Ο Έλληνας Καθηγητής που έλυσε τον «Γρίφο του Νας», στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα, Amazon Alexa, image search... η ζωή μας εμπλουτίζεται συνεχώς με «έξυπνους αλγόριθμους». Οι αλγόριθμοι γίνονται ολοένα εξυπνότεροι: καταλαβαίνουν τι λέμε, μαθαίνουν πράγματα για εμάς, μαθαίνουν ξένες γλώσσες, μαθαίνουν να ζωγραφίζουν και, γενικώς, μαθαίνουν. Τι κρύβεται, όμως, πίσω από αυτούς και τι πάει να πει «μαθαίνουν»;

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, Καθηγητής στο MIT, έρχεται ως προσκεκλημένος της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, στις 12 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της έκθεσης «Υβρίδια», για να μιλήσει για την εξελισσόμενη επανάσταση στην τεχνητή νοημοσύνη, την τεχνολογία που κρύβεται πίσω από αυτήν και τα φιλοσοφικά ερωτήματα που προκύπτουν για τη μάθηση και τη νοημοσύνη.

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είναι Καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο ΜΙΤ. Είναι απόφοιτος της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Ε.Μ.Π., έκανε διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ και εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στη Microsoft. Η έρευνά του επικεντρώνεται στη θεωρητική πληροφορική και τη διεπαφή της με τα οικονομικά, τη στατιστική και την τεχνητή νοημοσύνη.

Έχει τιμηθεί με το βραβείο της καλύτερης διδακτορικής διατριβής στην πληροφορική, από τον διεθνή Οργανισμό επιστήμης των υπολογιστών ACM. Η διδακτορική του διατριβή, με θέμα «Υπολογιστική Πολυπλοκότητα των Ισορροπιών Νας», απαντά σε ένα άλυτο επιστημονικό ερώτημα από τη δημοσίευση του Τζων Νας το 1950, για την οποία ο Νας βραβεύτηκε με το Νόμπελ Οικονομικών (1994). Η διατριβή του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη εντοπίζει υπολογιστικά εμπόδια στην εφαρμοσιμότητα της ισορροπίας Νας, που υπήρξε το επίκεντρο των οικονομικών μαθηματικών μέχρι σήμερα, και δείχνει την ανάγκη για καινούργιες, πιο ρεαλιστικές έννοιες ισορροπίας.

Για τη δουλειά του αυτή έχει τιμηθεί και από τη Διεθνή Ένωση Θεωρίας Παιγνίων, με το βραβείο Πληροφορικής και Θεωρίας Παιγνίων. Έχει τιμηθεί, επίσης, με πολλά άλλα βραβεία και διακρίσεις, όπως το Career Award από το Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, το βραβείο Πληροφορικής του Ιδρύματος Sloan, το βραβείο εξαιρετικής δημοσίευσης από τη διεθνή Ένωση εφαρμοσμένων μαθηματικών SIAM, την ερευνητική υποτροφία της Microsoft και το βραβείο έρευνας από το Ίδρυμα Giuseppe Sciacca του Βατικανού.

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107, Αθήνα. Τηλ. 210 900 5 800

Μικρή Σκηνή, 12 Ιανουαρίου, στις 19:00

Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις του Κύκλου «Λέξεις & Σκέψεις» είναι δωρεάν και τηρείται σειρά προτεραιότητας. Η διανομή των δελτίων εισόδου ξεκινά 1 ώρα πριν από κάθε εκδήλωση. Οι συζητήσεις των κύκλων Λέξεις & Σκέψεις αναμεταδίδονται και με live streaming μέσω του sgt.gr.

http://www.naftemporiki.gr/story/1189533/o-ellinas-kathigitis-pou-eluse-ton-grifo-tou-nas-sti-stegi-tou-idrumatos-onasi

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη.

35 χρονών, καθηγητής στο ΜΙΤ και το όνομά του έγινε παγκοσμίως γνωστό όταν έλυσε ένα πρόβλημα (το γρίφο του Nash) που απασχολούσε τους επιστήμονες εξήντα χρόνια. Καλεσμένος από τη Στέγη να μιλήσει για την τεχνητή νοημοσύνη, ήπιε με την A.V. καφέ αποκαλύπτοντας πώς αυτό που κατάφερε έχει σχέση με το Έβερεστ και τη Φεράρι!

Περισσότερα:

http://physicsgg.me/2017/01/13/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%cf%89%ce%bd%cf%83%cf%84%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%bd%ce%bf%cf%85-%cf%83%ce%b1%cf%83%ce%ba%ce%b1%ce%bb%ce%ac/

 

 

Τα είδη των διδακτορικών διατριβών.

Υπάρχουν τεσσάρων ειδών διδακτορικές διατριβές.

1. Η διατριβή Everest: παίρνεις ένα πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα και το λύνεις. η λύση αφορά κυρίως το συγκεκριμένο πρόβλημα.

2. Η διατριβή Ferrari: στην προσπάθειά σου να λύσεις ένα πρόβλημα φτιάχνεις εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν και σε άλλους τομείς.

3. Η διατριβή Armani: δεν έλυσες μεν κάτι καινούργιο, αλλά το έλυσες με έναν πολύ κομψό τρόπο – αυτό είναι μεγάλη αρετή στα μαθηματικά. Η πολύ περίπλοκη απόδειξη δείχνει πως κάτι δεν το κατάλαβες τόσο καλά.

4. H διατριβή Columbus: όπως ο Κολόμβος ξεκίνησε να ανακαλύψει έναν άλλο δρόμο για τις Ινδίες και ανακάλυψε την Αμερική, έτσι κι εσύ ξεκινάς να λύσεις ένα πρόβλημα και φτάνεις σε μια άλλη ανακάλυψη. Αυτές οι κατηγορίες, νομίζω, αφορούν και στη ζωή.

Παρακολουθείστε την ομιλία που έδωσε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης στις 12/1/2017 με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη 2.0»

http://www.sgt.gr/gre/SPG1032/?vid=1_0mq5dpxk

http://physicsgg.me/2017/01/13/%cf%84%ce%b1-%ce%b5%ce%af%ce%b4%ce%b7-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%b4%ce%b9%ce%b4%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%cf%8e%ce%bd-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%84%cf%81%ce%b9%ce%b2%cf%8e%ce%bd/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Από τη μια ο κορυφαίος Έλληνας Καθηγητής που παρέχει τις υπηρεσίες του σε ξένη χώρα και τιμά την Ελλάδα από την ξένη χώρα που βρίκσεται και από την άλλη η φτωχή Ελλάδα (ψωροκώσταινα) που χάνει τα πιο έξυπνα παιδιά της και αδυνατεί να τα κρατήσει στον τόπο τους..

 

Φανταστείτε όλα τα Ελληνικά μυαλιά να ήταν στην Ελλάδα πόσο θα μας άλλαζε αυτό σαν Έλληνες και σαν νοοτροπία και σαν χώρα...

Το μέλλον μας με τεχνητή νοημοσύνη.

Μπορούν τα ρομπότ να σώσουν το παγκόσμιο ασφαλιστικό σύστημα από την επαπειλούμενη κατάρρευση; Πόσο πιθανό είναι ένας... καλοκάγαθος αλγόριθμος να εξελιχθεί σε ρατσιστή συνωμοσιολόγο μέσα σε λίγες ώρες;

Θα εναπόκειται στις ηθικές αξίες του... software ενός αυτοοδηγούμενου αυτοκινήτου να αποφασίσει ποιος ζει και ποιος πεθαίνει, όταν το όχημα «συνειδητοποιεί» ότι επίκειται ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα με εμπλοκή πεζών;

Πώς θα χρησιμοποιήσει τη στατιστική ένα ρομπότ για να αποφασίσει σε ποιον υποψήφιο πελάτη θα δώσει η τράπεζα ένα δάνειο και ποιος θεωρείται αναξιόπιστος;

Είναι εφικτό μια ομάδα ανθρώπων να «πείσει» έναν αξιόπιστο αλγόριθμο αναγνώρισης εικόνας ότι μια καραμπίνα που έχει μπροστά του είναι ένα αθώο παιδικό παιχνίδι;

Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται «φορτωμένη» με υποσχέσεις, προκλήσεις και κινδύνους. Και παρότι για να ανοίξει ο νέος αυτός οικονομικός κύκλος στην ιστορία της ανθρωπότητας απαιτείται ένα μεγάλο άλμα (η μετάβαση από την τεχνητή νοημοσύνη ειδικών εφαρμογών -που ήδη «βλέπουμε» να εφαρμόζεται σε αρκετές περιπτώσεις- στη γενική τεχνητή νοημοσύνη, η πλήρης ανάπτυξη της οποίας πιθανότατα θα απαιτήσει αρκετές δεκαετίες), μια νέα συναρπαστική εποχή ήδη ανατέλλει.

Στη Θεσσαλονίκη, ο γεννηθείς το 1981 Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο περίφημο ΜΙΤ, μοιράστηκε με τους παρευρισκόμενους στην κατάμεστη αίθουσα τελετών του ΑΠΘ τις εκτιμήσεις του για την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης τα επόμενα «πέντε έως 50 χρόνια», παραδεχόμενος ότι η πραγματικότητα ενδέχεται τελικά να διαψεύσει κάθε πρόβλεψη.

Κατά τον Έλληνα καθηγητή, που μεταξύ άλλων έχει λάβει το βραβείο Kalai από την Διεθνή Ένωση Θεωρίας Παιγνίων και το βραβείο έρευνας από το ίδρυμα Giuseppe Sciacca του Βατικανού, το πιθανότερο είναι ότι σε πέντε χρόνια από σήμερα θα έχουμε έναν προσωπικό γραμματέα με τεχνητή νοημοσύνη και αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα, ενώ σε 15 χρόνια η διεπαφή του ανθρώπινου εγκεφάλου με την τεχνολογία θα γίνει ενδεχομένως πολύ πιο άμεση και το όριο που διαχωρίζει το πού ξεκινά ο άνθρωπος και πού αρχίζει η μηχανή πιο δυσδιάκριτο.

«Μπορεί όλο αυτό να ξεφύγει από τον έλεγχο; Ναι, θα μπορούσε όπως έχει συμβεί και με άλλα πράγματα στο παρελθόν. Το να είμαστε όμως αρνητικοί απέναντι στο ποτάμι που έρχεται κατά πάνω μας δεν είναι εποικοδομητικό, αυτό που πρέπει να σκεφτόμαστε, είναι πώς θα το βάλουμε στη σωστή κατεύθυνση» σημείωσε, μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσαν τα Τμήματα Πληροφορικής και Μαθηματικών της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ.

Wonderland, Pessiland, Stagnatia

Ο ίδιος ανέλυσε τρία σενάρια για την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης στα επόμενα «πέντε έως 50 χρόνια», επισημαίνοντας ότι αυτό που πιθανότατα θα επικρατήσει είναι η μίξη τους. Με βάση το πρώτο (θετικό) σενάριο, με τίτλο «Wonderland», η αλληλεπίδραση ανθρώπων - μηχανών είναι θετική και ο πρώτος κερδίζει από την ύπαρξη των δεύτερων. Οι μηχανές κάνουν τις χειρονακτικές εργασίες, ο άνθρωπος έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο ή εκτελεί πνευματικές εργασίες και το ασφαλιστικό σύστημα σώζεται, αφού η έλλειψη νέων ανθρώπων που εργάζονται και καταβάλουν εισφορές αναπληρώνεται από την ύπαρξη των ρομπότ, που δεν χρειάζονται ασφάλιση ή σύνταξη.

Προϋπόθεση για να επαληθευτεί αυτό το σενάριο είναι να κατακτήσει η επιστήμη τη γενική νοημοσύνη, δηλαδή η μηχανή να μάθει να χρησιμοποιεί τη διαίσθηση και την εμπειρία που αποκτά από μια νοητική λειτουργία και να τη μεταφέρει σε μια που δεν ξέρει καθόλου (πχ, όταν γνωρίζει να παίζει σκάκι, να μπορεί να χρησιμοποιήσει στρατηγική και στο πόκερ).

Βάσει του δεύτερου -αρνητικού- σεναρίου, με τίτλο «Pessiland», η επιστήμη κατακτά την γενική νοημοσύνη, αλλά αυτή δεν είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά μόνο σε εργαστήρια εταιρειών ή κρατών, που τη χρησιμοποιούν για ιμπεριαλιστική επιρροή. «Αν πάμε σε αυτή την κατεύθυνση, το σενάριο είναι προφανώς δυστοπικό» επισήμανε ο καθηγητής.

Το τρίτο σενάριο, με τίτλο «Stagnatia», για το οποίο ο δρ Δασκαλάκης επισήμανε ότι «έχει αρκετές πιθανότητες (επαλήθευσης)», είναι αυτό κατά το οποίο ενώ υπάρχουν ολοένα και περισσότερες εφαρμογές ειδικής τεχνητής νοημοσύνης (πχ αναγνώριση εικόνας και ήχου ή μετάφραση), η επιστήμη δεν καταφέρνει να κάνει το άλμα στη γενική τεχνητή νοημοσύνη και επικρατεί σχετική στασιμότητα.

Όταν ο αλγόριθμος «βλέπει» μια χελώνα σαν... καραμπίνα

Κατά τον δρα Δασκαλάκη, σήμερα ένας από τους βασικούς προβληματισμούς της ανθρωπότητας είναι η αξιοπιστία της τεχνολογίας. «Υπάρχουν μεγάλα θέματα αξιοπιστίας και ένας από τους λόγους είναι ότι όταν τα δεδομένα με τα οποία τροφοδοτείς τον αλγόριθμο είναι ελλιπή ή μη αντιπροσωπευτικά, μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένες ή ελλιπείς νοητικές λειτουργίες».

«Πχ. έγινε γνωστό ότι ένα αυτοκίνητο Tesla έπεσε σε φορτηγό σταματημένο στην αριστερή λωρίδα. Γιατί συνέβη αυτό; Ίσως γιατί ποτέ στα δεδομένα που εισήχθησαν για να προπονηθεί ο αλγόριθμος στην αναγνώριση εικόνας δεν υπήρχε αυτοκίνητο σταματημένο στην αριστερή λωρίδα του δρόμου, επειδή αυτό σπάνια συμβαίνει. Ο αλγόριθμος θα επεξεργαστεί τα ελλιπή δεδομένα που τού δώσαμε και θα ενσωματώσει την έλλειψη» σημείωσε, ενώ πρόσθεσε ότι φοιτητές του ΜΙΤ επιτέθηκαν στον καλύτερο αλγόριθμο αναγνώρισης εικόνας και τον έκαναν να «πιστέψει» ότι μια τρισδιάστατη χελώνα τυπωμένη σε εκτυπωτή 3D ήταν... καραμπίνα.

«Δεν έχουμε τόσο αξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη σήμερα. Προσπαθούμε να φτιάξουμε τρόπους προστασίας αλγορίθμων από τέτοιου είδους επιθέσεις» επισήμανε.

Ποιος αποφασίζει ποιος θα χάσει τη ζωή του;

'Ενα άλλο θέμα, πρόσθεσε, έχει να κάνει με ηθικά διλήμματα. «Ενα κλασικό πρόβλημα είναι το εξής: Σκεφτείτε ότι φτιάχνουμε αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα που κινούνται μαζικά στους δρόμους. Αναπόφευκτα κάποιο από αυτά θα βρει τον εαυτό του σε φάση αναγνώρισης του γεγονότος ότι σε μερικά δευτερόλεπτα θα γίνει ένα αναπόφευκτο ατύχημα με εμπλοκή πεζών. Ο αλγόριθμος που οδηγεί καταλαβαίνει τότε ότι έχει δύο δυνατότητες: να πάει ευθεία και να σκοτώσει τους πεζούς ή να πάει αριστερά, να χτυπήσει στο στηθαίο και να σκοτώσει τους επιβαίνοντες. Δεν μπορεί να σώσει και τους δύο. Πώς θα πάρει την απόφαση; Ο αλγόριθμος μπορεί επίσης να καταλαβαίνει ότι οι πεζοί είναι ένα παιδάκι 8 χρονών, ο μπαμπάς του, 41, και ο σκύλος τους και οι επιβαίνοντες μια έγκυος γυναίκα 30 ετών και το αγοράκι της. Πώς εγώ που σχεδιάζω τον αλγόριθμο θα λάβω την απόφαση για το ποιος θα ζήσει;»

Ο ρατσιστής αλγόριθμος

Κατά τον δρα Δασκαλάκη, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι σαν ένα μωρό. Το μωρό έρχεται στον κόσμο με γενετικά χαρακτηριστικά, αλλά εν πολλοίς είναι tabula rasa. Οι γονείς τού δίνουν δεδομένα και στόχους. Αν τα δεδομένα που λαμβάνει το μωρό περιέχουν ρατσιστικές απόψεις ή προκαταλήψεις ή θέσεις, αυτές τις θέσεις θα τις υιοθετήσει. Το ίδιο ισχύει και για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία μαθαίνει από την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός chat bot (σ.σ. ρομπότ που κάνει διάλογο μέσω κειμένου ή ήχου). Μια ομάδα χρηστών του επιτέθηκε, παρέχοντάς του ρατσιστικό και συνωμοσιολογικό περιεχόμενο. «Μέσα σε 17 ώρες έγινε τρελός ρατσιστής και συνωμοσιολόγος» σημείωσε ο καθηγητής.

Τίθενται, επίσης, ζητήματα αμεροληψίας, γιατί αν τα δεδομένα είναι ελλιπή, η τεχνητή νοημοσύνη θα υιοθετήσει στατιστικές που δεν είναι αντιπροσωπευτικές. Κι εδώ για παράδειγμα το ερώτημα είναι: έστω πως φτιάχνω τεχνολογία που αποφαίνεται αν κάποιος είναι άξιος λήψης δανείου, αλλά έχω ελλιπή στοιχεία για μια πληθυσμιακή ομάδα. Τι γίνεται τότε; «Πρέπει να προστατέψουμε την τεχνητή νοημοσύνη από το να κάνει τέτοια στατιστικά λάθη, αλλά το πρόβλημα είναι ότι η στατιστική είναι δύσκολη επιστήμη» σημείωσε.

http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500190946

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Τεχνητή Νοημοσύνη: το στοίχημα του ανθρώπινου εγκεφάλου με τη δαρβινική εξέλιξη.

«Κατά κάποιο τρόπο η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα στοίχημα που έχει βάλει ο ανθρώπινος εγκέφαλος με τη δαρβινική εξέλιξη. ‘Ενα από ανώτερα πράγματα, που μπορεί να κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι να αντιγράψει τον εαυτό του. ‘Οταν ο άνθρωπος φτάσει στο σημείο να αναπαράγει με τεχνητό τρόπο τις ίδιες του τις ικανότητες, όλα θα είναι ανοιχτά και όλα θα είναι πιθανά. Αυτό μπορεί να είναι εκπληκτικό, να μας οδηγήσει σε μια Wonderland, όπου η ύπαρξη των μηχανών θα λειτουργεί υπέρ του ανθρώπου ή μπορεί να μας φέρει μπροστά σε δυσάρεστες καταστάσεις… Ο Elon Musk έχει πει ότι ίσως η Τεχνητή Νοημοσύνη να αποτελέσει τον λόγο για τον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Να σου θυμίσω όμως κι αυτό που έχει πει ο Einstein: «δεν γνωρίζω με τι είδους όπλα θα πολεμηθεί ο τρίτος παγκόσμιος, αλλά ο τέταρτος θα γίνει με πέτρες και ξύλα»».

Με τη φράση αυτή, ο γεννηθείς το 1981 Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο περίφημο ΜΙΤ, απαντά στο ερώτημα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, σχετικά με το αν συμμερίζεται τις έντονες ανησυχίες, που έχουν κατά καιρούς εκφράσει άνθρωποι όπως ο Bill Gates, ο Stephen Hawking και ο Elon Musk, ώς προς την αρνητική επίπτωση που θα μπορούσε να έχει στο μέλλον της ανθρωπότητας η ραγδαία ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και συγκεκριμένα της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης.

Ο ίδιος, που σε πολύ νεαρή ηλικία έλυσε το επί 60 χρόνια άλυτο μαθηματικό πρόβλημα του «υπέροχου ανθρώπου», μαθηματικού και νομπελίστα οικονομολόγου, John Forbes Nash, επισημαίνει ότι παρότι στη δυστοπική εκδοχή του μέλλοντος η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρές κοινωνικές αναταραχές και ν΄ αποτελέσει άμεση απειλή για τη δημοκρατία και την παγκόσμια ειρήνη, στη θετική εκδοχή του ενδέχεται να επιφυλάσσει στην ανθρωπότητα σημαντικά δώρα: «Πιστεύω ότι υπάρχει μια πολύ ικανή και δημοκρατική οικογένεια «hackers» -και σε αυτή την οικογένεια βάζω όποιον μπορεί να καταλάβει την τεχνολογία και να συνεισφέρει σε αυτήν. Είναι στο χέρι τους και στο χέρι όλων μας να προασπίσουμε την προσβασιμότητα όλων των ανθρώπων στα οφέλη της προόδου που θα γίνει, ώστε να μην υπάρχουν χώρες ή εταιρείες ή πολίτες δύο ταχυτήτων. Αυτό δεν είναι ένα πράγμα με το οποίο μπορούμε να παίξουμε» λέει χαρακτηριστικά.

Ερωτηθείς αν ο άνθρωπος -η πρωτοκαθεδρία του οποίου στον πλανήτη για πρώτη φορά κινδυνεύει να αμφισβητηθεί- ενδέχεται να βιώσει υπαρξιακό σοκ, απαντά: «Ελπίζω ότι θα πάθουμε το αντίθετο. ‘Οτι θα μπορέσουμε να πούμε «δεν είμαστε πλέον όμηροι πολιτικών και κυβερνήσεων, μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο». Αυτό είναι το θετικό σενάριο φυσικά, κι αυτό θέλω να δω να συμβαίνει».

«Προλαβαίνουν να προσαρμοστούν στην επερχόμενη αλλαγή συστήματα όπως το εκπαιδευτικό ή η νομοθεσία;» ρωτάμε τον δρα Δασκαλάκη, ο οποίος απαντά: «Θεωρώ ότι το μοντέλο που έχουμε αυτή τη στιγμή για την παιδεία, τη νομοθεσία, τη δικαιοσύνη, δεν είναι πλέον επαρκές για τον ρυθμό με τον οποίο προοδεύει η τεχνολογία. Σκέψου το εξής: πριν προλάβουμε να φτιάξουμε νομοθεσία για τα fake news, τα fake news έγιναν μια λαίλαπα που παρήλθε. Θα φτιάξουμε τη νομοθεσία για τα fake news, θα έρθει κάτι άλλο. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι δημοκρατίες και η παιδεία δεν έχει επαρκή ταχύτητα για να παρακολουθεί τις εξελίξεις, άρα πρέπει να αλλάξουμε τα μοντέλα μας. Για αυτό θεωρώ ότι η βάση, οι άνθρωποι, έχουμε τεράστια δύναμη, γιατί αν δεν με προστατέψει η ίδια η βάση από τα fake news για παράδειγμα, δεν μπορώ να περιμένω να βγει η νομοθεσία για να με προασπίσει. ‘Ολο αυτό εξελίσσεται σε κάτι σαν ανταρτοπόλεμο».

Ο Έλληνας καθηγητής, που μεταξύ άλλων έχει λάβει το βραβείο Kalai από την Διεθνή Ένωση Θεωρίας Παιγνίων και το βραβείο έρευνας από το ίδρυμα Giuseppe Sciacca του Βατικανού, μιλά ακόμη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το αν ο άνθρωπος θα χρειαστεί να ενσωματώσει στα επόμενα χρόνια τεχνολογικά ενθέματα, για τα ηθικά και φιλοσοφικά ερωτήματα που ανακύπτουν γύρω από τη ραγδαία άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και«πέντε ως 50 χρό για τον τρόπο με τον οποίο ενδέχεται να εξελιχθούν τα πράγματα στα επόμενα «πέντε ως 50 χρόνια»..

Συναντήσαμε τον δρ Κωνσταντίνο Δασκαλάκη λίγες ώρες πριν από τη διάλεξη που έδωσε στην κατάμεστη αίθουσα της Αίθουσας Τελετών του ΑΠΘ , στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργάνωσαν τα Τμήματα Μαθηματικών και Πληροφορικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του δρος Κωνσταντίνου Δασκαλάκη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα ακολουθεί:

Το κλειδί που λείπει

ΕΡ. Η διάρκεια ενός οικονομικού κύκλου έχει αλλάξει πολύ από την τελευταία βιομηχανική επανάσταση, χάρη στην ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών κι εκεί που χρειάζονταν 40 ή 50 χρόνια για να μπει μια «τεχνολογία» μαζικά στην οικονομία και την αγορά εργασίας, πλέον χρειάζονται 10-15 ή και λιγότερο. Πόσο γρήγορα θα αρχίσει η ανάπτυξη της εξελιγμένης Τεχνητής Νοημοσύνης να επηρεάζει σε μεγάλη κλίμακα την οικονομία και την αγορά εργασίας;

ΑΠ. Θέλω πρώτα από όλα να διαχωρίσω αυτό που λέγεται «γενική τεχνητή νοημοσύνη» από την «ειδική τεχνητή νοημοσύνη». Θεωρώ ότι η είσοδος της δεύτερης στην αγορά εργασίας είναι πολύ άμεση. ‘Ηδη βλέπουμε να αναπτύσσονται αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα, που θα αντικαταστήσουν πολλή από την ανθρώπινη οδήγηση και προφανώς πολλά επαγγέλματα, είτε αυτά αφορούν οδηγούς ταξί και λεωφορείων είτε φορτηγών είτε delivery. Φαντάσου πόσο πολύ θα αλλάξει τον τομέα αυτό η τεχνολογία. Κι αυτό δεν θα γίνει σε 30 χρόνια, αλλά στα επόμενα πέντε με δέκα. Υπάρχουν θέματα που πρέπει να λυθούν, νομικής φύσης κυρίως, αλλά πιστεύω ότι οι ειδικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα αρχίσουν να μπαίνουν επιθετικά στη ζωή μας στα επόμενα 10 χρόνια, θεωρώ θα εκπλαγούμε από το πόσο επιθετικά θα μπουν στις μεταφορές, στην υγεία (scans, ΜRIs, διαγνωστική), σε επίπεδο οικιακής βοήθειας και φροντίδας ηλικιωμένων.

Το βασικό είναι όμως το θέμα της γενικής τεχνητής νοημοσύνης (general artificial intelligence). Aυτή αφορά την ικανότητα ενός τεχνολογικού συστήματος να μεταφέρει εμπειρία από μια νοητική λειτουργία που εκτελεί σε μία άλλη, ώστε να μην αρχίζει tabula rasa. Π.χ, αν έχει ήδη μάθει αγγλικά και θέλει να μάθει γαλλικά, να μπορεί να μεταφέρει εμπειρία και διαίσθηση από τη μία γλώσσα στην άλλη, να μπορεί να εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι υπάρχει σύνταξη και κλίση σε όλες τις γλώσσες (…) ‘Η αν μάθει να παίζει σκάκι, να μπορεί να αξιοποιήσει την εμπειρία της χάραξης στρατηγικής για να παίξει πόκερ.

Χρειάζεται να πετύχουμε ένα άλμα, για να φτάσουμε στη γενική Τεχνητή Νοημοσύνη και αυτό το άλμα δεν μπορώ να προβλέψω καλά πότε θα προκύψει. Μπορεί να προκύψει στα επόμενα 50 χρόνια, αλλά μπορεί και όχι. Πιστεύω πως ναι. Είναι ένα άλμα που μας λείπει, ένα κλειδί…

Η πρόοδος που έχει κάνει η τεχνολογία τα τελευταία πέντε χρόνια με έχει εντυπωσιάσει. Ίσως αν με ρωτούσες πριν από πέντε χρόνια για κάποια από αυτά που έχουν πλέον γίνει, να σου έλεγα ότι βρίσκονται στα όρια επιστημονικής φαντασίας…

ΕΡ. Αλήθεια, τι θα πραγματεύεται η επιστημονική φαντασία στο μέλλον; Θα εξαντληθεί η θεματολογία της;

ΑΠ. Μου αρέσουν πάρα πολύ οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, γιατί ουσιαστικά πλέον είναι στο επίπεδο που προβληματίζονται για πολύ πραγματικά ερωτήματα. Παλιά, η επιστημονική φαντασία αφορούσε ένα απώτερο μέλλον, δυστοπικό ή ουτοπικό, τώρα είναι ένας προβληματισμός για κάτι πολύ άμεσο και πολύ πιθανό, που μπορεί να συμβεί.

ΕΡ. Πλέον παρατηρούμε πιο ταχεία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Σε τι οφείλεται αυτή η εξέλιξη; Τι έχει αλλάξει;

ΑΠ. Αυτό που έχει αλλάξει έχει να κάνει αφενός με την προσέγγισή μας στο πώς φτιάχνουμε υπολογιστικές διαδικασίες, που μιμούνται ανώτερες νοητικές διαδικασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αφετέρου δε -και αυτό ουσιαστικά δικαιολογεί την αλλαγή στην προσέγγισή μας- έχουμε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, διότι η ανθρωπότητα λόγω της δραστηριότητάς της στο Ιντερνετ έχει αφήσει ένα τεράστιο ψηφιακό αποτύπωμα, το οποίο μπορούμε να εκμεταλλευτούμε για να προπονήσουμε τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης (…)

Σήμερα, επειδή έχουμε πάρα πολλά δεδομένα, είναι πιθανό και πιο τετριμμένοι αλγόριθμοι να μπορούν να προσομοιάσουν ανώτερες νοητικές λειτουργίες, τη στιγμή που στο παρελθόν ακόμη και πολύ πολύπλοκοι, λόγω έλλειψης δεδομένων για να τους κάνεις «fine tune» (να τους «κουρδίσεις»), δεν μπορούσαν. Επειδή έχουμε πολλά δεδομένα, έχουμε τη δυνατότητα να «κουρδίσουμε» πάρα πολύ καλά τους αλγόριθμους μας, γιατί διαθέτουμε πολλά παραδείγματα από τα οποία μπορεί να μάθουν. Εν πολλοίς αυτό κάνει και ο ανθρώπινος εγκέφαλος.

Αυτό λοιπόν που έχει αλλάξει σήμερα είναι ότι έχουμε πάρα πολλά δεδομένα χάρη στην ψηφιοποίηση της ανθρώπινης δραστηριότητας και το γεγονός ότι πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν μεταφερθεί στο Ίντερνετ, από αγορές προϊόντων και υπηρεσιών μέχρι κοινωνική αλληλεπίδραση κι επικοινωνία. ‘Ολη αυτή η αλληλεπίδραση καταγράφεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης…

Η μη λεκτική επαφή με την τεχνολογία το επόμενο βήμα

ΕΡ. Θα μπορούμε στο μέλλον να βρούμε δουλειά, χωρίς π.χ., να είναι αναγκαία η χρήση τεχνολογικών ενθεμάτων;

ΑΠ. Είναι δύσκολο να κάνεις τέτοιες προβλέψεις για το μέλλον… Υπάρχει η γνώση και η εμπειρία για το γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος με τη βοήθεια της τεχνολογίας είναι ανώτερος και από την τεχνολογία, και από τον ανθρώπινο εγκέφαλο από μόνο του. Σε πολλές νοητικές λειτουργίες οι υπολογιστές είναι καλύτεροι από τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος με τη βοήθεια υπολογιστή νικά τον υπολογιστή. Αν ολοκληρωθεί η διεπαφή του εγκεφάλου με την τεχνολογία -και πιστεύω ότι αυτό θα γίνει σύντομα, ότι σε 15 χρόνια θα έχουμε πολύ πιο άμεση διεπαφή- πολλά θα αλλάξουν.

Παλιά, για να βρεις μια πληροφορία, έπρεπε να ανοίξεις τον Πάπυρος Larousse. Μετά πήγαινες στο google και έγραφες αυτό που ψάχνεις να βρεις. Πλέον, μπορείς να μπεις στο google και αρκεί να μιλήσεις ή να εισάγεις μια εικόνα για να βρεις αυτό που θέλεις (…)Το επόμενο βήμα είναι η διεπαφή αυτή να μην είναι καν λεκτική. Και το καλό με τον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι ότι πλάθεται. Επομένως, με την κατάλληλη διεπαφή εγκεφάλου και μηχανής, ο ανθρώπινος εγκέφαλος ώς εύπλαστος που είναι, θα μάθει να επικοινωνεί με την τεχνολογία. Αν δώσεις στον ανθρώπινο εγκέφαλο μια πόρτα, μια δίοδο προς την τεχνολογία, μια επικοινωνία κάποιου τύπου, μπορεί να προσαρμοστεί στο να την κοντρολάρει.

Αν η διεπαφή φτάσει σε αυτό το επίπεδο, θα είναι μειονέκτημα να μην την έχεις. Εφόσον γίνει, το παιχνίδι θα αλλάξει τόσο πολύ που αν δεν το κάνεις εσύ, αρνείσαι να βρίσκεσαι εκεί που συμβαίνουν τα πράγματα. Είναι σαν να λες σήμερα ότι δουλεύω χωρίς κινητό ή αυτοκίνητο γιατί δεν τα θέλω. Το τοπίο θα αλλάξει με τέτοιο τρόπο, που δεν θα μπορείς να το αρνηθείς. Σκέψου για παράδειγμα να ανταγωνίζεσαι (επαγγελματικά) κάποιον, που χάρη στην τεχνολογία έχει πρόσβαση στις γλώσσες όλου του κόσμου.

ΕΡ. Δεν ανακύπτουν ηθικά ζητήματα με αυτό; Εννοώ από το γεγονός ότι το ανθρώπινο μυαλό θα είναι ανοιχτό και προσβάσιμο στην τεχνολογική διεπαφή;

ΑΠ. Σωστά, σίγουρα ανοίγουν θέματα και με την ιδιωτικότητα και με την πρόσβαση στη σκέψη, που εσύ μπορεί να θέλεις να τη μπλοκάρεις. Αλλά υπάρχουν δύο σενάρια ώς προς αυτό: το ένα είναι ότι σε μια πιθανή (ευνοϊκή) μορφή της τεχνολογίας, εσύ με τον εγκέφαλό σου κοντρολάρεις την τεχνολογία, αλλά η τεχνολογία δεν έχει πρόσβαση σε εσένα. Π.χ., όταν με τη σκέψη ή την κόρη του ματιού σου κοντρολάρεις την τεχνολογία, αυτό δεν σημαίνει ότι σε ελέγχει κι αυτή. Σε μια άλλη μορφή, που προφανώς δεν τη θέλουμε, μπορεί πράγματι να ανακύψει θέμα. Για αυτό, πάντα στη συζήτηση για τις τεχνολογικές εξελίξεις, πρέπει να σκεφτόμαστε τι θέλουμε για τον άνθρωπο, πώς μπορεί να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία κάποιος κακοπροαίρετος και πως θα στήσουμε δικλείδες προστασίας. Όμως, ό,τι προβληματισμό και να έχουμε, δεν μπορούμε να σταματήσουμε το κύμα της προόδου της τεχνολογίας. Είναι σαν να γυρίζουμε την πλάτη σε ένα κύμα που έρχεται για να παρασύρει τα πάντα. Πιστεύω ότι είναι πιο εποικοδομητικό να σκεφτόμαστε, ενόψει αυτής της αναμορφωτικής δύναμης που έρχεται, πώς μπορούμε να την κατευθύνουμε με τρόπο ώστε να αλλάξει θετικά τη ζωή του ανθρώπου και πώς μπορούμε να προστατευτούμε αν πιθανώς αυτή φτάσει σε λάθος χέρια.

ΕΡ. Κατά πολλούς το τι θα γίνει τελικά έχει σχέση με την ιδιοκτησία των μηχανών, με το ποιος θα έχει πρόσβαση σε αυτές, ποιος θα τις ελέγχει και ποιος θα παίρνει τον πλούτο που παράγεται…

ΑΠ. Yπάρχουν πρωτοβουλίες όπως η μη κερδοσκοπική εταιρεία Open Αrtificial Ιntelligence (OpenAI), που προσπαθούν να σπρώξουν την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης για το καλό της ανθρωπότητας. Θεωρώ επίσης ότι η κοινότητα των χάκερς -κι εδώ βάζω όποιον καταλαβαίνει την τεχνολογία και συνεισφέρει σε αυτήν- είναι μια αρκετά υγιής και δημοκρατική οικογένεια. Είναι στο χέρι τους και στο χέρι όλων μας να προασπίσουμε την προσβασιμότητα όλων των ανθρώπων στα οφέλη της προόδου που θα γίνει, ώστε να μην υπάρχουν χώρες ή εταιρείες ή πολίτες δύο ταχυτήτων. Αυτό δεν είναι ένα πράγμα με το οποίο μπορούμε να παίξουμε. Σκέψου να είσαι σε φάση προβιομηχανικής επανάστασης και να πεις «αρνούμαι να μοιράσω την τεχνολογία, θα την κρατήσω κρυφή, ώστε μόνο ο καπιταλιστής να βγάλει πολλά λεφτά».

ΕΡ. Πιστεύεις ότι μπορεί να δημιουργηθεί ένα κίνημα αντίστασης απέναντι στη μη ίση πρόσβαση;

ΑΠ. ‘Ενα είδος αντίστασης νομίζω πως ναι, μπορεί και πρέπει να δημιουργηθεί, γιατί η ίδια η δημοκρατία μας και η παγκόσμια ειρήνη θεωρώ είναι σε κίνδυνο αν δεν το προασπίσουμε αυτό. Ταυτόχρονα είναι και εκπληκτική στιγμή στην ιστορία, γιατί είναι πλέον στο χέρι όλων μας να πετύχουμε κάτι, όχι στο χέρι της πολιτικής ηγεσίας. Οποιοσδήποτε συμμετέχει ενεργά σε αυτή την εξέλιξη, είναι πλέον συμμέτοχος στο να διασφαλίσει την ίση πρόσβαση στην τεχνολογία. Και αυτό θα μας φέρει στην καμπή εκείνη της ανθρώπινης ιστορίας, που η πρόοδος θα έρθει από όλους μας. ΄Ολοι πρέπει να έχουμε πρόσβαση στην τεχνολογία και όλοι μαζί μπορούμε να καθορίσουμε πού θα πάει το ποτάμι.

Τρεις πιθανές εικόνες από το μέλλον

ΕΡ. Μπορείς να μου μεταφέρεις μια εικόνα από το μέλλον, από όταν πια η γενική τεχνητή νοημοσύνη θα έχει κατακτηθεί και το μεγάλο άλμα θα έχει γίνει;

ΑΠ. Έχω σκεφτεί τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον, για τα επόμενα 50 χρόνια κι αυτό που πιθανώς τελικά θα γίνει είναι μια μίξη αυτών των τριών. Τα έχω ονομάσει Wonderland, Pessiland και Stagnatia. Στο πρώτο σενάριο, που είναι το θετικό και έχει ώς προϋπόθεση να κατακτήσει η επιστήμη τη γενική τεχνητή νοημοσύνη, ο άνθρωπος ωφελείται από την ύπαρξη των μηχανών. Οι μηχανές μπορούν να αναλάβουν τις χειρονακτικές εργασίες και να αφήσουν στους ανθρώπους τον χρόνο για τις πνευματικές. Σήμερα τα ρομπότ δεν είναι πολύ καλά ούτε στο να περπατάνε, αλλά αν καταφέρουμε το άλμα προς τη γενική τεχνητή νοημοσύνη, θα μπορούν να κάνουν πολλές εργασίες. Το βιοτικό επίπεδο θα ανέβει και θα σωθεί το ασφαλιστικό σύστημα. Για να είναι υγιές ένα ασφαλιστικό σύστημα, χρειάζεται ο πληθυσμός των νέων που εργάζονται και δίνουν εισφορές, να είναι τουλάχιστον της ίδιας τάξης μεγέθους με τον πληθυσμό (των συνταξιούχων) που στηρίζουν. Αν έχουμε τα ρομπότ να κάνουν τις δουλειές, αυτά δεν χρειάζονται ασφάλιση ή σύνταξη και αναπληρώνουν την υπογεννητικότητα…

Το άλλο σενάριο είναι η Pessiland… Εκεί κατακτούμε μεν τη γενική νοημοσύνη, αλλά αυτή δεν είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά μόνο σε εργαστήρια εταιρειών ή κρατών, που τη χρησιμοποιούν για καπιταλιστική ή ιμπεριαλιστική επιρροή. Αυτό το σενάριο είναι δυστοπικό. Στο τρίτο σενάριο, που το λέω «Stagnatia», ενώ έχουμε ολοένα και περισσότερες ειδικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, δεν καταφέρνουμε να κάνουμε το άλμα που χρειάζεται για τη γενική νοημοσύνη και καθώς αυτή παραμένει άπιαστη, καπιταλιστές και κυβερνήσεις παίρνουν θέσεις ώστε να είναι έτοιμοι για μια μελλοντική εποχή, όποτε αυτή έρθει, που θα μοιάζει είτε με τη wonderland είτε με την pessiland…

ΕΡ. Αυτή η νέα τεχνολογική επανάσταση φέρνει μαζί της και νέους κανόνες ηθικής;

ΑΠ. Προκύπτουν πράγματι ηθικά ζητήματα, που δεν ξέρουμε πώς να προσεγγίσουμε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα νομίζω είναι αυτό του αυτοοδηγούμενου αυτοκινήτου. ΄Ενα κλασικό δίλημμα είναι το εξής. Ας υποθέσουμε ότι ένα αυτοοδηγούμενο αυτοκίνητο αναγνωρίζει ότι σε μερικά δευτερόλεπτα πρόκειται να συμβεί ατύχημα με εμπλοκή πεζών και ότι αυτό είναι αναπόφευκτο.Ας υποθέσουμε επίσης ότι ο αλγόριθμος που το οδηγεί καταλαβαίνει ότι έχει δύο επιλογές: να πάει ευθεία και να σκοτώσει τους πεζούς ή να πάει αριστερά, να χτυπήσει κάποιο στηθαίο και να σκοτώσει τους επιβαίνοντες. Δεν μπορεί να σώσει και τους πεζούς και τους επιβαίνοντες. Πώς θα πάρει αυτή την απόφαση;

Εδώ προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα: Πώς ο σχεδιαστής του αλγορίθμου θα λάβει την απόφαση για το ποιος θα ζήσει; Θα αγόραζες το αυτοκίνητο αν ήξερες ότι ίσως επιλέξει να σκοτώσει εσένα, αντί μια ομάδα παιδιών που διασχίζει τον δρόμο; Θα πλήρωνες κάποιον άνθρωπο να χακάρει το αυτοοδηγούμενό σου για να σε βάζει δεύτερο στις απώλειες και πρώτο στη ζωή;

Ένα άλλο ηθικό ζήτημα που προκύπτει έχει να κάνει με την αμεροληψία. Αν τα δεδομένα στα οποία στηρίζεται η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι ελλιπή ή μη αντιπροσωπευτικά, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να υιοθετήσει συμπεριφορές που δεν είναι αντιπροσωπευτικές. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι σαν ένα μωρό. Το μωρό έρχεται στον κόσμο με γενετικά χαρακτηριστικά, αλλά εν πολλοίς είναι tabula rasa. Οι γονείς τού δίνουν δεδομένα και στόχους. Αν τα δεδομένα που λαμβάνει το μωρό περιέχουν ρατσιστικές απόψεις, προκαταλήψεις ή στερεότυπα, αυτές τις θέσεις θα τις υιοθετήσει. Το ίδιο ισχύει και για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία μαθαίνει από την αλληλεπίδραση με τα δεδομένα.

ΕΡ. Η τεχνητή νοημοσύνη μαθαίνει από εμάς, αλλά με την προστασία της ιδιωτικότητάς μας τι γίνεται;

ΑΠ. H τεχνολογία είναι στη ζωή μας και μαζεύει δεδομένα από την δραστηριότητά μας, προκειμένου να μάθει από αυτά. Καταγράφει τι αναζητήσεις κάνουμε στο google, τι αγοράζουμε στο amazon, τι διαβάζουμε και τι σχολιάζουμε στο facebook, τι λέμε μεταξύ μας και τα επεξεργάζεται για να δημιουργήσει τεχνητή νοημοσύνη. Δώσαμε την άδειά μας για να επεξεργάζεται τα δεδομένα μας όταν πατήσαμε το «Ι agree» για να αποκτήσουμε λογαριασμό e-mail, να εγκαταστήσουμε εφαρμογές στο κινητό μας κλπ. Μπορεί να μην συνειδητοποιήσαμε ότι μια εταιρεία δεν θα μας δώσει κάτι τζάμπα… Αυτό που θα πάρει είναι τα δεδομένα μας. Όταν ενσωματώνει πληροφορία που μας αφορά και δεν είμαστε διατεθειμένοι να παραχωρήσουμε, τίθενται σοβαρά ζητήματα ιδιωτικότητας…

https://physicsgg.me/2018/01/20/%cf%84%ce%b5%cf%87%ce%bd%ce%b7%cf%84%ce%ae-%ce%bd%ce%bf%ce%b7%ce%bc%ce%bf%cf%83%cf%8d%ce%bd%ce%b7-%cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%af%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b1%ce%bd%ce%b8/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Είμαι χαρούμενος που μπόρεσα να προσφέρω στην ελληνική σκέψη.

Όταν πριν από κάποια χρόνια ήταν ακόμη μαθητής ή φοιτητής στην Αθήνα, δεν μπορούσε ποτέ να διανοηθεί ότι θα κατακτούσε ένα από τα σημαντικότερα διεθνή μαθηματικά βραβεία.

Και τώρα που το βραβείο Nevanlinna είναι πλέον δικό του, το μυαλό του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες επιστήμονες της διασποράς, στρέφεται στην πατρίδα του, την Ελλάδα.

Όπως δήλωσε ο 37χρονος καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, από το Ρίο της Βραζιλίας, όπου την Πέμπτη τού απονεμήθηκε το βραβείο μαθηματικών «Rolf Nevanlinna 2018», στη διάρκεια του συνεδρίου της Διεθνούς Ένωσης Μαθηματικών, «το Nevanlinna είναι από τα βραβεία για τα οποία μαθαίνεις όταν είσαι μικρός, ύστερα κοιτάς τη λίστα με τους βραβευθέντες και αποφασίζεις ότι οι πιθανότητες να το λάβεις ποτέ, είναι μηδαμινές. Όταν έμαθα ότι το έργο μου αναγνωρίστηκε με αυτήν την τεράστια διάκριση, αισθάνθηκα μεγάλη τιμή και χαρά. Ύστερα σκέφτηκα όλους τους ανθρώπους ,χωρίς τους οποίους δεν θα είχα φτάσει ως εδώ: τους γονείς και τον αδερφό μου, τη γιαγιά μου, την κοπέλα μου, τους φίλους, τους δασκάλους και τους μαθητές μου».

«Μετά», πρόσθεσε, «ήρθε στο μυαλό μου η Ελλάδα που η συνεισφορά της τόσο στα μαθηματικά όσο και την ευρύτερη ανθρώπινη σκέψη ήταν έμπνευση σε όλη μου τη ζωή. Τέλος, θυμήθηκα την πρόσφατη τραγωδία με τις φωτιές της Αττικής και τον άδικο χαμό τόσων ανθρώπων. Όλες αυτές οι σκέψεις συνυπήρχαν στο μυαλό μου, όταν ανέβηκα στη σκηνή για να λάβω το βραβείο και μου έφεραν μεγάλη συγκίνηση».

«Είμαι χαρούμενος που μπόρεσα να προσφέρω στην ελληνική σκέψη. Η Ελλάδα έχει πολύ ταλέντο και ελπίζω να δημιουργηθούν σύντομα οι συνθήκες για να μειωθεί η «διαρροή εγκεφάλων» και οι νέοι μας να μπορούν να δημιουργούν μέσα στην Ελλάδα χωρίς περισπασμούς», προσέθεσε.

Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Κ. Δασκαλάκη στρέφονται κυρίως στα υπολογιστικά θεμέλια της Θεωρίας Παιγνίων, σε υπολογιστικά προβλήματα στο σχεδιασμό αγορών, στη θεωρία πιθανοτήτων και στη στατιστική σε υψηλές διαστάσεις, καθώς και τα μαθηματικά και υπολογιστικά θεμέλια της τεχνητής νοημοσύνης. Εκτός από τα διδακτικά καθήκοντά του, είναι κύριος ερευνητής στο Εργαστήριο Επιστήμης και των Υπολογιστών και Τεχνητής Νοημοσύνης (Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory-CSAIL) του ΜΙΤ. Το ερευνητικό έργο του εστιάζει τελευταία στο «πάντρεμα» των υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης με την οικονομία.

Το βραβείο, που δημιουργήθηκε το 1981 προς τιμή του Φινλανδού μαθηματικού Ρολφ Νεβανλίνα και συνοδεύεται από το ποσό των 10.000 ευρώ, απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια (μαζί με το βραβείο Fields) σε έναν επιστήμονα έως 40 ετών, ο οποίος έχει σημαντική συμβολή στα μαθηματικά της επιστήμης των υπολογιστών.

Στο σχετικό σκεπτικό της βράβευσης του Κ. Δασκαλάκη, η Διεθνής Μαθηματική Ένωση αναφέρει ότι το έργο του «έχει μεταμορφώσει την κατανόησή μας για την υπολογιστική πολυπλοκότητα των θεμελιωδών προβλημάτων στις αγορές, στις δημοπρασίες, στις καταστάσεις ισορροπίας και σε άλλες οικονομικές δομές».

«Ο Κωστής συνδυάζει την εντυπωσιακή τεχνική δεξιoτεχνία με το σπάνιο χάρισμα να εργάζεται πάνω σε προβλήματα που είναι τόσο θεμελιώδη όσο και πολύπλοκα. Είμαστε όλοι τόσο χαρούμενοι, που μάθαμε για την πανάξια αναγνώριση του συναδέλφου μας», δήλωσε η Ντανιέλα Ρας, διευθύντρια του Εργαστηρίου CSAIL του ΜΙΤ.

Ο Κ. Δασκαλάκης, παιδί δύο κρητικής καταγωγής εκπαιδευτικών, είναι αριστούχος απόφοιτος της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ και πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, όπου εμπνεύσθηκε από το έργο ενός άλλου διακεκριμένου Έλληνα της διασποράς, του καθηγητή Χρήστου Παπαδημητρίου. Το βραβείο Νεβανλίνα είναι η κορυφαία διεθνής διάκρισή του μέχρι σήμερα και του ανοίγει το δρόμο για να συμμετάσχει πλέον στο «Φόρουμ της Χαϊδελβέργης», όπου κάθε χρόνο παίρνουν μέρος οι κάτοχοι των κορυφαίων μαθηματικών βραβείων (Fields, Abel, Turing και Nevanlinna).

Πριν το Nevanlinna, είχε κατακτήσει διάφορα άλλα βραβεία, μεταξύ των οποίων τα «2007 Microsoft Graduate Research Fellowship», «2008 ACM Doctoral Dissertation Award», «Game Theory and Computer Science (Kalai) Prize», «2010 Sloan Fellowship in Computer Science», «2011 SIAM Outstanding Paper Prize», «2011 Ruth and Joel Spira Award for Distinguished Teaching», «2012 Microsoft Research Faculty Fellowship», «2015 Vatican Giuseppe Sciacca Foundation Research and Development Award» και «2018 Google Faculty Research Award».

Τον Έλληνα επιστήμονα συνεχάρησαν χθες με μηνύματά τους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος και ο πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης.

http://www.in.gr/2018/08/03/tech/konstantinos-daskalakis-eimai-xaroumenos-pou-mporesa-na-prosfero-stin-elliniki-skepsi/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: «Στο σκάκι οι μηχανές υπερβαίνουν την ικανότητα του ανθρώπου – Οχι όμως και στο πόκερ»

Ο διακεκριμένος έλληνας επιστήμονας έναν μήνα μετά τη βράβευσή του με το σημαντικό μαθηματικό βραβείο Rolf Nevanlinna μιλάει για τη ζωή του στις ΗΠΑ, τον μελλοντικό κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας, αλλά και για τον άλυτο γρίφο της Ελλάδας.

Βρισκόταν στο γραφείο του στο ΜΙΤ κι εγώ στο σπίτι μου στην Ελλάδα. Μεσημέρι εκεί, βράδυ εδώ. Το Skype ωστόσο γεφυρώνει τις αποστάσεις. Ο 37χρονος Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ, η ενσάρκωση της Ελλάδας της αριστείας και ταυτοχρόνως της εθνικής κατάρας του brain drain, προέβαλε μέσα από την οθόνη του υπολογιστή εξαιρετικά οικείος και χαλαρός, µε τα ευγενικά χαρακτηριστικά του και τα επιµελώς ατηµέλητα µαλλιά του, σε ένα ίσως έξυπνο κλείσιµο του µατιού στην εικόνα ενός σύγχρονου Αϊνστάιν. Τον περασμένο Αύγουστο τού απονεμήθηκε το Rolf Nevanlinna Prize, ένα από τα σημαντικότερα μαθηματικά βραβεία στον κόσμο. Και όμως, ο ίδιος δεν κάνει καμία προσπάθεια να πείσει ότι είναι ο πιο έξυπνος άνθρωπος μέσα στο δωμάτιο. «Ανήκω στη χορεία των ελλήνων επιστημόνων που αναζήτησαν την τύχη τους έξω. Απλώς η ιστορία μου έτυχε να γίνει λίγο πιο γνωστή» αναφέρει κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας. Oσο όμως και να επιμένει, η δική του περίπτωση είναι ξεχωριστή.

Το αγόρι που απολάμβανε τις σπαζοκεφαλιές και τους γρίφους στους οποίους το εξέθετε ο μαθηματικός πατέρας του, και κάθε Σαββατοκύριακο παρακολουθούσε θεατρικές παραστάσεις και κινηματογράφο – γιατί ήταν έντονη και η επιρροή της φιλολόγου μητέρας του -, αποφοίτησε με βαθμό απολυτηρίου 20 από το Λύκειο και βρέθηκε στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ. Πέντε χρόνια αργότερα, με το πτυχίο του να αναγράφει τον βαθμό 9,98, βρέθηκε στις ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, εκεί που δεν υπάρχουν «καταλήψεις», «παλαιωμένα ακαδημαϊκά εγχειρίδια» και τα λοιπά κακώς κείμενα του ελληνικού πανεπιστημίου, όπως λέει. Κάτω από τον καλιφορνέζικο ήλιο, ανάμεσα σε διαλέξεις και εργασίες, αλλά και πάρτι και ξενύχτια – «είμαι της άποψης ότι η μονομέρεια σκοτώνει» αναφέρει ενθυμούμενος ένα ταξίδι που έκανε με τους συμφοιτητές του στην Κόστα Ρίκα τον πρώτο χρόνο των σπουδών του -, δούλευε ακούραστα εξελίσσοντας τη σύγχρονη μαθηματική σκέψη.

Στα 24 του χρόνια ήδη είχε περάσει στην Ιστορία. Με τη συνδρομή του καθηγητή του, Χρίστου Παπαδημητρίου, και του συνεργάτη του, Πολ Γκόλντμπεργκ, έλυσε τον γρίφο του Νας, αμφισβητώντας εν ολίγοις την καθολικότητα του περιβόητου «Nash equilibrium» (της ισορροπίας Νας), που για έξι δεκαετίες ήταν το κατεξοχήν εργαλείο πρόβλεψης του αποτελέσµατος στρατηγικών συγκρούσεων στα Οικονοµικά και για το οποίο ο αμερικανός μαθηματικός Τζον Νας κέρδισε το Νομπέλ Οικονομίας το 1994. Aραγε ως φοιτητής όταν παρακολούθησε την ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος» με τον Ράσελ Κρόου, η οποία βασιζόταν στην τραγική ζωή του Νας και στην πάλη του ενάντια στη σχιζοφρένεια, φανταζόταν ότι μια μέρα θα ανέτρεπε τη θεωρία του;

Κύριε Δασκαλάκη, γιατί σας αρέσουν τόσο τα μαθηματικά;

«Γιατί κοιτώντας μαθηματικά προβλήματα νομίζω ότι τελικά αγγίζεις φιλοσοφικούς προβληματισμούς. Πριν από το Λύκειο αμφιταλαντευόμουν αν θα ακολουθήσω τον δρόμο των θετικών ή των ανθρωπιστικών σπουδών. Η μητέρα μου είναι φιλόλογος βλέπετε. Με γοήτευαν οι γλώσσες, οι διασυνδέσεις που έβλεπα μεταξύ τους. Τελικά με κέρδισαν τα μαθηματικά, τόσο για την εγγενή ομορφιά τους όσο και για την ανθρωπιστική τους πλευρά, για τη δική τους συνεισφορά στην ιστορία των ιδεών. Ως μικρό παιδί, οι ζωές των μαθηματικών μού φάνταζαν γοητευτικές και συνάμα μυστηριακές. Πολλές φορές τούς έβρισκα να ασχολούνται με πράγματα που φαινομενικά δεν είχαν και τόση σημασία. Για παράδειγμα, γιατί να ενδιαφέρεται κανείς να τετραγωνίσει τον κύκλο; Και ύστερα αντιλαμβάνεσαι πως ένα τέτοιο, εκ πρώτης όψεως ανούσιο πρόβλημα έχει τεράστιο βάθος. Για μένα τα μαθηματικά δεν ήταν μόνο «διασκεδάζουμε λύνοντας προβληματάκια», με ενδιέφεραν οι φιλοσοφικές προκλήσεις που έθεταν».

Από εσάς τους επιστήμονες ωστόσο περιμένουμε απαντήσεις. Αυτή τη στιγμή η έρευνά σας επικεντρώνεται στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης. Θα ζούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο σε 15 χρόνια;

«Νομίζω πως ναι και θα ήθελα να σας το αποδείξω με μια αναλογία. Ας κάνουμε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο πηγαίνοντας 15 χρόνια πριν από το σήμερα, δηλαδή στο 2003. Σκεφθείτε πώς ήταν η ζωή σας τότε. Ο κόσμος του Internet είχε περίπου μία δεκαετία ζωής, η Google έκανε τα πρώτα της βήματα, το MySpace είχε μόλις ιδρυθεί. Δεν υπήρχε ούτε Facebook, ούτε Uber, ούτε Αirbnb, το online dating δεν ήταν τόσο διαδεδομένο, δεν υπήρχαν κρυπτονομίσματα. Σήμερα, 15 χρόνια μετά, το Internet βρίσκεται στην παλάμη μας μέσω του smartphone μας. Η επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους είναι πολύ άμεση και ένα τεράστιο κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει μεταφερθεί στο Διαδίκτυο, είτε αυτό έχει να κάνει με τις αγορές προϊόντων, είτε με το πώς καλούμε ένα ταξί, είτε με το πώς κλείνουμε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, είτε ακόμα με το πώς ερωτευόμαστε. Αυτός ο έντονος ρυθμός ανάπτυξης θα συνεχιστεί και τα επόμενα 15 χρόνια δημιουργώντας ακόμα πιο βαθιές τομές, επηρεάζοντας την καθημερινότητά μας. Γιατί οι μηχανές σιγά-σιγά θα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη νοημοσύνη, θα παίρνουν δικές τους αποφάσεις και πάνω σε αυτό το ζήτημα τίθενται τελικά πολλά ηθικά ζητήματα».

Οπως;

«Ας πάρουμε το παράδειγμα των αυτοοδηγούμενων αυτοκίνητων. Εστω ότι ένα τέτοιο όχημα συνειδητοποιεί ότι σε λίγα δευτερόλεπτα θα βρεθεί προ ατυχήματος και έχει μόνο δύο επιλογές: να πατήσει μια μητέρα που περνάει τη διάβαση με το παιδί της ή να την αποφύγει και να ρίξει το αυτοκίνητο σε μια κολόνα σκοτώνοντας τους επιβάτες του. Ο αλγόριθμος που οδηγεί το αυτοκίνητο καλείται να πάρει την απόφαση. Με ποια κριτήρια θα τον προγραμματίσουμε να τη λάβει;».

Και ποιος θα δώσει τη λύση σε αυτό, ο φιλόσοφος ή ο επιστήμονας;

«Τέτοιου τύπου κρίσιμες αποφάσεις που θα κληθούν να λαμβάνουν οι αλγόριθμοι του μέλλοντος αγγίζουν βαθιά και πολλές φορές μη επιλύσιμα νομικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Πιστεύω λοιπόν ότι όλοι μας θα πρέπει να συμμετέχουμε στη συζήτηση για το πώς θα διαμορφωθεί η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας. Και φυσικά ο επιστήμονας πρέπει να είναι ενεργό μέλος της κουβέντας, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορείς να αποκόψεις τη συζήτηση αυτή από την τεχνογνωσία. Γιατί ο επιστήμονας κατευθύνει τις εξελίξεις, γνωρίζει τι είναι εφικτό, μπορεί να ψυχανεμιστεί τις πιθανές αλλαγές που θα επέλθουν και τις προκλήσεις που αυτές θα θέσουν».

Εσείς προσωπικά φοβάστε τις αλλαγές που έρχονται;

«Πάντα υπάρχει φόβος μπροστά σε μια δραματική αλλαγή. Από την άλλη, αντιμετωπίζω αυτό που έρχεται με τόλμη. Δεν έχω αυταπάτες. Οι όποιοι ενδοιασμοί δεν μπορούν να αποκόψουν το ορμητικό ποτάμι της επιστημονικής αλλαγής. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαμορφώσουμε την κοίτη του».

Ποια είναι η πιο δραματική αλλαγή που βλέπετε να έρχεται;

«Δεν ξέρω. Οποια πρόβλεψη και αν κάνεις, το μέλλον έρχεται να σε διαψεύσει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εφαρμογές αναγνώρισης φωνής και εικόνας θα μπουν πολύ έντονα στη ζωή μας την επόμενη δεκαετία. Η τεχνολογία ωστόσο δεν έχει προχωρήσει σε τέτοιο επίπεδο αυτή τη στιγμή ώστε να μπορώ να πω ότι άμεσα θα μπορούμε να αλληλεπιδρούμε με ρομπότ που θα έχουν νοητικές ικανότητες παρόμοιες με αυτές των ανθρώπων. Εν πολλοίς η τεχνολογία μας δεν είναι ακόμη ικανή να κατανοεί ή να παράγει νοήματα με περίπλοκη δομή και διάρκεια. Πέραν του να κατανοούν τα περιεχόμενα μιας εικόνας ή μιας φωνητικής κυματοσειράς, οι μηχανές δεν μπορούν να καταλάβουν αυτόματα τι συνέβη σε μια ταινία ή να κατανοήσουν ένα ολόκληρο μυθιστόρημα. Χονδρικά έχουν την ικανότητα ενός ανθρώπινου εγκεφάλου που σκέφτεται για μερικά κλάσματα δευτερολέπτου. Μόνο σε κάποιες, πολύ καλώς ορισμένες, νοητικές εργασίες, όπως το σκάκι και το Go (σ.σ.: ένα επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής), οι μηχανές υπερβαίνουν την ικανότητα του ανθρώπου. Οχι όμως και στο πόκερ, για παράδειγμα».

Τι πιστεύετε ότι δεν θα κατορθώσει ποτέ η ανθρωπότητα; Υπάρχουν πράγματα που αποκλείετε;

«Αν κάτι δεν ξεπερνά τους νόμους της φύσης, είναι εν γένει εφικτό. Υπάρχουν προφανώς δυσεπίλυτα επιστημονικά και τεχνολογικά προβλήματα, αλλά τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα ίσως είναι αλλού: στο πώς θα αλλάξει η φύση του ανθρώπου, στο πώς θα τον σταματήσεις από την καταστροφή που ο ίδιος φέρνει στον εαυτό του και στο φυσικό του περιβάλλον».

Πράγματι. Αλλωστε, ενώ η τεχνολογία κάνει προόδους και θα περιμέναμε να κλείνει η ψαλίδα, οι ανισότητες μεγαλώνουν…

«Είναι ξεκάθαρο για εμένα ότι χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Πράγματι, ενώ θα περίμενες η τεχνολογία να μειώνει τις ανισότητες, τα οφέλη της τα καρπώνονται πολλές φορές με δυσανάλογο τρόπο οι προνομιούχοι. Και εδώ τίθεται ένα σημαντικό θέμα. Σε ένα άμεσο μέλλον, καθώς οι μηχανές θα αντικαθιστούν ανθρώπους από τα πόστα τους, για παράδειγμα καθώς τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα θα αρχίσουν να κυριαρχούν στις μεταφορές, πολλές θέσεις εργασίας θα χάνονται. Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να σταματήσουμε αυτή την εξέλιξη. Κάτι τέτοιο θα ήταν αντιπαραγωγικό αλλά και ανόητο, όπως ήταν το κίνημα των Λουδιτών στην πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση που κατέστρεφε μηχανές. Είναι όμως ευθύνη όλων μας οι άνθρωποι που θα βρεθούν χωρίς δουλειά να στηριχθούν, να μετεκπαιδευθούν και να μεταφερθούν σε άλλους παραγωγικούς τομείς. Για αυτό, όπως και για το πώς θα κατανεµηθούν τα οφέλη της προόδου, χρειάζεται όπως είπα ένα νέο κοινωνικό συµβόλαιο».

Είναι καθήκον του επιστήμονα να ερευνά μόνο ή να μοιράζεται τις ανακαλύψεις του με την κοινωνία;

«Εννοείται ότι πρέπει να βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία. Είναι απλό: καθώς η τεχνολογία αποκτά έλεγχο σε όλο και περισσότερους τομείς της ζωής μας, αν δεν κατανοούμε πώς λειτουργεί, δεν γνωρίζουμε καν σε τι κόσμο ζούμε. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Οι εταιρείες Google και Facebook χρησιμοποιούν αλγορίθμους για να οργανώσουν την πληροφορία που μας παρουσιάζουν. Το τι θα δείτε στο Google News ή αντίστοιχα στo News Feed σας δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά τις αυτοματοποιημένες επιλογές ενός αλγορίθμου. Και όμως, εσείς εσφαλμένα μπορεί να πιστεύετε ότι είναι ένα τυχαίο αντιπροσωπευτικό δείγμα από όλα όσα έχουν συμβεί στον κόσμο ή στον κοινωνικό σας περίγυρο αντίστοιχα. Για εμένα είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι θα πρέπει να γίνει πιο διαφανής και να επικοινωνείται η λειτουργία αυτών των αλγορίθµων. Αν δεν γνωρίζω ακριβώς τον κώδικα που τρέχουν για να αποφασίσουν τι θα δω, πώς μπορώ να είμαι πραγματικός μέτοχος της πληροφορίας που μου προσφέρουν;».

Εσείς έχετε Facebook; Σας ανησυχεί η εξάρτησή μας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

«Ναι, διατηρώ λογαριασμό, αλλά δεν τον χρησιμοποιώ ιδιαίτερα λόγω έλλειψης χρόνου. Με ανησυχεί στο πλαίσιο που σας ανέλυσα προηγουμένως. Είναι επίσης εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μας από αυτές τις πλατφόρμες. Και το γεγονός ότι αυτό δεν είναι απόλυτα διαφανές είναι πολύ ανησυχητικό. Βέβαια, βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή».

Η Ελλάδα μπορεί να παίξει το χαρτί της τεχνολογίας;

«Μα νομίζω ότι αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα στο οποίο πρέπει να ποντάρουμε, ειδικά στις τεχνολογίες πληροφορικής, όπου δεν χρειάζεται μεγάλο αρχικό κεφάλαιο για καινοτομία. H μόνη σωτηρία για την Ελλάδα είναι να στρέψει το βλέμμα της προς τα έξω, να παράξει τεχνολογία και να την εξάγει. Να αλλάξει η επιχειρηματική νοοτροπία και να στοχεύσει όχι στον έλληνα πελάτη αλλά στον παγκόσμιο. Το κράτος να χρησιμοποιήσει τα όποια χρήματα έχει για επενδύσεις που θα φέρουν ανάπτυξη και όχι ψήφους».

Αυτό που περιγράφετε μήπως είναι απλώς μια θεωρητική συζήτηση;

«Οχι. Νομίζω ότι μπορεί να συμβεί με έναν πολύ πρακτικό τρόπο. Αυτό που λείπει από την Ελλάδα είναι η κρίσιμη μάζα. Τι εννοώ; Αν ψάξουμε να βρούμε δημιουργικούς ανθρώπους στην Ελλάδα, θα τους βρούμε. Και καλούς επιστήμονες και χάκερς και έξυπνους επιχειρηματίες. Πρέπει όμως να υπάρχει μια κρίσιμη μάζα ταλέντου κάπου συγκεντρωμένη. Το ταλέντο που παραμένει στην Ελλάδα πρέπει να το συγκεντρώσουμε κάπου, να του παρέχουμε την κατάλληλη εκπαίδευση, την κατάλληλη υποδομή και την κατάλληλη υποστήριξη ώστε να μπορέσει να παράγει. Προσωπικά είμαι μεγάλος οπαδός της δημιουργίας ενός επιστημονικού και επιχειρηματικού κέντρου γύρω από τις τεχνολογίες πληροφορικής, ενός κέντρου φυσικά ανεξάρτητου από τις διαθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Την ίδια στιγμή πρέπει να εκμεταλλευθούμε τους Ελληνες που διαπρέπουν και έχουν τεχνογνωσία και διασυνδέσεις στο εξωτερικό και είναι έτοιμοι να βοηθήσουν τη χώρα».

Εσείς υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιστρέφατε στην Ελλάδα;

«Μεγάλη κουβέντα. Αν θεωρούσα ότι ο ρόλος μου στην Ελλάδα θα ήταν πολύ σημαντικός για τη χώρα, και αν δεν θα έπρεπε να κάνω τρομακτικούς συμβιβασμούς για να κάνω τη δουλειά μου, πιθανότατα θα σκεφτόμουν να γυρίσω».

Είχατε δεχθεί από τη Μicrosoft, μετά το πέρας των διδακτορικών σπουδών σας, μια ιδιαίτερα δελεαστική πρόταση να δουλέψετε στην εταιρεία ως μόνιμος ερευνητής. Γιατί την απορρίψατε;

«Αντίβαινε στην πρόταση που δέχθηκα από το ΜΙΤ να γίνω καθηγητής. Μου αρέσει το ακαδημαϊκό περιβάλλον πολύ περισσότερο από το περιβάλλον μιας εταιρείας, το οποίο βρίσκω πιο στεγανό. Μου αρέσει να έχω φοιτητές γύρω μου, μου φαίνεται πολύ πιο δημιουργική η επικοινωνία μαζί τους».

Τον περασμένο Αύγουστο τιμηθήκατε με το Rolf Nevanlinna Prize, ένα από τα σπουδαιότερα βραβεία στον χώρο των μαθηματικών. Πώς νιώσατε;

«Για το δικό μου επιστημονικό πεδίο πρόκειται για κάτι αντίστοιχο του χρυσού στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οταν ως φοιτητής είχα ακούσει για το βραβείο αυτό και είχα διαβάσει τη λίστα των βραβευθέντων, δεν φανταζόμουν ότι θα μπορούσα ποτέ να βρεθώ ανάμεσά τους. Φέτος, γνώριζα βέβαια ότι ανήκα στην ηλικιακή ομάδα των ανθρώπων που θα μπορούσαν να το κερδίσουν – γιατί το βραβείο απονέμεται σε επιστήμονες κάτω των 40 ετών -, ωστόσο επρόκειτο για μια σκέψη που δεν τολμούσα να κάνω».

Στα 24 σας χρόνια λύσατε τον γρίφο του Νας, αποδεικνύοντας ότι η περίφημη «ισορροπία Νας», το κατ’ εξοχήν εργαλείο πρόβλεψης του αποτελέσματος στρατηγικών συγκρούσεων στα οικονομικά, δεν ισχύει τελικά σε περίπλοκα συστήματα. Πώς νιώσατε όταν συναντήσατε τον Τζον Νας από κοντά; Είστε ουσιαστικά ο άνθρωπος που ανέτρεψε τη θεωρία του.

«Τον συνάντησα το 2008, στο συνέδριο που κάνει κάθε τέσσερα χρόνια η παγκόσμια Ενωση Θεωρίας Παιγνίων, όπου βραβεύθηκε η εργασία επί της υπολογιστικής πολυπλοκότητας της Ισορροπίας Νας που είχα γράψει το 2006 με τον Χρίστο Παπαδημητρίου και τον Πολ Γκόλντμπεργκ. Καθώς άρχιζα την ομιλία μου πάνω στην εργασία μας, προς μεγάλη μου έκπληξη, μπήκε στην αίθουσα ο Τζον Νας. Αυτό που με εντυπωσίασε ήταν το πόσο γνήσιος επιστήμονας ήταν, δεν τον διέκρινε ίχνος εγωισμού. Δεν σκέφθηκε «ποιοι είναι αυτοί που ήρθαν να ανατρέψουν τη θεωρία μου;». Ενδιαφερόταν για τη μαθηματική αλήθεια. Μετά το πέρας της ομιλίας μου με ρωτούσε λεπτομέρειες για το θεώρημά μας. Ηθελε να καταλάβει».

Στην Ελλάδα επί Γιάνη Βαρουφάκη γινόταν πολύς λόγος για τη θεωρία παιγνίων. Μπήκατε στη διαδικασία να εφαρμόσετε τις γνώσεις σας στην ελληνική διαπραγμάτευση;

«Θεωρούσα τη συζήτηση που γινόταν εκείνη την περίοδο ανόητη. Η θεωρία παιγνίων χρησιμοποιούνταν ανέκαθεν στις πολιτικές διαπραγματεύσεις. Δεν είχε αλλάξει κάτι εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή. Δεδομένης της ισχύος που είχαν οι θεσμοί και εκείνης που είχε η ελληνική κυβέρνηση, ήταν φανερό από την πρώτη στιγμή ότι τα πράγματα που προσπαθούσε να αποκομίσει η ελληνική κυβέρνηση ήταν ανεδαφικά, όπως και αποδείχθηκε».

Στο ΜΙΤ συναναστρέφεστε με τα πιο λαμπρά μυαλά του πλανήτη. Αλήθεια, πόσο μοιάζουν στο πρότυπο του «τρελού επιστήμονα» που βλέπουμε στη σειρά «Big Bang Theory»;

«Πράγματι πρόκειται για ένα ξεχωριστό περιβάλλον. Δεν ισχύει όμως ότι η πλειονότητα των ανθρώπων είναι αυτό που κάποιος θα ονόμαζε «περίεργους». Ξέρετε όμως τι μου αρέσει περισσότερο στο περιβάλλον του ΜΙΤ; Οτι σου παρέχει την ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου. Μπορείς να είσαι geek, σπασίκλας, και «φυτό» και να είσαι χαρούμενος. Αλλωστε στο τέλος της ημέρας τι θα πει «φυτό»;».

Οι δικοί σας φίλοι ανήκουν μόνο στον επιστημονικό χώρο;

«Πολλοί φίλοι μου είναι επιστήμονες και μηχανικοί, αλλά έχω πολύ καλούς φίλους και από άλλα πεδία, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, συγγραφείς. Η κοπέλα μου είναι ιστορικός τέχνης».

Αλήθεια, πώς διασκεδάζετε;

«Πηγαίνω όσο μπορώ περισσότερο στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Μου αρέσουν οι συναυλίες. Και διαβάζω, όταν θέλω να ξεκουράσω το μυαλό μου, μυθιστορήματα».

Σε πρόσφατη γιορτή που διοργάνωσαν συνάδελφοί σας στο ΜΙΤ για να σας τιμήσουν για το βραβείο Rolf Nevanlinna φόρεσαν περούκες που αναπαριστούσαν τα μαλλιά σας. Είναι τελικά αυτό το σήμα κατατεθέν σας;

«Τι να σας πω; Ισως είναι το σήμα κατατεθέν όλης της οικογένειας. Και ο αδελφός μου, ο οποίος είναι καθηγητής Ψυχιατρικής στο Χάρβαρντ, περίπου τα ίδια μαλλιά μ’ εμένα έχει. Λίγο πιο κοντά μόνο».

Ωστε και ο αδελφός σας είναι καθηγητής στις ΗΠΑ…

«Ναι. Μάλιστα συνεργαζόμαστε αυτή τη στιγμή χρησιμοποιώντας τη στατιστική και την τεχνητή νοημοσύνη για να κατανοήσουμε ψυχικές ασθένειες».

Θα θέλατε στο μέλλον να αποκτήσετε δική σας οικογένεια;

«Ναι, θα ήθελα να γίνω πατέρας».

Αλήθεια, συνεχίζετε να παίζετε πιάνο;

«Ναι, αλλά τώρα πέρασα και στα έγχορδα. Εχω έναν μπαγλαμά. Τον γρατζουνάω ενίοτε».

«Θα έπρεπε να νιώθεις ασφάλεια όταν κυκλοφορείς στο πανεπιστημίο»

Σπουδάσατε στο Μπέρκλεϊ και διδάσκετε στο MIT. Ποια από τα στοιχεία τους θα μεταφέρατε στο ελληνικό πανεπιστήμιο;

«Από πού να αρχίσω; Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι το θύμα της πολιτικής, των απαράδεκτων συναλλαγών δηλαδή του πολιτικού χώρου με τον πανεπιστημιακό, μέσα από τα στρατιωτάκια που έχουν αναπτυχθεί από τα κόμματα στα πανεπιστήμια και τα οποία διαλύουν τη λειτουργία των ιδρυμάτων. Προφανώς το Πανεπιστήμιο είναι χώρος ελεύθερης συζήτησης, όμως η κομματικοποίηση των φοιτητών φέρνει τελικά το αντίθετο αποτέλεσμα. Υπάρχουν μεγάλα εμπόδια στην έκφραση ελεύθερης γνώμης, προπηλακισμοί, χτισίματα ανθρώπων στα γραφεία τους, πέταγμα μπογιάς, σπασίματα εξοπλισμού, κλοπές και τσαμπουκάδες. Η χυδαία διασύνδεση με την πολιτική που επιφέρει ή επιτρέπει όλα αυτά τα φαινόμενα θα έπρεπε να λείπει. Θα έπρεπε να υπάρχει ουσιαστική αξιολόγηση των καθηγητών, να εξαλειφθεί το θέμα του νεποτισμού και της οικογενειοκρατίας, να μειωθεί ο αριθμός των εισακτέων φοιτητών στο επίπεδο που αντέχουν τα ιδρύματα και η αγορά. Θα έπρεπε ακόμη τα προγράμματα να εκσυγχρονιστούν, δίνοντας στους φοιτητές τη δυνατότητα να παίρνουν γνώση και να κάνουν έρευνα παγκοσμίου επιπέδου. Και το πιο απλό; Θα έπρεπε να νιώθεις ασφάλεια όταν κυκλοφορείς στους χώρους του πανεπιστημίου. Είχαν πρόσφατα γίνει πολύ θετικά βήματα για τη βελτίωση των πανεπιστημίων, αλλά με την ευθύνη πολιτικών, πανεπιστημιακών και φοιτητών γυρίσαμε πάλι πίσω».

Από το Πολυτεχνείο εσείς τι κρατάτε;

«Το Πολυτεχνείο είναι ένα πολυσυλλεκτικό περιβάλλον που συγκεντρώνει ένα εξαιρετικά ταλαντούχο κομμάτι των νέων της Ελλάδας. Με την εισαγωγή μου εκεί είχα την προσδοκία ότι θα κατακτούσα τη γνώση σε βάθος. Και πράγματι έμαθα πολλά πράγματα, αλλά όχι στο βάθος που επιθυμούσα. Ισως το πιο σημαντικό στοιχείο της εμπειρίας μου εκεί ήταν οι συμφοιτητές μου. Είχαμε φτιάξει ένα παρεάκι που είχε μεράκι να ανακαλύψει τη γνώση σε μεγαλύτερο βάθος από αυτό που προσφερόταν στα μαθήματα. Και αυτή ήταν πολύ διαμορφωτική εμπειρία για την πορεία μου. Πολλές φορές στο αμερικανικό πανεπιστήμιο νιώθω ότι ταΐζουμε «καλομασημένη γνώση» στους φοιτητές μας. Καλό είναι το μάθημα να είναι καλοσχεδιασμένο, αλλά είναι εξίσου σημαντικό οι φοιτητές να κάνουν προσωπικό, ενεργό αγώνα να κατακτήσουν τη γνώση».

Πώς είστε ως καθηγητής;

«Μάλλον πρέπει να ρωτήσετε τους φοιτητές µου για αυτό! Οταν διδάσκω επικεντρώνοµαι στις µεγάλες ιδέες, θέλω το µάθηµά µου να αξίζει τον χρόνο που αφιέρωσαν οι φοιτητές. Στην έρευνα προσπαθώ να βοηθήσω τους διδακτορικούς φοιτητές µου να αξιοποιήσουν τη δυναµική τους. Δεν µου αρέσουν τα τετριµµένα «business as usual» επιστηµονικά ερωτήµατα. Θέτω υψηλούς στόχους οι οποίοι αξίζουν τον χρόνο και την προσπάθειά που απαιτούν. Είµαι αρκετά χαλαρός, ωστόσο περιµένω από τους φοιτητές µου να µου πουν κάτι µη τετριµµένο για όσα σκέφτονται. Δεν µου αρέσει η ήσσων προσπάθεια, αλλά δεν είµαι πιεστικός. Δεν περιµένω από κανέναν να είναι πάνω από το γραφείο του 10 ώρες την ηµέρα και να µην έχει προσωπική ζωή».

https://www.tovima.gr/printed_post/konstantinos-daskalakis/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Ερευνητικό κέντρο ανάχωμα στο brain drain.

Την πρόθεσή του να ιδρύσει ένα ερευνητικό κέντρο διεθνούς κλάσης για την τεχνητή νοημοσύνη στην Ελλάδα αποκάλυψε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο 37χρονος καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του MIT. Μιλώντας σε φιλανθρωπική εκδήλωση της οργάνωσης «Μαζί για το Παιδί» το βράδυ της Παρασκευής στο ξενοδοχείο Hilton, ο Δασκαλάκης ανέφερε ότι το κέντρο, όπως το οραματίζεται, θα διαθέτει περίπου 30 ερευνητές και 150 φοιτητές και θα έχει τη μορφή ιδιωτικά χρηματοδοτούμενου κοινωφελούς οργανισμού.

Οπως είπε ο Δασκαλάκης, ο απώτερος σκοπός του, πέρα από την παραγωγή τεχνολογίας αιχμής και τη δημιουργία συστάδας καινοτόμων εταιρειών γύρω από το κέντρο, είναι η συμβολή στην αναστροφή του brain drain. Επισημαίνεται ότι σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο ΑΠΕ προ τριών μηνών εξέφραζε την απαισιοδοξία του για την ανακοπή της εκροής των πιο ταλαντούχων νέων μυαλών από τη χώρα, που έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης. Δήλωνε ωστόσο πρόθυμος να αναλάβει πρωτοβουλίες σε αυτήν την κατεύθυνση, υπό προϋποθέσεις.

Η αποκάλυψή του για το υπό σχεδιασμόν ερευνητικό κέντρο –που προκάλεσε το χειροκρότημα του κοινού– ήλθε στο τέλος μιας ομιλίας στην οποία εστίασε στην υπό εξέλιξη επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). Ο καθηγητής του ΜΙΤ, που έλαβε πέρυσι το βραβείο Rolf Nevanlinna της Διεθνούς Μαθηματικής Ενωσης, ανέδειξε κάποια από τα θαύματα που ήδη μπορούν να επιτελέσουν οι έξυπνες μηχανές. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η παρουσίαση αλγορίθμων οι οποίοι, έχοντας «δει» έναν επαρκή αριθμό φωτογραφιών υπαρκτών προσώπων, μπορούν να «φανταστούν» απολύτως αληθοφανείς εικόνες ανθρώπων που δεν υπάρχουν. Δέος προκάλεσε και ο αλγόριθμος που μπορεί να μετατρέπει φωτογραφίες σε πίνακες με την τεχνοτροπία συγκεκριμένων ζωγράφων.

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης μίλησε σε φιλανθρωπική εκδήλωση της οργάνωσης «Μαζί για το Παιδί» το βράδυ της Παρασκευής.

Ο Δασκαλάκης, πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα τόσο των ουτοπιστών όσο και των τεχνοφοβικών που προβλέπουν ότι οι μηχανές είναι έτοιμες να κατακτήσουν τον κόσμο, υπενθύμισε ότι βρισκόμαστε στο τρίτο κύμα της επανάστασης του AI και ότι αμφότερα τα προηγούμενα τα διαδέχθηκε ένας μακρύς «χειμώνας» – μία περίοδος κατά την οποία η τεχνολογία είχε σταματήσει να εξελίσσεται. Oπως ανέφερε, η τεχνητή νοημοσύνη έχει μέτριες επιδόσεις στην κατανόηση κειμένου, τη μετάφραση και τη σύνθεση: «Οι αλγόριθμοι καταλαβαίνουν μόνο πολύ μικρά αποσπάσματα, όχι νουβέλες». Εκεί δε που οι επιδόσεις τους είναι απογοητευτικές είναι «στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και στη μεταφορά γνώσεων που έχουν αποκτηθεί σε ένα πεδίο σε άλλα». Ο άνθρωπος, εξήγησε ο Δασκαλάκης, μπορεί να κάνει χρήση των δεξιοτήτων που απέκτησε μαθαίνοντας να κάνει ποδήλατο, όταν κάνει σκι. Αντιθέτως, όπως είπε, «οι αλγόριθμοι αποκτούν συγκεκριμένες γνωστικές εμπειρίες», τις οποίες δεν μπορούν να μεταφέρουν σε άλλα αντικείμενα. Παρομοίασε τη στενή νοημοσύνη που διαθέτουν σήμερα οι μηχανές με μαθητές χαμηλής ευφυΐας.

Σε επίπεδο κοινωνικό και ρυθμιστικό, ο Δασκαλάκης εστίασε σε τέσσερα κρίσιμα ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης: στην αξιοπιστία, στην ηθική, στην ιδιωτικότητα και στην αμεροληψία. Οπως εξήγησε, η διοχέτευση ανεπαρκών ή μη αντιπροσωπευτικών δεδομένων σε έναν αλγόριθμο σημαίνει ότι οι αποφάσεις του θα είναι λανθασμένες – με ενδεχομένως ολέθριες συνέπειες.

Για παράδειγμα, έδειξε βίντεο ενός αυτόνομου οχήματος της Tesla το οποίο δεν αναγνωρίζει μία νταλίκα σταθμευμένη στα αριστερά του δρόμου ως εμπόδιο και καρφώνεται επάνω της χωρίς να φρενάρει. «Οι απαντήσεις που θα δώσουμε σε αυτά τα ζητήματα θα καθορίσουν το μέλλον», κατέληξε ο Δασκαλάκης. Οσο για τον φόβο σύγκρουσης ανθρώπων και μηχανών, είπε ότι δεν θα τεθεί τέτοιο ζήτημα, γιατί στις επόμενες δεκαετίες «δεν θα υπάρχει ξεκάθαρη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο».

Τα ελληνικά πανεπιστήμια

Σε ερώτηση για την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση, o Δασκαλάκης επαίνεσε εμμέσως τη μεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου («έγιναν μεγάλα, σωστά βήματα») και κατηγόρησε πολιτικούς και πανεπιστημιακούς ότι συνέπραξαν για την αναίρεση των θετικών διατάξεων του νόμου. Τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν προετοιμάζουν τους φοιτητές για την αγορά εργασίας, τόνισε, αλλά «για να γίνουν πολιτικοί».

http://www.kathimerini.gr/1004846/gallery/epikairothta/ellada/ereynhtiko-kentro-anaxwma-sto-brain-drain

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Χώρες χωρίς εξωστρέφεια πεθαίνουν.

Στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι οξύμωρο: θεωρούμε δεδομένο ότι θα αντλήσουμε εθνική υπερηφάνεια από τους άριστους συμπατριώτες μας που διακρίνονται διεθνώς –πρόσφατα παραδείγματα ο Τσιτσιπάς, ο Λάνθιμος, ο Αντετοκούνμπο– αλλά δεν μας απασχολεί διόλου η καλλιέργεια της αριστείας στη χώρα μας. Αν θέλει κάποιος να διαπρέψει στις επιστήμες, στις τέχνες, στον αθλητισμό, ας το κάνει με τον δικό του κόπο, κόστος, συχνά και με πόλεμο εναντίον του. Μετά εμείς μπορούμε ευχαρίστως να αισθανθούμε τη δέουσα εθνική ανάταση.

Τα σκεφτόμουν όλα αυτά την ώρα που περίμενα για γεύμα τον 38χρονο Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης στο ΜΙΤ της Βοστώνης. Ο κορυφαίος επιστήμονας έχει κερδίσει πολλά σημαντικά βραβεία, με σπουδαιότερο το βραβείο Nevanlinna, που απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια, μαζί με το βραβείο Fields, για εξαιρετικές συνεισφορές στα μαθηματικά θεμέλια των επιστημών πληροφορικής.

Είχα –ομολογουμένως– αρκετό τρακ για το πώς θα μπορέσω να χωρέσω σε συνέντευξη μιας ώρας όλα αυτά τα πολύπλοκα ερωτήματα για την τεχνητή νοημοσύνη. Για καλή μου τύχη, είχα κάνει το «φροντιστήριό» μου. Παρευρέθην στην ωραία διάλεξη που έδωσε για το φιλανθρωπικό σωματείο «Μαζί για το Παιδί» πριν από μερικές ημέρες, όπου ήταν ο επίσημος ομιλητής. Το χάρισμα του Δασκαλάκη είναι ότι μπορεί να αναλύσει τις πλέον περίπλοκες έννοιες για την τεχνητή νοημοσύνη με εύληπτα παραδείγματα. Δεν θεωρεί καμιά ερώτηση χαζή και απαντά συχνά προτάσσοντας το χιούμορ.

Οι θυσίες

Ψηλός, αδύνατος και ευκίνητος, βρέθηκε με τρεις δρασκελιές στο τραπέζι, ντυμένος κομψά αλλά όχι επιτηδευμένα. Παραγγείλαμε και ξεκινήσαμε. Πρώτη ερώτηση, η αναμενόμενη: «Αν μου λείπει η Ελλάδα; Ναι. Oμως, αν επέστρεφα γνωρίζω ότι θα έπρεπε να θυσιάσω το επιστημονικό μου όνειρο. Ισως το ίδιο να συνέβαινε και με την ψυχική μου ισορροπία. Τι εννοώ; Εδώ, για να κάνεις το αυτονόητο, πρέπει να προσπαθήσεις πολύ. Ανάλογα με τον χαρακτήρα σου, αυτή η καθημερινή μάχη μπορεί να προκαλέσει τεράστια απώλεια ενέργειας. Δεν ξέρω αν θέλω να διαθέσω αυτήν την ενέργεια σε μη παραγωγικούς σκοπούς. Ετσι παίρνω την απόφαση να μείνω στις ΗΠΑ, όπου θυσιάζω άλλα πράγματα προσωπικής ευτυχίας: να είμαι στην πατρίδα μου, να είμαι κοντά στην οικογένειά μου και στο περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα. Μου λείπει, λ.χ., καμιά φορά ότι στη Βοστώνη δεν μπορώ να καθίσω σε ένα καφέ για πολλές ώρες και να περάσουν δέκα φίλοι με συνεννόηση της τελευταίας στιγμής.

Βέβαια, δεν έχω πλέον τόσο χρόνο για τέτοια πράγματα, οπότε το ξεχνάω», λέει με μια αδιόρατη αμερικανική προφορά στα ελληνικά του.

Γεννημένος το 1981, ο Δασκαλάκης είχε πατέρα μαθηματικό και μητέρα φιλόλογο, που υπηρέτησαν στη δημόσια εκπαίδευση. Η ζωή στο σπίτι;

«Ημουν φοβερά τυχερός που ανατράφηκα στη συγκεκριμένη οικογένεια, η οποία μου έδωσε πολλά σφαιρικά ερεθίσματα, ποτέ όμως με τη μορφή μαθήματος. Πηγαίναμε συνέχεια θέατρο, κινηματογράφο και ακολουθούσαν ενδιαφέρουσες οικογενειακές συζητήσεις για ό,τι είδαμε. Υπήρχαν γύρω μου πάρα πολλά βιβλία όλων των ειδών. Με θυμάμαι πολύ μικρό να έχω βρει κάτι βιβλία μαθηματικών του πατέρα μου και να τα χαζεύω. Μας έβαζε με τον αδελφό μου γρίφους και παζλ. Είναι άνθρωπος λακωνικός στην ομιλία του, σε αντίθεση με την πολύ εκφραστική μητέρα μου».

Στην κουβέντα μας, ο Δασκαλάκης περιγράφει τον εαυτό του ως «ένα κλασικό παιδί που πήγε σε δημόσιο σχολείο (Βαρβάκειο) και κατάφερε να πάει Αμερική, τελειώνοντας ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο χωρίς σπρώξιμο ή γνωριμίες από την οικογένεια». Αυτό που δεν λέει, μάλλον από σεμνότητα, είναι ότι στο ΕΜΠ ήταν ο άριστος των αρίστων όλων των εποχών. Πώς το βλέπει σήμερα; «Δεν μπορώ να ακούω πράγματα του τύπου ότι η αριστεία είναι ρετσινιά. Μια χώρα πάει μπροστά μόνον με την αριστεία. Ε, λοιπόν, η χώρα μας δεν μπορεί να προοδεύσει όσο δεν βρίσκουμε ποιος είναι άριστος σε κάθε τομέα. Και ύστερα όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε μια νέα προσπάθεια». Και γιατί έχει δαιμονοποιηθεί τόσο η αριστεία; «Από πολιτική ιδεοληψία και μόνον», απαντά ο Δασκαλάκης.

Στο ΕΜΠ, ο Δασκαλάκης ανήκε σε μια παρέα συμφοιτητών του –με τους οποίους έχει ακόμη στενούς δεσμούς– που είχαν στόχο να εμβαθύνουν στη γνώση και να πάνε πέρα από την ύλη που τους δινόταν στην παράδοση. «Εχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς είναι δυνατόν τόσο πολλοί Ελληνες να έχουν θέσεις σε κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού και το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα να βρίσκεται σε αυτήν την κακή κατάσταση; Ο αριθμός των Eλλήνων που διαπρέπουν στο εξωτερικό είναι δυσανάλογος με τον πληθυσμό της χώρας», συνεχίζει.

H στρέβλωση

«Αυτό αποδεικνύει ότι υπάρχει μια στρέβλωση που πρέπει να διορθωθεί. Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, κακού σχεδιασμού και έλλειψης πόρων, τα πανεπιστήμια συντηρούν τον νεποτισμό, δέχονται περισσότερους φοιτητές από αυτούς που μπορούν να αντέξουν και αδυνατούν να υποστηρίξουν την έρευνα. Συνεπώς, δυσκολεύονται να γεννήσουν καινοτομία και, επομένως, να στηρίξουν την ανάπτυξη της χώρας. Και έτσι συντηρούν τον φαύλο κύκλο του brain drain».

Κινδυνεύουμε από μονοπώλια δεδομένων και τεχνογνωσίας

Ο τομέας με το οποίο καταπιάνεται ο Δασκαλάκης θα μεταμορφώσει τον κόσμο μας. «Η επιστήμη είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα απέραντο σκοτεινό δωμάτιο και εσύ με ένα λύχνο προχωράς στα τυφλά με μικρή ορατότητα. Παίζει ρόλο και το ένστικτο για την κατεύθυνση που θα κινηθείς. Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης, που τώρα εξελίσσεται ραγδαία, έχει σίγουρα τρομερό ενδιαφέρον για τα προβλήματα αλλά και τα διλήμματα που θέτει», τονίζει.

«Μακροπρόθεσμα εμείς οι επιστήμονες έχουμε τεράστιες προσδοκίες. Θέλουμε να φτιάξουμε τεχνολογία που να προσομοιάζει σε κριτική ικανότητα, σε ικανότητα να βγάζει συμπεράσματα και να παίρνει αποφάσεις, στη νοημοσύνη του ανθρώπου. Δηλαδή μια μηχανή αντίστοιχων νοητικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Δεν έχει υπάρξει παρόμοια πρόκληση ποτέ. Θα θέλαμε να φτιάξουμε μια μηχανή που θα συγκεντρώνει και θα επεξεργάζεται δεδομένα από την εμπειρία της στον κόσμο, και από την επεξεργασία αυτή θα βγάζει εφαρμόσιμα συμπεράσματα για διαφορετικές περιστάσεις που θα έχει να αντιμετωπίσει στο μέλλον.

Και εδώ αρχίζουν τα ερωτήματα: Πόσο αξιόπιστα γίνεται η επεξεργασία των δεδομένων αυτών για να βγουν τα σωστά συμπεράσματα; Πόσο αντιπροσωπευτικά της πραγματικότητας είναι τα δεδομένα; Σε ποιον ανήκουν; Μέχρι σήμερα η τεχνολογία αντλεί τα δεδομένα με τα οποία εκπαιδεύεται από το Διαδίκτυο. Eτσι, ως χρήστες του Διαδικτύου, συμβάλλουμε όλοι μας στην εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης μεγάλων εταιρειών όπως οι Facebook, Google, Amazon κ.λπ. Τι συνέπειες, όμως, έχει η ενσωμάτωση των δικών μας δεδομένων στο εκπαιδευτικό υλικό της τεχνητής νοημοσύνης; Και τι σημαίνει αυτό για την ιδιωτικότητά μας;».

Οπότε οι ισχυροί του μέλλοντος δεν θα είναι εκείνοι που έχουν χρήμα αλλά όγκο δεδομένων; «Οποιος έχει δεδομένα θα έχει δύναμη. Πρέπει όμως να έχει και την τεχνογνωσία, να μπορεί να τα επεξεργαστεί. Υπάρχει σήμερα ένας τεράστιος ανταγωνισμός για το ποια εταιρεία θα πάρει τα καλύτερα μυαλά που βγαίνουν από τα πανεπιστήμια ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Η κατάσταση τώρα έχει ως εξής: τον όγκο δεδομένων έχουν οι εταιρείες με πολλούς χρήστες όπως η Google, η Facebook, η Amazon, και έτσι καταφέρνουν να συγκεντρώνουν χρήμα, ταλέντα και να καινοτομούν, ξεπερνώντας τους υπόλοιπους που δεν μπορούν να τις φτάσουν. Κινδυνεύουμε από μονοπώλια δεδομένων και τεχνογνωσίας».

Φοβάται τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον;

«Ως επιστήμονας, ο ρόλος μου δεν είναι να φοβάμαι, αλλά να διασφαλίσω όσο μπορώ πως αυτό το νοητό ποτάμι της επερχόμενης προόδου θα έχει φαρδιά κοίτη για να αρδεύσει με το νερό του περισσότερους ανθρώπους και όχι τους λίγους. Οι επιστήμονες κρατούν τις Θερμοπύλες. Μπορεί να γίνουν οι επαναστάτες του μέλλοντος, αυτοί που προασπίζουν την ιδιωτικότητα των δεδομένων, τον εκδημοκρατισμό της προόδου, που θα προωθήσουν το νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα χρειαστούμε στη νέα εποχή».

Το brain drain

Για να συμβάλει στην ανάσχεση του brain drain, o Κωνσταντίνος Δασκαλάκης ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες το σχέδιο να ιδρύσει στην Ελλάδα ένα κέντρο καινοτομίας έως το 2020. «Οι χώρες που δεν θα πάρουν μέρος στην εξωστρέφεια και στην καινοτομία δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Εξωστρέφεια χωρίς καλά πανεπιστήμια δεν γίνεται, διότι δεν μπορείς να κρατήσεις τα ταλέντα σου εντός συνόρων. Ο τομέας που πρέπει να ποντάρουμε ως Ελλάδα στο μέλλον είναι οι νέες τεχνολογίες. Σκοπός μου είναι να φτιάξω με πόρους ιδιωτών στην Αθήνα ή στην Κρήτη ένα ερευνητικό κέντρο διεθνούς βεληνεκούς για την τεχνητή νοημοσύνη. Ευελπιστώ ότι θα έχει 30 κορυφαίους ερευνητές και 150 φοιτητές. Θα είναι ανοιχτό σε Ελληνες και ξένους ακαδημαϊκούς και τους φοιτητές τους. Στην ουσία, θέλουμε να συνενώσουμε νησίδες αριστείας που υπάρχουν στην Ελλάδα και να ανοίξουμε δίαυλο με τη διασπορά».

Η συνάντηση

Βρεθήκαμε στην αρχή της εβδομάδας, μεσημέρι στο εστιατόριο «Milos», στο Χίλτον. Η ατμόσφαιρα ήταν χαλαρή και το σέρβις πολύ περιποιητικό. Παραγγείλαμε για ορεκτικό ένα χταπόδι ψητό με φάβα, που ήταν λιχουδιά. Στη συνέχεια πήραμε ένα ωραίο φρέσκο λαβράκι που ψήθηκε σε κρούστα αλατιού. Αντί σαλάτας, ζεματισμένο σταμναγκάθι. Ο συνδυασμός ήταν ομολογουμένως εξαιρετικός. Ηπιαμε νερό και δύο εσπρέσο. Ο «αλμυρός» λογαριασμός έφτασε τα 140 ευρώ. «Να ένα από τα πράγματα που μου λείπει στην Αμερική, ένα ωραίο λαβράκι. Βέβαια, πρέπει να σας πω ότι στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς μου στη Βοστώνη βρίσκω λαβράκια που έχουν έρθει από την Ελλάδα σε ξηρό πάγο. Καμιά φορά αγοράζω και το φτιάχνω στο σπίτι», είπε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, που του αρέσει να τρώει ελαφρά και το ψάρι είναι από τα αγαπημένα του εδέσματα. Εκτίμησε, επίσης, το ελαιόλαδο και το ζυμωτό ψωμί, που ήρθε ως amuse bouche.

Oι σταθμοί του

1981

Γεννιέται στην Αθήνα από γονείς εκπαιδευτικούς.

2004

Αποφοιτά με άριστα από το τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ.

2008

Διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Πληροφορικής.

2008

Bραβεύθηκε από τον διεθνή οργανισμό ΑCΜ Αssociation for Computing Μachinery με το βραβείο «ACM Doctoral Dissertation Award».

2009

Επίκουρος καθηγητής στο ΜΙΤ της Βοστώνης.

2010

Παίρνει την περίφημη υποτροφία Sloan.

2015

Μόνιμος καθηγητής στο ΜΙΤ.

2018

Κερδίζει το Nevanlinna Prize, ένα από τα σημαντικότερα στον κόσμο στον τομέα των μαθηματικών και των υπολογιστών.

2019

Ανακοινώνει την πρωτοβουλία της δημιουργίας ερευνητικού κέντρου στην Ελλάδα.

http://www.kathimerini.gr/1006944/gallery/proswpa/geyma-me-thn-k/kwnstantinos-daskalakhs-xwres-xwris-e3wstrefeia-pe8ainoyn

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Νέα διεθνής διάκριση για τον καθηγητή του ΜΙΤ Κωνσταντίνο Δασκαλάκη.

Με ένα ακόμα διεθνές βραβείο τιμήθηκε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ένας από τους πιο γνωστούς νέους Έλληνες επιστήμονες της διασποράς. Πρόκειται για το βραβείο «Grace Murray Hopper Award 2018» της Ένωσης Υπολογιστικών Μηχανών (Association of Computing Machinery-ACM).

Η ACM θα απονείμει τέσσερα τεχνολογικά βραβεία φέτος και ο Δασκαλάκης θα μοιραστεί ένα από αυτά με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πρίνστον Μάικλ Φρίντμαν. Η απονομή θα γίνει στις 15 Ιουνίου σε ειδική τελετή στο Σαν Φρανσίσκο.

Η ACM ανακοίνωσε ότι η επιλογή των βραβευθέντων έγινε από συναδέλφους τους με βάση τη συμβολή καθενός στην έρευνα και στις τεχνολογίες που σχετίζονται με την πληροφορική και τους υπολογιστές. Ειδικότερα το βραβείο «ACM Grace Murray Hopper Award», που συνοδεύεται από το ποσό των 35.000 δολαρίων (με χορηγία της Microsoft), απονέμεται σε νέους επιστήμονες στο χώρο των υπολογιστών που έχουν κάνει κάποια πρόσφατη σημαντική συνεισφορά.

Ο Δασκαλάκης τιμάται για τις σημαντικές συνεισφορές του στη Θεωρία του υπολογισμού και των Οικονομικών και ιδίως στην Πολυπλοκότητα της Ισορροπίας Νας. Σύμφωνα με το σκεπτικό της ACM που συνοδεύει την απονομή του βραβείου, η στρατηγική αλληλεπίδραση περιπλέκει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά στα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, από τις παραδοσιακές αγορές και τα offline κοινωνικά δίκτυα ως τα σύγχρονα τεχνολογικά συστήματα όπως οι online διαφημιστικές πλατφόρμες, οι ανταλλαγές νεφρών, τα κρυπτονομίσματα, οι εφαρμογές της οικονομίας του διαμοιρασμού και τα online κοινωνικά δίκτυα. Για να αναλύσουν τις συμπεριφορές σε τέτοια περιβάλλοντα, οι οικονομολόγοι έχουν εδώ και χρόνια βασιστεί στην έννοια της ισορροπίας.

Ο Δασκαλάκης, μαζί με τους καθηγητές Χρήστο Παπαδημητρίου του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ και Πολ Γκόλντμπεργκ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, έδειξαν ότι είναι ανέφικτος ο υπολογισμός της Ισορροπίας Νας. Η περαιτέρω έρευνα του Δασκαλάκη έχει επηρεάσει τη συνεχιζόμενη διαμόρφωση της μελέτης της στρατηγικής συμπεριφοράς, ιδιαίτερα όσον αφορά τις διάφορες εφαρμογές στην οικονομία. Η πιο πρόσφατη εργασία του οδήγησε στην επίλυση εκκρεμών προβλημάτων στο σχεδιασμό πολυδιάστατων μηχανισμών και προώθησε αρκετά άλλα πεδία, όπως η μηχανική μάθηση, η θεωρία πιθανοτήτων και η στατιστική.

Ο Κ. Δασκαλάκης έχει τιμηθεί επίσης με τα βραβεία Nevanlinna Prize (2018), Simons Foundation Investigator Award (2018), SIAM Outstanding Paper (2011), Sloan Fellowship (2010), ACM Dissertation Award (2008) και Kalai Prize (2008).

https://physicsgg.me/2019/05/08/%ce%bd%ce%ad%ce%b1-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%ae%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%ba%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%b7-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b8%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%84%ce%ae/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Η διάνοια του ΜΙΤ εξηγεί εάν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αντικαταστήσει τους γονείς.

Στην Αθήνα για διάλεξη βρέθηκε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης στο κατάμεστο Μέγαρο Μουσικής.

Για τον φανταστικό και συγχρόνως πραγματικό κόσμο της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά και τις προκλήσεις με τις οποίες θα έρθουμε αντιμέτωποι μίλησε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης το βράδυ της Πέμπτης αποσπώντας στο τέλος το θερμό χειροκρότημα του κοινού καθώς και του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης απάντησε σε ερωτήσεις μαθητών

Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Σύλλογος των Φίλων του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, ενώ ο σημαντικός Έλληνας μαθηματικός του MIT, ή ο «άνθρωπος που έλυσε τον γρίφο του Τζον Νας», αποκωδικοποίησε το μέλλον απαντώντας σε 25 από τις 1204 ερωτήσεις που έστειλαν για τον σκοπό της εκδήλωσης 112 σχολεία και 12 πανεπιστημιακές σχολές.

Δασκαλάκης: Ναι, θέλουμε να αποκτήσουν συνείδηση οι υπολογιστές

Πόσο έχει προχωρήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη; Θα καταφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη να αποκτήσει συνείδηση της ύπαρξής της; Θα μπορέσει ένας υπολογιστής να γράψει Σέξπιρ;

Αυτά ήταν μερικά από τα ερωτήματα που έθεσαν στον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη καθηγητές, φοιτητές και μαθητές για να δώσει ο ίδιος απαντήσεις, να καταθέσει σκέψεις και να κάνει και ορισμένες προβλέψεις χωρίς, όπως τόνισε, να είναι βέβαιος πως θα επαληθευτούν.

«Ναι, θέλουμε να αποκτήσουν συνείδηση οι υπολογιστές, για να μπορούν να χρησιμοποιούν ηθικό κώδικα στη λήψη των αποφάσεων» είπε απαντώντας σε σχετική ερώτηση. Και «όχι, ένας υπολογιστής δεν μπορεί να γράψει Σέξπιρ, μολονότι μπορεί να μάθει πολύ καλά αγγλικά και να μιμηθεί το ύφος της γραφής». Όπως αποδείχθηκε όμως σε πείραμα, το αποτέλεσμα δεν έχει ειρμό και νόημα.

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης για τους αλγόριθμους

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης στάθηκε ιδιαίτερα στα ζητήματα ηθικής και νομικής φύσης που τίθενται με την εισαγωγή στη ζωή μας των αλγόριθμων, «αυτής της συνταγής που έχει σχεδιάσει ένας άνθρωπος και εκτελείται από μια μηχανή», όπως ανέφερε.

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένας συνδυασμός πολλών παραδειγμάτων, απλών υποθέσεων, πιθανοτήτων, στατιστικών και ειδικών γνώσεων» σημείωσε. «Ηδη είναι παρούσα στο δικαστικό σύστημα της Αμερικής, ενώ έχει αρχίσει να διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην Ιατρική» πρόσθεσε.

«Μπορεί ένας αλγόριθμος να αντικαταστήσει τους γονείς;»

Σε τεχνικό επίπεδο, εξήγησε ακόμη, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η αξιοπιστία. Σε φιλοσοφικό επίπεδο, είναι η ηθική.

Μπορεί, ήταν η ερώτηση ενός μαθητή, ένας αλγόριθμος να αντικαταστήσει τους γονείς μου και να μου δίνει καλύτερες συμβουλές, καθώς θα του δίνω ως δεδομένα πράγματα που δεν θέλω να μοιραστώ μαζί τους; «Η ερώτηση αυτή δείχνει ένα έλλειμμα επικοινωνίας. Την επικοινωνία μεταξύ μας δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να τη χάσουμε» ήταν η απάντησή του.

Και τι θα απαντούσε στο ερώτημα του φιλόσοφου Στέλιου Ράμφου «Πόσα pixel έχει η πλήξη»; «42» απάντησε αστειευόμενος ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης για να αποσπάσει το χειροκρότημα, αλλά και το γέλιο του κοινού. Κέρδισε ωστόσο και ένα νέο χειροκρότημα με ένα αντερώτημα: «θα απαντήσω στον Στέλιο Ράμφο, εάν μου πει εκείνος πόσα pixel έχει ο έρωτας…».

https://www.iefimerida.gr/ellada/konstantinos-daskalakis-gia-tehniti-noimosyni

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Το μάθημα της πληροφορικής να ξεκινάει από το δημοτικό.

Το στάδιο στο οποίο βρίσκεται σήμερα η πρόοδος στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες βρέθηκαν στο επίκεντρο ομιλίας του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη στο Ιδρυμα Ευγενίδου.

Στην ομιλία του, με κατανοητό και άμεσο λόγο, ο καθηγητής του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών του ΜΙΤ στις ΗΠΑ εξήγησε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη βασίζεται εν πολλοίς στα δεδομένα που υπάρχουν στο ψηφιακό αποτύπωμα της ανθρωπότητας και τον τρόπο με τον οποίο τα επεξεργάζονται οι εκάστοτε αλγόριθμοι.

Ωστόσο, τόνισε το «τεράστιο ζήτημα αξιοπιστίας» της τεχνολογίας, που προκύπτει είτε από ελλιπή ή μη αντιπροσωπευτικά δεδομένα, είτε από κακή χρήση στατιστικών μεθόδων. Αλλωστε, η έρευνά του για την Τεχνητή Νοημοσύνη επικεντρώνεται εν μέρει και στο πώς μπορεί να αποφευχθεί η υιοθέτηση στερεοτύπων και προκαταλήψεων που εμπεριέχονται στα δεδομένα από τα οποία εκείνη μαθαίνει.

Δασκαλάκης: Μάθημα της πληροφορικής από το δημοτικό

Η έλλειψη αξιοπιστίας της Τεχνητής Νοημοσύνης, πάντως, δεν θα πρέπει να αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα χρήσης της. Αντιθέτως. Ο κ. Δασκαλάκης είναι υπέρμαχος της εισαγωγής του μαθήματος της πληροφορικής ήδη από το δημοτικό. «Πρέπει να ξέρεις τις διεργασίες που γίνονται και πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι. Αλλιώς δεν μπορείς να θεωρείσαι ολοκληρωμένος άνθρωπος και να είσαι υπεύθυνος πολίτης σήμερα», τόνισε και πρόσθεσε: «Γι' αυτό και θέλω να βοηθήσω το ευρύτερο κοινό να μπορεί να αντιλαμβάνεται τι διεργασίες μπορεί να γίνονται πίσω από την τεχνολογία που χρησιμοποιεί».

«Σκοπός της Τεχνητής Νοημοσύνης να βοηθά τον άνθρωπο»

Επιπλέον, η Τεχνητή Νοημοσύνη, σύμφωνα με τον κ. Δασκαλάκη, έχει σκοπό να είναι βοηθός του ανθρώπου και όχι τροχοπέδη στην ανάπτυξή του. «Ο άνθρωπος του μέλλοντος και του παρόντος χρησιμοποιεί την τεχνολογία ως βοήθεια. Για να κάνει υπολογισμούς, στους οποίους είναι καλύτεροι οι υπολογιστές», είπε, για να επισημάνει: «Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι από τους πιο εκπληκτικούς υπολογιστές. Με την Τεχνητή Νοημοσύνη, θέλουμε να τον απαλλάξουμε από τις τετριμμένες εργασίες και να τον αφήσουμε ελεύθερο για να κάνει τις πιο δημιουργικές εργασίες».

Ο κ. Δασκαλάκης εξήγησε ότι έως σήμερα η επιστήμη έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε ό,τι αφορά το κομμάτι της αναπαραγωγής νοητικών διεργασιών, όπως η κατανόηση φωνής και εικόνας και το παίξιμο παιχνιδιών. Αλλωστε, όλο και περισσότεροι πραγματοποιούν φωνητικές αναζητήσεις στο κινητό τους ή χρησιμοποιούν έξυπνες συσκευές-βοηθούς, «συνομιλώντας» με τους οποίους μπορούν να επιλέξουν τι μουσική θα ακούσουν είτε τι θα αγοράσουν μέσω διαδικτύου.

Μέτρια είναι η πρόοδος σε ό,τι αφορά την κατανόηση κειμένου, τη μετάφραση και τη σύνθεση, ενώ απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα που έχει να δείξει η επιστήμη σχετικά με τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, τη μεταφορά γνώσης και τη γενική νοημοσύνη, που χρειάζονται για να κάνει ένα ρομπότ σκι, για παράδειγμα.

Η ομιλία του κ. Δασκαλάκη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο έκθεσης στο Ιδρυμα Ευγενίδου σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους για τον μεγάλο Ελληνα μαθηματικό, Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, η οποία θα διαρκέσει μέχρι και τις 17 Ιανουαρίου 2020.

https://www.iefimerida.gr/ellada/konstantinos-daskalakis-mathima-pliroforikis-dimotiko

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Δασκαλάκης : «Θεωρία της ανοησίας της αγέλης» η εναλλακτική δράση για τον κοροναϊό.

Mε τον κ. Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, τον πασίγνωστο καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT, δώσαμε ραντεβού στο Zoom (τα εργαλεία αυτά, ως φαίνεται, θα είναι πλέον μόνιμοι «συνεργάτες» μας στην εποχή της κορωνο-τηλεργασίας) για να μιλήσουμε σχετικά με αυτό που ξέρει καλύτερα από τον καθένα: να «δαμάζει» τις εκθετικές αυξήσεις και να εξηγεί τα μαθηματικά μοντέλα που έχουν μπει περισσότερο από ποτέ στη ζωή μας ελέω πανδημίας αφού προσφέρουν προβλέψεις σχετικά με το καυτό ερώτημα του τι μέλλει γενέσθαι με τον SARS-CoV-2.

Εκείνος έβαλε ένα ωραιότατο… εξοχικό background στην οθόνη του που ανέβαζε τη διάθεση, καθότι και οι δύο συνομιλήσαμε από τα σπίτια μας που αποτελούν πλέον (και) τον χώρο εργασίας μας για το επόμενο διάστημα.

Πόσο θα είναι άραγε αυτό το διάστημα; τον ρωτήσαμε. Μπορούν τα μοντέλα να το προσδιορίσουν; Οπως μας είπε, μεταξύ άλλων πολύ ενδιαφερόντων που θα διαβάσετε στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, η απάντηση εξαρτάται από πολλές μεταβλητές. Και μια από τις κυριότερες – αν όχι η κυριότερη στην παρούσα φάση – είναι η δική μας στάση, το πόσο θα τηρήσουμε αυτό το «μένουμε σπίτι» που πλέον μας έχει επιβληθεί μέσω αυστηρότατων μέτρων.

«Αν τηρήσετε ευλαβικά τα μέτρα των Αρχών, εκτιμώ ότι με βάση τα υπάρχοντα επιδημιολογικά στοιχεία, σε έναν μήνα από τώρα τα καινούργια κρούσματα θα είναι πολύ λίγα». Και αν δεν τηρούσαμε κανένα μέτρο και αφηνόμασταν στην «ανοσία της αγέλης» που τόσο έχει συζητηθεί το τελευταίο διάστημα; Τότε μπορεί οι θάνατοι στη χώρα μας να ήταν (στο υπεραισιόδοξο σενάριο κατά το οποίο δεν θα κατέρρεε το υγειονομικό σύστημα της χώρας) αρκετές δεκάδες χιλιάδες!

Επιθετική αύξηση

Ξεκινήσαμε τη συζήτησή μας με τον κ. Δασκαλάκη μιλώντας για τις εκθετικές αυξήσεις και το πώς αυτές λειτουργούν. «Υπάρχουν πολλές εκθετικές αυξήσεις, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο επιθετικές. Αν ξεκινήσει μια εκθετική αύξηση τελικά θα καταλάβει όσο χώρο μπορέσει. Το ζήτημα είναι πόσος χρόνος θα χρειαστεί έως ότου η εκθετική αύξηση φθάσει στην κορύφωσή της. Στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού, αυτό που καθορίζει την επιθετικότητα της εκθετικής αύξησης είναι το πόσο γρήγορα και σε πόσα άτομα κατά μέσο όρο μεταδίδει τη νόσο ένα άτομο που είναι μολυσμένο με SARS-CoV-2.

»Εκτιμάται – με βάση έναν συνδυασμό μελετών που έχουν δημοσιευθεί – ότι κάθε μολυσμένο άτομο μεταδίδει τη νόσο σε 2 με 3 άλλα άτομα, αριθμός βέβαια που εξαρτάται από τον τρόπο ζωής, τις κοινωνικές συνήθειες, την ηλικιακή διαστρωμάτωση του πληθυσμού, τον καιρό και πολλές άλλες παραμέτρους. Οπως και να έχει, ένας πολλαπλασιαστής μετάδοσης μεταξύ 2 και 3 είναι πολύ κακός. Για να ανακοπεί η πορεία του ιού, για να σταματήσει δηλαδή η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων και να εξαφανιστεί τελικά ο ιός, θα πρέπει ο αριθμός αυτός να πέσει κάτω από το 1 – κοινώς, το κάθε μολυσμένο άτομο πρέπει να μεταδίδει τον ιό σε λιγότερα από ένα άλλα άτομα κατά μέσο όρο».

Ο χρόνος μετάδοσης

Μια άλλη σημαντική παράμετρος, σημείωσε ο καθηγητής, είναι σε πόσο χρόνο θα γίνει η μετάδοση του ιού από έναν άνθρωπο σε άλλους. «Αν αυτό συνέβαινε σε διάστημα ενός έτους τότε η εκθετική αύξηση θα ήταν τόσο αργή ώστε τα συστήματα υγείας θα ήταν σε θέση να αντεπεξέλθουν στον αριθμό κρουσμάτων που χρήζουν νοσηλείας και θα υπήρχε έτσι αρκετός χρόνος για την ανάπτυξη θεραπειών και εμβολίων.

Το πρόβλημα στην περίπτωσή μας είναι ότι η μετάδοση του ιού από το ένα άτομο στο άλλο γίνεται σε λίγες ημέρες, με αποτέλεσμα ο αριθμός πραγματικών κρουσμάτων να διπλασιάζεται κάθε πέντε ημέρες ή και λιγότερο. Ας πούμε ότι ο διπλασιασμός χρειάζεται 5 ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι αν μια δεδομένη χρονική στιγμή ο αριθμός των πραγματικών κρουσμάτων του ιού είναι 100 και αφήσουμε ανεξέλεγκτη τη μετάδοσή του, τότε σε 10 ημέρες θα έχουμε 400 κρούσματα, σε 20 ημέρες 1.600 κρούσματα, σε έναν μήνα 6.400 κρούσματα και σε δύο μήνες περί τα 400.000 κρούσματα».

«Χρωματίζοντας» τη μετάδοση

Πώς μπορεί να μπει «φρένο» σε μια τέτοια επιθετική αύξηση; Ιδού, άκρως περιγραφική, διά στόματος του κ. Δασκαλάκη, η απάντηση: «Φανταστείτε ότι βρίσκομαι σε ένα τεράστιο γήπεδο με άλλους 10.000.000 Ελληνες. Ας πούμε ότι εγώ έχω κόκκινο χρώμα και όλοι οι άλλοι έχουν μπλε. Στο σενάριό μας, κόκκινο χρώμα έχει κάποιος που έχει τον ιό αυτή τη στιγμή ή τον είχε κάποτε στο παρελθόν. Αρχικώς έχουμε έναν ασθενή, εμένα. Στα χέρια μου έχω δύο κόκκινα μπαλάκια που αντιπροσωπεύουν σε πόσους θα μεταδώσω τον ιό. Οπως είπαμε πριν, σύμφωνα με τις επικρατέστερες εκτιμήσεις κάθε ασθενής μεταδίδει τον ιό σε 2 με 3 άλλους ανθρώπους – ας πούμε σε 2 στο συγκεκριμένο παράδειγμα.

»Πετάω λοιπόν τα δύο μου μπαλάκια σε τυχαίους ανθρώπους μέσα στο γήπεδο. Αυτοί είναι οι δύο τυχαίοι, άτυχοι συμπολίτες μου που πήραν τον ιό από εμένα. Καθένας από αυτούς αυτομάτως μολύνεται με τον νέο κορωνοϊό και από μπλε γίνεται κόκκινος. Επίσης, το μπαλάκι που έπιασε, κλωνοποιείται και έχει τώρα στα χέρια του δύο μπαλάκια να πετάξει, δηλαδή δύο ανθρώπους να μολύνει με τη σειρά του.

»Στον επόμενο γύρο, οι δύο κόκκινοι άνθρωποι που «δημιουργήθηκαν» από τα μπαλάκια μου πετάνε τα δικά τους μπαλάκια σε τυχαίες κατευθύνσεις. Τώρα πετάγονται τέσσερα μπαλάκια συνολικά. Οσοι τα πιάνουν μολύνονται και αυτοί και αποκτούν και εκείνοι δύο μπαλάκια ο καθένας να πετάξουν στον μεθεπόμενο γύρο, και ούτω καθεξής. Σε κάθε γύρο, όταν ένα μπαλάκι πέφτει σε μπλε άνθρωπο τον κάνει κόκκινο, και εκείνος παίρνει δύο μπαλάκια για να μολύνει με τη σειρά του άλλους δύο στον επόμενο γύρο. Ενα μπαλάκι όμως που πέφτει σε κόκκινο άνθρωπο χάνεται. Δεν έχει κανένα αποτέλεσμα γιατί ο κόκκινος άνθρωπος έχει ήδη περάσει τον κορωνοϊό και έχει ανοσία.

»Οσο ο αριθμός των κόκκινων ανθρώπων, των μολυσμένων ήδη δηλαδή, είναι αρκετά μικρότερος από εκείνον των μπλε, των μη μολυσμένων, τα κόκκινα μπαλάκια θα πέφτουν με τεράστια πιθανότητα σε μπλε ανθρώπους και θα δημιουργούν καινούργια κρούσματα. Οταν οι κόκκινοι άνθρωποι αυξηθούν αρκετά, και γίνουν για παράδειγμα ένα εκατομμύριο, τότε η πιθανότητα ένα μπαλάκι να πέσει σε μπλε άνθρωπο θα γίνει 9 στα 10. Οταν οι κόκκινοι γίνουν δύο εκατομμύρια, τότε η πιθανότητα ένα μπαλάκι να πέσει σε μπλε άνθρωπο θα γίνει 8 στα 10. Οταν φθάσουμε να έχουμε στο γήπεδο περισσότερα κόκκινα από μπλε άτομα τότε κάθε νέος κόκκινος άνθρωπος που πετάει τα δύο μπαλάκια του αναμένεται να χτυπήσει λιγότερους από έναν μπλε ανθρώπους κατά μέσο όρο.

»Εκεί πέφτει ο ρυθμός αναπαραγωγής του ιού κάτω από το σημαντικό κατώφλι της μονάδας και η εκθετική αύξηση αρχίζει να ανακόπτεται! Το συμπέρασμα της ιστορίας είναι το εξής: Αν κάθε ασθενής δίνει τον κορωνοϊό σε άλλους δύο, τότε πρέπει να αρρωστήσει πάνω από το 50% του πληθυσμού πριν αρχίσει το φρένο στην εκθετική εξάπλωση του ιού. Αν κάθε ασθενής δίνει τον ιό σε τρεις άλλους, τότε, με παρόμοιους υπολογισμούς, προκύπτει ότι πρέπει να νοσήσει πάνω από το 67% του πληθυσμού πριν αρχίσει να μπαίνει φρένο στην εκθετική».

Απροστάτευτη αγέλη

Αυτή είναι και η λογική της ανοσίας της αγέλης, η οποία όμως συνδέεται με πολύ σοβαρά προβλήματα, όπως εξήγησε ο καθηγητής του ΜΙΤ. «Από τα ποσοστά θνησιμότητας που έχουν υπολογιστεί για τον ιό προκύπτει ότι πεθαίνει περίπου το 1% με 2% όσων νοσούν, για μια χώρα σαν την Ελλάδα που έχει αρκετά γηρασμένο πληθυσμό.

»Ωστόσο, αν για παράδειγμα αφηνόταν να νοσήσει ένα 70% του συνολικού πληθυσμού, στην πραγματικότητα το ποσοστό θνησιμότητας θα ανερχόταν ίσως και στο 5%, που αντιπροσωπεύει το ποσοστό των ασθενών που χρήζουν νοσηλείας. Και αυτό θα συνέβαινε διότι θα βλέπαμε τεράστιο αριθμό ασθενών που θα έπρεπε να νοσηλευθούν ταυτόχρονα, έναν αριθμό πολλές φορές μεγαλύτερο από αυτόν που το σύστημα υγείας μας θα μπορούσε να περιθάλψει.

»Θα αναγκαζόμασταν τότε να μπούμε σε μια λογική διαχωρισμού των βαριά ασθενών σε αυτούς που θα τύγχαναν νοσηλείας και σε εκείνους που θα αφήνονταν στην τύχη τους, όπως βλέπουμε ήδη να συμβαίνει στην Ιταλία». Σε τι θα μεταφράζονταν αυτά τα ποσοστά αν στη χώρα μας αφήναμε τα πράγματα στην τύχη τους; Με απλούς υπολογισμούς, αν αφήναμε να μολυνθούν έξι με επτά εκατομμύρια Ελληνες για να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης, τα θύματα που θα άφηνε ο ιός πίσω του θα ήταν εκατοντάδες χιλιάδες!

Σεβασμός στα μέτρα

Για τον λόγο αυτόν και είναι σημαντικό οι χώρες να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα, υπογράμμισε ο κ. Δασκαλάκης. «Μόνο τα μέτρα μπορούν να βάλουν φρένο στην εκθετική αύξηση των κρουσμάτων προτού να είναι πολύ αργά. Ο σκοπός τους είναι να μειώσουν τον αριθμό νέων ασθενών που κατά μέσο όρο δημιουργεί κάθε ασθενής, σε κάτι λιγότερο του χρυσού κατωφλίου που είναι 1. Τα αυστηρά μέτρα που έλαβε η Ελλάδα είναι σωστά και πρέπει να γίνουν σεβαστά από τον πληθυσμό. Για αυτόν τον λόγο πρέπει κάθε πολίτης να δείξει υπευθυνότητα.

»Δεν αρκεί να προσποιούμαστε ότι τηρούμε τα μέτρα που αφορούν την κυκλοφορία στους δρόμους αλλά με διάφορα τεχνάσματα να βρισκόμαστε με άλλους πέντε φίλους στην πολυκατοικία μας ή στη γειτονιά μας. Διότι μπορεί και αυτοί να βλέπουν άλλους πέντε φίλους και ούτω καθεξής δημιουργώντας έτσι έναν κοινωνικό ιστό που είναι ικανός να λειτουργήσει ως καταλύτης εξάπλωσης του ιού. Η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι άκρως σημαντική σε αυτή τη φάση. Γι’ αυτό και βλέπουμε να αυστηροποιούνται τα μέτρα όσο δεν τηρούνται».

Απομόνωση, δύσκολη αλλά αναγκαία

Και μπορεί η απομόνωση να φαίνεται δύσκολη – και είναι -, ωστόσο αν τηρήσουμε τα μέτρα κατά γράμμα, τα πράγματα θα είναι, αρκετά σύντομα, αισιόδοξα, κατά τον καθηγητή. «Ακόμα και αν τα αυστηρά αυτά μέτρα τηρηθούν από όλους ανεξαιρέτως, τα κρούσματα θα συνεχίσουν περιέργως να ανεβαίνουν για ένα διάστημα. Και αυτό διότι αρκετά άτομα είχαν ήδη μολυνθεί και βρίσκονταν στο στάδιο της επώασης – η οποία διαρκεί από δύο ως 14 ημέρες και με μέσο όρο τις 5 ημέρες με βάση τα όσα γνωρίζουμε – πριν από τη λήψη των μέτρων.

»Επίσης τα άτομα που θα μείνουν σπίτι και θα έχουν μολυνθεί χωρίς να το γνωρίζουν θα μεταδώσουν τον ιό στους οικείους τους και πρέπει να περάσει και το στάδιο της δικής τους επώασης της νόσου μέχρι να εμφανίσουν συμπτώματα και να αποτελέσουν νέα κρούσματα.

»Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, εκτιμώ ότι σε δεκαπέντε με είκοσι ημέρες από τη στιγμή της λήψης και της τήρησης των αυστηρών μέτρων η καμπύλη των κρουσμάτων θα μπορούσε να φθάσει στην κορύφωσή της και να αρχίσει σταδιακά να πέφτει – και ίσως σε έναν μήνα δούμε τα καινούργια κρούσματα να έχουν μειωθεί σημαντικά. Με απλά λόγια, αν μείνουμε μέσα, τότε τα κόκκινα μπαλάκια που έχουν οι ήδη ασθενείς δεν θα βρουν αποδέκτες και έτσι ο ιός θα εξαφανιστεί από τη χώρα, αν βέβαια δεν υπάρξουν καινούργιες είσοδοί του από αλλού».

Η Ελλάδα έδρασε γρήγορα

Η Ελλάδα έδρασε γρήγορα ώστε να μειωθούν αυτά τα… κόκκινα μπαλάκια που «θρέφουν» την επιδημία του νέου κορωνοϊού; «Η απόκριση απέναντι στην ιογενή απειλή ήταν εντυπωσιακά ταχύτερη σε σύγκριση με άλλες χώρες. Τα μέτρα μπορεί να βγάζουν τον πληθυσμό από τη βολή του, ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχει ετούτη τη στιγμή άλλη λύση. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζουμε χρόνο μην αφήνοντας την εκθετική αύξηση να καλπάζει έως ότου βρεθούν θεραπείες που θα σώζουν βαριά ασθενείς και τελικώς το προληπτικό εμβόλιο ενάντια στον ιό».

Αγώνας αντοχής, όχι ταχύτητας

Κλείνοντας ο κ. Δασκαλάκης θέλησε να στείλει ένα μήνυμα προς όλους μας: «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο αγώνας που έχουμε μπροστά μας είναι αντοχής και όχι ταχύτητας. Και πρέπει να βρούμε τα ψυχικά αποθέματα για να «τρέξουμε» αυτόν τον μαραθώνιο. Διότι αν δεν συμμορφωθούμε με τα μέτρα, σίγουρα ο πόνος της απώλειας θα είναι πολύ μεγαλύτερος από το να μείνουμε σπίτι». Ας μείνουμε (σπίτι) με αυτά τα λόγια στο μυαλό μας…

Η βρετανική «ανο(η)σία της αγέλης» και η αμερικανική αργοπορία

Η θεωρία της «ανοσίας της αγέλης», η οποία εξετάστηκε αρχικώς από τη Βρετανία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «θεωρία της ανοησίας της αγέλης», μας είπε ο κ. Δασκαλάκης. «Πρόκειται για μια θεωρία που ήταν εξαρχής λανθασμένη και για τον λόγο αυτόν έγινε ήδη στροφή – αν και καθυστερημένη – στη Βρετανία προς αυστηρά μέτρα».

Λάθη και καθυστερήσεις έχουν γίνει και στις ΗΠΑ όπου ζει ο έλληνας καθηγητής, σύμφωνα με τα λεγόμενά του. «Υπήρξε πολιτική ολιγωρία και απαράδεκτη καθυστέρηση στη λήψη μέτρων. Ωστόσο με αποφάσεις Πολιτειών, Δήμων και εργοδοτών πολλοί εργάζονται πλέον από τα σπίτια τους εδώ και περίπου δύο εβδομάδες. Τα πανεπιστήμια έχουν κλείσει και τα μαθήματα γίνονται διαδικτυακά μέχρι το τέλος του εξαμήνου. Επίσης ακυρώνονται ή μεταφέρονται στο Internet το ένα μετά το άλλο επιστημονικά συνέδρια που ήταν προγραμματισμένα ακόμη και για τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο».

Ο ίδιος φοβάται τον νέο κορωνοϊό; «Εκείνο που με φοβίζει περισσότερο είναι η απραξία. Οταν βλέπω να λαμβάνονται εγκαίρως μέτρα που είναι λογικά αισθάνομαι εμπιστοσύνη στο σύστημα. Οταν βλέπω κυβερνήσεις να κρύβουν τα πραγματικά νούμερα, να μη λαμβάνουν μέτρα, να μη διεξάγουν τεστ και να μην έχουν μάσκες ακόμη και για τους γιατρούς, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, φοβάμαι και εξαγριώνομαι. Πρέπει να διαχειριστούμε αυτή τη δύσκολη κατάσταση με επιστημονικό τρόπο και με σοβαρότητα, χωρίς να καταφεύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας και χωρίς να εθελοτυφλούμε».

https://www.scoop.it/topic/physicists-and-physics/p/4117255196/2020/03/3

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Δασκαλάκης: Με όπλο το κινητό μας στη μάχη κατά του κορωνοϊού.

Έρχονται νέες εφαρμογές στα κινητά μας τηλέφωνα τα οποία θα «καταγράφουν» κρυπτογραφικά τις συναντήσεις μας και στην συνέχεια θα μας «ενημερώνουν» αν κάποιος που είχαμε επαφή έχει συμπτώματα κοροναϊού, αποκαλύπτει ο Έλληνας καθηγητής του ΜΙΤ, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης.

Σύμφωνα με τον Δρ. Δασκαλάκη, στη μάχη που δίνεται από το μέτωπο της τεχνολογίας για την καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας του κοροναϊού, θα χρησιμοποιηθούν και τα όπλα που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες και ειδικά οι εφαρμογές στα κινητά μας τηλέφωνα, που θα «καταγράφουν» κρυπτογραφικά τις συναντήσεις μας και στην συνέχεια θα μας «ενημερώνουν» αν κάποιος που είχαμε επαφή έχει συμπτώματα κοροναϊού.

Ο Έλληνας καθηγητής του ΜΙΤ υπογράμμισε ότι υφίστανται και ζητήματα βοηθητικής και παράλληλα έκρουσε το κώδωνα του κινδύνου και για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων, μια επιδημία των fake news, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιον, θα επηρεάσει εκατομμύρια ανθρώπων.

Πώς θα λειτουργεί η εφαρμογή

με τους οποίους ήρθαμε σε στενή επαφή τον τελευταίο μήνα και εάν εκείνος αργότερα βρεθεί θετικός στον ιό θα ενημερώνονται όλες οι επαφές«Συζητείται έντονα το θέμα εφαρμογών σε κινητά τηλέφωνα που θα κρατούν μια βάση δεδομένων σχετικά με ανθρώπους του. Εγώ δεν θα είμαι εγώ, θα είμαι ένα κρυπτογραφικό κλειδί που θα αντιπροσωπεύει εμένα και θα το ξέρω μόνο εγώ.

»Επίσης οι άνθρωποι τους οποίους συνάντησα θα είναι αλλά κρυπτογραφικά κλειδιά όποτε στα μάτια κάποιου που προσπαθεί να παρακολουθήσει όλη αυτή τη διαδικασία, θα βλέπει ότι διάφορα κρυπτογραφικά κλειδιά βρέθηκαν κοντά σε αλλά κρυπτογραφικά κλειδιά χωρίς να μπορεί να προσωποποιήσει το σε ποιον αυτά αναφέρονται. Ωστόσο πίσω από αυτό θα υπάρχει μια βάση. Την οποία βάση, αν δεν είναι καλά σχεδιασμένη, μπορεί ας πούμε η CIA ή οποιοσδήποτε άλλος να μπορεί να την χρησιμοποιήσει», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης.

https://www.tanea.gr/2020/05/01/science-technology/daskalakis-me-oplo-to-kinito-mas-sti-maxi-kata-tou-koronoiou/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: «Η έμφαση στον άνθρωπο είναι η συνεισφορά για την οποία οι Ελληνες πρέπει να είμαστε υπερήφανοι»

Αν εμείς οι Ελληνες μοιάζουμε προορισμένοι να πραγματοποιούμε θαύματα, δεν αποκλείεται να οφείλεται στο γεγονός ότι ανέκαθεν, από παλαιοτάτων χρόνων, πατούσαμε σχεδόν ταυτόχρονα σε δύο βάρκες. Η μια μάς ήθελε συντηρητικούς, να φοβόμαστε κάθε αλλαγή (δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε τον Παπαδιαμάντη με τη θεία Αχτίτσα που λέει για τον γιο της τον ξενιτεμένο ότι παντρεύτηκε μια Φραντσέζα που δεν ξέρει να μιλάει ελληνικά - αν είναι ποτέ δυνατόν!) και η άλλη να καμαρώνουμε και να θαυμάζουμε επιστήμονες όπως ο καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών Κωνσταντίνος Δασκαλάκης που αναδεικνύονται παγκοσμίως κορυφαίοι εκπορθώντας απρόσβλητα φρούρια όπως το Πανεπιστήμιο του ΜΙΤ. Με την αφορμή της συνέντευξης αυτής να ευχαριστήσουμε τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη και για έναν επιπλέον λόγο.

Σε κάνει να ευγνωμονείς ακόμη περισσότερο την επιστημονική πρόοδο καθώς φέρνει σε πρώτο πλάνο την ανθρωπιστική της διάσταση, τόσο απαραίτητη προκειμένου να συμφιλιωθούμε με κάθε ριζική αλλαγή.

Πώς φαντάζεστε πως θα είναι ο κόσμος σε 20 χρόνια με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας;

Παρότι είμαι πολύ κοντά στις εξελίξεις, τόσο τις επιστημονικές όσο και τις τεχνολογικές που γίνονται σε αυτό το πεδίο, είναι πολύ δύσκολο να προβλέψω. Για να εξηγήσω το γιατί οι προβλέψεις είναι δύσκολες, ας κάνουμε ένα νοητικό πείραμα γυρίζοντας τον χρόνο 20 χρόνια πριν από το σήμερα, γυρνώντας δηλαδή πίσω στο 2000. Η Google τότε μόλις είχε δημιουργηθεί και εταιρείες όπως οι Facebook, Twitter, Uber και Airbnb δεν υπήρχαν.

Η τεράστια επίδραση που θα είχε το Ιντερνετ στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική ήταν δυσδιάκριτη. Τόσο πολύ που ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman είχε γράψει χαρακτηριστικά το 1998 ότι «Μέχρι το 2005, θα έχει γίνει σαφές ότι η επίδραση του Ιντερνετ στην οικονομία δεν θα είναι μεγαλύτερη από αυτή της μηχανής του φαξ». Από τη σκοπιά του 2020, μας κάνει εντύπωση πώς μπορεί να έπεσε ο Krugman τόσο έξω. Οχι μόνο μάς κάνουν εντύπωση οι λάθος του προβλέψεις, αλλά μας φαίνονται εντελώς φυσικές και προφανείς, ίσως τελεολογικές όλες οι εξελίξεις που είδαμε τα περασμένα 20 χρόνια. Την ίδια εμπειρία θα έχουμε και τώρα σε σχέση με το 2040. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει μεγάλα άλματα την τελευταία δεκαετία. Οι αλγόριθμοι έχουν πλέον φτάσει σε εντυπωσιακό επίπεδο στην επεξεργασία φωνής και εικόνας, γίνονται ολοένα καλύτεροι στην επεξεργασία κειμένου και παίζουν δύσκολα παιχνίδια όπως το Go καλύτερα από τον άνθρωπο.

Μάλιστα η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε επιστημονικό επίπεδο έχει ήδη φτάσει στον πραγματικό κόσμο. Η αναζήτηση μέσω φωνής στο κινητό μας είναι ένα παράδειγμα, η αυτόματη αναγνώριση προσώπων από την κάμερα ασφαλείας του σπιτιού μας ένα άλλο και η αυτοματοποίηση της οδήγησης των αυτοκινήτων ένα τρίτο. Στο άμεσο μέλλον θα δούμε πολλές εφαρμογές που θα εμπεριέχουν τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων και θα ενισχύουν την αυτοματοποίηση της ζωής και της εργασίας μας, θα βελτιστοποιούν τις παραγωγικές μας διαδικασίες και θα συνεπικουρούν τα συστήματα υγείας, την επιστημονική έρευνα και τα κέντρα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων κρατών και οργανισμών. Από την άλλη δεν πιστεύω - και υπό μία έννοια μακάρι να αποδειχτούν λάθος οι προβλέψεις μου - ότι στα επόμενα 20 χρόνια θα δούμε μηχανές με αυτό που λέγεται «γενική τεχνητή νοημοσύνη». Ενώ οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα βρίσκονται παντού γύρω μας, κάθε εφαρμογή θα λύνει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα.

Είναι δύσκολο, με βάση την υπαρκτή τεχνολογία, να φανταστώ ότι σύντομα θα κατακτήσουμε τη γενική τεχνητή νοημοσύνη, ότι θα φτιάξουμε δηλαδή μηχανές που θα μπορούν να μεταφέρουν νοητικές ικανότητες και διαίσθηση από μια νοητική λειτουργία στην οποία έχουν εκπαιδευτεί και έχουν κατακτήσει σε μια καινούρια νοητική λειτουργία, που θα θέτουν αυτόβουλα στόχους, που θα είναι δημιουργικές και θα είναι αρκετά αξιόπιστες ώστε να τους αναθέτουμε μεγάλη αυτονομία.

Παρά το γεγονός ότι δεν είστε γιατρός, πιστεύετε ότι η επιστήμη σας μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού ή αντίστοιχων επιδημιών;

Τα μαθηματικά και η επιστήμη των υπολογιστών έχουν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, συνεπικουρώντας γιατρούς, επιδημιολόγους, οικονομολόγους και άλλους ειδήμονες καθώς και τα κέντρα σχεδιασμού αντιμετώπισης κρίσεων κρατών και οργανισμών. Πρέπει βέβαια όλοι οι επιστήμονες να δείχνουμε μετριοφροσύνη ως προς το ποιες πτυχές του ευρύτερου φαινομένου κατανοούμε, καθώς η πανδημία θέτει ένα πολυσύνθετο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω συνεργασίας πολλών ειδικοτήτων. Ενα από τα βασικότερα εργαλεία στην αντιμετώπιση της πανδημίας είναι προφανώς η επιδημιολογία και τα μαθηματικά βρίσκονται στα θεμέλιά αυτής της επιστήμης. Η συνεισφορά των μαθηματικών είναι η κατανόηση του πώς εξαπλώνονται οι ιοί στους πληθυσμούς.

Μια από τις βασικές αρχές που μας διδάσκουν για παράδειγμα είναι ότι σε μια επιδημία ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό μέχρι είτε να προσβληθεί ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού είτε η ικανότητα του ιού να μεταπηδά από το ένα άτομο στο άλλο εξασθενήσει για άλλους λόγους. Συγκεκριμένα το πόσο εκθετικός είναι ο ρυθμός έχει να κάνει με τη βιολογία του ιού αυτού καθαυτού που καθορίζει πόσο εύκολο είναι να μεταπηδήσει από το ένα άτομο στο άλλο και ποια η πιθανότητα να νοσήσει κάποιος που εκτίθεται στον ιό, με το πόσο μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού έχει ήδη αντισώματα στον ιό, με τον τρόπο ζωής μιας κοινωνίας που δίνει περισσότερες ή λιγότερες ευκαιρίες στον πληθυσμό να έρθει σε επαφή και να μολύνει ο ένας τον άλλο, καθώς βέβαια και με τα μέτρα δημόσιας υγείας και προσωπικής υγιεινής που λαμβάνουμε που αποσκοπούν ακριβώς σε αυτό, να μειώσουν τις ευκαιρίες μεταπήδησης του ιού από το ένα άτομο στο άλλο. Δυστυχώς τη βιολογία του ιού δεν μπορούμε να την επηρεάσουμε ή να την αναχαιτίσουμε μέχρι να υπάρξουν φαρμακευτικές αγωγές ή εμβόλια. Γι' αυτό και είναι σημαντικά τα μέτρα και η προσωπική μας ευθύνη, ειδικά τώρα που σιγά-σιγά ξανανοίγουν οι οικονομίες.

Σε αυτό το πλαίσιο εξάλλου, η χρήση στατιστικής και τεχνητής νοημοσύνης βοηθούν στην επεξεργασία του μεγάλου όγκου δεδομένων που προκύπτουν από την παρακολούθηση της εξέλιξης του ιού και στην εξαγωγή συμπερασμάτων για τον ρυθμό μετάδοσής του, για το ποια μέτρα είναι παραγωγικά, ποιες θα είναι οι πιθανές επιπτώσεις χαλάρωσης των μέτρων και το πώς θα σχεδιαστούν στοχευμένα αλλά αποτελεσματικά μέτρα με μικρότερο κοινωνικό, οικονομικό και προσωπικό κόστος. Τέλος, η κρυπτογραφία έχει να επιτελέσει σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό των πολλά συζητούμενων εφαρμογών ιχνηλάτησης ώστε η αποθήκευση και η χρήση των δεδομένων να σέβεται την ιδιωτικότητά μας.

Θεωρείτε ότι οι προτεινόμενες εφαρμογές ιχνηλάτησης επαφών προκειμένου να διαπιστωθούν ενδεχόμενα κρούσματα κορωνοϊού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπάτηση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών;

Πρόκειται για ένα πολύ καίριο ερώτημα, η απάντηση του οποίου σχετίζεται με την υλοποίηση και τη χρήση αυτών των εφαρμογών. Σε γενικές γραμμές η ιδέα αυτών των εφαρμογών είναι απλή. Το κινητό τηλέφωνο του χρήστη μιας εφαρμογής ιχνηλάτησης θα σκανάρει σε τακτά χρονικά διαστήματα το περιβάλλον του και θα ανιχνεύει την ύπαρξη κινητών τηλεφώνων άλλων χρηστών της εφαρμογής πλησίον του, διατηρώντας ένα ιστορικό που θα περιέχει ποια κινητά τηλέφωνα βρέθηκαν κοντά του τις προηγούμενες μέρες.

Ετσι αν κάποια στιγμή ο χρήστης της εφαρμογής ανακαλύψει ότι είναι θετικός στον κορωνοϊό θα μπορεί να εισάγει αυτή την πληροφορία στην εφαρμογή του, ώστε αυτή να ανατρέξει στο ιστορικό που έχει αποθηκευμένο για να βρει και να ενημερώσει τα κινητά εκείνων που βρέθηκαν κοντά στο άρτι ανακαλυφθέν κρούσμα κατά τη διάρκεια των ημερών που αυτό ήταν μεταδοτικό. Ολα αυτά ακούγονται λογικά και χρήσιμα, αλλά το σημαντικό ερώτημα είναι τι ακριβώς πληροφορίες θα αποθηκεύονται για τον χρήστη της εφαρμογής και αυτούς στους οποίους βρέθηκε κοντά, πώς θα αποθηκεύονται αυτές οι πληροφορίες, πού θα αποθηκεύονται, ποιος άλλος θα έχει δυνητικά πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες και τι τύπου πρόσβαση θα έχει. Σε ένα καλό σενάριο, η εφαρμογή θα αποθηκεύει αυστηρά και μόνο μια λίστα με το ποια κινητά βρέθηκαν κοντά στο κινητό καθενός χρήστη της εφαρμογής, αλλά όχι πού συνέβη αυτή η συνεύρεση, ούτε καν με ακρίβεια ποια ώρα της μέρας συνέβη.

Επίσης δεν θα αποθηκεύονται τα νούμερα, τα ονόματα, ή άλλα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για τους χρήστες της εφαρμογής. Κάθε χρήστης θα αντιστοιχεί σε κάποιο ανωνυμοποιημένο, κρυπτογραφικό κλειδί που, ενώ θα δίνει τη δυνατότητα στην εφαρμογή να επικοινωνεί την πληροφορία για το καινούργιο κρούσμα σε αυτούς που δυνητικά εκτέθηκαν σε αυτό, ούτε το καινούργιο κρούσμα, ούτε οι αποδέκτες, ούτε ο κατασκευαστής της εφαρμογής, ούτε το κράτος, ούτε οι μυστικές υπηρεσίες, ούτε οι εταιρείες τηλεπικοινωνίας να μπορούν να απο-ανωνυμοποιήσουν ποιος χρήστης έστειλε τι σε ποιον ή ποιος χρήστης βρέθηκε πλησίον ποιανού χρήστη κοιτώντας το κρυπτογραφημένο ιστορικό που κρατάει η εφαρμογή. Θα ήταν ίσως λογικό και αποδεκτό να έχει πρόσβαση το κράτος σε στατιστικά, ανωνυμοποιημένα στοιχεία για τον αριθμό των καινούργιων κρουσμάτων και τη γεωγραφική τους κατανομή που θα βοηθούν στη στόχευση των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας.

Ολα τα παραπάνω αφορούν ένα καλό σενάριο. Σε ένα δυστοπικό σενάριο, το κράτος ή άλλοι παίκτες θα μπορέσουν να απο-ανωνυμοποιούν κάποια από τα στοιχεία που διατηρούνται στο ιστορικό της εφαρμογής ή να αποκτήσουν πρόσβαση σε περισσότερα στοιχεία από τα αυστηρώς απαραίτητα όπως το πού συνευρέθηκαν οι χρήστες της εφαρμογής. Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή η κρυπτογραφία της εφαρμογής δεν υλοποιήθηκε σωστά, ή επειδή η εφαρμογή είχε πρόσβαση στο GPS ή άλλα στοιχεία του κινητού, ή επειδή χρήστες της εφαρμογής ξεγελάστηκαν από χάκερς και ακουσίως τους έδωσαν πρόσβαση στο ιστορικό που διατηρεί η εφαρμογή.

Αν κακοπροαίρετοι χάκερς ξεγελάσουν μεγάλο αριθμό χρηστών της εφαρμογής τότε θα μπορούν να συνδυάσουν το ιστορικό που διατηρεί η εφαρμογή για πολλούς χρήστες και να απο-ανωνυμοποιήσουν τα περιεχόμενά του. Τέλος, κακοπροαίρετοι χρήστες της εφαρμογής ή κακοπροαίρετοι χάκερς που έχουν αποκτήσει έλεγχο της εφαρμογής καλοπροαίρετων χρηστών θα μπορούν να τρολάρουν, δηλώνοντας ότι τάχα είναι κρούσματα του κορωνοϊού για να σπείρουν πανικό. Πάντως παρά τα δυνητικά προβλήματα που περιγράφω, θεωρώ ότι η ιχνηλάτηση είναι σημαντικό εργαλείο για τον περιορισμό της πανδημίας και υπάρχει τεχνολογικά τρόπος να διασφαλιστεί η σωστή υλοποίηση και χρήση των εφαρμογών ιχνηλάτησης ώστε να μην παραβιάζεται η ιδιωτικότητα των χρηστών τους.

Πώς συμβαίνει ξένα πανεπιστήμια να κατακλύζονται από έλληνες επιστήμονες υψηλοτάτου επιπέδου, ενώ τα ελληνικά πανεπιστήμια βιώνουν μια μάλλον μελαγχολική συνθήκη;

Είναι ένα πολύ εύλογο ερώτημα και η απάντησή του πρέπει να αναζητηθεί στις γνωστές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ενδεικτικά αναφέρω τους υπεράριθμους φοιτητές σε σχέση με τους πόρους που λαμβάνουν τα πανεπιστήμια από το κράτος και την Ευρωπαϊκή Ενωση, τον νεποτισμό που μαστίζει την εκλογή καθηγητών και τη δυσλειτουργία των πανεπιστημίων που σχετίζεται με τη χυδαία πολιτική διαπλοκή φοιτητών και καθηγητών.

Παρά όλα αυτά τα δεινά όμως υπάρχει ποιότητα μέσα στα ελληνικά πανεπιστήμια. Υπάρχουν νησίδες αριστείας που κάνουν αξιόλογο επιστημονικό και διδακτικό έργο. Αν υπήρχε πολιτική βούληση θα μπορούσαν τα πανεπιστήμιά μας να αποκτήσουν παγκόσμιο κύρος και να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανύψωση της χώρας, αντί να παίζουν ρόλο στην ανύψωση των διαπλεκόμενων μέσα σε αυτά.

Σε ποιον βαθμό πιστώνετε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με τη μεγάλη σας επιτυχία καθώς αποδείξατε έμπρακτα ότι η απόσταση ανάμεσα στη Βαρβάκειο και το ΜΙΤ είναι - συγγνώμη για την έκφραση - «ένα τσιγάρο δρόμος»;

Δεν θα χρησιμοποιούσα ακριβώς αυτήν την έκφραση για να περιγράψω την πορεία μου από το Βαρβάκειο έως το ΜΙΤ, καθώς ήταν μια διαδρομή με πολλή δουλειά και πολύ αφοσίωση, αλλά βέβαια και πολύ πάθος για την επιστήμη και πολύ κέφι!

Η Ελλάδα μού έδωσε πολλά εφόδια για να τα καταφέρω. Οχι μόνο η πρόσβαση που είχα σε δωρεάν και καλής ποιότητας πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά η ευρύτερη ελληνική παιδεία στην οποία με μύησαν οι γονείς μου και διαπερνούσε την καθημερινότητά μου μεγαλώνοντας. Η έμφαση στα γράμματα και τον άνθρωπο ήταν καθοριστική για να στρέψω το ενδιαφέρον μου όχι μόνο στην πρόοδο της επιστήμης, αλλά στο πώς να χρησιμοποιήσω την επιστήμη μου για να μελετήσω τον άνθρωπο και να προβληματιστώ για το πώς η χρήση της τεχνολογίας επηρεάζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Η έμφαση στον άνθρωπο είναι η συνεισφορά για την οποία οι Ελληνες πρέπει να είμαστε υπερήφανοι.

https://www.tanea.gr/2020/06/22/interviews/konstantinos-daskalakis-i-emfasi-ston-anthropo-einai-i-syneisfora-gia-tin-opoia-oi-ellines-prepei-na-eimaste-yperifanoi/

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος

Βενιζέλος και Δασκαλάκης για τεχνητή νοημοσύνη – Πώς οι αλγόριθμοι αλλάζουν τελείως και τη μορφή του ανθρώπου.

Σε συζήτηση με θέμα «Η ανθρωπολογική πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης» συμμετείχαν ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής στο ΜΙΤ και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, στο πλαίσιο του συνεδρίου του Κύκλου Ιδεών, Η Ελλάδα Μετά V: Από την κρίση στην κανονικότητα ή η κρίση ως κανονικότητα;, στην ενότητα: «Η συζήτηση για το μέλλον: η Ελλάδα και τα νέα μεγάλα διακυβεύματα»

Ο Κ. Δασκαλάκης αρχικά έδωσε έναν ορισμό στο τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη σημειώνοντας πως είναι ένα ευρύτερο πεδίο που έχει μεγάλη ιστορία, που αρχίζει ήδη από το 1950, και η μηχανική μάθηση είναι ένα υποσύνολο της τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μία πολύ ευρεία στόχευση, είναι το πώς να φτιάξουμε νοήμονες μηχανές –ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει. Για να το πετύχουμε αυτό, υπάρχουν πολλών ειδών τεχνικές τις οποίες θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Οι τεχνικές αυτές έχουν να κάνουν και με software και με hardware, έχουν να κάνουν πάρα πολύ με αλγορίθμ

Ένα κομμάτι αυτών των αλγορίθμων έχει να κάνει με την επεξεργασία δεδομένων που μία νοήμων μηχανή αντιλαμβάνεται, μαζεύει από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και θέλει να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία, αυτά τα δεδομένα, αυτές τις μετρήσεις, για να κάνει προβλέψεις για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον ή οι πράξεις της μηχανής τι αποτέλεσμα θα έχουν για την εμπειρία της στο μέλλον.

Συνοψίζοντας ο Κ. Δασκαλάκης τόνισε πως η μηχανική μάθηση είναι ένα κομμάτι της τεχνητής νοημοσύνης και είναι αυτό το κομμάτι το οποίο έχει να κάνει με την επεξεργασία δεδομένων, με το σκοπό, πρώτα από όλα, να κάνουμε προβλέψεις για το τι μέλλει γενέσθαι, τι θα δούμε στο μέλλον, αλλά, επίσης –και ίσως πιο σημαντικό– για το πώς οι πράξεις οι δικές μας, οι πράξεις της μηχανής, θα επηρεάσουν τον κόσμο στον οποίο θα βρεθούμε μετά τη λήψη αυτών των αποφάσεων και πράξεων.

Ο Ευ. Βενιζέλος, ως νομικός και πολιτικός εστίασε στο ζήτημα της χρήσης μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης και αλγορίθμων στην οργάνωση και την απονομή της Δικαιοσύνης. Όπως είπε χαρακτηριστικά, υπάρχουν πολιτείες στις Ηνωμένες Πολιτείες, που χρησιμοποιούν μέσα τεχνητής νοημοσύνης και αλγόριθμους, για παράδειγμα, ως προς την προσωρινή κράτηση στις ποινικές υποθέσεις, εάν ο κατηγορούμενος πρέπει να κρατηθεί προσωρινά ή να αφεθεί με μία εγγύηση έως τη διεξαγωγή της δίκης. Επίσης, είναι προφανές ότι πολύ εύκολα η τεχνητή νοημοσύνη μας επιτρέπει να δούμε τη νομολογία, να δούμε τη βιβλιογραφία, δηλαδή να γλιτώσουμε έναν κόπο τεράστιο και να έχουμε πάρα πολύ καλή ενημέρωση. Αλλά αυτό είναι η προετοιμασία, όταν φθάνεις στη δικαιοδοτική κρίση, που είναι μία κρίση ανθρώπινη, νομική και ηθική ταυτόχρονα, τότε μπορεί ο αλγόριθμος να πει ότι αυτός που είναι λευκός, ψηλός, όμορφος θα πάει σπίτι του και ο άλλος που είναι μαύρος ή ισπανόφωνος και, ως εκ τούτου, ανήκει σε μειονότητες εναντίον των οποίων υπάρχουν διακρίσεις, θα πάει να προφυλακιστεί; Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα και έχουν εκδοθεί και σχετικές αποφάσεις, συστάσεις αυτών των διεθνών Οργανισμών , κυρίως των ευρωπαϊκών, που έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στα θέματα αυτά.

Προσωπικά δεδομένα

Επίσης τέθηκε στη συζήτηση και το θέμα των προσωπικών δεδομένων. Μεταξύ άλλων ο κ. Βενιζέλος είπε:

Σίγουρα υπάρχουν και προσωπικά δεδομένα τα οποία, όταν είναι ευαίσθητα και είσαι εκτός ποινικής διαδικασίας, σε διοικητικούς ελέγχους, δεν έχεις και το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσεις.

Ξέρετε, έγινε εκτεταμένη χρήση αλγορίθμων τώρα στην Ελλάδα προκειμένου να επιλέγεται το δείγμα των επιβατών πτήσεων που θα περάσει από έλεγχο με rapid test ή με μοριακό test, για να εισέλθει στη χώρα λόγω της πανδημίας, λόγω του COVID-19. Αυτός ο αλγόριθμος επιλέγει κάποιους, αφήνει κάποιους άλλους να περνούν. Θέτει προβλήματα από την άποψη αυτή.

Εγώ θέλω να θέσω υπό την κρίση σας μία άποψη που είχα την ευκαιρία να διατυπώσω στο Συνέδριο της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης για τις νέες τεχνολογίες, που έγινε στην αρχή του καλοκαιριού, με θέμα «Δίκαιο και νέες τεχνολογίες». Είχα κάνει εκεί μία εισήγηση, «Σύνταγμα και νέες τεχνολογίες», και είχα πει το εξής: Θα μπορούσαμε να δεχθούμε στο νομικό μας σύστημα και στο δικαστικό σύστημα και στο διοικητικό σύστημα τη χρήση αλγορίθμων υπό μία θεμελιώδη προϋπόθεση, να μπορείς να αποτυπώσεις τον αλγόριθμο ως νομικό κανόνα. Δηλαδή, να μπορείς να αποτυπώσεις τον αλγόριθμο όχι μαθηματικά ή σε γλώσσα προγραμματισμού, αλλά στη φυσική γλώσσα και με νομική ορολογία, γιατί έτσι ξέρεις ποιος είναι ο κανόνας που εφαρμόζεται. Εάν δεν μπορείς να τον αποτυπώσεις σε φυσική γλώσσα και νομική ορολογία, υπάρχει τεράστια αδιαφάνεια και αδυναμία ελέγχου και αδυναμία προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο κ. Δασκαλάκης από τη μεριά του, πρόσθεσε τα εξής:

«Συμφωνώ απόλυτα με τη διατύπωση αυτή και αυτή συνδέεται με ένα τεράστιο ερώτημα που απασχολεί και τους επιστήμονες της Επιστήμης Υπολογιστών, που έχει να κάνει με την ερμηνευτικότητα, την ερμηνεία αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό κάπως ανάγεται στο εξής, ότι η κλασική Στατιστική Επιστήμη χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον απλά στατιστικά μοντέλα επάνω στα οποία βασίζει την ερμηνεία των δεδομένων, επομένως και τις προβλέψεις που κάνει κανείς με αυτά τα απλά στατιστικά μοντέλα, και, έτσι, είναι ερμηνεύσιμες οι προβλέψεις που κάνουν αυτά τα στατιστικά μοντέλα.

Στην τεχνητή νοημοσύνη, για λόγους που ίσως πρέπει να μιλήσουμε λίγο, αυτό που έχει προκύψει είναι ότι οι αλγόριθμοι έχουν γίνει πάρα πολύ πολύπλοκοι, τόσο πολύπλοκοι που βασικά είναι μαύρα κουτιά. Όταν ένα μαύρο κουτί σου δίνει μία σύσταση για το εάν κάποιος θα προφυλακιστεί ή όχι, πρέπει να γνωρίζεις, όπως λέτε και εσείς, πολύ καλά επάνω σε ποια χαρακτηριστικά βάσισε αυτή τη σύσταση του. Εάν αυτοί οι λόγοι επάνω στους οποίους βασίζεται δεν έχουν νομική βάση, είναι πολύ επικίνδυνη η χρήση του αλγορίθμου»

Οι τοπ χώρες

Ο κ. Δασκαλάκης επισήμανε ότι στον τομέα της τεχνητής νοημοσυνης η Αμερική είναι top, παραπάνω από την Κίνα, ωστόσο, όπως είπε χαρακτηριστικά, όλα αυτά είναι κινούμενη άμμος. Δηλαδή, το βασικό χαρακτηριστικό της Αμερικής, που της δίνει αυτή τη στιγμή πλεονέκτημα, είναι ότι τα Πανεπιστήμια της Αμερικής είναι ανώτερα, έχει συγκεντρώσει πάρα πολλά σημαντικά Πανεπιστήμια στα οποία αναπτύσσεται αυτή η τεχνολογία. Αυτή η τεχνολογία, βέβαια, είναι εν πολλοίς open source, δηλαδή οποιοσδήποτε μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Πάντως, το γεγονός ότι τα Πανεπιστήμια της Αμερικής είναι τόσο καλά της δίνει πλεονέκτημα εκεί. Η Κίνα έχει άλλα πλεονεκτήματα όμως –πλεονεκτήματα καλώς ή κακώς. Το πρώτο είναι ότι η Κίνα μαζεύει πάρα πολλά δεδομένα για τους πολίτες της, τόσο πολύ…

Η Ινδία έχει πάρα πολύ καλούς επιστήμονες και μηχανικούς, δηλαδή ανέρχεται, αλλά δεν έχει φθάσει ακόμα στο επίπεδο της Κίνας. Σιγά-σιγά, βλέπουμε startups και από την Ινδία, αλλά δεν έχει φθάσει να παίζει τόσο παγκόσμιο παιχνίδι όσο παίζουν η Αμερική και η Κίνα.

Όσον αφορά τη θέση της Ελλάδας, ο κ. Δασκαλάκης είπε πως «Η Ελλάδα δεν είναι πολύ μικρή για να έχει, γιατί ένα καλό αυτών των τεχνολογιών είναι ότι δεν χρειάζονται τεράστιες υποδομές. Εντάξει, χρειάζεται πρόσβαση σε υπερυπολογιστές… νομίζω ότι είναι ένα τρένο που η Ελλάδα πρέπει να το πιάσει και νομίζω ότι υπάρχει ταλέντο στα Ελληνικά Πανεπιστήμια, που μπορεί να το πιάσει το τρένο αυτό, και νομίζω ότι θα είναι μία πολύ σημαντική επένδυση για την Ελλάδα.

 

ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Ευ. Βενιζέλος: Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, σας ευχαριστώ θερμότατα που παρακολουθείτε το Συνέδριο του Κύκλου Ιδεών. Έχω την πολύ μεγάλη χαρά να υποδέχομαι στη συνάντηση αυτή μία πολύ γνωστή, διεθνώς γνωστή, προσωπικότητα, τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Δασκαλάκη ο οποίος διδάσκει στο MIT. Μετέχει διαδικτυακά από τη Βοστόνη στη συνάντηση αυτή, τον ευχαριστώ θερμότατα. Νομίζω ότι δεν μπορούσαμε να έχουμε καταλληλότερο πρόσωπο προκειμένου να συζητήσουμε πτυχές του πολύ μεγάλου θέματος της τεχνητής νοημοσύνης και αυτά που συνεπάγονται. Ως εκ τούτου, τον καλωσορίζω και τον ευχαριστώ και του θέτω το πρώτο ερώτημα.

 

Αγαπητέ κ. Δασκαλάκη, είναι μία ευκαιρία να ξεκινήσουμε, προκειμένου να διευκολύνουμε και όλους τους φίλους και τις φίλες που μας παρακολουθούν, επιχειρώντας να δώσουμε ένα μικρό εύληπτο ορισμό για το τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, τι είναι η μηχανική μάθηση, πώς αυτό συνδέεται με την Τέταρτη+ Βιομηχανική Επανάσταση και όλα τα συναφή θέματα.

 

Κ. Δασκαλάκης: Καλησπέρα σας. Πρώτα από όλα, να πω και εγώ ότι είναι μεγάλη μου χαρά που συνομιλούμε και, επίσης, ευχαριστώ και το ακροατήριο που παρακολουθεί αυτή τη μη ζωντανή, αλλά διαδικτυακή συνάντησή μας.

 

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα ευρύτερο πεδίο που έχει μεγάλη ιστορία, αυτή η ιστορία αρχίζει ήδη από το 1950, και η μηχανική μάθηση είναι ένα υποσύνολο της τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μία πολύ ευρεία στόχευση, είναι το πώς να φτιάξουμε νοήμονες μηχανές –ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει. Για να το πετύχουμε αυτό, υπάρχουν πολλών ειδών τεχνικές τις οποίες θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Οι τεχνικές αυτές έχουν να κάνουν και με software και με hardware, έχουν να κάνουν πάρα πολύ με αλγορίθμους.

 

Ένα κομμάτι αυτών των αλγορίθμων έχει να κάνει με την επεξεργασία δεδομένων που μία νοήμων μηχανή αντιλαμβάνεται, μαζεύει από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και θέλει να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία, αυτά τα δεδομένα, αυτές τις μετρήσεις, για να κάνει προβλέψεις για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον ή οι πράξεις της μηχανής τι αποτέλεσμα θα έχουν για την εμπειρία της στο μέλλον.

 

Επομένως, για να συνοψίσω, η μηχανική μάθηση είναι ένα κομμάτι της τεχνητής νοημοσύνης και είναι αυτό το κομμάτι το οποίο έχει να κάνει με την επεξεργασία δεδομένων, με το σκοπό, πρώτα από όλα, να κάνουμε προβλέψεις για το τι μέλλει γενέσθαι, τι θα δούμε στο μέλλον, αλλά, επίσης –και ίσως πιο σημαντικό– για το πώς οι πράξεις οι δικές μας, οι πράξεις της μηχανής, θα επηρεάσουν τον κόσμο στον οποίο θα βρεθούμε μετά τη λήψη αυτών των αποφάσεων και πράξεων.

 

Ευ. Βενιζέλος: Πολύ ωραία. Ευχαριστώ πάρα πολύ, γιατί ήταν συνοπτική και σχετικά εύληπτη η απάντηση. Τώρα, θέλουμε να συμπιέσουμε τα πράγματα, σε λίγο χρόνο να πούμε πάρα πολλά –νομίζω, έχουμε την κατανόηση του ακροατηρίου μας.

 

Εάν καταλαβαίνω καλά, τώρα έχουμε μία υπερυπολογιστική, ας το πούμε έτσι, δυνατότητα και έτσι, από τη φάση της πληροφορικής και των υπολογιστών, πηγαίνουμε σε κάτι άλλο, το οποίο, επίσης εάν καταλαβαίνω καλά, δεν είναι αναγκαστικά ανθρωπόμορφο. Δηλαδή, όταν μιλάμε για μηχανές βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη, την επεξεργασία των big data, για μηχανές που έχουν ικανότητα προσαρμογής “διανοητικής”, εντός εισαγωγικών, μέσω της μηχανικής μάθησης, δεν μιλάμε για μηχανές ανθρωπόμορφες, για ρομπότ, μιλάμε για κάθε τι το οποίο μπορεί να γίνει όχημα αυτής της εφαρμογής. Είναι σωστή η παρατήρησή μου αυτή;

 

Κ. Δασκαλάκης: Είναι πολύ σωστή. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, προφανώς, είναι μία έμπνευση, ο τρόπος που εμείς αντιλαμβανόμαστε και δίνουμε εξηγήσεις για τον κόσμο γύρω μας είναι μία έμπνευση για τους αλγορίθμους τους οποίους θέλουμε να εμφυσήσουμε σε τεχνητά όντα.

 

Από την άλλη, τα τεχνητά όντα έχουν κάποια χαρακτηριστικά διαφορετικά από αυτά του ανθρώπου. Οπότε, θέλουμε να εκμεταλλευτούμε αυτές τις διαφορετικές δυνατότητες που έχουν τα τεχνητά όντα, οι τωρινοί υπολογιστές που έχουμε. Επιπλέον, δεν γνωρίζουμε και καλά το πώς δουλεύει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αυτό είναι ένα τεράστιο μυστήριο το οποίο δεν έχουμε ακόμα λύσει και, επομένως, ενόσω αυτό ακόμα δεν έχει λυθεί, πρέπει να βρούμε άλλους επιστημονικούς δρόμους να προσεγγίσουμε το πώς εμφυσούμε νοημοσύνη σε υπολογιστές, που δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα αυτή του ανθρώπου.

 

Επομένως, πολύ σωστά, δεν είναι ανθρωπόμορφη η τεχνητή νοημοσύνη, για το λόγο, πρώτον, ότι δεν καταλαβαίνουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αφετέρου δε, διότι οι υπολογιστές έχουν δυνατότητες που δεν έχουν οι άνθρωποι και θέλουμε να εκμεταλλευτούμε αυτές τις extra δυνατότητες.

 

Ευ. Βενιζέλος: Έχουν υπολογιστική ικανότητα πολύ μεγαλύτερη, ας το πούμε έτσι.

 

Κ. Δασκαλάκης: Οι υπολογιστές έχουν τεράστια ικανότητα να κάνουν σωστά τεράστιους υπολογισμούς, που ο άνθρωπος δεν μπορεί να τους κάνει τόσο γρήγορα. Από την άλλη, μπορεί κανείς να πει ότι δεν είναι τόσο δημιουργικές όσο ο ανθρώπινος εγκέφαλος οι μηχανές.

 

Ευ. Βενιζέλος: Προς το παρόν.

 

Κ. Δασκαλάκης: Προς το παρόν, τουλάχιστον.

 

Ευ. Βενιζέλος: Οι συνάψεις μπορεί να βελτιωθούν και ως προς τις μηχανές, μπορεί να αποκτήσουν ικανότητα διασύνδεσης και δημιουργίας πολύ μεγαλύτερη. Να ρωτήσω το εξής όμως, θα μπορούσε να είναι έτσι κατασκευαστικά οργανωμένο το πράγμα ώστε να προστεθεί και μία συναισθηματική ή ηθική διάσταση σε αυτό που κάνει η υπολογιστική μηχανή και, ιδίως, στην τεχνητή μάθηση; Δηλαδή, θα μπορούσε να αποκτήσει και στοιχεία συναισθηματικής νοημοσύνης και ηθικής αξιολόγησης η μηχανή;

 

Κ. Δασκαλάκης: Νομίζω ότι ναι. Οι αποφάσεις που παίρνει μία μηχανή γίνονται κάτω από κάποια πλαίσια που θέτει ο δημιουργός της μηχανής. Επειδή είναι σημαντικό σε πολλές εφαρμογές, εάν όχι σε όλες τις εφαρμογές, οι αποφάσεις που παίρνει η μηχανή να εμπίπτουν σε κάποια ηθικά πλαίσια και, επίσης, στην αλληλεπίδραση της μηχανής με τον άνθρωπο να υπάρχει αυτό που λέμε συναισθηματική νοημοσύνη, είναι πολύ σημαντικό και γίνεται να τεθούν κάποια πλαίσια γύρω από τα οποία η μηχανή αντιλαμβάνεται τον κόσμο και παίρνει αποφάσεις.

 

Το δύσκολο επιστημονικά θέμα εδώ, όμως, είναι ότι δεν υπάρχει μαθηματικός ορισμός του τι είναι ηθική απόφαση ή του τι εστί συναισθηματική νοημοσύνη. Και, επειδή λείπει αυτός ο μαθηματικός ορισμός, πρέπει να το προσεγγίσουμε σε αλληλεπίδραση με τον άνθρωπο.

 

Ευ. Βενιζέλος: Λείπει και ο νομικός ορισμός –θα σας πω και τη δική μου οπτική γωνία.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι, πολύ σημαντικό.

 

Ευ. Βενιζέλος: Έχετε απόλυτο δίκιο, λείπει και ο μαθηματικός και ο νομικός ορισμός του τι σημαίνουν αυτά. Μας ενδιαφέρουν και εμάς τους νομικούς, ιδίως στο πεδίο του Συνταγματικού Δικαίου, της Βιοηθικής, του Ποινικού Δικαίου πολύ συχνά, τα θέματα αυτά.

 

Να δώσω ένα παράδειγμα, το μαθητικό παράδειγμα. Στα αυτόνομα οχήματα, στα οχήματα χωρίς οδηγό, όταν πρέπει να κτυπήσει τον παππού ή τον εγγονό το όχημα που δεν έχει οδηγό, πρέπει να πάρει μία απόφαση η οποία είναι μία απόφαση, ας το πούμε έτσι, ηθική, ωφελιμιστική θα λέγαμε φιλοσοφικά. Εκεί πια πρέπει ο κατασκευαστής να έχει προνοήσει με βάση τις δικές του ηθικές επιλογές, σε ένα αφηρημένο επίπεδο.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι. Ή ο χρήστης του αυτοκινήτου με βάση τις δικές του επιλογές και μετά τίθεται και, επίσης, νομικά και θέμα του ποιος είναι υπεύθυνος για το ατύχημα. Δηλαδή, εάν το αυτοκίνητο που ανήκει σε εμένα, όταν είναι στο πρόγραμμα αυτο-οδήγησης, δημιουργήσει ένα ατύχημα, φταίω εγώ, φταίει ο κατασκευαστής, φταίει ο μηχανικός που πήγα στο service και άλλαξε κάτι;

 

Ευ. Βενιζέλος: Το έχουμε στην Ελλάδα αυτό, υπάρχει τώρα. Επειδή στο Δήμο Τρικκαίων, στα Τρίκαλα, υπάρχουν αυτόνομα λεωφορεία, βεβαίως υπάρχει ένα ζήτημα ευθύνης, και αστικής και ποινικής, για το πώς λειτουργεί το μηχάνημα, κατά την απλή λογική ότι μπορεί και ο ιδιοκτήτης ενός ζώου, ενός σκύλου για παράδειγμα, να έχει ποινική ευθύνη γιατί δεν έχει φροντίσει για τα όρια συμπεριφοράς του κατοικίδιου το οποίο έχει υπό το δικό του έλεγχο.

 

Χρησιμοποιήσαμε τη λέξη αλγόριθμος, που για εσάς, φυσικά, είναι κάτι το αυτονόητο, αλλά θα ήθελα, εάν μπορείτε, σε λίγα δευτερόλεπτα να μας δώσετε έναν ορισμό της έννοιας «αλγόριθμος», για να μας παρακολουθούν όλοι οι φίλοι μας με μεγαλύτερη άνεση.

 

Κ. Δασκαλάκης: Πρώτα από όλα, να πω ότι ο αλγόριθμος δεν έχει να κάνει σε τίποτα με το λογάριθμο, εκτός από το ότι χρησιμοποιούν τα ίδια γράμματα. Ο αλγόριθμος είναι, πολύ απλά, μία συνταγή. Εδώ πρέπει να πούμε ότι οι υπολογιστές, κατά βάση, είναι χαζά όντα. Ο υπολογιστής ακολουθεί με ακρίβεια τις οδηγίες που έχει δώσει σε αυτόν ο προγραμματιστής του.

 

Ευ. Βενιζέλος: Δηλαδή, είναι ένα πρόγραμμα ο αλγόριθμος.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ο αλγόριθμος είναι ένα πρόγραμμα.

 

Ευ. Βενιζέλος: Το οποίο αποτυπώνεται, ας το πούμε, μαθηματικά, τεχνικά, με μία τεχνική γλώσσα.

 

Κ. Δασκαλάκης: Αποτυπώνεται μαθηματικά, μπορεί να εκφρασθεί σε διάφορες γλώσσες προγραμματισμού. Οι γλώσσες προγραμματισμού σου δίνουν ένα λεξιλόγιο για να εκφράσεις μία συνταγή. Ο αλγόριθμος μπορεί να νοηθεί ως μία συνταγή στην καθομιλουμένη, αλλά η συνταγή αυτή πρέπει να είναι διατυπωμένη με τεράστια ακρίβεια. Δηλαδή, δεν μπορείς να πεις στον υπολογιστή «Πάρε αυτά τα δεδομένα και πες μου τι θα γίνει». Ο υπολογιστής δεν έχει καμία έννοια του κόσμου, ο υπολογιστής καταλαβαίνει πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό, αυτό είναι στο τέλος της ημέρας το τι κάνει ο υπολογιστής. Πρέπει εσύ, λοιπόν, ως προγραμματιστής, τον αφηρημένο υπολογισμό που θέλεις να κάνεις, να τον σπάσεις σε μία τεράστια ακολουθία από πολύ μικρά βήματα, που έχουν να κάνουν με πρόσθεση, αφαίρεση, αποθήκευση στη μνήμη, ανάκληση από τη μνήμη –πάρα πολύ απλές πράξεις.

 

Ευ. Βενιζέλος: Εμάς τους νομικούς και τους πολιτικούς, για παράδειγμα στο Συμβούλιο της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια, μας έχει απασχολήσει πάρα πολύ το ζήτημα της χρήσης μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης και αλγορίθμων στην οργάνωση και την απονομή της Δικαιοσύνης. Υπάρχουν πολιτείες στις Ηνωμένες Πολιτείες, που χρησιμοποιούν μέσα τεχνητής νοημοσύνης και αλγόριθμους, για παράδειγμα, ως προς την προσωρινή κράτηση στις ποινικές υποθέσεις, εάν ο κατηγορούμενος πρέπει να κρατηθεί προσωρινά ή να αφεθεί με μία εγγύηση έως τη διεξαγωγή της δίκης. Επίσης, είναι προφανές ότι πολύ εύκολα η τεχνητή νοημοσύνη μας επιτρέπει να δούμε τη νομολογία, να δούμε τη βιβλιογραφία, δηλαδή να γλιτώσουμε έναν κόπο τεράστιο και να έχουμε πάρα πολύ καλή ενημέρωση. Αλλά αυτό είναι η προετοιμασία, όταν φθάνεις στη δικαιοδοτική κρίση, που είναι μία κρίση ανθρώπινη, νομική και ηθική ταυτόχρονα, τότε μπορεί ο αλγόριθμος να πει ότι αυτός που είναι λευκός, ψηλός, όμορφος θα πάει σπίτι του και ο άλλος που είναι μαύρος ή ισπανόφωνος και, ως εκ τούτου, ανήκει σε μειονότητες εναντίον των οποίων υπάρχουν διακρίσεις, θα πάει να προφυλακιστεί;

 

Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα και έχουν εκδοθεί και σχετικές αποφάσεις, συστάσεις αυτών των διεθνών Οργανισμών , κυρίως των ευρωπαϊκών, που έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στα θέματα αυτά. Μας έχει απασχολήσει, λοιπόν, τι γίνεται με τους αλγορίθμους .

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι, υπάρχει ένα τεράστιο ζήτημα εδώ με το παράδειγμα που λέτε, και άλλα, και αυτό το ζήτημα, βασικά, φέρνει στο προσκήνιο την εξής πραγματικότητα, ότι ένας αλγόριθμος αποτυπώνει αυτό που βλέπει στα δεδομένα του. Εάν τα δεδομένα αυτά έχουν συλλεχθεί σε μία κοινωνία η οποία έχει κάποια στερεότυπα και διακρίνει εναντίον κάποιων ομάδων, ο αλγόριθμος θα αναπαράγει αυτά τα πράγματα, διότι ο αλγόριθμος, όπως λέγαμε πριν, δεν έχει κάποια δίκη του ηθική . Εκτός εάν ο κατασκευαστής του αλγορίθμου –αυτός ο διάλογος, ουσιαστικά, που γίνεται μεταξύ των κατασκευαστών των αλγορίθμων και όλης της υπόλοιπης κοινωνίας που κρίνει το πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι– αυτό που προσπαθεί βασικά να κάνει είναι να θέσει περιορισμούς, ώστε, εάν αντιληφθεί η κοινωνία ότι ο αλγόριθμος μεροληπτεί σε κάποιους άξονες, μπορεί στην κατασκευή ενός επόμενου αλγορίθμου να αφαιρεθούν οι μεροληψίες σε αυτούς τους άξονες.

 

Ας πούμε, μπορείς στην είσοδο προς τον αλγόριθμο να αποκρύπτεις κάποια χαρακτηριστικά τα οποία, συγκεκριμένα, έχουν να κάνουν με το φύλο, με την εθνικότητα κτλ . του κατηγορούμενου, από τα οποία να μπορείς να εξάγεις. Γιατί υπάρχει και αυτό το θέμα, ότι μπορείς εσύ να αποκρύψεις κάποια χαρακτηριστικά του κατηγορούμενου, αλλά από άλλα χαρακτηριστικά να μπορείς να εξάγεις με μεγάλη ακρίβεια τα χαρακτηριστικά τα οποία προσπαθείς να αποκρύψεις. Οπότε, είναι δύσκολο το θέμα, δεν είναι απλά ότι θα πει ένας νόμος ότι «Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις φύλο, εθνικότητα ή κάποια χαρακτηριστικά στην απόφασή σου», γιατί υπάρχουν άλλα .

 

Ευ. Βενιζέλος: Σίγουρα υπάρχουν και προσωπικά δεδομένα τα οποία, όταν είναι ευαίσθητα και είσαι εκτός ποινικής διαδικασίας, σε διοικητικούς ελέγχους, δεν έχεις και το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσεις.

 

Ξέρετε, έγινε εκτεταμένη χρήση αλγορίθμων τώρα στην Ελλάδα προκειμένου να επιλέγεται το δείγμα των επιβατών πτήσεων που θα περάσει από έλεγχο με rapid test ή με μοριακό test, για να εισέλθει στη χώρα λόγω της πανδημίας, λόγω του COVID-19. Αυτός ο αλγόριθμος επιλέγει κάποιους, αφήνει κάποιους άλλους να περνούν. Θέτει προβλήματα από την άποψη αυτή.

 

Εγώ θέλω να θέσω υπό την κρίση σας μία άποψη που είχα την ευκαιρία να διατυπώσω στο Συνέδριο της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης για τις νέες τεχνολογίες, που έγινε στην αρχή του καλοκαιριού, με θέμα «Δίκαιο και νέες τεχνολογίες». Είχα κάνει εκεί μία εισήγηση, «Σύνταγμα και νέες τεχνολογίες», και είχα πει το εξής: Θα μπορούσαμε να δεχθούμε στο νομικό μας σύστημα και στο δικαστικό σύστημα και στο διοικητικό σύστημα τη χρήση αλγορίθμων υπό μία θεμελιώδη προϋπόθεση, να μπορείς να αποτυπώσεις τον αλγόριθμο ως νομικό κανόνα. Δηλαδή, να μπορείς να αποτυπώσεις τον αλγόριθμο όχι μαθηματικά ή σε γλώσσα προγραμματισμού, αλλά στη φυσική γλώσσα και με νομική ορολογία, γιατί έτσι ξέρεις ποιος είναι ο κανόνας που εφαρμόζεται. Εάν δεν μπορείς να τον αποτυπώσεις σε φυσική γλώσσα και νομική ορολογία, υπάρχει τεράστια αδιαφάνεια και αδυναμία ελέγχου και αδυναμία προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πώς σας φαίνεται αυτό;

 

Κ. Δασκαλάκης: Συμφωνώ απόλυτα με τη διατύπωση αυτή και αυτή συνδέεται με ένα τεράστιο ερώτημα που απασχολεί και τους επιστήμονες της Επιστήμης Υπολογιστών, που έχει να κάνει με την ερμηνευτικότητα, την ερμηνεία αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό κάπως ανάγεται στο εξής, ότι η κλασική Στατιστική Επιστήμη χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον απλά στατιστικά μοντέλα επάνω στα οποία βασίζει την ερμηνεία των δεδομένων, επομένως και τις προβλέψεις που κάνει κανείς με αυτά τα απλά στατιστικά μοντέλα, και, έτσι, είναι ερμηνεύσιμες οι προβλέψεις που κάνουν αυτά τα στατιστικά μοντέλα.

 

Στην τεχνητή νοημοσύνη, για λόγους που ίσως πρέπει να μιλήσουμε λίγο, αυτό που έχει προκύψει είναι ότι οι αλγόριθμοι έχουν γίνει πάρα πολύ πολύπλοκοι, τόσο πολύπλοκοι που βασικά είναι μαύρα κουτιά. Όταν ένα μαύρο κουτί σου δίνει μία σύσταση για το εάν κάποιος θα προφυλακιστεί ή όχι, πρέπει να γνωρίζεις, όπως λέτε και εσείς, πολύ καλά επάνω σε ποια χαρακτηριστικά βάσισε αυτή τη σύσταση του. Εάν αυτοί οι λόγοι επάνω στους οποίους βασίζεται δεν έχουν νομική βάση, είναι πολύ επικίνδυνη η χρήση του αλγορίθμου.

 

Ευ. Βενιζέλος: Το είπατε πάρα πολύ ωραία. Πρέπει, λοιπόν, να ανοίξουμε το μαύρο κουτί. Μπορούμε να αξιοποιούμε τους αλγορίθμους και τον τεράστιο πλούτο της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά με διαφάνεια, δηλαδή να μπορούμε να καταλαβαίνουμε τι είναι αυτό που ισχύει, πού μας πηγαίνει το πράγμα, αλλιώς δεν μπορούμε να το ελέγξουμε ούτε δημοκρατικά, ούτε νομικά, ούτε ηθικά και ούτω καθεξής.

 

Με απασχολεί και κάτι άλλο, που φαντάζομαι ότι σας έχει απασχολήσει πολύ σε όλα αυτά τα χρόνια καθώς εσείς από νεαρότατη ηλικία ασχολείσθε με τόση επιτυχία με τα θέματα αυτά. Η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική μάθηση, όλα αυτά, πώς επηρεάζουν τον ανθρώπινο νου, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ανθρώπινη διάνοια; Μήπως αυξάνουν οι απαιτήσεις ή μειώνονται οι απαιτήσεις; Δηλαδή, η ανθρωπολογική επίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης ποια θα είναι σε σχέση με τον τρόπο που σκέπτεται και που αντιδρά ως σύνθετη προσωπικότητα ο άνθρωπος;

 

Κ. Δασκαλάκης: Εντάξει, δεν χωρά αμφισβήτηση ότι η αλληλεπίδραση αλγορίθμων, όχι μόνο αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ευρύτερα αυτή η επέλαση των τεχνολογιών που χρησιμοποιούν αλγορίθμους στην κοινωνία μας, έχει αλλάξει τελείως και τη μορφή του ανθρώπου. Δεν χωρά αμφισβήτηση σε αυτό. Δηλαδή την τελευταία εικοσαετία –για να μην αρχίσουμε από πολύ παλιά– έχουμε δει μία τεράστια αλλαγή στον τρόπο που προσεγγίζουμε τη γνώση, την κοινωνικοποίηση μας, την αλληλεπίδραση μας με άλλους ανθρώπους, τη Δημοκρατία.

 

Οι αλγόριθμοι την τελευταία εικοσαετία έχουν αλλάξει πάρα πολλές αγορές –αγορές εννοώ με την ευρύτερη έννοια του όρου. Αυτό που είδαμε είναι ότι η αγορά της πληροφορίας άλλαξε, η αγορά των ταξί άλλαξε, το πώς βρίσκουμε συντρόφους άλλαξε, ο τρόπος που κοινωνικοποιούμαστε άλλαξε. Εάν δούμε τις τεράστιες εταιρίες της Αμερικής, η κάθε μία από αυτές έχει αλλάξει ένα τεράστιο κομμάτι της αγοράς ή της κοινωνικοποίησής μας ή της Δημοκρατίας.

 

Ευ. Βενιζέλος: Άρα, αλλάζει τις συνήθειες. Μήπως αλλάζει και το γονιδίωμα, δηλαδή μήπως με έναν τρόπο έμμεσο φθάνουμε σε έναν άλλο τύπο ανθρώπου, ο οποίος πρέπει να συνομιλεί με αυτό το περιβάλλον, το οποίο είναι τεχνικό, τεχνητό, μηχανικό και ούτω καθεξής. Δηλαδή, μήπως πηγαίνουμε σε ένα σύνθετο ον ανθρωπομηχανής, σε μία άλλη ανθρώπινη κατάσταση, που θα έλεγε και η Hannah Arendt.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι, νομίζω ότι αυτή η ραγδαία πρόοδος που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια έχει δείξει πιο καταφανώς το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσαρμόζεται και πώς ο άνθρωπος είναι συμπληρωματικός με την τεχνολογία την οποία έχει στη διάθεση του. Θεωρώ ότι και άλλες τεχνολογικές επαναστάσεις έχουν αλλάξει τη μορφή του ανθρώπου, αλλά εδώ έχουμε σε μία περίοδο πολύ μικρή μία τεράστια αλλαγή στον τρόπο ζωής μας.

 

Ευ. Βενιζέλος: Και στις εργασιακές σχέσεις, σε όλο το παραγωγικό μοντέλο.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι, ακριβώς. Και αυτό που βλέπουμε να γίνεται στο μέλλον είναι να εκτοξεύεται ακόμα περισσότερο αυτή η επέλαση της τεχνολογίας στη ζωή μας και αυτό θα αναδείξει, νομίζω, το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσαρμόζεται. Επομένως, θέτει άμεσα θέματα και στο εργασιακό και στο εκπαιδευτικό και, γενικότερα, σε ένα ευρύτερο κοινωνικό συμβόλαιο, που πρέπει να γραφτεί ξανά, για το πώς θα συμβιβάσουμε αυτή την επέλαση της τεχνολογίας με την ανθρώπινη ύπαρξη.

 

Ευ. Βενιζέλος: Δηλαδή, δεν είμαστε πλέον μόνοι μας στο κοινωνικό συμβόλαιο, δεν είναι ένα συμβόλαιο μόνον μεταξύ ανθρώπων, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και μη ανθρώπινους παράγοντες, που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος αλλά πλέον συνυπάρχουν. Αυτό είναι αρκετά πολύπλοκο, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι τελούμε και υπό την απειλή των μικρών οντοτήτων που λέγονται ιοί και που θέτουν το ζήτημα των υγειονομικών κρίσεων. Βιοηθική και Τεχνοηθική εμπλέκονται .

 

Μερικές εφαρμογές πρακτικές της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης θα μπορούσατε να μας πείτε, για να έχουμε μία προσλαμβάνουσα παράσταση πιο ολοκληρωμένη;

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι. Αυτή η επανάσταση την οποία αντιλαμβανόμαστε την τελευταία δεκαετία είχε, εν πολλοίς, να κάνει με τη ραγδαία αύξηση των ικανοτήτων των μηχανών στην επεξεργασία της εικόνας, στην κατανόηση των περιεχομένων μίας εικόνας, που μέχρι πρότινος ήταν ένα απροσπέλαστο πρόβλημα, στην κατανόηση των περιεχομένων μίας φωνητικής κυματοσειράς, δηλαδή η ικανότητα των αλγορίθμων να καταγράφουν το λόγο…

 

Ευ. Βενιζέλος: Και τον παλμό, την τονικότητα, πολλά στοιχεία που μπορεί να συνδέονται, ας πούμε, με την ενοχή ή με την αθωότητα, με την ειλικρίνεια ή με το ψέμα.

 

Κ. Δασκαλάκης: Και αυτό, αλλά ακόμα και στο πιο βασικό πλαίσιο του απλά να καταγράφω, να παίρνω σε ένα τηλεφωνικό κέντρο και, εάν έχω προφορά ελληνική, να μη μου λένε στα αγγλικά «Δεν καταλαβαίνουμε τι λες». Δηλαδή, πλέον, όταν παίρνεις σε ένα τηλεφωνικό κέντρο, ό,τι προφορά και να έχεις σε καταλαβαίνουν. Αυτό μέχρι πρότινος ήταν απροσπέλαστο, επίσης, πρόβλημα.

 

Οπότε, έχουμε κατανόηση εικόνας και φωνής, έχει συμβεί τεράστια πρόοδος και για αυτό βλέπουμε και αυτές τις τεχνολογίες να έχουν μπει στην πραγματικότητα μας, δηλαδή και το Siri στο κινητό μας και το Google Assistant και το Amazon Alexa. Όλες αυτές είναι τεχνολογίες που ήδη έχουν μπει στην καθημερινότητά μας, που μέχρι πρότινος εθεωρείτο δύσκολο πρόβλημα να καταγράψεις με ακρίβεια μία φωνητική οδηγία που σου δίνει κάποιος άνθρωπος.

 

Η μηχανική μετάφραση έχει δει τεράστια πρόοδο, δηλαδή πλέον, όπως βλέπουμε και στο Google Translate και σε άλλες εφαρμογές, είναι πολύ πιο ακριβής η μετάφραση. Άλλες επιτυχίες έχουν να κάνουν με τη γέννηση κειμένου, με τη δημιουργία κειμένου. Μπορείς να δώσεις σε έναν υπολογιστή μία πρόταση του τύπου «Παρακαλώ, ο κ. Βενιζέλος και ο κ. Δασκαλάκης συναντιούνται διαδικτυακά για να μιλήσουν για την τεχνητή νοημοσύνη, γράψε μας μία ιστορία για το τι συζήτησαν». Η τεχνολογία έχει πλέον τη δυνατότητα να γεννήσει ένα κείμενο με συνοχή το οποίο πειστικά μπορεί να καταγράφει για τι μπορεί εμείς οι δύο να μιλάμε.

 

Ευ. Βενιζέλος: Ή να γράψει ένα ποίημα à la manière de Kavafis, ας πούμε, να πει ότι ο Καβάφης θα το έγραφε έτσι.

 

Κ. Δασκαλάκης: Θα μπορούσε, ναι.

 

Ευ. Βενιζέλος: Που είναι σχετικά μικροί οι στίχοι, όχι εύκολα μεταφράσιμοι αλλά, πάντως, απλούστεροι από τον Ελύτη ή το Σεφέρη.

 

Κ. Δασκαλάκης: Προφανώς, πάντα υπάρχουν διάφορα επίπεδα στα οποία η ποιότητα του κειμένου αυτού πρέπει να κριθεί, αλλά μία δεκαετία πριν, όταν γεννούσαν οι υπολογιστές κείμενο, ενώ οι προτάσεις ήταν γραμματικά σωστές, η συνοχή του κειμένου δεν υπήρχε. Πλέον μπορεί πειστικά να καταγράψει ο αλγόριθμος ένα κείμενο. Μία κακή εφαρμογή αυτού είναι ότι μπορούμε πολύ εύκολα να έχουμε Twitter bots που να κάνουν συζήτηση στο Twitter και να «τρολάρουν»…

 

Ευ. Βενιζέλος: Ή να υποδύονται και τις φωνές μας, ενδεχομένως, και να δούμε ένα βίντεο στο οποίο να λέμε πράγματα που ποτέ δεν έχουμε πει.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι, τα deepfake είναι μία άλλη κακή εφαρμογή της ικανότητας των αλγορίθμων να γεννούν εικόνες.

 

Ευ. Βενιζέλος: Να ρωτήσω, πόσο ευαίσθητο είναι αυτό το σύστημα; Είδαμε ότι έπεσε το Facebook, το Instagram, το WhatsApp προχθές. Το σύστημα αυτό όλο, που βασίζεται στη τεχνητή νοημοσύνη και τη μηχανική μάθηση, παγκοσμίως, όπως διασυνδέεται με το διαδίκτυο –γιατί όλα αυτά είναι ένα πλέγμα– πόσο ανοικτό σε κυβερνοεπιθέσεις είναι, σε εκβιασμούς, σε μία νέα μορφή εγκληματικότητας τεχνολογικής; Τι μπορούμε να περιμένουμε με νέες μορφές τεχνοεπιθέσεων/κυβερνοεπιθέσεων, κατά τη γνώμη σας;

 

Κ. Δασκαλάκης: Εντάξει, το θέμα των κυβερνοεπιθέσεων είναι μεγάλο και πιο παλιό, αλλά, όσο μεταφέρουμε περισσότερο τη δραστηριότητα μας στο internet, που είναι αναγκαστικό πόρισμα του ότι πολλή από την παραγωγικότητα μας πρέπει να χρησιμοποιήσει εργαλεία τεχνολογικά, τόσο πιο ευάλωτοι είμαστε σε τέτοιες επιθέσεις. Ας πούμε, εάν κάποιος ρίξει το Amazon AWS, για όσες ώρες είναι κάτω το AWS δεν θα μπορεί πολύς κόσμος να δουλέψει.

 

Ευ. Βενιζέλος: Ναι, αλλά και συστήματα οπλικά, γιατί τώρα θα βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη και οι φρεγάτες μας και οι κορβέτες μας και τα αεροπλάνα μας και τα drones και ούτω καθεξής. Δηλαδή, μιλάμε για πολύ πιο πολύπλοκα ζητήματα.

 

Κ. Δασκαλάκης: Δεν πάει πολύς καιρός που η βενζίνη στην Αμερική είχε ανέβει αρκετά γιατί έγινε μία κυβερνοεπίθεση σε μία εταιρία που διαχειριζόταν αγωγούς μεταφοράς και, επειδή τα συστήματα ήταν κάτω, παρέλυσε όλο το σύστημα. Νομίζω ότι, όπως έλεγα πριν, όσο περισσότερο μεταφέρεται η δραστηριότητα μας στο internet τόσο πιο ευάλωτοι είμαστε σε τέτοια πράγματα και, για αυτό, τόσο πιο σημαντικό είναι να είμαστε όλοι μας πολύ προσεκτικοί στο να μην πέσουμε θύματα κυβερνοεπιθέσεων. Αυτό είναι το ένα κομμάτι.

 

Αλλά υπάρχει και ένα άλλο κομμάτι το οποίο έχει να κάνει με την τεχνολογία αυτή καθεαυτή και πηγαίνει πίσω σε αυτό που λέγαμε πριν, ότι πολλοί από αυτούς τους αλγορίθμους είναι μαύρα κουτιά. Όταν ένας αλγόριθμος είναι μαύρο κουτί, δεν είναι αξιόπιστος. Εάν έχεις μία σφαιρική κατανόηση του πώς δουλεύει ένας αλγόριθμος, μπορείς να αποφασίσεις εάν είναι αξιόπιστος, εάν αυτός ο αλγόριθμος βρεθεί κάτω από άλλες συνθήκες, ίσως, εάν στρεσαριστεί.

 

Ευ. Βενιζέλος: Ακριβώς.

 

Κ. Δασκαλάκης: Εάν είναι μαύρο κουτί, δεν έχεις τέτοια απόδειξη της ικανότητάς του να είναι πιο ρωμαλέος σε διαφορετικά σενάρια. Ας πούμε, εάν έχεις έναν αλγόριθμο που οδηγεί το αυτοκίνητό σου, ο οποίος αναπτύχθηκε στην Καλιφόρνια από την Tesla ή στο Όστιν, πού ξέρεις εάν είναι μαύρο κουτί, εάν μπορεί να οδηγήσει καλά στην Ισλανδία; Δεν ξέρεις.

 

Ευ. Βενιζέλος: Ή εάν έχει γίνει το αυτοκίνητο, ή το οποιοδήποτε μηχάνημα, το αεροπλάνο ή το οπλικό σύστημα, στην Κίνα, για να πάμε και στο πεδίο του παγκόσμιου ανταγωνισμού και, κυρίως, στο μέτωπο Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας –που φαντάζομαι ότι τα ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι εξαιρετικά κρίσιμα από την άποψη αυτή.

 

Κ. Δασκαλάκης: Πολύ καλό παράδειγμα.

 

Ευ. Βενιζέλος: Τι σας φοβίζει στο επίπεδο αυτό;

 

Κ. Δασκαλάκης: Για να συνεχίσουμε το παράδειγμα μας, εάν κάποιος εχθρός μας δίνει ένα μαύρο κουτί, πού ξέρουμε τι δυνατότητες έχει αυτό το μαύρο κουτί; Μπορεί με μία περίεργη ειδική είσοδο να αποφασίσει να κάνει μία τρελή ενέργεια, την οποία δεν μπορούσαμε να την προβλέψουμε.

 

Ευ. Βενιζέλος: Άρα, χρειαζόμαστε πρωτόκολλα τα οποία να ελέγχονται με κάποιο τρόπο, να ελέγχονται δημοκρατικά, πολιτικά, μέσω διεθνών Οργανισμών, με διεθνείς συμβάσεις. Γιατί, εάν δεν υπάρχουν τέτοιου είδους πρωτόκολλα, μπορεί να έχουμε εξελίξεις που μετά δεν μπορούμε να τις ελέγξουμε, ούτε να τις κατανοήσουμε ενδεχομένως. Πώς σας φαίνεται αυτό;

 

Κ. Δασκαλάκης: Αφενός μεν χρειάζονται πρωτόκολλα συνεργασίας, όταν ένα κομμάτι μίας τεχνολογίας αναπτύσσεται από μία άλλη χώρα και χρησιμοποιείται σε μία διαφορετική χώρα, αλλά και στην επιστημονική πλευρά χρειάζονται εργαλεία με τα οποία να μπορούμε να κατανοήσουμε το τι συμβαίνει μέσα στο μαύρο κουτί, να κάνουμε inspection.

 

Ευ. Βενιζέλος: Επιθεώρηση, μία επιθεώρηση αντίστοιχη των πυρηνικών όπλων.

 

Κ. Δασκαλάκης: Ναι.

 

Ευ. Βενιζέλος: Για να μη σας κουράζουμε, γιατί μας κάνετε μεγάλη χαρά και τιμή που είστε μαζί μας, αλλά δεν θέλουμε και να σας εξοντώσουμε, γιατί έχετε και πολλά να κάνετε εκεί, εάν έκανα μία γενική ερώτηση σε σχέση με την πρόβλεψη, την αισιοδοξία, το πώς τοποθετείστε απέναντι στο φαινόμενο και στη δυναμική του τα επόμενα χρόνια, όχι απλώς με τα λογικά σας εργαλεία ,τα επιστημονικά, αλλά και με το ένστικτό σας, γιατί, ευτυχώς, μιλάμε μεταξύ ανθρώπων τώρα, χωρίς να παρεμβάλλεται η τεχνητή νοημοσύνη, ποια θα ήταν η απάντηση σας;

 

Κ. Δασκαλάκης: Κοιτάξτε, αυτή με το χρόνο αλλάζει. Δηλαδή, εάν με ρωτούσατε στην αρχή του internet εάν είμαι αισιόδοξος για το internet, θεωρούσα ότι θα φέρει εκδημοκρατισμό, θα φέρει μεγαλύτερη ισότητα, διότι θα έχουμε όλη πρόσβαση στη γνώση, διότι θα μπορούμε όλοι να εκφράσουμε την πολιτική μας άποψη, διότι θα έχουμε εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία και όχι μόνο την πληροφορία που μας ταΐζουν κάποια Μέσα Ενημέρωσης, τα οποία ενδεχομένως σε κάποιες χώρες να ελέγχονται από το καθεστώς κ.λπ. Αυτή ήταν η προοπτική μου τότε.

 

Αυτά που είδαμε να γίνονται την τελευταία δεκαετία έχουν αλλάξει πάρα πολύ την αισιοδοξία γύρω από αυτό το πράγμα. Δηλαδή, πραγματικά βλέπουμε ότι η τεχνολογία αφέθηκε ανεξέλεγκτη να εισέλθει στην καθημερινότητά μας, χωρίς κάποιες ασφαλιστικές δικλείδες και κίνητρα στις εταιρίες οι οποίες αναπτύσσουν αυτή την τεχνολογία να βάλουν ασφαλιστικές δικλείδες, ώστε να μην ξεφύγει τελείως το τρένο. Αυτό που είδαμε είναι να ξεφεύγει το τρένο και αυτό που πρέπει να κάνουμε, οι πολιτικοί, είναι να θέσουμε όρια στην τεχνολογία, χωρίς προφανώς να βάζουμε φρένο στην ανταγωνιστικότητα μας λόγω των ορίων αυτών.

 

Ευ. Βενιζέλος: Ένα πλαίσιο διαφάνειας, πρωτίστως. Να πω το εξής, για να πλησιάζουμε προς το τέλος. Εάν σας ζητούσα να κατατάξουμε τις μεγάλες οικονομίες, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Κίνα, ας βάλουμε και τη Ρωσία, τις ανερχόμενες δυνάμεις, όπως είναι η Ινδία, η Βραζιλία, από πλευράς τεχνητής νοημοσύνης και των συναφών δραστηριοτήτων, ποια σειρά κατάταξης θα κάνατε σήμερα και ποια θα κάνατε μετά από 30 χρόνια;

 

Κ. Δασκαλάκης: Νομίζω ότι, προς το παρόν, δεν υπάρχει ερώτημα για το εάν η Αμερική είναι top, παραπάνω από την Κίνα, ωστόσο όλα αυτά είναι κινούμενη άμμος. Δηλαδή, το βασικό χαρακτηριστικό της Αμερικής, που της δίνει αυτή τη στιγμή πλεονέκτημα, είναι ότι τα Πανεπιστήμια της Αμερικής είναι ανώτερα, έχει συγκεντρώσει πάρα πολλά σημαντικά Πανεπιστήμια στα οποία αναπτύσσεται αυτή η τεχνολογία. Αυτή η τεχνολογία, βέβαια, είναι εν πολλοίς open source, δηλαδή οποιοσδήποτε μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Πάντως, το γεγονός ότι τα Πανεπιστήμια της Αμερικής είναι τόσο καλά της δίνει πλεονέκτημα εκεί. Η Κίνα έχει άλλα πλεονεκτήματα όμως –πλεονεκτήματα καλώς ή κακώς. Το πρώτο είναι ότι η Κίνα μαζεύει πάρα πολλά δεδομένα για τους πολίτες της, τόσο πολύ…

 

Ευ. Βενιζέλος: Είναι πανοπτικό κράτος.

 

Κ. Δασκαλάκης: Είναι πανοπτικό κράτος, μαζεύει πάρα πολλά δεδομένα και, όπως λέγαμε πριν, οι αλγόριθμοι, εάν έχουν περισσότερα δεδομένα, γίνονται καλύτεροι –εάν έχουν τη σωστή τεχνολογία

Το επεξεργάστηκε Οκτώβριος 25, 2023 ο Δροσος Γεωργιος