Δοκιμή binoviewer Baader Planetarium Mark V

Αγαπητοί φίλοι, η παρακάτω δοκιμή αναρτήθηκε στο astrovox τμηματικά πριν τρία χρόνια και με την ευκαιρία της νέας κατηγορίας των δοκιμών τη μεταφέρω κι εδώ. Ότι γράφτηκε τότε ισχύει στο έπακρο και σήμερα και μάλιστα αφού πλέον έχω παρατηρήσει και με άλλα binoviewers φίλων. Έκανα βέβαια κάποιες μικρές αλλαγές στα κείμενα για να συνδεθούν καλύτερα και επιπλέον στο τέλος προσθέτω κάποια νέα σχόλια. Διατηρώ μόνο μια μικρή επιφύλαξη για το κατά πόσο είναι εύκολο σήμερα να βρει κανείς το συγκεκριμένο διοφθάλμιο αφού δεν εμφανίζεται πλέον σε κάποιες ιστοσελίδες. Καλή ανάγνωση!

29/3/2005

Όπως είχα υποσχεθεί σε προηγούμενες συζητήσεις, σας μεταφέρω τις πρώτες μου εντυπώσεις από το νέο binoviewer της Baader Planetarium, το Mark V (5η εξέλιξη του εξαιρετικού αρχικού σχεδίου της Zeiss). Πριν αρχίσω τα ...επιφωνήματα δίνω κάποιες πληροφορίες που πιθανόν ενδιαφέρουν όσους σκέφτονται παρόμοια επένδυση:

Ποιότητα κατασκευής/σχεδίασης

Υπεράνω κάθε κριτικής. Εξαιρετικό φινίρισμα, συναρμολόγηση και συνολική αίσθηση. Πολύ συμπαγής κατασκευή. Το σύστημα ξεχωριστής εστίασης για κάθε προσοφθάλμιο έχει εξαιρετική αίσθηση και κατασκευή. Οι επιστρώσεις όλων των επιφανειών των πρισμάτων είναι "state-of-the-art". Το χρώμα τους είναι πολύ αμυδρό κοκκινωπό, Συνεπώς, το πολύ σημαντικό για την παρατήρηση των DSO πράσινο φώς φαίνεται πως διαπερνά εξ΄ολοκλήρου το οπτικό όργανο χωρίς να ανακλάται στις επιφάνειες των πρισμάτων. (Πιθανότατα οι επιστρώσεις σχεδιάστηκαν έτσι γιατί το ανθρώπινο μάτι στο σκοτάδι βλέπει σχεδόν αποκλειστικά με τα πράσινα φωτόνια, με ασπρόμαυρη αίσθηση βέβαια). Το άνοιγμα εμπρός από το πρίσμα εισόδου είναι 28mm, το μεγαλύτερο που συναντάται σε binoviewer σχεδιασμένο για προσοφθάλμιους 1.25" κι όμως η οπτική διαδρομή είναι η μικρότερη που συναντάται, 110mm! Το μόνο αρνητικό που βρίσκω είναι ότι το όργανο δεν συνοδεύεται από κάποιο εγχειρίδιο χρήσης/χαρακτηριστικών, αλλά μόνο από ένα φύλλο που περιγράφει στη μια σελίδα στα αγγλικά τα πλεονεκτήματα του νέου συστήματος στερέωσης των προσοφθαλμίων (εξαιρετικό στη χρήση) και στην άλλη σελίδα τα γενικά χαρακτηριστικά του οργάνου στα γερμανικά!

Εστίαση

Είναι το μέγα θέμα με τα binoviewer, ιδίως για νευτώνεια τηλεσκόπια όπως το δικό μου (Orion Optics GX250 f/4.8 ). Εξ΄ αιτίας της οπτικής διαδρομής του φωτός μέσα από το σύστημα πρισμάτων, χρειάζεται ο εστιαστής να μπορεί να εισέλθει στο τηλεσκόπιο 3-4 ίντσες πιο μέσα από τη συνηθισμένη θέση εστίασης. Αυτό δε γίνεται εύκολα στα νευτώνεια (και όχι μόνο) και γι αυτό οι εταιρίες συνοδεύουν τα binoviewer με ειδικά συστήματα φακών (τύπου Barlow) που τοποθετούνται μπροστά απ' αυτά και επιτρέπουν την εστίαση με λιγότερη διαθέσιμη διαδρομή του εστιαστή. Αναγκαστικά όμως αυξάνουν και τη μεγέθυνση. Οι φακοί αυτοί έχουν επιπλέον το ρόλο της διόρθωσης του χρωματικού σφάλματος που εισάγουν τα πρίσματα και τη διόρθωση της κόμης (coma) ενός νευτώνειου. Είχα την τύχη, λίγο πριν την αγορά, η Baader να κατασκευάσει ένα νέο τέτοιο φακό (glasspath corrector) μεγάλης διαμέτρου και βελτιωμένου σε σχέση με τους μικρότερους. Η μεγέθυνση που προκαλεί είναι 1,7Χ. Έχει 3 διακριτά οπτικά στοιχεία, πλήρως πολυεπιστρωμένα με εξαιρετικές επιστρώσεις. Δίνουν ίσως τις αμυδρότερες πρασινωπές ανακλάσεις που έχω δει ποτέ (μαζί με τους αντικειμενικούς φακούς των κιαλιών Miyauchi, και τους προσοφθάλμιους και αντικειμενικούς φακούς της TeleVue.). Το άνοιγμά του είναι 40mm και το όλο σύστημα προορίζεται για εστιαστή 2". Άλλαξα λοιπόν τον εστιαστή με τον τύπου crayford της Baader και μετακίνησα το δευτερεύον κάτοπτρο 10mm πιο μπροστά. Πέτυχα έτσι, με το δεδομένο εύρος κίνησης του εστιαστή, να εστιάζει το binoviewer με οποιονδήποτε προσοφθάλμιο και επίσης να είναι δυνατή η φωτογράφηση prime-focus. Με τη χρήση ενός extension tube 35mm 2" εστιάζουν όλοι οι προσοφθάλμιοι όταν δεν χρησιμοποιείται το binoviewer. Το extention tube είναι απαραίτητο λόγω της μικρής διαδρομής του εστιαστή.

Αύξηση βάρους του οπτικού σωλήνα

Αν και το binoviewer μόνο του ζυγίζει λίγο κάτω από 800gr, μαζί με το glasspath corrector, δεύτερο προσοφθάλμιο και το νέο εστιαστή, ο οπτικός σωλήνας επιβαρύνεται στο εμπρόσθιο μέρος του με περίπου 1,5kg και μάλιστα εκτός άξονα. Για να ενισχύσω τα τοιχώματα του αλουμινένιου οπτικού σωλήνα, τοποθέτησα εσωτερικά δύο μικρά ξύλινα πηχάκια βαμμένα μαύρα ματ και πάνω σ' αυτά βιδώθηκε ο εστιαστής. (Τα πηχάκια δεν εμποδίζουν πουθενά, ούτε φαίνονται. Όποιος θέλει να στηρίξει κάτι βαρύ στον εστιαστή του χωρίς να αλλοιώνεται στο παραμικρό η ευθυγράμμιση, μπορεί να τοποθετήσει τέτοια εσωτερικά.) Έτσι, κατά την παρατήρηση με το binoviewer, το βάρος του 10ιντσου φτάνει τα 11kg και η στήριξη EQ-5 (πάντα με μασίφ ξύλινο τρίποδα) δυσκολεύεται λίγο αν δεν είναι προσεκτικά ζυγισμένη. Πάντως οι ταλαντώσεις παρέμειναν πολύ χαμηλές. Όμως στο μέλλον, μάλλον θα χρειαστεί μια ισχυρότερη και ποιοτικότερη στήριξη.

Παρατηρήσεις

Το μοναδικό ζευγάρι ομοίων προσοφθαλμίων που έχω μέχρι στιγμής (2005), είναι δύο Meade 3000 Plossl 25mm, με εξαιρετική οξύτητα και πολύ καλή συνολική ποιότητα. Για να αποφύγω ακριβά λάθη αποφάσισα να παραγγείλω άλλα σετ αφού δοκιμάσω τους διάφορους μονούς προσοφθαλμίους μου και βγάλω ασφαλή συμπεράσματα. Με τα 25mm η μεγέθυνση παρατήρησης είναι 80Χ.

Με αυτή τη μεγέθυνση παρατήρησα τη Σελήνη και το Δία.

Τι να πρωτοπεριγράψω! Υποτίθεται ότι ήμουν διαβασμένος για τις βελτιώσεις που προσφέρει ένα καλό binoviewer, αλλά έμεινα με ανοιχτό το στόμα! Ποτέ και σε οποιεσδήποτε συνθήκες δεν είδα τη Σελήνη τόσο αληθινή, με τέτοιο κοντράστ, λεπτομέρεια, ανάγλυφο, αποχρώσεις εδάφους (sic). Μια τεράστια βραχώδης σφαίρα εκπληκτικής ομορφιάς και ποικιλίας βρέθηκε στο οπτικό μου πεδίο, με τρόπο που για τον οποίο η (άψογη) παρατήρηση με το ένα μάτι ποτέ δε με προετοίμασε. Η αίθηση συγκρίνεται μόνο με την πρώτη θέα του δορυφόρου μας μέσα από τηλεσκόπιο! Μετά από 20 χρόνια ξαναανακάλυπτα τη Σελήνη!

Αναλυτικότερα: κάθε μικρολεπτομέρεια που στη μεγέθυνση των 80Χ με το ένα μάτι μόλις ξεχωρίζει, με το binoviewer γίνεται εύκολα αντιληπτή, οι μικροσχηματισμοί γίνονται σαφέστεροι, το έδαφος παύει να έχει μόνο αποχρώσεις του γκρίζου. Το βόρειο τμήμα της Mare Imbrium έχει απόχρωση σαφώς θερμότερη του γκρί, αποκλίνοντας αλάνθαστα προς το μπεζ-καφέ, μέχρι το σαφές όριο νοτιότερα όπου ξαναγίνεται ουδέτερη. Αν και η Σελήνη ήταν σχεδόν Πανσέληνος (νύχτα 24-25/03/05) το κοντράστ της εικόνας ήταν εκπληκτικό και οι συνήθως αδιόρατοι κρατήρες ξεχώριζαν καθαρά και με λεπτομέρειες. Κλείνοντας οποιοδήποτε μάτι η εικόνα επέστρεφε στη συνηθισμένη της ποιότητα, σχεδόν απαράδεκτη σε σχέση μ' αυτή των δύο ματιών. Τελικά ο εγκέφαλός μας κάνει φοβερή δουλειά συνδυάζοντας τα κοινά δεδομένα από τα δύο μάτια και απορρίπτοντας τα μη κοινά που προέρχονται από τις ατέλειες του κάθε ματιού!

Μεγάλη εντύπωση μου έκανε η απόλυτη «απουσία» των πρισμάτων από την οπτική διαδρομή. Πίστευα ότι οπωσδήποτε θα είναι ορατή κάποια μικρή χρωματική εκτροπή από τη διάθλαση των πρισμάτων, όμως πέρα από την ελάχιστη που έχουν οι ίδιοι οι προσοφθάλμιοι στα άκρα του πεδίου, δεν παρατήρησα καμιά άλλη! Απεναντίας, τα άκρα του πεδίου μου φάνηκε ό,τι βελτιώθηκαν γενικότερα. Προφανώς το glasspath corrector κάνει άριστες διορθώσεις, αλλά βέβαια παίζει ρόλο και η μετατροπή του φωτεινού κώνου από f/4.8 σε f/8.2 (4.8x1.7=8.2).

Παρατηρώντας το σύστημα του Δία οι εντυπώσεις ήταν ανάλογες. Μεγάλη αύξηση του κοντράστ στον πλανητικό δίσκο όταν και τα δύο μάτια ήταν ανοιχτά, και σαφέστερο χείλος. Οι δορυφόροι γίνονται πραγματικές τελίτσες (είμαστε σε χαμηλή μεγέθυνση) και εξαφανίζονται οι όποιες ακτινικές ατέλειες. Το σύστημα αποκτά μια στιλπνότητα που θυμίζει στατικό μοντέλο.

Περί τρισδιάστατης (στερεοσκοπικής) εικόνας

Κάθε φορά που διάβαζα για τρισδιάστατη αίσθηση με ένα binoviewer, ομολογώ ό,τι χαμογελούσα για την πλάνη, αφού με ένα φακό/κάτοπτρο δεν υπάρχουν δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες (παράλλαξη) για να δημιουργηθεί η τρισδιάστατη εικόνα. Εξάλλου, ακόμη και με δύο φακούς όπως στα κιάλια, τα αντικείμενα του ουρανού είναι υπερβολικά μακριά για να υπάρχει οποιαδήποτε παράλλαξη. Η πράξη όμως δείχνει πολύ διαφορετική. Στη Σελήνη η αίσθηση της σφαίρας αντί δίσκου είναι πολύ έντονη και προσπαθώ να δώσω μια εξήγηση γι αυτό μέσω της διαφορετικής προοπτικής που εμφανίζουν οι διάσπαρτοι κυκλικοί κρατήρες (που λόγω της σφαιρικότητας της Σελήνης φαίνονται σαν ελλείψεις όταν απέχουν από το κέντρο της). Πιθανόν αν η Σελήνη ήταν λεία σφαίρα χωρίς τους κρατήρες, η όποια τρισδιάστατη αίσθηση να εξαφανιζόταν. Στον Δία επίσης είναι πάρα πολύ εύκολο να ξεγελαστεί κανείς και να «δει» τους φωτεινότερους δορυφόρους του πιο μπροστά από τους άλλους.

Χρησιμοποιώντας μονούς προσοφθάλμιους 32mm, 20mm, 6.7 mm (UWA), 4mm διαπίστωσα ότι η οπτική ποιότητα του binoviewer ήταν η ίδια και στις μεγάλες μεγεθύνσεις. Οξύτητα ειδώλου και απουσία εκτροπών ήταν τα σταθερά χαρακτηριστικά του. Στα 32mm υπήρχε ένα βινιετάρισμα τόσο μικρό που με έναν Ultima 30mm δεν είναι πλέον ορατό. Πιθανότατα με ένα τηλεσκόπιο μεγαλύτερου εστιακού λόγου να μην υπάρχει βινιετάρισμα ούτε στα 32mm.

Η παραπάνω δοκιμή αναφέρεται στην παρατήρηση του Ηλιακού συστήματος με σχετικά χαμηλή μεγέθυνση (80Χ). Οι επόμενες δοκιμές θα αφορούν μεγάλη μεγέθυνση (335Χ) με τη χρήση δύο ορθοσκοπικών Baader 6 mm (Σελήνη, Δίας, Κρόνος, διπλοί αστέρες) καθώς και παρατηρήσεις Deep Sky Objects σε σκοτεινό ουρανό και χαμηλές-μεσαίες μεγεθύνσεις. Φυσικά τα αποτελέσματα θα τα μοιραστώ μαζί σας...

23/4/2005

Επιτέλους μετά από σειρά εβδομάδων με ανέμους και πολύ κακό seeing, μπόρεσα την Τετάρτη 20/4/05 να δοκιμάσω το binoviewer της Baader και σε υψηλές μεγεθύνσεις. Για λίγες ώρες (23:00-3:00) το seeing έγινε εξαιρετικό και επικράτησε άπνοια. Στις προηγούμενες μέρες φρόντισα να προμηθευτώ δύο ζευγάρια εξαιρετικών προσοφθαλμίων: τους Genuine Ortho (oρθοσκοπικούς) 6 mm της Baader Planetarium και τους Plossl 8 mm της TeleVue. Το κριτήριο επιλογής ήταν η καταλληλότητα τους για πλανητική παρατήρηση (μόνο τέσσερα οπτικά στοιχεία, πλήρεις επιστρώσεις άριστης ποιότητας, και συνεπώς υψηλό κοντράστ και ανάλυση). Με τους Baader 6 mm η πραγματική μεγέθυνση στο binoviewer είναι τελικά 340Χ και με τους TeleVue 8 mm είναι 245Χ. Οι μεγεθύνσεις αυτές διαφέρουν λίγο από τις θεωρητικές, γιατί η πραγματική μεγέθυνση που προκαλεί το glasspath/coma corrector ποικίλει ελαφρά ανάλογα με τη θέση του εστιακού επιπέδου κάθε προσοφθάλμιου. Η παρατήρηση σε τέτοιες μεγεθύνσεις έδωσε πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα όπως και νωρίτερα σε χαμηλή μεγέθυνση.

Σελήνη

Ήταν ολοφάνερο ότι αν υπάρχει καλύτερος τρόπος να την παρατηρήσει κανείς, αυτός είναι να βρεθεί σε πραγματική τροχιά γύρω της! Αν και την παρατηρούσα πάντα με σχολαστική ευθυγράμμιση των κατόπτρων του 10ιντσου και πολύ καλούς προσοφθάλμιους φακούς, ποτέ δεν είχα τέτοια αντίληψη της μικρολεπτομέρειας και του ανάγλυφου όπως στην παρατήρηση με τα δύο μάτια. Για παράδειγμα, με μεγέθυνση 245Χ (Televue 8 mm), στον πυθμένα του κρατήρα Πλάτωνα φαίνονται πλέον όχι μόνο περίπου 10-12 κρατηρίσκοι (βρίσκονται έχοντας λεπτομερή φωτογραφία του στο χέρι) αλλά και οι διαφορές στους τόνους του εδάφους. Οι μικρότεροι κρατήρες που φαίνονται είναι της τάξης των 1000 m! Με μεγέθυνση 340Χ (Baader 6 mm) οι 3-4 μεγαλύτεροι κρατηρίσκοι ξεχωρίζουν πλέον εύκολα, όχι σαν σημαδάκια αλλά σαν κανονικοί σχηματισμοί με χείλος και εσωτερικό. Λόγω της υψηλής όμως μεγέθυνσης, το κοντράστ μειώνεται κάπως και οι διαφορετικοί τόνοι του εδάφους του Πλάτωνα δεν είναι πλέον το ίδιο ορατοί.

Η διαθέσιμη λεπτομέρεια είναι πλέον τόση πολλή και τόσο ευδιάκριτη, ώστε μπορεί να περάσει κανείς ώρες παρατηρώντας μόνο μια μικρή περιοχή του Σεληνιακού δίσκου. Όμως εκείνο που με κράταγε μπροστά στους προσοφθάλμιους ήταν η τρομερή αληθοφάνεια και η αίσθηση της κλίμακας των μεγεθών. Η εικόνα μπορεί να μην είναι αληθινά τρισδιάστατη, όμως η αντίληψη του ύψους των σχηματισμών σε σχέση με το μήκος τους είναι έντονη. Αν επιπλέον γνωρίζει κανείς τις διαστάσεις ενός κρατήρα (π.χ. 20km) μπορεί εύκολα να τον συγκρίνει με το μέγεθος μιας πόλης ή πεδιάδας και στη συνέχεια να έχει μόνιμη την αντίληψη των μεγεθών στο τοπίο που παρατηρεί. «Τοπίο» λοιπόν είναι κατάλληλη λέξη για να αποδώσει το αίσθηση των κοντινών επισκέψεων στις περιοχές της Σελήνης, μέσω των δύο προσοφθαλμίων. Ιδίως οι περιοχές με πλάγιο φωτισμό αποκτούν μεγάλο ενδιαφέρον και γοητεία ακόμη και για μάτια συνηθισμένα στο σεληνιακό τοπίο.

Όση ώρα παρατηρούσα το φεγγάρι, πέρασαν από μπροστά του οι σιλουέτες πολλών τεχνητών δορυφόρων της Γης, με κατεύθυνση από Νότο προς Βορρά. Αν και το πέρασμα από το μικρό οπτικό πεδίο διαρκούσε κλάσματα του δευτερολέπτου, πρόλαβα να αντιληφθώ διαφορετικά μεγέθη και ταχύτητες δορυφόρων. Εκείνοι που πέρναγαν γρηγορότερα φαίνονταν και μεγαλύτεροι λόγω χαμηλότερης τροχιάς. Σχήματα δεν ήταν δυνατόν να προσδιορίσω σε τόσο μικρό χρόνο αλλά αν ήταν ακίνητοι θα φαίνονταν με σαφήνεια.

Κρόνος

Με μεγέθυνση 254Χ είδα τον ωραιότερο Κρόνο που έχω δει ποτέ. Πρώτη έκπληξη ήταν η ένταση των αποχρώσεων. Φυσικά δεν έβλεπα τα χρώματα των φωτογραφιών αλλά η διαφορά από την παρατήρηση με ένα μάτι ήταν αισθητή και για πρώτη φορά είχα την ελαφρή εντύπωση ενός ωραίου κίτρινου και μπεζ/χρυσαφί. Στο δίσκο του πλανήτη ξεχώρισαν άλλες δύο ζώνες πλην της ισημερινής, λόγω του αυξημένου κοντράστ, και σε διαφορετικές αποχρώσεις από το δίσκο ή τους δακτυλίους. Κάποιες πολύ σπάνιες στιγμές είχα την αίσθηση ότι και μια ακόμη ζώνη ξεχώριζε αλλά πολύ αμυδρά και φευγαλέα. Χωρίς το binoviewer οι αποχρώσεις φαίνονται ομογενοποιημένες και ελαφρά «ξεθωριασμένες». Ευκολότερα φάνηκαν και οι διαβαθμίσεις των τόνων στον δακτύλιο B (σκοτεινότεροι τόνοι εσωτερικά, που ξανοίγουν με «σκαλοπάτια» προς τα έξω). Ξεκάθαρα είδα και το Encke minima, (διαφορετικό από το Encke division, βλ. παρακάτω), την ελαφρά σκοτεινότερη ζώνη στη μέση του εύρους του εξωτερικού δακτυλίου Α.

Με μεγέθυνση 340Χ το γενικό κοντράστ και η αίσθηση των χρωμάτων μειώθηκε κάπως, αλλά το χώρισμα Cassini διαγραφόταν καλύτερα έχοντας αισθητό εύρος. Η έκπληξη ήρθε παρατηρώντας σχολαστικά την εξωτερική άκρη του δακτύλιου Α. Επιτέλους μετά από χρόνια προσπαθειών και αβεβαιότητας μπορώ να πω ότι κατάφερα να δω φευγαλέα το χώρισμα Encke! (Encke division). Σε στιγμές εξαιρετικού seeing εμφανιζόταν - μόλις ορατό - πολύ κοντά στην εξωτερική άκρη του δακτυλίου. Η θέα του είναι πάντα φευγαλέα και γίνονται πολλές συζητήσεις για την ορατότητά του ή μη με τηλεσκόπια 8"-10". Πολύ κατατοπιστικές πληροφορίες για το ζήτημα, εδώ:

http://www.cloudynights.com/ubbthreads/showflat.php?Cat=0&Number=64689

http://members.leapmail.net/~ericj/encke.html

Το μόνο σημείο στο οποίο το binoviwer δεν προσέφερε κάποια βελτίωση στην παρατήρηση του Κρόνου, είναι η παρατήρηση του σκοτεινού εσωτερικού δακτυλίου C. Αυτός φαίνεται το ίδιο εύκολα (ή δύσκολα) όπως και χωρίς το binoviewer, μάλλον επειδή οι ωφέλειες αντισταθμίζονται από την ελαφρή μείωση της φωτεινότητας της εικόνας.

Δίας

Οι εντυπώσεις είναι κι εδώ ανάλογα θετικές με του Κρόνου. Στις 245Χ μετά από λίγα λεπτά παρατήρησης ο Δίας άρχιζε να θυμίζει τις ανεπεξέργαστες ως προς τα χρώματα φωτογραφίες που δημοσιεύει η NASA. O Δίας έχει στην πραγματικότητα πολύ πιο απαλούς τόνους από τις συνήθεις ερασιτεχνικές φωτογραφίες με web-camera. Είναι ένα αντικείμενο πολύ χαμηλού κοντράστ. Επειδή όμως με το binoviewer είναι εύκολα ορατές πολλές λεπτομέρειες που είναι μόλις ή καθόλου αντιληπτές με το ένα μάτι, (πολυάριθμες ανωμαλίες των δύο κύριων ζωνών, πολλές ανοιχτόχρωμες κηλίδες ιδίως στο Νότιο ημισφαίριο και μια συνολική αίσθηση «σγουρής» λεπτομέρειας), το χαμηλό κοντράστ παίρνει αληθοφάνεια και υπόσταση.

Όμως και μια εντελώς καινούργια διάσταση προέκυψε στην παρατήρηση του πλανήτη. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, ως γνωστόν, αντιλαμβάνεται τις εικόνες μεγαλύτερες όταν βλέπουμε με τα δύο μάτια και ταυτόχρονα αναγνωρίζει ευκολότερα τα σχήματα και τη λεπτομέρεια (σ' αυτά ακριβώς βασίζεται η χρήση του binoviewer.) Μετά από λίγη ώρα παρατήρησης στις 340Χ συνειδητοποίησα ότι το σκηνικό ήταν αρκετά διαφορετικό από τις «μονόφθαλμες» παρατηρήσεις στις 300Χ και 400Χ. Ήταν σαν να είχα καθίσει «πρώτη θέση» σ' ένα θέατρο και να παρακολουθούσα με μεγάλη εγγύτητα και άνεση τους πρωταγωνιστές. Ο πλανήτης δεν έδειχνε πια μακρινός και δύσκολος, αλλά ένα μεγάλο, επιβλητικό σώμα, προσφερόμενο για λεπτομερή παρατήρηση.

Αυτό το φαινόμενο άλλαξε ριζικά και την παρατήρηση των τεσσάρων δορυφόρων του Δία. Κανένας δεν είναι πια μια φωτεινή τελίτσα, αλλά έχουν σαφείς δίσκους με διαφορετικές διαστάσεις, είναι σαν μικρές μπαλίτσες. Νωρίτερα προσπαθούσα να τους ξεχωρίζω με τη λαμπρότητά τους. Τώρα ο Γανυμήδης και η Καλλιστώ ξεχωρίζουν άνετα από τους άλλους δύο αλλά και μεταξύ τους, λόγω της διαφορετικής διαμέτρου τους! Ένα πέρασμα της Ευρώπης και της σκιάς της μπροστά από τον πλανήτη πριν λίγες μέρες, έγινε με μεγάλη αληθοφάνεια και ομορφιά ιδίως στη φάση της εξόδου από το χείλος του Δία.

Διπλοί Αστέρες

Αρκεί να πω ότι ο δίσκος του Airy δεν αλλοιώνεται σε τίποτα από την παρεμβολή του binoviewer της Baader. Έτσι, για παράδειγμα ο διπλός «ζ» του Βωώτη που έχει διαχωρισμό 0,9arcsec (0.7arcsec κατά άλλες πηγές) έδειξε ξεκάθαρα δύο δίσκους του Airy σε επαφή μεταξύ τους. Και πάλι η εικόνα ήταν πιο άμεσα αντιληπτή με το binoviewer. Όταν το seeing δεν είναι άριστο, η χρήση του θα βοηθήσει πολύ να αξιοποιηθούν οι λίγες στιγμές σταθερότητας, αφού η λεπτομέρεια ανάμεσα στους δακτυλίους περίθλασης που «χορεύουν» γίνεται πιο εύκολα και γρήγορα ορατή.

Συμπεράσματα

Όλα τα παραπάνω «θαυμαστά», πρέπει ασφαλώς να αποδοθούν πρώτα στην ποιότητα του τηλεσκοπίου και ασφαλώς στην ικανότητα του εγκεφάλου να συνδυάζει τις δύο εικόνες με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στη συνέχεια, το ότι ένα όργανο που παρεμβάλλει σημαντική ποσότητα γυαλιού (πρίσματα με πολλές επιφάνειες-πηγές προβλημάτων συνήθως), κατορθώνει να διατηρήσει ακέραια την οπτική ποιότητα του τηλεσκοπίου και μάλιστα σε όλο το οπτικό πεδίο (βελτιώνοντας ταυτόχρονα και την κόμη), δείχνει ότι έχει κατασκευαστεί με εξαιρετικές προδιαγραφές και προσοχή, και βρίσκεται στην αιχμή της τεχνολογίας. Κατά την άποψή μου, ακριβώς επειδή αποδίδει χωρίς το ελάχιστο ψεγάδι (με αυστηρά κριτήρια), δικαιολογείται η υψηλή τιμή του (σχεδόν 1000 ευρώ μόνο το σώμα, χωρίς το glasspath/coma corrector ή προσοφθάλμιους φακούς) και με κάνει να αισθάνομαι ότι καλώς ξόδεψα τέτοιο ποσό. Καιρός τώρα να σταματήσω τα έξοδα και να απολαύσω τις παρατηρήσεις!

21/2/2008Στα τρία χρόνια που ακολούθησαν, κάθε φορά που τοποθετώ το binoviewer στο τηλεσκόπιο αναρωτιέμαι γιατί συνεχίζω να παρατηρώ και με ένα φακό. Μάλλον ο μόνος λόγος είναι η ευκολία. Κατά τα άλλα, με τη λεπτομέρεια και την αληθοφάνεια που προσφέρει το binoviewer στην παρατήρηση του Ηλιακού συστήματος (Ήλιος, πλανήτες, Σελήνη) η παρατήρησή τους με ένα μάτι είναι πλέον μια φτωχή και ελλιπής εμπειρία (αν είναι δυνατόν να λέγεται κάτι τέτοιο!). Κι όχι μόνο στο Ηλιακό σύστημα. Στρέφοντας το τηλεσκόπιο σε σώματα όπως τα Μ13, Μ27 και άλλα φωτεινά του καταλόγου Messier στο σκοτεινό ουρανό του Πάρνωνα, το πρώτο συναίσθημα είναι ισχυρή συγκίνηση. Αν ο Al Nagler δικαιούται μια φορά να έχει ως σύνθημα το "spacewalk" για την παρατήρηση με τους φακούς που κατασκευάζει, η παρατήρηση με ένα καλό binoviewer το δικαιούται δέκα! Θα μπορούσε κανείς να χαζεύει λίγα αντικείμενα όλη τη νύχτα και να πάλι να μη του φτάνει! Και στο βαθύ ουρανό οι πρώτες λέξεις που μου έρχονται είναι αληθοφάνεια, παρουσία, εγγύτητα. Στους φακούς που αναφέρθηκαν παραπάνω προστέθηκαν πριν ένα χρόνο και δυo εξαιρετικοί Celestron Ultima 30 mm προσφέροντας το μέγιστο δυνατό πεδίο (0,75°) μαζί με πολύ υψηλό κοντράστ και διαφάνεια, ιδανικά χαρακτηριστικά για εκτεταμένα αλλά αμυδρά αντικείμενα.

Δεν ισχυρίζομαι όμως ότι η παρατήρηση deep-sky μπορεί να γίνεται μόνο με δυοφθάλμιο. Τα πιο αμυδρά αντικείμενα απαιτούν τη συγκέντρωση όλου του φωτός σε ένα μάτι για να γίνουν καλύτερα ορατά. Θα έλεγα ότι για deep sky η χρήση του binoviewer περιορίζεται σε μερικές δεκάδες αντικείμενα, αφού η διαίρεση του φωτός στα δύο αποδίδει όπως είναι φυσικό μόνο το 50% του συνολικού εξερχόμενου φωτός σε κάθε μάτι. Οι εικόνες είναι λίγο πιο σκοτεινές με το binoviewer και από κάποιο σημείο και μετά (δηλ. για τα πιο αμυδρά σώματα) αυτό γίνεται σημαντικό. Τότε απαιτείται παρατήρηση με το ένα μάτι.

Ένας άλλος τρόπος για να συνειδητοποιήσει κανείς τι σημαίνει παρατήρηση με binoviewer είναι ο εξής: Το 10ιντσο τηλεσκόπιο κυριολεκτικά μετατρέπεται σε κιάλια 68Χ250 (κατά το 7Χ50) μέχρι 340Χ250 ως προς τη διακριτική του ικανότητα ή σε κιάλια 68Χ180 ως προς τη φωτεινότητα (η διάμετρος διαιρείται με <ρίζα 2> για να εκφράσουμε την ισοδύναμη μείωση της φωτεινότητας στο μισό), χωρίς όμως κανένα από τα συχνά προβλήματα των κιαλιών (θολές άκρες πεδίων, χρωματικό σφάλμα, προβλήματα ευθυγράμμισης). Τα μεγαλύτερα κιάλια παραγωγής, τα εκπληκτικά FUJINON 40X150 με τα οποία έχουν ανακαλυφθεί αρκετοί νέοι κομήτες, έχουν μικρότερη φωτεινότητα και διακριτική ικανότητα από τον παραπάνω συνδυασμό, προσφέρουν μόνο μια μεγέθυνση και κοστίζουν πολλές χιλιάδες ευρώ (στην έκδοση με φακούς ED οι χιλιάδες γίνονται διψήφιες). Πλεονεκτούν όμως σε οπτικό πεδίο.

Και μιά τελευταία παρατήρηση: όποιος θέλει να απολαύσει την παρατήρηση με ένα διοφθάλμιο και ιδίως αν πρόκειται να χρησιμοποιήσει νευτώνειο τηλεσκόπιο, πρέπει να είναι διατεθειμένος να παλέψει λίγο με το θέμα της δυνατότητας εστίασης, τους οπτικούς προσαρμογείς/διορθωτές, τη ζύγιση του τηλεσκοπίου και άλλα πρακτικά ζητήματα, πριν μπορέσει να χαρεί όσα περιγράφουμε ο καλός φίλος Γιώργος Παπανδρέου στην πολύ αναλυτική και προσεκτική δοκιμή του κι εγώ. Επίσης, θεωρώ παραπάνω από αυτονόητη τη χρήση ενός κορυφαίου binoviewer στην παρατήρηση με ένα μεγάλο αποχρωματικό τηλεσκόπιο (5+ ίντσες). Και αληθινά νομίζω πως αυτό θα ήταν το τέλος της διαδρομής για όποιον θελήσει να «ρηλαξάρει» κάποτε από σύνεργα, καλώδια, ισημερινές, προγράμματα, κάμερες και άλλα εμβόλιμα στοιχεία που συχνά μας κρατάνε σε απόσταση από το νυχτερινό ουρανό. Εγώ τουλάχιστον σκέφτομαι σοβαρά να αγοράσω κάποτε ...στο binoviewer μου ένα «μεγαλούτσικο» αποχρωματικό. Τώρα το αν θα το καταφέρω... η ελπίδα πάντα ζεί!