Ολική έκλειψη Ηλίου 29/3/2006 - Καστελλόριζο

Στέφανος Σοφολόγης · Φεβρουάριος 18, 2006

ΔΕΙΤΕ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ!

Είναι ήδη πολύ γνωστή στα μέλη του astrovox η επικείμενη έκλειψη Ηλίου που θα γίνει στις 29 Μαρτίου 2006. Παρακάτω αναφέρονται μερικές σημαντικές πληροφορίες για όσους επισκέπτονται την ιστοσελίδα για πρώτη φορά ή δεν έχουν δει την αντίστοιχη συζήτηση του forum.

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες θα δούμε μιά ολική έκλειψη σε ελληνικό έδαφος. Οι δύο προηγούμενες ολικές εκλείψεις που ήταν ορατές ως τέτοιες στην Ελλάδα, έγιναν το 1936 και το 1870. Μετά την έκλειψη του φετινού Μαρτίου, η επόμενη ολική έκλειψη ορατή στη χώρα μας θα γίνει το 2088! Βέβαια, ενώ οι ολικές εκλείψεις είναι σπανιότατες σ΄έναν τόπο, οι μερικές εκλείψεις συμβαίνουν κάθε λίγα χρόνια.

Όμως, μόνο ένα απομακρυσμένο νησί θα έχει το προνόμιο να είναι το μοναδικό ελληνικό έδαφος όπου η φετινή έκλειψη θα φανεί ως ολική - το Καστελλόριζο. Πολλά μέλη του astrovox, και όχι μόνο, έχουν ήδη φροντίσει να βρίσκονται εκεί στις 29 Μαρτίου για να παρατηρήσουν και να φωτογραφίσουν το σπάνιο και μεγαλειώδες φαινόμενο. Στα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας η έκλειψη θα φανεί ως μερική, με σημαντικό ποσοστό κάλυψης που θα μικραίνει σταδιακά προς τα βορειοδυτικά της χώρας. Στο Καστελλόριζο και σε κάθε άλλο τόπο που θα βρεθεί στο μονοπάτι της ολικότητας, για λίγα λεπτά θα νυχτώσει τόσο ώστε να φανούν τουλάχιστον τα πιό λαμπρά αστέρια. Ο ορίζοντας του τόπου θα είναι πιό φωτεινός και χωρίς άστρα.

Οι χαρακτηριστικοί χρόνοι της έκλειψης (ώρα Ελλάδας) είναι:

1η επαφή: 12:34:45

2η επαφή: 13:51:58

--Μέγιστο: 13:53:27

3η επαφή: 13:54:57

4η επαφή: 15:10:46

Η σχετική συζήτηση του forum βρίσκεται εδώ:

http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=924&postdays=0&postorder=asc&start=0

Οδηγίες για την ασφαλή παρατήρηση του Ηλίου και της έκλειψης:

Όλοι οι πρόχειροι τρόποι για την παρατήρηση του Ηλίου είναι πολύ επικίνδυνοι. Δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν καπνισμένα (μαυρισμένα) γυαλιά, μαυρισμένα φωτογραφικά φιλμ, πολλαπλά γυαλιά ηλίου, τυχαία γυαλιά ηλεκτροκόλλησης κλπ. Η αόρατες υπεριώδεις και υπέρυθρες ακτίνες του Ηλίου διαπερνούν αυτά τα υλικά, και είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στα μάτια ακόμη και με πολύ σύντομη παρατήρηση.

Ο ασφαλής τρόπος για παρατήρηση είτε με τηλεσκόπιο/κιάλια είτε χωρίς οπτικό όργανο είναι με τη χρήση ειδικού ηλιακού φίλτρου που μειώνει την ηλιακή ακτινοβολία κατά 100.000 φορές περίπου. Το φως που απομένει, δηλ. το 0,001%, αρκεί για άνετη παρατήρηση και είναι ασφαλές. Τέτοια φίλτρα πωλούνται στα ειδικευμένα καταστήματα αστρονομικού εξοπλισμού σε διάφορες μορφές. Προορίζονται για χρήση μπροστά από τον φακό ενός τηλεσκοπίου ή κιαλιών, ποτέ μεταξύ ματιών και οπτικού οργάνου, και ποτέ μπροστά από τον προσοφθάλμιο φακό. Υπάρχουν και απλές κατασκευές "ηλιακών γυαλιών" με χαρτονένιο σκελετό και κατάλληλο φίλτρο, που φοριούνται όπως τα γυαλιά ηλίου και είναι ασφαλή για την παρατήρηση του Ήλιου χωρίς οπτικό όργανο.

Στη διάρκεια μιας έκλειψης πρέπει να λαμβάνονται όλα τα παραπάνω μέτρα, αφού στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σημαντικό μέρος του Ηλίου είναι ακάλυπτο από τη Σελήνη. Μόνο αν η έκλειψη είναι ολική, τα φίλτρα μπορούν να αφαιρεθούν στα ελάχιστα λεπτά της ολικότητας, για να ξανατοποθετηθούν λίγο πριν τη λήξη της.

Η άγνοια ή η απερισκεψία κατά την παρατήρηση του Ηλίου μπορεί να οδηγήσει σε εγκαύματα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού και τύφλωση. Αν όμως τηρηθούν οι κανόνες ασφαλείας, το ανεπανάληπτο θέαμα θα μείνει στη μνήμη του θεατή για πάντα.

giorgosgr · Φεβρουάριος 18, 2006

Απολυτως ασφαλης ειναι, σε περιπτωση που δεν εχουμε καποιο φιλτρο, και η παρατηρηση με προβολη του ηλιακου ειδωλου σε λευκο πετασμα χρησιμοποιωντας διοπτρικο τηλεσκοπιο και απλους προσοφθαλμιους χωρις συγκεκολλημενα στοιχεια (Ramsden, Huygenian).

Επισης απολυτως ασφαλη ειναι και τα πρισματα Herschel για διοπτρικα τηλεσκοπια.

gbirsianis · Φεβρουάριος 18, 2006

Στέφανε πολύ σημαντικές οι επισημάνσεις σου για την ασφάλεια του πολυτιμότερου οργάνου των ερασιτεχνών αστρονόμων.

Ευχαριστούμε πολύ

Φιλικά Γιώργος $\:D/$

Nodens · Φεβρουάριος 22, 2006

Να υποθέσω ότι αυτά τα γυαλιά μπορούμε να τα εμπιστευθούμε, έτσι?

http://www.astronomy.gr/detail.cfm?ID=917

PapGeo · Μάρτιος 15, 2006

Φίλοι μου γεια σας!

Παρατηρώ ότι κάθε τόσο έχουμε και νέες βασικές απορίες σχετικές με την έκλειψη από νέα μέλη, τα οποία τις εκφράζουν μέσα από το σχετικό θέμα συζήτησης (Ολική έκλειψη ηλίου! Καστελόριζο 2006 http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=924&start=0 ). Επίσης, από μια περιήγησή μου σε άλλα ελληνικά φόρουμ (κάποια μάλιστα με παραπομπές μελών τους προς το δικό μας) διέκρινα την αδυναμία κατανόησης πολλών συμπατριωτών μας σχετικά με το τι διαφέρει αυτή η έκλειψη σε σχέση με τις προηγούμενες, όπως λ.χ. αυτής του Οκτωβρίου 2005 ή εκείνης του Αυγούστου 1999, τις οποίες είδε πολύς κόσμος από την Ελλάδα, ιδιαίτερα την δεύτερη, ή τις επόμενες που θα έρθουν, ενώ οι απόψεις των συνομιλητών διίστανται, όσον αφορά τα ασφαλή μέτρα προφύλαξης κατά την παρατήρηση και την φωτογράφηση των φάσεων της έκλειψης.

Σε ότι αφορά το τελευταίο, ο φίλος Στέφανος Σοφολόγης μας τίμησε με ένα άρτιο άρθρο. Σε ότι αφορά τα αμέσως παραπάνω όμως, δεν υπάρχει στο φορουμ μας ένα άρθρο που να αναφέρεται περιεκτικά στο τι μπορεί να δει κανείς σε μια ολική έκλειψη, σε αντίθεση με μια μερική, όπου, στην δεύτερη περίπτωση, πέρα από την μερική κάλυψη του ηλιακού δίσκου, ίσως μόνο να υποφωτισθεί κάπως η τοποθεσία του παρατηρητή, αν το ποσοστό κάλυψης είναι μεγάλο. Μπορεί βέβαια ο ενδιαφερόμενος να ανατρέξει στην ανωτέρω σχετική συζήτηση μεταξύ των μελών μας, αλλά κι αυτή, ήδη την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, έχει φθάσει τις 32 σελίδες και μετρά 477 απαντήσεις, οπότε είναι δύσκολο για κάποιον νεοεισερχόμενο στο φόρουμ μας να ενημερωθεί άμεσα.

Έχοντας λοιπόν αυτούς τους προβληματισμούς, αισθάνθηκα την ανάγκη να γράψω ένα συνοπτικό άρθρο για το τι μπορεί να δει κανείς σε μια παρατήρηση ολικής έκλειψης ηλίου. Επειδή όμως δεν είμαι ειδικός πάνω στο θέμα, ούτε είχα μέχρι σήμερα εμπειρία ολικής έκλειψης, σκέφθηκα να αναδημοσιεύσω σε αυτόν τον χώρο, λόγω της επίκαιρης θέσης του, δύο άρθρα, από τα πολλά που υπάρχουν στο internet για ευχερέστερη πρόσβαση, τοποθετώντας τα βέβαια ως σχόλιο στο παραπάνω άρθρο του Στέφανου, καθότι δεν αποτελούν πρωτότυπη προσπάθεια από μέρους μου.

Το πρώτο, είναι γραμμένο από τρεις διεθνούς φήμης κυνηγούς εκλείψεων, τους Mark Littmann, Ken Willcox και Fred Espenak, αποτελεί μια πολύ καλή αφετηρία εκκίνησης για τις εκλείψεις και βρίσκεται, μεταξύ άλλων, στην πολύ ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα τους εδώ:

http://www.mreclipse.com/Totality/TotalityCh01.html

Το δεύτερο αποτελεί τμήμα ενός αρκετά ενδιαφέροντος άρθρου γραμμένο κι αυτό στα αγγλικά, και βρίσκεται εδώ:

http://www.irishastronomy.org/boards/viewtopic.php?t=1529&postdays=0&postorder=asc&start=15&sid=b9a808ebbd05214e25582f64af7fcb9c

Επειδή όμως είναι μεγάλο, σας παραθέτω τα απολύτως ενδιαφέροντα, για μια δεύτερη άποψη πάνω στο φυσικό φαινόμενο της ολικής έκλειψης ηλίου:

«…36. DURATION of totality will be almost 3 minutes 50 seconds (Σημ. δικιά μου: το άρθρο αναφέρεται στην περιοχή της Αττάλειας της Τουρκίας), a lot longer than in Bulgaria (2 mts 20 secs), but even so, the time will fly if you are trying to do too much. If it's your first eclipse, I suggest that you don't try to be too ambitious, with very elaborate equipment; just set up something simple, and concentrate on enjoying the event.

37. Time will move quite slowly from First Contact up to about 80% eclipse. If you need a toilet break, take it before 60% eclipse. Do your last equipment checks. Switch your mobiles off, or to silent - you don't want any interruptions just now!

38. NEARLY THERE: From about 85% you'll feel the tension. It will get darker, and colder. The light will take on a weird flat colour, and shadows will sharpen. Birds may start to sing, or animals lie down. From 95% on, if it's your first eclipse, your life is about to change. Somebody will be shouting out a Countdown. Suddenly it will get quite dark. The hair on the back of your neck will stand up. The crescent of Sun will get thinner, and thinner, and thinner.

Anyone who wants to look for Shadow Bands can prepare to do so now: if you're doing that, you know what to expect.

You can look out into the distance to the SW, to see the Moon's shadow racing towards you at about 1000 km/hour

39. Suddenly the very thin crescent will break up into two or more bright hair-thin sections.

Somebody will shout "Bailie's Beads", or "Diamond Ring" - that's when you take off your filters. AND DO TAKE THEM OFF! You will soon see some of the most amazing sights of your life.

Bailie's Beads are the last few tiny segments of the Sun's brilliant surface shining through valleys on the edge of the Moon. They last only for a second or two.

The 'Diamond Ring' is the effect of the last one of these bright beads, together with the inner bright corona which is now appearing around the whole of the Moon's disc, looking like a ring with a bright diamond at one side. This varies a lot from one eclipse to another, for reasons which I needn't go into.

40. TOTALITY! Then the last arcsecond of photosphere disappears, and the whole glorious corona leaps into view. You'll hear whoops, and yells, and cries of joy and amazement. With any luck there will be some bright red solar prominences along the edge of the black moon; but with the solar cycle being near minimum, this can't be predicted. However, anyone with a Coronado or Solarscope will probably be able to see any bright ones before the eclipse, and let us know what to expect.

As your eyes adapt to the darkness, you'll see more and more of the brilliant pearly corona, with streamers and jets, typically emanating from the Sun's poles. It's unreal. It's magnificent. It's slightly scary, even when you know what's happening. You will now know why ancient peoples were so terrified.

If you want to take photos, do so, but remember to look as well!

41. PLANETS: You can look for Venus, and other bright planets nearby, but do take in the whole eclipse spectacle itself. Venus (mag -4.3) will be lowish towards the SW horizon; Mercury, mag 0.9, will be halfway between the Sun and Venus. Mars, mag 1.2, may be too faint to be seen, well on the other side of the Sun.

42: NEARING THE END: Then you'll notice that the inner corona is starting to get asymmetrical, as the Moon moves towards the other side of the Sun's disc. Prominences will have largely disappeared from in front of the leading edge of the Moon, new ones may have come into view as the Moon's trailing edge gets closer to the Sun's edge.

43. END OF TOTALITY: Suddenly a bright spot will appear, and grow larger and brighter: The Diamond Ring in reverse. You may get the best view of the DR at this stage, as your eyes have been fairly dark adapted. Then Bailie's Beads again, then it's all over! Stop looking with your unprotected eyes. Put filters back on your equipment. End your exposures, unless you have planned to continue with filters. Then open a bottle, and relive it all in your mind!...»

Ελπίζω να βοήθησα. Το Καστελόριζο μας περιμένει!

Φιλικά

PapGeo