Κλωνοποίηση του ανθρώπου.

Η κλωνοποίηση του ανθρώπου παραβιάζει τη φύση;

Η εντυπωσιακή πρόσφατη ανακοίνωση διεθνώς της κλωνοποίησης ενός όντος που είναι, εξελικτικά, πολύ κοντά στον άνθρωπο, δηλαδή ενός πρωτεύοντος θηλαστικού (μακάκου), ανακοίνωση προερχόμενη από την Κίνα (Liu et a\. 2018, Cell 112,1 -7), αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον όλων για την κλωνοποίηση του ανθρώπου.

Ως ιδέα, αλλά κυρίως ως ενδεχόμενο, η κλωνοποίηση του ανθρώπου προκαλεί αντιδράσεις, οι οποίες έχουν εκφραστεί από εκπροσώπους όλου του φάσματος της κοινωνικής μας ζωής.

Και η μεν «θεραπευτική κλωνοποίηση», με την έννοια της δημιουργίας πρώιμων «εμβρύων-κλώνων» για την παραγωγή οργάνων και ιστών για θεραπευτικούς σκοπούς γίνεται κατά το μάλλον ή ήττον αποδεκτή.

Η δημιουργία όμως ενός ανθρώπινου όντος ως κλώνου ενός προϋπάρχοντος όντος-δότη, δηλαδή με το γενετικό υλικό του ενός ανθρώπου-δότη, προκαλεί αναστάτωση σχετικά με τα πιθανά ενδεχόμενα που απορρέουν από την τεχνολογία κλωνοποίησης ενός οργανισμού.

Είναι ο φόβος ότι κλώνοι κακών ανθρώπων θα κατακλύσουν τον κόσμο; ότι κινδυνεύει το ανθρώπινο είδος; ότι πλήθος γενετικά «ανώμαλων» ανθρώπων θα κυκλοφορεί ανάμεσά μας; ότι η ασφάλεια όλων μας απειλείται; Το βέβαιο είναι ότι δεν αρέσει στους περισσότερους από εμάς.

Αυτό έγινε εμφανές μετά την πρώτη ανακοίνωση απόπειρας κλωνοποίησης του ανθρώπου στην αρχή αυτού του αιώνα, παρ’ όλες τις αμφιβολίες ως προς την αλήθεια των ισχυρισμών, αλλά και εξαιτίας άλλων αμφιβολιών ως προς την επιστημονικότητα και την έκβαση του όλου εγχειρήματος που εκλαμβάνεται αρνητικά ως παραβίαση της φύσης.

Το ερώτημα παραμένει: είναι η κλωνοποίηση του ανθρώπου παραβίαση της φύσης;

Και ειδικότερα, τι διακυβεύεται με την κλωνοποίηση του ανθρώπου;

Με όρους επιστημονικής επιχειρηματολογίας μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις:

1. Κατά πρώτον, δεν διακυβεύεται η ισορροπία των ανθρώπινων κοινωνιών σε εθνικό, ηπειρωτικό ή πλανητικό επίπεδο με την υποθετική δημιουργία πλήθους κακών ή επικίνδυνων ανθρώπων, π.χ. στρατών Χίτλερ, όχι μόνο διότι η δυνατότητα σύγχρονης δημιουργίας πολυάριθμων κλώνων του ίδιου ατόμου ανήκει τελείως στη σφαίρα της φαντασίας, αλλά κυρίως διότι, όπως επισήμανε ο αείμνηστος Γ.Θηραίος σε σχετικό του σχόλιο («Ελευθεροτυπία», 30/12/02), τότε θα απαιτείτο ακραίος γονιδιακός ντετερμινισμός, ο οποίος στην πραγματικότητα δεν υφίσταται.

Διότι τα γονίδια δεν ελέγχουν πλήρως και κατά αποκλειστικότητα ένα ον της πολυπλοκότητας του ανθρώπου.

Ο ανθρώπινος κλώνος δεν είναι δυνατόν να είναι ακριβώς ίδιος άνθρωπος με τον αρχικό άνθρωπο-δότη, πολύ περισσότερο με άλλους κλώνους του ίδιου δότη.

2. Ο κίνδυνος μιας φθίνουσας πορείας του ανθρώπινου είδους έχει ήδη επισημανθεί από πολλούς, ως προερχόμενος από τη μη αμφιγονική αναπαραγωγή (δηλαδή αναπαραγωγή χωρίς τη συνεισφορά γενετικού υλικού από δύο γονείς).

Η αμφιγονική αναπαραγωγή, με την ανάμιξη του γενετικού υλικού από δύο άτομα δύο φύλων, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας δημιουργίας ποικιλίας στο γενετικό υλικό των ανθρώπων, η δε παραγόμενη γενετική ποικιλία σε έναν πληθυσμό είναι βασική προϋπόθεση επιβίωσης του ανθρώπου ως είδους σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Το πόσο μεγάλος θα είναι ο κίνδυνος στο θέμα αυτό από την αναπαραγωγική κλωνοποίηση εξαρτάται από τη συχνότητα με την οποία αυτή θα συμβαίνει σε μία κοινωνία.

Ωστόσο, η ουσία του επιχειρήματος είναι ότι πρόκειται για ενέργεια που επιδρά αρνητικά στη γενετική δεξαμενή του είδους, με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτή όμως δηλαδή η ουσία του επιχειρήματος έχει ήδη κατά κάποιον τρόπο παραβιαστεί από τις ανθρώπινες κοινωνίες.

Πρώτον από την αλόγιστη χρήση των πόρων ζωής, εξαιτίας της οποίας ένας τεράστιος αριθμός παιδιών, πολύτιμη παρακαταθήκη του είδους, χάνονται λόγω πείνας, αρρώστιας κ.λπ. Και δεύτερον και κυριότερο, όσον αφορά τη συνειδητή παρέμβαση, με τη σχεδιασμένη επιλογή απογόνων για λόγους πρόληψης από σοβαρές ασθένειες.

Ολες οι εξελιγμένες κοινωνίες του κόσμου έχουν εδώ και δεκαετίες θεσμοθετήσει διαδικασίες προγεννητικής διάγνωσης, με βάση τις οποίες ένα κύημα που διαγιγνώσκεται ως φέρον αλλαγές στο γενετικό του υλικό που σχετίζονται με ασθένεια υπόκειται στη δυνατότητα τερματισμού της κύησης. Μαζί όμως με το γονίδιο της ασθένειας χάνεται και το υπόλοιπο γενετικό υλικό του κυήματος από τη γενετική δεξαμενή του ανθρώπου.

Η αλήθεια είναι ότι το ποσοστό των κυημάτων που θυσιάζονται στην προγεννητική διάγνωση είναι εξαιρετικά μικρό και συνολικά η προγεννητική διάγνωση σώζει τα φυσιολογικά έμβρυα, τα οποία αλλιώς θα είχαν θυσιαστεί με την υπόνοια και μόνο ότι πιθανώς θα πάσχουν.

Επί πλέον, η προγεννητική διάγνωση είναι στα χέρια έμπειρων και καταξιωμένων επιστημόνων, οι οποίοι λειτουργούν σε έγκυρα ιδρύματα και ενεργούν βάσει κανόνων της (ευνομούμενης) πολιτείας που εξασφαλίζουν τη σωστή χρήση της τεχνολογίας.

Μήπως λοιπόν αυτό είναι το ζητούμενο και για την αναπαραγωγική κλωνοποίηση;

Το να περιοριστεί σε σπάνιο γεγονός που καλύπτει «αναπόφευκτες» περιπτώσεις και να διεκπεραιώνεται από έμπειρους και καταξιωμένους επιστήμονες, οι οποίοι λειτουργούν κτλ, κτλ..;

Και τότε η κλωνοποίηση του ανθρώπου δεν θα παραβίαζε τη φύση; Και όμως, η γενικευμένη αντίδρασή μας φανερώνει ότι κάθε αναπαραγωγική κλωνοποίηση του ανθρώπου παραβιάζει τη φύση. Γιατί;

3. Η διαθέσιμη τεχνολογία κλωνοποίησης, κυρίως των θηλαστικών, είναι η πηγή μιας άλλης ανησυχίας.

Η τεχνολογία αυτή, αν και τεχνικά είναι (προφανώς) εξαιρετικά εξελιγμένη, πάσχει ακόμα από σοβαρή επιστημονική ανεπάρκεια, η οποία δεν της επιτρέπει τον πλήρη και σωστό σχεδιασμό του αναμενόμενου αποτελέσματος.

Ετσι, είναι γνωστά ως αναπόφευκτα ότι:

(α) τα κλωνοποιημένα ζώα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, όπως πρόωρο γήρας, αιφνίδιο θάνατο, ανώμαλα μεγάλο βάρος, βλάβες στους πνεύμονες και τα νεφρά και άλλα προβλήματα που διαπιστωμένα συνοδεύουν το σχετικό εγχείρημα και

(β) κάθε «επιτυχές» πείραμα κλωνοποίησης συνοδεύεται από εκατοντάδες πειράματα που έχουν αποτύχει.

Και τα δύο αυτά δεδομένα, για τα οποία μερικοί, ακόμα και επιστήμονες, θεωρούν ότι η φύση έτσι εκδικείται, στην περίπτωση του ανθρώπου σημαίνουν την παρουσία ανάμεσά μας «κακέκτυπων» κλώνων με απρόβλεπτες εκ γενετής ανωμαλίες.

Αυτό είναι, ίσως, από τις ατυχίες που λιγότερο μπορεί να ανεχθεί ο άνθρωπος, αν κρίνουμε από τα εκτεταμένα προγράμματα προγεννητικής διάγνωσης γενετικών ανωμαλιών που διαθέτουμε και από το τεράστιο κόστος, οικονομικό και κοινωνικό, που καταθέτει η ανθρώπινη κοινωνία για να διαχειριστεί την κατάσταση.

Επομένως ο φόβος της δημιουργίας απρόβλεπτα «ελαττωματικών» ανθρώπων μπορεί να κάνει τους περισσότερους να χαρακτηρίζουν την κλωνοποίηση του ανθρώπου ως βιασμό της φύσης. Η πρόοδος της επιστήμης όμως και της τεχνολογίας είναι πιθανό να δώσει απάντηση στον φόβο δημιουργίας απρόβλεπτα «ελαττωματικών» ανθρώπων. Η επιστήμη, ως γνωστόν, πάντα προχωρά και κατακτά καινούργια εδάφη και είναι πιθανό να μπορεί κάποτε να εγγυηθεί τη δημιουργία με κλωνοποίηση ενός πιστού (γενετικά) και φυσιολογικού (όσο γίνεται και στη φύση) αντιγράφου ενός ανθρώπου.

4. Η εγωιστική και ματαιόδοξη επιδίωξη του ανθρώπου-δότη να δημιουργήσει το αντίγραφό του είναι ένα σημείο κριτικής.

Το παραπάνω πλαίσιο είναι δυνατόν να ενθαρρύνει τη ματαιοδοξία ενός ανθρώπου-δότη να δημιουργήσει το αντίγραφό του. Ωστόσο, μια σειρά από πράξεις των ανθρώπων θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ματαιόδοξες, χωρίς ποτέ κανείς να διανοηθεί να τις απαγορεύσει, εφόσον δεν βλάπτεται κανείς άμεσα ή έμμεσα.

Θα είναι τελικά η κλωνοποίηση αποδεκτή;

Ποια είναι τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζουμε σε αυτή την περίπτωση, ως κοινωνία; Ποια αρχή προσβάλλεται από την κλωνοποίηση του ανθρώπου ώστε να δικαιολογείται η αίσθηση της παραβίασης της φύσης και τελικά η νομική απαγόρευσή της;

Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος-κλώνος είναι ουσιαστικά το μονοωγενές δίδυμο αδέλφι του ατόμου από το οποίο προέρχεται ο πυρήνας των κυττάρων του. Δίδυμοι άνθρωποι παράγονται με φυσικό τρόπο από καταβολής του είδους και δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα.

Η βιολογική και κοινωνική υπόσταση και των διδύμων, όπως όλων των ανθρώπων, είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της φυσικής τους υπόστασης (όπου κύριος αλλά όχι αποκλειστικός παίκτης είναι το γενετικό υλικό) και του περιβάλλοντος στο οποίο αφενός μεν κυοφορούνται και γεννιούνται, αφετέρου ανατρέφονται, ζουν, αρρωσταίνουν, θεραπεύονται, αναπτύσσονται, κοινωνικοποιούνται, εργάζονται, κ.λπ.

Ετσι, δίδυμοι μονοωικοί άνθρωποι, αρχίζοντας την ύπαρξή τους ταυτόχρονα και διάγοντας τον βίον τους παράλληλα ο ένας με τον άλλον, μπορούν, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο και ελεύθερα να ασκούν τη βούλησή τους ο καθένας για τον εαυτό του, και να επιλέγουν τους άξονες που καθορίζουν τη ζωή τους, με τους ίδιους περιορισμούς που ισχύουν για όλους τους ανθρώπους γύρω τους, δίδυμους ή μη, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση, αν και έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, να απολαμβάνουν τον σεβασμό των άλλων ο καθένας ως μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα.

Ας δούμε τώρα ποια θα είναι η βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου-κλώνου μετά από μια επιτυχή προσπάθεια κλωνοποίησης ενός ανθρώπου-δότη.

Ο άνθρωπος-κλώνος φέρει το ίδιο κύριο γενετικό υλικό με τον άνθρωπο-δότη, όπως συμβαίνει και μεταξύ δύο μονοωικών διδύμων.

Ομως, ενώ ο άνθρωπος-δότης γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ως μια μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα, ο κλώνος του αναμένεται να γεννηθεί σε ένα κοινωνικό και ψυχολογικό πλαίσιο ήδη καθορισμένο από την προϋπάρχουσα προσωπικότητα του ανθρώπου-δότη που είναι το θεωρητικό δίδυμό του, δηλαδή ενός άλλου ανθρώπου.

Αυτή είναι μια κρίσιμη διαφορά από τους φυσιολογικούς διδύμους και ακόμα και αν δεν ζει ο δότης. Η προσωπικότητα του δότη είναι παρούσα στη μνήμη των ανθρώπων του περιβάλλοντός του, μερικοί εκ των οποίων μπορεί να είναι αυτοί που φροντίζουν για την παραγωγή του κλώνου του, η ταυτότητα δε αυτής της προσωπικότητά του θα αναμένεται να επαληθευτεί στο πρόσωπο του κλώνου του.

Ετσι οι διαβόητοι ρεαλιστές διατείνονται ότι με την κλωνοποίηση του ανθρώπου θα εξασφαλίσουν την αιώνια ζωή (!) -προφανώς του ανθρώπου-δότη, ενώ ο «άνθρωπος του μέλλοντος», θέτοντας την ερώτηση «Τι δουλειά θα κάνει ο κλώνος μου;» αποκαλύπτει με πλάγιο χιούμορ, πιθανές, αφοπλιστικά ειλικρινείς προθέσεις και απαντά «Τα πάντα. Δικό μου δημιούργημα δεν θα είναι; Σιγά μην έχει και δικαιώματα. Οσο για μένα θα κάααθομαι» (Γ.Χ., στο «Ε», τεύχος 612, 29/2/2002).

Η κλωνοποίηση καταργεί την ελευθερία και την αυτονομία του ανθρώπου

Είναι φανερό ότι ο άνθρωπος-κλώνος αναμένεται να γεννηθεί σε συνθήκες όπου σαφώς διακυβεύονται η ελευθερία της βούλησής του και το δικαίωμά του για αυτοδιάθεση και ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Ουσιαστικά δηλαδή, ο άνθρωπος-κλώνος θα γεννηθεί σε συνθήκες ψυχολογικής και κοινωνικής ομηρίας και άρα με υποθηκευμένο ήδη ένα κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου: τη μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητάς του.

Είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, η μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητας, που προσδίδει στον άνθρωπο την κοινωνική του υπόσταση και που παρέχει στον καθένα μας τη δυνατότητα άσκησης της επιλογής και τη δύναμη ανάπτυξης, συνιστά δε θεμελιώδες αγαθό της ύπαρξής μας και ως εκ τούτου προστατεύεται από νόμους εθνικούς και υπερεθνικούς.

Στο πλαίσιο αυτό γίνεται κατανοητό, πιστεύω, το ποια είναι η αρχή που προσβάλλεται από την κλωνοποίηση ενός ανθρώπου: Προσβάλλεται η αρχή του σεβασμού της ελεύθερης βούλησης, της αυτονομίας και κατ’ επέκταση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ως έμφρονος και κοινωνικού όντος.

Υπό αυτή την έννοια, η κλωνοποίηση του ανθρώπου πράγματι συνιστά παραβίαση της φύσης, διότι ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος. Και ο άνθρωπος εδώ νοείται ως ο εκπρόσωπος του ανθρωπίνου είδους, ανεξάρτητα από το εάν ο άνθρωπος-κλώνος υπάρχει ή δεν υπάρχει. Στο πλαίσιο αυτό η κλωνοποίηση ενός ανθρώπου συνιστά προσβολή θεμελιωδών αξιών του ανθρώπου.

Είναι φανερό ότι η ερώτηση «γιατί να μην κλωνοποιήσω τον εαυτόν μου, αφού η επιστήμη μπορεί να το κάνει;» δεν δηλώνει απλώς μία αθώα ματαιοδοξία, ανεξάρτητα από το αν το γνωρίζει ή όχι ο ερωτών. Είναι οι θεσμοί που πρέπει να γνωρίζουν.

Αγλαΐα Αθανασιάδου – ομότιμη καθηγήτρια Βιολογίας-Μοριακής Γενετικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

 

Σχολιο:Το θεμα ειναι πολυσυνθετο και αναγεται στην ματαιοδοξια το δοτη να δει ενα αντιγραφο του εαυτου του με το ερωτημα τι κανει και τι λεει οταν βρεθει απεναντι του.Επισης επειδη πιστευω οτι η προσωπικοτητα δεν κλωνοποιηται πως αντιμετωπιζεις ενα βιολογικο αντιγραφο σου οταν θα σου πει καταμουτρα οτι δεν σε αναγνωρίζει και ακομα περισσοτερο οτι σε μισεί!!!!

Το επεξεργάστηκε Ιανουάριος 11 ο Δροσος Γεωργιος

Το θέμα είναι πολύπλοκο και παρατηρώ πως δεν εξάπτει την περιέργεια των ανθρώπων σήμερα, σε αντίθεση με αυτό που συνέβη την εποχή της Dolly.

 

Η γνώμη μου είναι πως τίποτε εφικτό στη φύση δεν παραβιάζει τη φύση. Ή, καλύτερα, δεν παραβιάζει το Σύμπαν και την εν γένει φύση, ακόμη και εάν οδηγεί σε τοπικά φαινόμενα καταστροφής. Οι ατομικές βόμβες είναι ένα παράδειγμα. Δεν παραβίασαν τη φύση, αντιθέτως βασίστηκαν σε φαινόμενα της φυσικής, τα οποία είναι εν δράσει ανά πάσα στιγμή σε κάθε αστέρι του Σύμπαντος εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Την τοπική φύση αλλά και τον πολιτισμό εκεί που έπεσαν, τα κατέστρεψαν. Και τι συνέβη μετά; Ο φύση και ο πολιτισμός διαχύθηκαν εκ νέου στο σημείο της καταστροφής, όπως συμβαίνει μετά από κάθε καταστροφή, ακόμη και τις πραγματικά μεγάλες, όπως της Περμίου και της Κρητιδικής. Ακόμη και εάν εξαφανισθεί όλη η ζωή, ή όλη Γη, ή όλο το Ηλιακό σύστημα, θα πρόκειται απλώς για την επίσπευση ενός προδιαγεγραμμένου φαινομένου. Φυσικά θα θέλαμε όλοι να μη συμβεί σήμερα, τώρα που ζούμε εμείς και τα παιδιά μας εδώ επάνω, αναβάλλοντάς το ώστε να αντιμετωπίσουν οι απόγονοι ημών.

 

Για εμένα το ερώτημα είναι "γιατί δεν ασχολείται το κοινό με την κλωνοποίηση;" Μα υπάρχουν τόσα ερεθίσματα, με τι να πρωτοαπασχοληθεί κανείς; Μήπως ασχοληθήκαμε και εμείς καθόλου με την πενικιλίνη, τον δαμαλισμό, τη μεταμόσχευση νεφρού, την τεχνητή βαλβίδα στην καρδιά, τα τεχνητά μέλη, τόσα πράγματα που κάποτε θάμπωσαν τους ανθρώπους ως καινοτομίες και σήμερα είναι κοινοτυπίες; Και μη νομίζετε πως δεν οδήγησαν σε προβλήματα, ακόμη και ηθικής, νομικής, οικολογικής και οικονομικής φύσεως. Εξαιτίας αυτών υπερχρεώθηκαν τα συστήματα υγείας (και στην Ελλάδα, κατ' εξοχήν στην Ελλάδα) και πληρώνουμε αυτούς τους υπερεξωφρενικούς φόρους ώστε να ζουν οι πρόγονοί μας (οι μισοί εξ αυτών με κάποιου βαθμού άνοια), καταναλώνοντας συντάξεις επί 35 και πλέον χρόνια, έχοντας εργαστεί λιγότερα και σε υποπληθωριστικές συνθήκες. Και η πρόσβαση σε αυτές τις μεθόδους δεν είναι κατανεμημένη ομαλά. Το σχήμα είναι το εξής: Θα σκοτώσουμε ένα παιδάκι στη Βραζιλία ή την Τουρκία και το νεφρό του θα μεταμοσχευθεί σε έναν Αμερικάνο ή Βορειοευρωπαίο. Και δημιουργήσαμε νέα, ανθεκτικά μικρόβια (και έντομα) και, και, και.

 

Η γνώμη μου είναι πως η κλωνοποίηση είναι ένα εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό και για κακό σκοπό, με την επισήμανση πως το καλό για εμένα μπορεί να είναι κακό για εσένα.

 

Τώρα, εκτός από της προφανείς ιατρικές χρήσεις (πχ κλωνοποίηση υγειών κυττάρων που παράγουν για παράδειγμα ένα ένζυμο ή μια ορμόνη και εμφύτευσή τους σε ανεπαρκούντα οργανισμό), γιατί να θέλει να κλωνοποιήσει κάποιος έναν ολόκληρο άνθρωπο; Ο άνθρωπος αυτός θα είναι ακριβός και θα έχει αρκετά προβλήματα υγείας (μέχρι τουλάχιστον να τελειοποιηθεί η τεχνική). Δεν γνωρίζω. Μια δυστοπική προσέγγιση θα πρότεινε την κλωνοποίηση ενός δικτάτορα (δείτε "Τα παιδιά της Βραζιλίας", 1978), ή ατόμων με κάποιο εξαιρετικό χαρακτηριστικό (υπερεργάτες, υπερστρατιώτες, μπα, τα ρομπότ θα στοιχίζουν φθηνότερα μέχρι τότε και θα είναι πιο αξιόπιστα), ή απλώς τον ναρκισσισμό κάποιου πλουσίου ατόμου (που θα ανασταλεί όταν κατανοήσει πως δεν υπάρχει πνεύμα που να μπαινοβγαίνει από κορμί σε κορμί και πως η συνείδηση είναι ιδιότητα του κάθε εγκεφάλου ξεχωριστά, ακόμη και του κλωνοποιημένου, όπως άλλωστε συμβαίνει στους ομοζυγώτες διδύμους).

 

Κίνητρα για όλα αυτά; Τι άλλο; Εξουσία, δόξα, χρήμα. Μήπως θα είναι η πρώτη φορά;

Επειδη η Κλωνοποιηση δεν μπορει να αναπαραγει πολιτισμο και κουλτουρα!!!!

 

AD LIBITUM

1. Είμαι άλφα χρονών κι Ευρωπαίος έως τη μέση

των Άλπεων ή των Πυρηναίων

το χιόνι μήτε που άγγιξα ποτέ

 

δεν υπάρχει ούτ’ ένας που να μ’ εκπροσωπεί

πόλεμος και ειρήνη μ’ έφαγαν από τις δύο μεριές

ό,τι απομένει αντέχει ακόμη

 

ως πότε

φίλοι

 

θα σηκώνουμε το αφορεσμένο παρελθόν

γιομάτο βασιλιάδες και υπηκόους

 

προσωπικά

νιώθω σαν αποπλανημένο κυπαρίσσι

 

που δεν του ‘μεινε καν μια πλάκα τάφου

μόνον άδεια οικόπεδα κοτρόνια μάντρες

κι ο απαρηγόρητος βοριάς

χτυπώντας πέρα στα ψηλά τα τείχη των εργοστασίων

 

έγκλειστοι όλοι μας εκεί δουλεύουμε όπως

άλλοτε μέσα στην Ιστορία

 

τα

Επερχόμενα

 

χρόνια χυμένα θα ‘λεγες ακάθαρτο πετρέλαιο

που του βάλανε φωτιά

 

βοήθεια

 

Rintrah roars and shakes

his fires in the burden’ d air

 

δύστυχο καταμόναχο ένα μου

 

τι θ’ απογίνεις

θα σε φάνε από το πλάι πέντε-εξ μηδενικά

 

και πάει τετέλεσται

 

να τηνε από τώρα κιόλας

 

ντύνεται Μοίρα η Εξουσία και σου σφυράει

 

Ad Libitum.

 

2. Ξέρω

 

δε θα μου το συγχωρέσει ο χρόνος

που τον έβαλα σε δοκιμασία: ή εγώ ή εκείνος

 

προτείνω τη ζωή με την κάννη στον κρόταφο

και περιμένω

 

σβήνονται οι μάχες οι μεγάλες της ‘Ισσού της Πραισθλαύας

 

του Αούστερλιτς

ευτυχώς δεν έχει μνήμη ο γύρω αέρας

επιμένει να μυρίζει ρόδο

και να σε τιμωρεί

την ώρα που πανάθλιος πεθαίνεις

 

έτοιμος στη σειρά πίσω απ’ τους άλλους

για τον έλεγχο των διαβατηρίων

μ’ έναν σάκο αεροπορικό στον ώμο

 

γέρνεις λίγο απ’ τό ‘να μέρος

το μέρος της φθοράς

 

σε γλυκό χαμηλόφωνο τόνο ακούς μετά το καμπανάκι

«αναχώρησις ύπ’ αριθμ. 330 πτήσις της Panamerican

δια Ριάντ Καράτσι Νέο Δελχί Χογκ-Κογκ»

 

αναλογίζεσαι τα όριά σου

πάντοτε μέσα στο κοπάδι

που τ’ οδηγεί μια συνοδός εδάφους

αδιάφορη εντελώς για την προσωπική σου τύχη

 

ενώ στο βάθος μια κινούμενη φευγαλέα οροσειρά

εξακολουθητικά σου δίνει την εντύπωση ότι ταξιδεύεις

 

περνάν μπρος απ’ τα μάτια σου

του Κάτω Κόσμου τ’ αγροκτήματα

με τις μαύρες φράουλες και τ’ ασύμμετρα ορχεοειδή

 

τους κρωγμούς των ορνέων

και την πλήρη απολίθωση

 

όπου μέλλει να ενταχθείς

 

συ ο μικρός

να τα βάλεις με τα φυσικά φαινόμενα

μεγεθυμένος μόνο από τη σκέψη

 

(σάμπως θά ‘παυε ποτέ της

ν’ αθροίζει φως μια λεύκα

επειδή από νου σου συ της το αφαιρούσες)

 

συ σι έλασσον

συ σί έλασσον

 

ελάχιστο κομμάτι μουσικής που αντέχει

ανάμεσα σε γαλαξίες και νεφελώματα

 

να δίνει σήμα και να κυματίζει

 

Ad Libitum.

 

3. Πάει καιρός που δεν έχω πει μια λέξη

σαν να μ’ αγνόησαν τα γεγονότα

ή και το αντίστροφο

 

φαινόμενο φαίνεται στάθηκα

γι’ αυτούς που ακούν τη νύχτα

 

πως μια πένα γρατσουνίζει

όμοια γάτος επάνου στην κλειστή

πόρτα του Άγνωστου

 

οι φύλακες

 

ανέκαθεν υπήρξανε πρόσωπα αισχρά

personae turpes όπως λεν στα Νομικά

και η τέχνη sine re

 

αν έτεινε αποκλειστικά να υποκατασταθεί στο εκάστοτε

φυλασσόμενο ιερό

πρόσωπο ή κι εξανδραποδισμένο σύνολο

 

είναι που μια ζωήν ολόκληρη

έξω απ’ τα τείχη κυνηγάω φωνές

συγκεκριμένα: μία φωνή

 

που ελευθερώνεται σαν κόρη ωραία και βάλνεται

να τρέχει

 

με τους μικρούς γλουτούς και τα μεγάλα

ξέπλεκα μαλλιά

νερά του Ιορδάνη

 

χυμένα επάνου στον νυχτερινό ουρανό

 

Ad Libitum.

 

4. Έτσι συμβαίνει

να παραστρατίζω κάποτε

για το καλό μου

 

έτυχε κι έχανα το νήμα

 

της Αριάδνης δεν εξετυλίχθηκε ποτέ ως το τέλος

 

ποιος να συνεχίσει

 

μέσα σ’ επαναστάσεις και πολέμους μεγαλώσαμε όλοι

 

εξού στο μέτωπό μας

 

το σημάδι της σφαίρας που δεν έπεσε

ανά πάσα στιγμή εξακολουθεί να προκαλεί το θάνατο

 

εννοείτε κείνο που εννοώ

 

κάτι συμβαίνει που δεν έσωσε ποτέ να το εντοπίσουμε

τις νύχτες τις γλυκές όταν το γιασεμί σ’ εξουθενώνει

κι από νερά τρεχούμενα

 

κάπου

 

κάποιο αξήγητο ανατρίχιασμα

 

δίνει ώθηση στα χόρτα

θα ‘λεγες ανεβαίνει από μια κινητή

κλίμακα κι ολοένα καταπάνω σου

 

μεγαλώνει να: η θεά Φυτώ με το τεράστιο τούμπανο

 

κι οι ξυπόλυτες δούλες με το μαλλί τους δάδα

μπουμ το πόδι αριστερά μπουμ το πόδι δεξιά

 

η φιλότης το νείκος

η φιλότης το νείκος

 

η παλιά ευρυθμία

 

σαράντα τόσα μέτρα ψηλά πάνου απ’ τη θάλασσα

 

το σπίτι με τα τρία του τόξα

 

κι οι μεγάλοι όρθιοι φοίνικες με τ’ αδεία τους ακρόκλωνα

σαλεύοντας στον ύπνο μου

τον άνεμο τον βόρειο

 

Ad Libitum.

 

5. Είναι γεγονός

έχω μπει για τα καλά μέσα στο ναρκοπέδιο

διό και δεν φοβάμαι να μιλήσω

να μη λύσω το αίνιγμα

που ευχήθηκαν κι οι εχθροί μου κάποτε

 

αγνοώντας πόσο άχρηστο είναι να επαγγέλλεσαι τον σκοτεινό

 

καταμεσής στη Δήλο Απόλλωνα

 

όλονα τον εαυτό σου έχοντας

μεταβάλει σε ομοίωμα κέρινο

απ’ αυτά που βλέπεις στο Μουσείο της Κυρίας Τυσσώ

τι σόι πολιτισμένοι θα ‘μασταν

 

αν ο νους μας δεν πήγαινε ολοένα στην

 

Κιμμερία τη δύσμοιρη

 

που κατάντησε στα χρόνια μας

 

να θεωρείται λέει κι αξιοζήλευτη

 

όταν εδώ ένας Όμηρος πάντοτε με την πρέπουσα

σε φορέα της ελληνικής αξιοπρέπεια

 

έστεργε απλώς να συμπονεί:

Κιμμερίων ανδρών δήμός τε πόλις τε

 

ηέρι και νεφέλη κεκαλυμμένοι

 

ουδέ ποτ’ αυτούς Ηέλιος φαέθων καταδέρκεται ακτίνεσσιν… αλλ’

επί νυξ ολοή

τέταται δειλοίσι βροτοίσι

 

το λοιπόν

 

για φως και για γαλάζια πέλαγα τώρα να μιλάμε;

αμέ για ηλιοτρόπια; για Ελένες;

 

μόλο που

 

από τις τοιχογραφίες της Θήρας κι από τα ψηφιδωτά

λάμποντα της Ραβέννας άγγελμα θεϊκό εξακολουθεί

να εξαποστέλλεται άμεσα

 

όπως κείνο το κάτι επιπλέον κι ασύλληπτο

που για μια στιγμή ο γηραιός αλιέας

 

αντιλαμβάνεται άστραψε

 

υστέρα τ’ αλησμονάει πάει στην Αγορά κι απ’ το πανέρι του

άχνα χρυσή εξακολουθεί ν’ ανέρχεται

 

η ποίηση ανέρχεται

 

άλλη μια φορά

 

χάνεται από την υπόστασή σου Έλληνα σκληροτράχηλε

να εμπνέεσαι άντε

 

Ad Libitum.

 

6. Φίλησε με θάλασσα προτού σε χάσω

 

απ’ τα μάτια μου πέρασε μια χώρα

βράχων μ’ αψηλά τεράστια μοναστήρια

και μικρούς δοκίμους μοναχούς όπως εγώ

τακτικά κομίζοντας κλώνους ροδιάς

 

κοριτσιών εσώρουχα διάφανα

κι άλλα της τελετουργίας άχραντα

 

λόγια όπως «βοριάς»

ή «θέρος» ή και «αέτωμα»

στον όρθρο

 

επάνου είναι που αναλογίζομαι

 

πόσο ελάχιστα είμαστε

πραγματικοί

και η σφαίρα μας

 

μία μηχανή όπου καμιά

βίδα κανείς μοχλός κανένα

έμβολο δεν εβρέθηκε στη θέση του

 

εν τοσούτω

 

λειτουργεί και οι μυριάδες

βόνασοι κερασφόροι που είμαστε

 

κουτουλώντας παγαίνουμε όπου λάχει

 

να φανεί το ευλογημένο χέρι

όπως μες στις χρυσές εικόνες

 

ανεξήγητα μετακινούνται οι θάμνοι

πνοή νιώθω να με παίρνει

ελαφρά στο νερό

 

υπογράφω και χάνομαι

 

Ad Libitum.

 

7. Και ιδού το τελικό συμπέρασμα: να ‘σαι ο αριστοκράτης αλλ’

από την ανάποδη

του λευκού σιδερωμένου σου μανικετιού

να «κάνεις συμφωνίες με τον Άγιον»

 

που λέει κι ο Μακρυγιάννης

ξέροντας

 

να φέρεσαι όπως η βροχή στους τσίγκους

 

ρυθμικά με ανωτερότητα

 

είδα πάντοτε τις πράξεις που έτειναν

με τρόπο δόλιο να μ’ εξουθενώσουν

 

τι να πει κανείς

 

εωσότου γίνουμε άνθρωποι που να μη μας ανιά η υγεία

θα ταξιδεύει παραπλανητικά μέσα στο διάστημα

κάποια μη χτυπημένη από κανέναν Ομορφιά

 

είδωλο που ακόμη

 

ξέρει να διατηρεί το ύφος του ελαιόδεντρου

 

ανάμεσα στους Σκύθες

και θα μας επιστραφεί

σαν ωραία ηχώ από τη Μεσόγειο

μυρίζοντας ακόμη πελαγίσιο γίδι

 

ο ένας για τον άλλονα Οδυσσέα

πάνω σε μια σχεδία

 

αιώνες τώρα

 

φωνάζω ελληνικά κι ούτε που μου αποκρίνεται κανένας

 

είναι που πλέον δε νογάει κανένας

τι πάει να πει αντανάκλαση μεσημεριού

πως κι από που ακουμπάει τ’ ωμέγα στο άλφα

ποιος εντέλει αποσυνδέει τον Χρόνο

Ad Libitum.

 

ΥΓ. Μόνο που υπάρχει και μια διαφορετική εκδοχή: μη με πιστεύετε

 

όσο γερνώ τόσο λιγότερο καταλαβαίνω

 

η πείρα μου ξέμαθε τον κόσμο.

 

Οδυσσέας Ελύτης – Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας (1982)

http://physicsgg.me/2018/03/21/ad-libitum/

Το επεξεργάστηκε Ιανουάριος 11 ο Δροσος Γεωργιος