Barlow: η πραγματική μεγέθυνση

Φίλοι ερασιτέχνες,

Όταν πριν μερικά χρόνια διάλεξα προσοφθάλμιους φακούς, με δυσκόλεψε αρκετά μια «ανεξήγητη» ασυμφωνία θεωρίας και πράξης: ο Barlow που είχα ήδη αγοράσει - Meade 2X apo #140 - αν και πολύ καλός ποιοτικά, δεν μεγέθυνε 2,0 φορές αλλά περίπου 2,27 έως 2,31 φορές χρησιμοποιώντας διάφορους προσοφθάλμιους Meade 4000 και Vixen Lanthanum. (Οι μετρήσεις με βάση το χρόνο «ολίσθησης» ενός αστεριού από τη μία άκρη του οπτικού πεδίου στην άλλη, με και χωρίς Barlow. Η μέθοδος είναι πολύ ακριβής για φακούς που δεν έχουν μεγάλη γεωμετρική παραμόρφωση.) Η συνέπεια ήταν οι πραγματικές μεγεθύνσεις που είχα στη διάθεσή μου να είναι διαφορετικές από ό,τι είχα σχεδιάσει.

Μιλώντας με τη Meade στην Αμερική, δεν πήρα καμία διαφωτιστική απάντηση μια και κανείς δεν έδειχνε να με πιστεύει. Ακόμη και dealers της Ευρώπης με μεγάλη πείρα μου έλεγαν ότι μάλλον κάτι μετράω λάθος. Δεν μετρούσα τίποτε λάθος όμως. Συνέχισα το ψάξιμο και η λύση μου δόθηκε από το προσωπικό του περιοδικού Sky & Telescope. Μου έστειλαν μάλιστα φωτοαντίγραφα ενός πλήρους και αναλυτικού τεστ που δημοσίευσαν στο τεύχος Ιουλίου 1997, όπου όλα εξηγούνται. Οι Barlow δεν σχεδιάζονται για να δίνουν ακριβώς μεγέθυνση 2Χ ή 3Χ όμως η ονομαστική τους μεγέθυνση δίνεται συνήθως έτσι, χωρίς δεκαδικά ψηφία.

Στέλνω λοιπόν τα παρακάτω δεδομένα από το τεστ του περιοδικού, ώστε να αποφύγει παρόμοιες ταλαιπωρίες κάθε ενδιαφερόμενος. Οι μετρήσεις τους έγιναν με ένα προσοφθάλμιο Meade 4000 13.8mm SWA. (Ανάλογα με τον χρησιμοποιούμενο προσοφθάλμιο και τη θέση του εστιακού του επιπέδου η μεγέθυνση μπορεί να αλλάξει μερικά εκατοστά της μονάδας). Μεταφέρω επίσης και το άνοιγμα των φακών. Για πολύ «γρήγορα» τηλεσκόπια, (f4 ή f5) το μεγαλύτερο δυνατό άνοιγμα εξασφαλίζει εικόνα με μικρότερο βινιετάρισμα στη φωτογράφηση με Barlow. Στην οπτική παρατήρηση με φακούς μικρότερους των 25mm δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο.

Barlow ........................................................................... Μεγέθυνση(X) ......................... Άνοιγμα (mm)

Lumicon 1.8X Multiplier Lens (2") ......................................... 1.46 ......................................... 46

TeleVue 2X Big Barlow (2") .................................................. 1.95 ......................................... 37

TeleVue 2X Barlow ............................................................... 2.00 ......................................... 24

TeleVue 3X Barlow ............................................................... 2.98 ......................................... 24

Meade #122 2X Telenegative Barlow .................................. 2.15 ......................................... 25

Meade #126 2X Telenegative Barlow .................................. 1.76 ......................................... 26

Meade #127 2X-3X Vari-Power Barlow ................................ 2.73 max ................................. 24

Meade #140 2X Apochromatic Barlow.................................. 2.25 ......................................... 26

Orion Shorty 2X Barlow ....................................................... 1.98 .......................................... 22

Orion 2X Barlow ................................................................... 2.06 ......................................... 27

Orion Varipower 2X-3X Barlow ............................................. 2.93 max .................................. 25

Celestron 2X Ultima Barlow ................................................. 2.07 .......................................... 27

Celestron 2X Barlow ............................................................ 1.90 ......................................... 22

University Optics 2.8X Klee Barlow ...................................... 2.64 ......................................... 19

Vernonscope 2.4X Dakin Barlow .......................................... 2.51 ......................................... 25

Edmund 2.5X RKE Barlow ..................................................... 2.43 ......................................... 25

Το περιοδικό αξιολογεί παράλληλα και την οπτική ποιότητα των φακών. Καταλήγει ότι οι διαφορές τους δεν είναι τόσο μεγάλες όσο παλαιότερα γιατί η σχετική τεχνολογία είναι πια ώριμη. Επιλέγει ως προτιμότερους τους Televue 2X και 3Χ, Vernonscope 2.4X Dakin, και Celestron 2X Ultima. Θεωρεί επίσης πολύ καλούς για τα λεφτά τους τους φθηνούς Meade #122 και #126.

Επισημαίνω ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι του 1997, αν και πολλοί από τους δημοφιλείς Barlow φαίνεται να παράγονται ακόμη χωρίς αλλαγές.

Στα παραπάνω συμπληρώνω ότι ο Celestron 2X Ultima αναφέρεται σε πολλά site ως ο αγαπημένος των ερασιτεχνών. Είναι αποχρωματικός τριών στοιχείων - το ίδιο και o Meade #140 2X apo - και είναι πλήρως επιστρωμένος (fully multi-coated) όπως και οι ΤeleVue (οι οποίοι χρησιμοποιούν δύο στοιχεία). O Meade που χρησιμοποιώ (2Χ apo) δίνει πολύ καλές εικόνες μέχρι μεγεθύνσεις 400Χ (με τηλεσκόπιο10") και είναι multi-coated (όχι fully αφού ένα οπτικό στοιχείο του δεν έχει τις επιστρώσεις των άλλων.)

Ελπίζω ο παραπάνω πίνακας να βοηθήσει αρκετούς στην επιλογή Barlow και προσοφθαλμίων για την επίτευξη των επιθυμητών μεγεθύνσεων.

Φιλικά, Στέφανος

Στεφανε,

Οσοι ασχολουνται με την αστροφωτογραφηση, ιδιαιτερα βαθυ ουρανου, αυτο ειναι κατι που θα παρατηρησουν αμεσως. Υπαρχουν και αλλοι παραγοντες: (1) χρηση διαγωνιου, (2) χρηση πριν/μετα διαγωνιου σε διοπτρικα και (3) χρηση SCT λογω του κινουμενου προτερευον (εστιαση).

Φίλε Αντώνη,

ασφαλώς έχεις δίκιο, και αξίζει να αναφερθούμε περισσότερο στο ρόλο της απόστασης ενός προσοφθαλμίου ή του φωτογραφικού φίλμ από τον Barlow, ώστε να έχει κάποια στοιχεία όποιος θέλει να το ψάξει παραπάνω.

Όσο λοιπόν αυξήσει κανείς την απόσταση αυτή τόσο αυξάνεται η μεγέθυνση. Θα μπορούσε δηλ. κάποιος να μετατρέψει έναν Barlow 2X σε 3Χ απλώς παρεμβάλλοντας μια προέκταση μερικών εκατοστών μεταξύ Barlow και προσοφθαλμίου. (Το πόσα εκατοστά χρειάζονται εξαρτάται από τη σχεδίαση του κάθε Barlow.) Γι' αυτό όταν μεταξύ Barlow και προσοφθαλμίου παρεμβληθεί ένα διαγώνιο πρίσμα (star diagonal) η μεγέθυνση είναι πάντα σημαντικά μεγαλύτερη από την ονομαστική τιμή του Barlow.

Ανάλογα μεγαλύτερη είναι η πραγματική μεγέθυνση όταν συνδεθεί κατ' ευθείαν στον Barlow φωτογραφική μηχανή reflex, αφού λόγω των διαστάσεων της το επίπεδο του φίλμ καταλήγει αρκετά εκατοστά πίσω από το στόμιο του Barlow. Για παράδειγμα, αν φωτογραφίζει κανείς στην κύρια εστία ενός τηλεσκοπίου με εστιακό μήκος 1000mm, η τοποθέτηση ενός Barlow 2X πρίν από τη μηχανή, δέν θα κάνει το ισοδύναμο εστιακό μήκος 2000mm αλλά πιό κοντά στα 3000mm (χονδρικά). Χρησιμοποιώντας σωλήνες προέκτασης (extention tubes) μπορεί να αυξήσει κανείς ακόμη περισσότερο τη μεγέθυνση.

Φίλε Flashy,

ακριβώς αυτό είναι το συμπέρασμα, ο Celestron Ultima είναι ανάμεσα στους κορυφαίους Barlow μαζί με τους TeleVue. Έχει όμως και ένα μικρό μειονέκτημα: σφίγγει λίγο παραπάνω κάποιους προσοφθαλμίους, δηλ. δεν μπαίνουν πολύ εύκολα. Οι προσοφθάλμιοι της Celestron φαντάζομαι ότι δεν θα έχουν πρόβλημα.

Και μια διόρθωση: Οι Βarlow 2 στοιχείων της TeleVue είναι multi-coated όχι fully multi-coated όπως έγραψα παραπάνω. H καλύτερη όμως σειρά 4 στοιχείων (powermate) είναι fully multi-coated (και πολύ ακριβή). Με τα ίδια χρήματα μπορεί να αγοράσει κανείς 2-3 καλούς προσοφθάλμιους. Στη φωτογράφιση κύριας εστίας όμως, οι powermates είναι άφθαστοι.

• Φιλικά, Στέφανος