, τα οποία θα λειτουργούν μαζί ως τηλεσκόπιο διαμέτρου 22 μέτρων, περίπου 20 φορές ισχυρότερο από το Παλομάρ. Το GMT θα κατασκευαστεί στην κορυφή του Σέρο Λας Καμπάνας, τρία χιλιόμετρα μακριά από τους θόλους των υφιστάμενων τηλεσκοπίων του Κάρνεγκι.Εξίσου γιγαντιαία τηλεσκόπια σχεδιάζονται και κατασκευάζονται σε κορυφές βουνών σε όλο τον κόσμο. Με αυτούς τους «καθεδρικούς ναούς» από γυαλί, ατσάλι και τεχνολογία, οι αστρονόμοι ελπίζουν να καταγράψουν τις πρώτες λεπτομερείς εικόνες μακρινών πλανητών, το επόμενο σημαντικό βήμα στην προσπάθεια να καθοριστεί αν το σύμπαν πέρα από τη Γη είναι κατοικήσιμο ή ίσως ακόμη και κατοικημένο.

Το επιβλητικό τηλεσκόπιο Magellan Clay στο ίδιο παρατηρητήριο. Για την κατασκευή κάθε τηλεσκοπίου χρειάζεται χρόνος που ισοδυναμεί με μία γενιά. 

Πλανήτες και εξωπλανήτες

Το Ίδρυμα Κάρνεγκι για την Επιστήμη ιδρύθηκε από τον Άντριου Κάρνεγκι το 1902. Είναι υπερήφανο για την ιστορία του στην επιστήμη και την αστρονομία, δήλωσε ο Έρικ Ντ. Άιζακς, φυσικός και πρόεδρος του ιδρύματος. Το 1929, ο αστρονόμος Έντουιν Χαμπλ, χρησιμοποιώντας τα τηλεσκόπια του Κάρνεγκι στο όρος Γουίλσον στην Πασαντίνα, ανακάλυψε ότι το σύμπαν διαστέλλεται. Το 1978, μια άλλη αστρονόμος του Κάρνεγκι, η Βέρα Ρούμπιν, επιβεβαίωσε ότι τα αστέρια και οι γαλαξίες ήταν τυλιγμένα σε σύννεφα μιας μυστηριώδους σκοτεινής ύλης, την οποία οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη κατανοήσει.Το Κάρνεγκι άρχισε να «γλυκοκοιτάζει» τον ουρανό της Χιλής τη δεκαετία του 1960 ως πιθανή τοποθεσία για ένα νότιο δίδυμο του τηλεσκοπίου Χέιλ των 200 ιντσών, το οποίο ολοκληρώθηκε στο όρος Παλομάρ το 1948, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια. Είκοσι χρόνια αργότερα, το ίδρυμα αγόρασε 84 τετραγωνικά μίλια στην περιοχή Ατακάμα αντί 30 σεντς το στρέμμα. Ταυτόχρονα, το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών εγκαθιστούσε ένα φυλάκιο νοτιότερα, στο Σέρο Τολόλο, και το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, ένας ευρωπαϊκός οργανισμός, είχε τοποθετήσει τηλεσκόπια στη Λα Σίγια, μια κορυφή ορατή από το Λας Καμπάνας. «Ήταν απλώς μια ιδιοφυής κίνηση», δήλωσε ο Άιζακς. «Αυτό το κομμάτι γης είναι ανοιχτό για ιδέες». Το πρώτο τηλεσκόπιο στο Λας Καμπάνας, ένας ανακλαστήρας πλάτους ενός μέτρου που ονομάζεται «τηλεσκόπιο Σουόπ», τέθηκε σε λειτουργία το 1969. Πήρε το όνομά του από την Ενριέτα Χ. Σουόπ, μια Αμερικανίδα αστρονόμο και φιλάνθρωπο στην οποία πιστώνεται ότι βρήκε έναν τρόπο να μετράει τις αποστάσεις των άστρων και των κοντινών γαλαξιών.Το 1984, ο Μπράντφορντ Α. Σμιθ του Πανεπιστημίου της Αριζόνα και ο Ρίτσαρντ Τζ. Τέριλ του Εργαστηρίου Αεριοπροώθησης της NASA χρησιμοποίησαν το τηλεσκόπιο Σουόπ για να ανακαλύψουν έναν δίσκο σκόνης γύρω από το άστρο Beta Pictoris, απόδειξη σχηματισμού πλανητών εν δράσει. «Αυτή ήταν η αρχή των εξωπλανητών», δήλωσε ο Τζον Μάλκεϊ, διευθυντής των Παρατηρητηρίων Κάρνεγκι και του παραρτήματός τους στο Λας Καμπάνας.Και το 1987, όταν ένα άστρο στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου εξερράγη ως σουπερνόβα, ήταν το Σουόπ που το είδε για πρώτη φορά και, ταυτόχρονα, το παρατήρησε με γυμνό μάτι ένα μέλος του προσωπικού του Λας Καμπάνας που έκανε διάλειμμα στο πάρκινγκ.

Εν ώρα εργασίας και παρατήρησης στο Λας Καμπάνας, ένα πολύ απλό δωμάτιο με πρόσβαση στα αστέρια.

Μια ζωή μέσα στα άστρα

Τα καταλύματα κατά μήκος του αστρονομικού Δρόμου 66 κυμαίνονται από ρουστίκ έως πολυτελή. Οι ερευνητές στο Atacama Large Millimeter Array –στα 4.873 μέτρα είναι το υψηλότερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο– πρέπει να φορούν μάσκες οξυγόνου για να το επισκεφθούν. Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο διαθέτει πισίνα. Όλα τα αστεροσκοπεία διαθέτουν γήπεδο ποδοσφαίρου και ανταγωνίζονται μεταξύ τους κάθε χρόνο σε τουρνουά. Κατά κοινή ομολογία, το καλύτερο φαγητό στους αστρονομικούς κύκλους βρίσκεται στα αστεροσκοπεία της Χιλής.Η μετάβαση στο Λας Καμπάνας προϋποθέτει μια ολονύκτια πτήση στο Σαντιάγκο (δέκα ώρες από τη Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες), μια δίωρη πτήση βόρεια προς τη Λα Σερένα, μια παραθαλάσσια πόλη-θέρετρο όπου έχουν γραφεία ορισμένα από τα χιλιανά αστεροσκοπεία, συμπεριλαμβανομένου του Λας Καμπάνας, και στη συνέχεια μια τρίωρη διαδρομή προς τα βουνά.Ο Μάλκεϊ ζει στην Πασαντίνα, όπου βρίσκονται τα Παρατηρητήρια Κάρνεγκι, αλλά μετακινείται τακτικά στο Λας Καμπάνας. Το ταξίδι του τον Ιανουάριο ήταν το 134ο από το 1994, όταν ήρθε για πρώτη φορά για μεταδιδακτορική έρευνα σχετικά με τη μάζα και την τύχη του σύμπαντος. «Κάποια στιγμή υπολόγισα ότι έχω περάσει περίπου το 15% της ενήλικης ζωής μου στο παρατηρητήριο», δήλωσε έπειτα σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα.Κατα τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, πολλές από τις παρατηρήσεις στο Λας Καμπάνας πραγματοποιήθηκαν εξ αποστάσεως. Ούτε ο Μάλκεϊ ούτε ο Άιζακς είχαν πάει στα παρατηρητήρια από την εποχή πριν από την COVID και ανυπομονούσαν να επιστρέψουν.«Αυτό που έχει αλλάξει είναι οι άνθρωποι», δήλωσε ο Μάλκεϊ. Πολλά από τα μέλη του προσωπικού που ζουν στη Λα Σερένα είχαν συνταξιοδοτηθεί. Και πάρα πολλοί αστρονόμοι είχαν συνηθίσει να παρατηρούν από το σαλόνι τους, χωρίς το άγχος του ακριβού και χρονοβόρου ταξιδιού στο τηλεσκόπιο. Ως αποτέλεσμα, οι νεότεροι αστρονόμοι συχνά δεν γνώριζαν τα τηλεσκόπια ή τους ανθρώπους που τα χειρίζονταν. «Είναι σημαντικό να τους φέρουμε πίσω», δήλωσε ο Μάλκεϊ.

Ένας γάιδαρος ξεκουράζεται μπροστά από τα τηλεσκόπια του παρατηρητηρίου.

Πλάσματα της νύχτας

Δίπλα στους θόλους στο Λας Καμπάνας υπάρχει ένα σύμπλεγμα από καμπίνες για τους επισκέπτες, τα μέλη του προσωπικού και τους ερευνητές, οι οποίοι κάθε φορά μένουν για μία εβδομάδα, και ένα καταφύγιο με τραπεζαρία, η οποία διαθέτει μηχανή καπουτσίνο.Στην κορυφογραμμή και στις γύρω πλαγιές κατοικούν κοπάδια από γαζέλες που ονομάζονται «γουανάκος», «βισκάτσας», τρωκτικά που μοιάζουν με μαρμότες και έχουν αυτιά κουνελιού, γαϊδουράκια και γεράκια. Οι λευκοί θόλοι του αστεροσκοπείου Λα Σίγια είναι ορατοί στα νότια. Προσαρτημένη στο κεντρικό καταφύγιο, υπάρχει μια βεράντα όπου στο τέλος της ημέρας οι αστρονόμοι συγκεντρώνονται για να προσπαθήσουν να ρίξουν μια ματιά στην πράσινη λάμψη, ένα σπάνιο τελευταίο απομεινάρι του ήλιου καθώς εξαφανίζεται κάτω από τον ορίζοντα, αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες.Μετά το ηλιοβασίλεμα, τα φώτα σβήνουν στο καταφύγιο και, αν δεν το έχετε κάνει ήδη, το προσωπικό του αστεροσκοπείου θα έρθει και θα κατεβάσει τις περσίδες στα παράθυρα της καμπίνας σας, για να κρατήσει το τεχνητό φως μακριά από το βουνό και τα ευαίσθητα όργανα του τηλεσκοπίου.Μια νύχτα περπάτησα προς το τηλεσκόπιο Σουόπ, κάτω από έναν γαλαξία τόσο φωτεινό που ήταν δυνατό να πλοηγηθώ στο στενό μονοπάτι μόνο από το φως του. Μέσα από το τηλεσκόπιο είδα τις αποχρώσεις του Δία, με τα τρία από τα αστραφτερά φεγγάρια του να κλέβουν την προσοχή, και 160.000 χιλιόμετρα έτη φωτός μακριά, στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, είδα ομίχλες διαστρικών αερίων να περιφέρονται μέσα από το Νεφέλωμα Ταραντούλα.Η θέα στην κορυφή του Λας Καμπάνας το επόμενο πρωί ήταν λιγότερο ουράνια: ένα σύμπλεγμα από τροχόσπιτα κατασκευών, ένας λαβύρινθος από σχοινένια εμπόδια που δεν αφήνουν τους επισκέπτες να πέσουν από το βουνό. Γεράκια έκαναν κύκλους γύρω από έναν λεπτό μεταλλικό πύργο που περιείχε διάφορα όργανα για την παρακολούθηση του καιρού και της ατμόσφαιρας.Κοιτάζοντας προς τα κάτω, ακροβατούσα στην άκρη μιας τρύπας στην οροφή του κόσμου. Ομόκεντρες κυκλικές τάφροι, μερικές από τις οποίες είχαν βάθος έως και 18 μέτρα, είχαν σκαλιστεί στον ηφαιστειακό βράχο της κορυφής του βουνού, θυμίζοντας προκολομβιανό χωματουργικό έργο. Αυτό είναι το μελλοντικό σπίτι του Giant Magellan Telescope. Ρώτησα τον Μάλκεϊ τι θα μπορούσε να κάνει αυτό το τηλεσκόπιο σε σχέση με τα διαστημικά τηλεσκόπια James Webb και Hubble. «Πολλά», είπε. Πρώτον, τα όργανα του Giant Magellan είχαν προτεραιότητα για τη μελέτη εξωπλανητών και θα ήταν ικανά να ανιχνεύσουν βραχώδεις πλανήτες που μοιάζουν με τη Γη σε απόσταση 30 ετών φωτός. Επιπλέον, καθώς η τεχνολογία βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, οι αστρονόμοι θα μπορούν να αλλάζουν και να αναβαθμίζουν τα κύρια όργανα, ενώ τα διαστημικά τηλεσκόπια κουβαλούν την τεχνολογία που έφεραν κατά την εκτόξευση.

Τα θεμέλια του Giant Magellan Telescope στο Λας Καμπάνας, το οποίο, μόλις κατασκευαστεί, θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στον κόσμο.

Από το James Webb στο GMT

Σε μια σύντομη κουβέντα σε ένα από τα τροχόσπιτα, ο Όσκαρ Κοντρέρας-Βιγιαροέλ, αντιπρόεδρος του οργανισμού του Giant Magellan και νομικός εκπρόσωπος στη χιλιανή κυβέρνηση, ανέπτυξε τις δυνατότητες του GMT. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει ένα εξελιγμένο σύστημα προσαρμοστικών οπτικών για την αντιστάθμιση των ατμοσφαιρικών αναταράξεων που μπορούν να θολώσουν τις ουράνιες λεπτομέρειες (και να κάνουν τα αστέρια να λάμπουν). Και ορισμένα από τα κάτοπτρα θα μπορούν να προσαρμόζουν το σχήμα τους 2.000 φορές το δευτερόλεπτο, για να διατηρούν τις εικόνες των άστρων καθαρές σε ένα οπτικό πεδίο δύο τρίτων του μεγέθους της πανσελήνου. (Το οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου Webb είναι μόνο το ένα δέκατο της πανσελήνου.)Το πρώτο από τα γιγαντιαία κάτοπτρα Magellan χυτεύτηκε το 2005 κάτω από το γήπεδο ποδοσφαίρου του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, σε έναν περιστρεφόμενο κλίβανο που αναπτύχθηκε από τον Τζ. Ρότζερ Π. Έιντζελ, αστρονόμο από την Αριζόνα, ως ένας τρόπος κατασκευής γιγαντιαίων κατόπτρων. Τρία από τα κάτοπτρα έχουν πλέον ολοκληρωθεί και βρίσκονται σε κιβώτια στο αεροδρόμιο της Τουσόν. Τρία ακόμη γυαλίζονται και δοκιμάζονται. Το έβδομο και τελευταίο κάτοπτρο πρόκειται να χυτευτεί φέτος.Ανάλογα με τη χρηματοδότηση, το τηλεσκόπιο θα μπορούσε να ξεκινήσει τη λειτουργία του το 2030, δήλωσε ο Άιζακς σε ηλεκτρονικό μήνυμα. «Μόλις έχουμε τέσσερα κάτοπτρα, θα αρχίσουμε να συλλέγουμε φωτόνια», έγραψε. «Αυτό είναι το πρώτο φως. Θα είμαστε σε θέση να ξεκινήσουμε πρωτόλεια επιστήμη. Η κατασκευή ολοκληρώνεται με επτά κάτοπτρα και μπαίνουμε σε κανονική λειτουργία».Η κορυφή του Λας Καμπάνας έγινε επίπεδη το 2012, για να δημιουργηθεί χώρος για το τηλεσκόπιο, το οποίο θα είναι σχεδόν όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου και θα έχει ύψος πάνω από 22 ορόφους.Ο Μιγκέλ Ροθ, πρώην διευθυντής του Λας Καμπάνας, μας ξενάγησε από κοντά στον χώρο. Χρειάστηκαν εννέα μήνες για την εκσκαφή, μερικές φορές με τα χέρια, όπως είπε, για να αποφευχθεί η χρήση εκρηκτικών που θα μπορούσαν να σπάσουν τον υποκείμενο βράχο. Γιγαντιαία ρουλεμάν θα μονώσουν το τηλεσκόπιο από τους σεισμούς. Το κτίριο του τηλεσκοπίου, ένας γιγάντιος περιστρεφόμενος κύλινδρος, έχει σχεδιαστεί με ένα σύστημα αεραγωγών και ανεμοθωράκων, για να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία στο εσωτερικό του. Επιπλέον, όλα τα μηχανήματα που παράγουν θερμότητα θα βρίσκονται υπόγεια και κάτω από τον επικρατούντα άνεμο, εμποδίζοντας έτσι τα θερμικά ρεύματα αέρα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα ευαίσθητα κάτοπτρα. «Το τηλεσκόπιο θα γίνει ένα με το βουνό», δήλωσε ο Ροθ. «Έχουμε μία από τις καλύτερες τοποθεσίες στον κόσμο, αν δεν τα θαλασσώσουμε.

Μια αστρική ομάδα από τηλεσκόπια

Πριν από δύο δεκαετίες, το Giant Magellan ήταν μία από τις τρεις προσπάθειες που κατέβαλαν ανταγωνιστικές ομάδες αστρονόμων και ιδρυμάτων για τη δημιουργία μιας νέας γενιάς γιγάντιων τηλεσκοπίων που δεν θα είχαν προηγούμενο στην ικανότητα να συλλέγουν το φως των άστρων και να διαπερνούν τα κενά του νυχτερινού ουρανού.Στη Χαβάη, μια συνεργασία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ προσπαθεί να κατασκευάσει το Τηλεσκόπιο των Τριάντα Μέτρων στην κορυφή Μαούνα Κέα, αλλά έχει συναντήσει αντιδράσεις από τους ιθαγενείς ακτιβιστές της Χαβάης. Και πιο βόρεια, στην Ατακάμα, το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο πρόκειται να κατασκευάσει το Ευρωπαϊκό Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Θα είναι το μεγαλύτερο από τα τρία, με ένα σύνθετο κάτοπτρο διαμέτρου 39 μέτρων. Ούτε το Giant Magellan ούτε το Τηλεσκόπιο των Τριάντα Μέτρων έχουν ακόμη συγκεντρώσει αρκετά χρήματα –2,54 δισεκατομμύρια δολάρια και 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα– για να εκπληρώσουν τα ουράνια όνειρά τους. Η ολοκλήρωσή τους θα εξαρτηθεί από τη γενναιοδωρία του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών, το οποίο παραδοσιακά υποστηρίζει την επίγεια αστρονομία στις Ηνωμένες Πολιτείες, και τελικά από το Κογκρέσο.Ο Ρόμπερτ Ν. Σέλτον, πρόεδρος του οργανισμού Giant Magellan Telescope, δήλωσε ότι είναι βέβαιος ότι η μέρα του θα έρθει. «Όταν ολοκληρωθεί, το Giant Magellan Telescope θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά έργα που χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα στην ιστορία», δήλωσε. «Οποιαδήποτε καθυστέρηση στους πόρους θα παρατείνει τον χρόνο ολοκλήρωσης του έργου μας, αλλά παραμένουμε προσηλωμένοι στην επιτυχία του τηλεσκοπίου».
Καθώς κοίταζα το βραχώδες μάτι στην κορυφή του Λας Καμπάνας, προσπάθησα να φανταστώ τι θα αποκάλυπταν το Giant Magellan και τα «αδέρφια» του για το μυστηριώδες σύμπαν μας και ποιοι τυχεροί αστρονόμοι θα καρπωθούν τη γνώση. «Όχι εμείς», είπε ο Μάλκεϊ. Στις μέρες μας χρειάζεται μία ολόκληρη γενιά για να κατασκευαστεί ένα επιστημονικό όργανο τόσο μεγαλοπρεπές όσο ένα τηλεσκόπιο ή ένας νέος επιταχυντής σωματιδίων. Ήδη τα κλειδιά του σύμπαντος περνούν στα χέρια αστρονόμων που μπορεί να μην είχαν γεννηθεί όταν σχεδιάστηκε ο «Γιγάντιος Μαγγελάνος». Αλλά τα όνειρα είναι αυτό από το οποίο είναι φτιαγμένο το σύμπαν.

https://www.kathimerini.gr/k/k-magazine/562480354/epistimones-metrane-t-astra-stin-erimo-atakama/

Οι πρώτες εικόνες του «Ευκλείδη» από το διάστημα.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ευκλείδης» (Euclid) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), που σχεδιάστηκε για την εξερεύνηση των μεγάλων μυστηρίων του σύμπαντος, έστειλε τις πρώτες του εικόνες από τον διάστημα. 

Τις πρώτες εικόνες κατέγραψαν τα δύο συστήματα απεικόνισης του διαστημικού τηλεσκοπίου, στο πλαίσιο της δοκιμής των οργάνων, αποκαλύπτοντας γαλαξίες, νεφελώματα και αστρικές συστάδες. «Μετά από πάνω από 11 χρόνια σχεδιασμού και ανάπτυξης του Ευκλείδη, είναι συναρπαστικό, αλλά και συγκινητικό να βλέπεις τις πρώτες αυτές εικόνες» παραδέχεται ο Τζιουζέπε Ράκα, πρότζεκτ μάνατζερ του εγχειρήματος στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. 

 «Είναι ακόμη πιο απίστευτο αν αναλογιστούμε πως βλέπουμε μόλις λίγους γαλαξίες εδώ. Ο πλήρως βαθμονομημένος Ευκλείδης θα παρατηρήσει τελικά δισεκατομμύρια γαλαξίες για να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο τρισδιάστατο χάρτη του ουρανού»εξηγεί στην ανακοίνωσή του. Το διαμέτρου 1,2 μέτρων τηλεσκόπιο θα παραμείνει στο αποκαλούμενο σημείο Lagrange L2, όπου βρίσκεται επίσης και το διαστημικό τηλεσκόπιο της NASA, Τζέιμς Γουέμπ.

To σημείο Lagrange L2, όπου βρίσκονται διάφορα τηλεσκόπια

«Είναι φανταστικό να διαπιστώνουμε πως η τελευταία προσθήκη στον στόλο επιστημονικών αποστολών της ESA λειτουργεί ήδη τόσο καλά. Είμαι απολύτως βέβαιος πως η ομάδα πίσω από την αποστολή θα χρησιμοποιήσει επιτυχώς τον Ευκλείδη για να αποκαλύψει τόσο πολλά για το 95% του σύμπαντος για το οποίο γνωρίζουμε τόσα λίγα» ανέφερε ο γενικός διευθυντής της υπηρεσίας, Γιόζεφ Ασμπάχερ. 

To τηλεσκόπιο θα περάσει τους επόμενους δύο μήνες δοκιμάζοντας και βαθμονομώντας τα όργανά του, προτού ξεκινήσει την κύρια αποστολή έρευνας του ενός τρίτου του ουρανού, τα επόμενα έξι χρόνια. Η αποστολή του «Euclid», αξίας 1 δισεκατομμυρίου ευρώ, θεωρείται πως θα ρίξει φως στα δύο πιο περίπλοκα και δυσνόητα συστατικά του σύμπαντος, τη σκοτεινή ενέργεια (τη μυστηριώδη δύναμη που φέρεται να επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος) και τη σκοτεινή ύλη (μια μορφή ύλης που φέρεται να συνεισφέρει κατά 80% στη συνολική μάζα του σύμπαντος, λειτουργώντας σαν «κοσμική» κόλλα που συγκρατεί τους γαλαξίες μεταξύ τους). Τόσο η σκοτεινή ενέργεια όσο και η σκοτεινή ύλη είναι αθέατες και οι αστρονόμοι μπορούν μόνο να υποθέτουν την ύπαρξή τους μετρώντας την επίδρασή τους στη συμπεριφορά των αστέρων και των γαλαξιών. 

https://physicsgg.me/2023/08/02/οι-πρώτες-εικόνες-του-ευκλείδη-από-τ/

Παρατηρώντας τον ουρανό με τη βοήθεια των ακτίνων γάμμα (βίντεο)

Το Fermi Gamma-Ray Space Telescope της NASA εκτοξεύτηκε το 2008 και από τότε καταγράφει πηγές ακτινοβολίας γ στο σύμπαν. Ο αμερικανικός οργανισμός που ασχολείται με την εξερεύνηση του διαστήματος συνέλεξε τα δεδομένα και δημιούργησε μια εντυπωσιακή ταινία με τη μορφή time-lapse, μια μοναδική περιήγηση στο αχανές σύμπαν που ζωντανεύει μπροστά στα μάτιας μας.Ο άνθρωπος, με γυμνό μάτι, είναι αδύνατον να δει το μεγαλύτερο ποσοστό φωτός που υπάρχει έξω από τον πλανήτη μας. Όμως, χάρη στην τεχνολογία των τηλεσκοπίων, όλα είναι δυνατά.Το Fermi Gamma-Ray Space Telescope της NASA, το οποίο εκτοξεύτηκε το 2008 και καταγράφει από τότε τις πηγές ακτινοβολίας γ στο σύμπαν, με την κατάλληλη επεξεργασία έδωσε μοναδικά πλάνα.

Ο ουρανός αν είχαμε όραση ακτίνων γ

Οι ακτίνες γ ανήκουν στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Αποτελούν τις ακτίνες με την μεγαλύτερη συχνότητα από τις ακτινοβολίες του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, και επομένως συνίστανται από φωτόνια με την μεγαλύτερη ενέργεια. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνες καθώς διασπούν τις ουσίες των κυττάρων και μεταλλάσσουν το DNA προκαλώντας θάνατο σε όλους σχεδόν τους οργανισμούς που εκτίθενται σε αυτήν.Προέρχονται από ενεργητικές πηγές όπως υπολείμματα supernova, αστέρες νετρονίων και κβάζαρ.Ο αμερικανικός οργανισμός εξερεύνησης του διαστήματος αποφάσισε να συνθέσει ένα timelapse των δεδομένων που συνέλεξε το Fermi (2008-2022) δίνοντάς μας την δυνατότητα να παρατηρούσαμε τον ουρανό αν είχαμε όραση ακτίνων γ.Το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων γάμμα «Fermi» είναι μια σύμπραξη αστροφυσικής και σωματιδιακής φυσικής που διαχειρίζεται το Goddard. Αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, με σημαντικές συνεισφορές από ακαδημαϊκά ιδρύματα και εταίρους στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τη Σουηδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

πηγή: https://www.in.gr/2023/12/23/in-science/space/paratirontas-ton-ourano-ti-voitheia-ton-aktinon-gamma/

Η μεγαλύτερη αστρονομική κάμερα του κόσμου θα παρατηρεί το σύμπαν από τη Χιλή.

Η βόρεια Χιλή, ένας από τα πιο κατάλληλα σημεία για αστρονομικές παρατηρήσεις με τα άνυδρα βουνά της και τον διαυγή ουρανό, ετοιμάζεται να υποδεχθεί τη μεγαλύτερη αστρονομική κάμερα που έχει κατασκευαστεί ποτέ με την ελπίδα μιας επαναστατικής αλλαγής στη μελέτη του σύμπαντος.Μεγέθους ενός μικρού αυτοκινήτου και βάρους 2,8 τόνων, η συσκευή θα τοποθετηθεί πάνω σε ένα υπό κατασκευή τηλεσκόπιο και θα επιτρέψει την εξερεύνηση του ουρανού όπως ποτέ προηγουμένως, εξηγούν στο AFP υπεύθυνοι του προγράμματος που χρηματοδοτείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.Η τεράστια αυτή κάμερα, η κατασκευή της οποίας κόστισε περίπου 800 εκατομμύρια δολάρια, θα αρχίσει να τραβάει τις πρώτες εικόνες στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2025. Κάθε τρεις ημέρες θα σαρώνει τον ουρανό επαναλαμβάνοντας την κίνηση επ΄άπειρον.Θα περάσουμε από «τη μελέτη ενός άστρου και όλης της φυσικής εις βάθος αυτού του άστρου στη μελέτη δισεκατομμυρίων άστρων ταυτόχρονα», δήλωσε ο Μπρούνο Ντίας, πρόεδρος της χιλιανής Εταιρείας Αστρονομίας (Sochias).«Θα είναι μια αλλαγή παραδείγματος στην αστρονομία», λέει από την πλευρά του ο Στούαρτ Κόρντερ, αναπληρωτής διευθυντής του NoirLab, του αμερικανικού κέντρου ερευνών που διαχειρίζεται το παρατηρητήριο το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 2.500 μέτρων, στο Σέρο Πατσόν, 560 χλμ. βόρεια της πρωτεύουσας Σαντιάγο.Με το πρόγραμμα αυτό, η Χιλή εδραιώνει τη θέση της στον τομέα της αστρονομικής παρατήρησης, με το ένα τρίτο των πιο ισχυρών τηλεσκοπίων του πλανήτη να έχουν εγκατασταθεί στο έδαφός της, σύμφωνα με τα στοιχεία της χιλιανής Εταιρείας Αστρονομίας.Η κάμερα LSST (Space-Time Research as a Legacy for Posterity) αναμένεται να διαθέτει μέσα σε δέκα χρόνια δεδομένα για είκοσι εκατομμύρια γαλαξίες, 17 δισεκατομμύρια άστρα και έξι εκατομμύρια διαστημικά αντικείμενα.Οι επιστήμονες θα διαθέτουν έναν ανανεωμένο κατάλογο εικόνων του ηλιακού συστήματος, θα μπορούν να χαρτογραφήσουν τον Γαλαξία και να προχωρήσουν την έρευνα της ενέργειας και της σκοτεινής ύλης.

300 τηλεσκόπια για μία εικόνα

Η συσκευή θα έχει έναν ψηφιακό αισθητήρα 3.200 μεγαπίξελ και για να μία εικόνα του θα ισοδυναμεί με αυτήν που μεταδίδουν μαζί πάνω από 300 τηλεοράσεις υψηλής ευκρίνειας μεσαίου μεγέθους.Η συσκευή, που κατασκευάστηκε στην Καλιφόρνια, θα έχει την τριπλάσια ικανότητα της πιο ισχυρής κάμερας που υπάρχει σήμερα, της ιαπωνικής Hyper Suprime-Cam 870 μεγαπίξελ. Θα είναι επίσης έξι φορές πιο ισχυρή από την πιο ισχυρή κάμερα που διαθέτει σήμερα το NoirLab.Το τηλεσκόπιο που θα την ενσωματώσει διαθέτει ένα κάτοπτρο διαμέτρου 8,4 μέτρων. Είναι μακράν του τηλεσκοπίου των 40 εκατοστών που έφθασε στη Χιλή πριν από 60 χρόνια, όταν εγκαταστάθηκε το πρώτο διεθνές παρατηρητήριο της χώρας στο Σέρο Τολόλο κατά τη δεκαετία του 1960.«Εκείνο το τηλεσκόπιο έφθασε εδώ στην ράχη ενός μουλαριού γιατί δεν υπήρχε δρόμος», εξηγεί ο Στίβεν Χίθκοουτ, διευθυντής του παρατηρητηρίου του Σέρο Τολόλο, που βρίσκεται περίπου 20 χλμ. από το Σέρο Πατσόν.

Η πρωτεύουσα της αστρονομίας

Το παρατηρητήριο Βέρα Κ. Ρούμπιν (Vera C. Rubin), από το όνομα της Αμερικανίδας αστρονόμου που ανακάλυψε τη σκοτεινή ύλη, το οποίο θα υποδεχθεί την τεράστια κάμερα είναι ένα από τους μεγάλα κέντρα αστρονομίας της Χιλής.Οι φυσικές συνθήκες των ερημικών ζωνών του βόρειου τμήματος της χώρας, ανάμεσα στον Ειρηνικό ωκεανό και την κορδιλιέρα των Άνδεων, δημιοργούν τον πιο καθαρό ουρανό στον πλανήτη, χάρη στην αδύναμη κάλυψη από σύννεφα και το ξηρό κλίμα.Η Χιλή φιλοξενεί τηλεσκόπια τριάντα και πλέον χωρών, μεταξύ των οποίων ορισμένα με τα πιο ισχυρά όργανα αστρονομίας στον κόσμο, όπως το διαστημικό τηλεσκόπιο ALMA ή το Extremely Large Telescope, το πιο ισχυρό οπτικό όργανο που έχει κατασκευαστεί ποτέ, που θα παρατηρήσει από το 2027 αποστάσεις που δεν έχουν ακόμη κατακτηθεί.Παρότι και άλλες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία, η Κίνα και η Ισπανία έχουν εγκαταστήσει επίσης ισχυρούς εξοπλισμούς παρατήρησης, «η Χιλή είναι ασυναγώνιστη» στον χώρο αστρονομίας, λέει ο πρόεδρος της χιλιανής Εταιρείας Αστρονομίας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ – https://www.skai.gr/news/technology/i-megalyteri-astronomiki-kamera-tou-kosmou-tha-paratirei-to-sympan-apo-ti-xili