Μετράμε την ηλικία των Κβαζαρ

[ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΛΕΩΝ]

Η ηλικία των Κβαζαρ (ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες, μια σύντομη φάση στην γαλαξιακή εξέλιξη μετά από μεγάλη συγχώνευση γαλαξιών) προσδιορίζεται με έναν πολύ έξυπνο τρόπο. Όταν ένα Κβάζαρ είναι στην αρχική του φάση, δηλαδή μόλις έχει αναπτυχθεί μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία που απορροφάει πολύ ύλη και εκπέμπει 2 πίδακες, ιονίζει έντονα τα (κυρίως ουδέτερα αποτελούμενα από μοριακό υδρογόνο) νέφη γύρω από το γαλαξιακό κέντρο. Σε αυτή την φάση εκπέμπει ελάχιστο φως προς τα έξω του γαλαξία, επειδή αυτό απορροφάται από τα νέφη. Όταν έχουν ιονιστεί σε μεγάλο βαθμό αυτά τα γύρω νεφελώματα, γίνονται πιο διάφανα και το φως από το Κβαζαρ φτάνει στα τηλεσκόπιά μας. Αυτός είναι ένας καλός τρόπος προσδιορισμού της ηλικίας των Κβαζαρ.

Ένα μυστήριο είναι η δημιουργία Κβαζαρ σε νεαρή ηλικία του σύμπαντος, με την έννοια ότι θεωρητικά δεν υπήρχε αρκετός χρόνος να αναπτυχθεί μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα (δις ηλιακών μαζών), τουλάχιστον όχι από μεμονωμένες αστρικές αμύρες τρύπες.

Υπάρχει ένα φυσικό όριο στην ύλη που μπορεί να συσσωρεύσει μια μαύρη τρύπα. Αν συσσωρευτεί πολύ ύλη γύρω της αυτή αναπτύσσει κατά την πτώση της στην μαύρη τρύπα έντονη ακτινοβολία. Αυτή η ακτινοβολία δεν επιτρέπει να συσσωρευτεί περισσότερη ύλη (όριο Eddington). Αυτό το όριο όμως μπορεί να παραβιαστεί με την ανάπτυξη δίσκου προσαύξησης και μάλιστα με <πόρους>, δηλαδή περιοχές μικρότερης πυκνότητας που επιτρέπουν στην ακτινοβολία να διαφύγει.

Max Planck Institut fuer Astronomie