Το χρώμα του Μπετελγκέζ με μία διαφορετική αστρονομική μέθοδος

[ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΛΕΩΝ]

Terra astronomy. Με αυτόν τον όρο εννοούμε την αστρονομική έρευνα με δεδομένα που βρίσκουμε στην Γη. Μπορεί να είναι η αναλογία κάποιων ισότοπων, που μας δίνουν πληροφορίες για το μοριακό νέφος όπου δημιουργήθηκε ο ήλιος. Μπορεί όμως να είναι και ιστορικά δεδομένα παρατήρησης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι καταγραφές εκρήξεων σουπερνόβα, όπως  αυτή του 1054 μ.Χ. που σήμερα παρατηρούμε το νεφέλωμά της στον Ταύρο, το νεφέλωμα του Καρκίνου. Οι ιστορικές παρατηρήσεις αυτής της σουπερνόβα μας βοηθάνε στην μελέτη της διαστολής αυτού του νεφελώματος.

Οι παρατηρήσεις του Ρωμαίου Hygenius και άλλων παρατηρητών της Μεσογείου, περιλαμβανομένου και του Πτολεμαίου τον 2ο αιώνα π.Χ. συμφωνούν με παρατηρήσεις της ίδιας εποχής από κινέζους αστρονόμους για το χρώμα του Μπετελγκέζ. Και τον αναφέρουν όλες σαν κίτρινο- πορτοκαλί. Δηλαδή να μοιάζει με τον Κρόνο. Αντίθετα, ο Αντάρης αναφέρεται και τότε σαν κόκκινος, όμοιος στο χρώμα του Άρη. Ειδικά οι Κινέζοι περιγράφουν τον Μπετελγκέζ κίτρινο, τον Αντάρη κόκκινο και τον Σείριο άσπρο. Γιατί οι αρχαίοι πολιτισμοί έβλεπαν διαφορετικό χρώμα στον Μπετελγκέζ από εμάς σήμερα?   

Φαίνεται ότι ο Μπετελγκέζ εξελίχτηκε προς τα δεξιά στο διάγραμμα H/R τα τελευταία χιλιάδες χρόνια. Οι υπεργίγαντες ως εξελιγμένα αστέρια μεγάλης μάζας υπερβαίνουν μια περιοχή του διαγράμματος στον κλάδο των υπεργιγάντων που ονομάζεται κενό Hertzsprung σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. Όλη η εξέλιξη των αστεριών μεγάλης μάζας είναι σύντομη, μόλις μερικών εκατομμυρίων ετών. Σε ένα διάγραμμα H/R συνήθως δεν βρίσκουμε αστέρια σε αυτό το κενό, κάτι που δείχνει την μικρή σε χρόνο παραμονή των αστεριών εκεί. Για την σχετική μελέτη τοποθετήθηκαν αστέρια με φαινόμενη λαμπρότητα από 3,3 mag στο σχετικό διάγραμμα. Μέχρι αυτή την λαμπρότητα μπορεί το ανθρώπινο μάτι να ξεχωρίσει με βεβαιότητα χρώματα στα αστέρια (μην ξεχνάμε ότι τότε παρατηρούσαν μόνο με τα μάτια τους!). Ο Αντάρης  βρίσκεται πολύ περισσότερο χρόνο στην φάση του κόκκινου υπεργίγαντα από τον Μπετελγκέζ, πάντα οι άνθρωποι τον έβλεπαν κόκκινο. Το κενό από αστέρια στο διάγραμμα που αναφερόμαστε βρίσκεται ανάμεσα στον Μπετελγκέζ και τον Κανόπους.  Ήδη οι Άραβες και αργότερα  ο Brahe αναφέρουν τον Μπετελγκέζ πια ως κόκκινο.

Πηγή¨ Colour evolution of Betaigeuse and Antares over 2 millenia, derived from historical records.