Απίστευτο seeing!

[Στέφανος Σοφολόγης]

Γειά σε όλους!

 

Αν και η μόνιμη κατοικία μου είναι στη Λάρισα, λόγω εργασίας (επαγγελματική εκπαίδευση) θα ξεχειμωνιάσω και φέτος στην Αθήνα. Μιας και οι μεγάλοι πλανήτες είναι ορατοί κυρίως το χειμώνα τα τελευταία χρόνια, μπήκα στον κόπο να φέρω μαζί μου στην Αθήνα το ισημερινό 10ιντσο χωρίς να περιμένω βέβαια και πολλά από τον αττικό ουρανό. Χθές το βράδυ το έστησα στην ταράτσα της πολυκατοικίας όπου μένω (λίγο ψηλότερα από το Γηροκομείο), και περίμενα μέχρι να ανεβεί ο Κρόνος αρκετά ψηλά για παρατήρηση με αξιώσεις και να επέλθει και η θερμική ισορροπία του τηλεσκοπίου. Ε, λοιπόν τόσο σταθερό seeing δέν θυμάμαι από πότε έχω να δώ! Με ένα ορθοσκοπικό 4mm και μεγένθυση 300Χ ο Κρόνος αλλά και η Σελήνη έδιναν κατακάθαρα, σταθερά είδωλα χωρίς μικροκυματισμούς και θολώματα. Στη Σελήνη ήταν εύκολα ορατοί ακόμη και κρατήρες της τάξεως των 2km! Όσοι παρατηρούν με τηλεσκόπια παρόμοιου μεγέθους, ξέρουν πόσο σπάνιο είναι το ικανοποιητικό seeing για αυτά.

Υποθέτω λοπόν ότι, η νηνεμία που επικρατούσε εκείνη την ώρα θα πρέπει να έφτανε σε ύψος αρκετών χιλιομέτρων και επίσης ότι η μικρή θερμοκρασιακή διαφορά ημέρας-νύχτας και η απουσία ισχυρών πηγών θέρμανσης αυτή την εποχή βοήθησαν σημαντικά. Τι γίνεται όμως το χειμώνα όταν η πόλη θα αναδίδει έντονη θερμότητα λόγω των κεντρικών θερμάνσεων; Πάντως αν παρατηρήσω συχνά τόσο καλό seeing, θα ψάξω και για ένα καλό προσοφθάλμιο (ή συνδυασμό προσοφθαλμίου-Barlow) στην περιοχή των 3-3.5 mm. Έχετε καμμιά καλή (δοκιμασμένη) πρόταση; Έχει χρησιμοποιήσει κανείς τον zoom 3-6mm της Tele-vue;

Στο κοντινό μέλλον θα σας ενημερώσω πάλι για τη ...στατιστική του seeing μέσα στην Aθήνα μιας και αυτό καθορίζει σημαντικά το αν έχει νόημα η χρήση ενός τόσο μεγάλου (για ερασιτέχνες) τηλεσκοπίου για την παρατήρηση του ηλιακού συστήματος.

 

• Φιλικά, Στέφανος

[ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΚΑΡΕΛΛΟΣ]

Φίλε Στέφανε όντως αυτό το πράγμα χτές ήταν απίστευτο! Πιστεύω ότι για

όλους τους φίλους που ξενυχτήσαμε χτές αυτός ο ουρανός ήταν κάτι

ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΟ! Για αυτό μην απογοητευτείς όταν δεις τον πραγματικό

ουρανό της Αθήνας, είναι για κλάματα Ενα έχω μόνο να σας πω, έβγαλα χτες photo το νεφέλωμα του Ωρίωνα με το.....LPI!!!(ρε και το είχα υποτιμήσει).

[Στέφανος Σοφολόγης]

• ... seeing συνέχεια...

Για λίγες νύχτες ακόμη μετά την 8η/9η Οκτωβρίου (η ημερομηνία του εξαιρετικού seeing) συνέχισε να υπάρχει η ίδια σχεδόν ποιότητα ουρανού, ταυτόχρονα με πολύ αυξημένη υγρασία (haze) και, σύμφωνα με την ΕΜΥ, κάποιες θερμοκρασιακές αναστροφές (αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα με τό ύψος αντί για μείωση που είναι και ο κανόνας). Αυτά από μόνα τους εξηγούν μερικά την πολύ καλή σταθερότητα της ατμόσφαιρας. Στη συνέχεια, και για αρκετές ημέρες, το seeing ήταν μάλλον κακό, κυρίως λόγω του ανέμου.

Πρίν λίγες μέρες, μια φωτογραφία της Σελήνης από το τέυχος Αυγούστου του SKY & TELESCOPE (σελ. 77) αποτέλεσε θαυμάσιο εργαλείο για τη διερεύνηση των επιπτώσεων του seeing στη διακριτική ικανότητα του 10ιντσου νευτώνιου που χρησιμοποιώ. Η φωτογραφία κάτω-αριστερά στη σελίδα 77 προέρχεται από το Apollo 15 και περιέχει και λεπτομέρειες μη ορατές σε ερασιτεχνικά τηλεσκόπια. Η φωτογραφία στο κάτω μέρος της έχει κλίμακα 1 : 1.330.000 ±5% συνεπώς οι δύο κρατήρες του 1mm που βρίσκονται ανάμεσα στο όρος la Hire και στο μικρότερο όρος λίγο πιο πάνω αριστερά, έχουν πραγματική διάμετρο περίπου 1.3km. Οι 5-6 μικρότεροι κρατήρες που βρίσκονται ακριβώς πάνω από το δεξιό κρατήρα και στη φωτογραφία έχουν διάμετρο 0.5-0.6mm, έχουν πραγματική διάμετρο περίπου 650-800m. Και τα δυο μεγέθη είναι πρόκληση για οποιοδήποτε ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο ακόμη και σε άριστες συνθήκες.

Το ίδιο βράδυ που έκανα αυτούς τους υπολογισμούς το seeing ήταν σχετικά καλό. Δεν περιείχε "fast seeing" δηλ. οι μικρολεπτομέρειες δεν θόλωναν ιδιαίτερα, υπήρχε όμως κάποια κινητικότητα στο είδωλο της Σελήνης. Αυτή βρισκόταν 2-3 μέρες μετά το πρώτο τέταρτο και σε απόσταση 376.000km από τη Γη. Συνεπώς οι κρατήρες του 1,3km είχαν φαινόμενη διάμετρο 0.7arcsec ενώ των 650-800m είχαν 0.36-0.44arcsec. Με θεωρητική διακριτική ικανότητα 0.55arcsec (κριτήριο Rayleigh) ή 0.46arcsec (κριτήριο Dawes) και όχι τέλειο seeing, οι μικρότεροι κρατήρες θεωρητικά δεν θα ήταν δυνατό να διακριθούν.

Τι ικανοποίηση όταν όχι μόνο διέκρινα αυτούς των 1.3km αλλά και 5 από τους 6 μικρότερους! Τους πρώτους με κάποια ελάχιστη έκταση και τους δεύτερους σαν μόλις ορατά σημαδάκια που σχημάτιζαν με τις θέσεις τους το μικρό τραπέζιο της φωτογραφίας! (Τα οπτικά της Orion Optics UK συνεχίζουν να με εκπλήσουν 3 χρόνια μετά.) Αργότερα όταν το seeing επιδεινώθηκε, ακόμη και οι δύο μεγαλύτεροι κρατήρες έπαψαν να είναι ορατοί. Η αρχική παρατήρηση όμως είχε γίνει χωρίς τέλειο seeing. Επίσης, όσο οι συνθήκες ήταν ακόμη καλές κατάφερα να παρατηρήσω μέχρι οκτώ μικρούς κρατήρες μέσα στον κρατήρα Πλάτων, χρησιμοποιώντας μια αναλυτική φωτογραφία του ώστε να ξέρω που να ψάξω. Το συμπέρασμα είναι ότι με καλό seeing και άριστα οπτικά είναι εύκολο να φτάσει ένα τηλεσκόπιο στο όριο του Dawes τουλάχιστον στη Σελήνη όπου το κοντράστ είναι πολύ υψηλό.

 

Σημ. Πριν επιχειρήσω την παρατήρηση των λεπτομερειών, αφιέρωσα λίγα λεπτά για να κάνω επιτόπου ευθυγράμμιση του πρωτεύοντος κατόπτρου έχοντας τον οπτικό σωλήνα προσανατολισμένο ελάχιστα εκτός στόχου. Αυτή η διαδικασιά αφαιρεί οποιοδήποτε πρόβλημα θα μπορούσε να προκληθεί από την (απειροελάχιστη) κάμψη του οπτικού σωλήνα λόγω του βάρους του κατόπτρου. Σε κάθε περίπτωση η λεπτομερής παρατήρηση του ηλιακού συστήματος απαιτεί άριστη ευθυγράμιση των οπτικών στοιχείων. Οι προσοφθάλμιοι φακοί που χρησιμοποίησα ήταν κυρίως ένα ορθοσκοπικός Kasai 4mm και ένας Vixen LV 4mm (300Χ). Ότι παρατήρησα φαίνονταν εξίσου καλά και στους δύο με πολύ ελαφρώς μικρότερο κοντράστ στον Vixen λόγω περισσότερων στοιχείων αλλά με πολύ άνετο eye-relief.

 

Ελπίζω τα παραπάνω να βοηθούν όποιον ασχολείται με την παρατήρηση του ηλιακού συστήματος ή θέλει να ξέρει τι μπορεί να περιμένει από ένα μεγάλο τηλεσκόπιο σε συνθήκες σχετικά καλού seeing.

• Καλές παρατηρήσεις, Στέφανος