Δροσος Γεωργιος

Η εκτόξευση του Starliner προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Οι αστροναύτες Butch Wilmore και Suni Williams της NASA θα ταξιδέψουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με το νέο διαστημόπλοιο Starliner της Boeing. Παρακολουθήστε ζωντανά την εκτόξευση από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα: Δύο αστροναύτες της NASA πρόκειται να κατευθυνθούν προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ΔΔΣ) με ένα νέο διαστημόπλοιο. Πρόκειται για το Starliner της Boeing το οποίο θα εκτοξευθεί από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα, στην πρώτη του επανδρωμένη δοκιμαστική πτήση. Η αποστολή έχει αναβληθεί επί αρκετά χρόνια λόγω καθυστερήσεων στην κατασκευή του διαστημικού σκάφους. Εάν είναι επιτυχής, θα γίνει η δεύτερη ιδιωτική εταιρεία που θα μπορεί να μεταφέρει πλήρωμα από και προς τον ΔΔΣ, μαζί με τη SpaceX του Ίλον Μασκ.Η προγραμματισμένη απογείωση έχει οριστεί για σήμερα (06/05) στις 22:34 (τοπική ώρα). Ωστόσο, η εκτόξευση αποτελεί ρίσκο για την Boeing. Η αεροπορική της δραστηριότητα βρίσκεται υπό πίεση εξαιτίας μιας σειράς ατυχημάτων, ενώ πληθαίνουν οι καταγγελίες από πρώην εργαζόμενους πως παρακάμπτονται έλεγχοι ποιότητας στα εργοστάσιά της. Επιπλέον, ο διαστημικός τομέας της εταιρείας βρίσκεται υπό έλεγχο μετά τις δυσκολίες στην ανάπτυξη του Starliner.Το Starliner επρόκειτο αρχικά να πραγματοποιήσει την πρώτη του δοκιμαστική πτήση χωρίς πλήρωμα το 2015, κάτι που έλαβε τελικά χώρα το 2019. Ωστόσο, σφάλματα λογισμικού οδήγησαν σε εσωτερική δυσλειτουργία του ρολογιού, με αποτέλεσμα την υπερβολική πυροδότηση των προωθητών. Καταναλώθηκε τόσο πολύ καύσιμο, που η κάψουλα δεν κατάφερε να φτάσει στον διαστημικό σταθμό.Μια δεύτερη προσπάθεια σχεδιαζόταν για τον Αύγουστο του 2021, αλλά καθυστέρησε και πάλι μέχρι τον Μάιο του 2022, λόγω προβλήματος με το σύστημα πρόωσης. Όταν τελικά εκτοξεύθηκε, το Starliner κατάφερε να ολοκληρώσει την πλήρη αποστολή του, αλλά στη συνέχεια εκφράστηκαν ανησυχίες σχετικά με την απόδοση ορισμένων προωθητών και του συστήματος ψύξης του σκάφους. Η διόρθωση αυτών των σφαλμάτων και των πρόσθετων ζητημάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια της καλωδίωσης και των αλεξίπτωτων, προκάλεσαν την καθυστέρηση της πρώτης δοκιμαστικής επανδρωμένης πτήσης.Η NASA και η Boeing δεν θα έδιναν το «πράσινο φως» στους αστροναύτες να πετάξουν στην αποστολή αν δεν ήταν σίγουροι ότι είχαν επιλυθεί όλα τα προβλήματα. Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα του BBC, η εκτόξευση θα ματαιωθεί αν προκύψει οποιοδήποτε πρόβλημα με το διαστημόπλοιο.Όταν η NASA ανακοίνωσε ότι η SpaceX και η Boeing θα αναλάμβαναν τα παλιά διαστημικά λεωφορεία, έδωσε και στις δύο εταιρείες ένα παρόμοιο συμβόλαιο για την κατασκευή των αεροσκαφών και για έξι επιχειρησιακές αποστολές. Το συμβόλαιο της SpaceX είχε αξία 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Boeing έλαβε 4,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Η SpaceX μπόρεσε να πραγματοποιήσει μια δοκιμαστική επανδρωμένη πτήση το 2020. Αυτό σημαίνει ότι η Boeing είναι τέσσερα χρόνια πίσω. Η εταιρεία ξόδεψε επίσης πολλά χρήματα για να διορθώσει τα σφάλματα που προέκυψαν.Το Starliner έχει ύψος 5 μέτρα και πλάτος 4,6 μέτρα. Είναι φαρδύτερο από την κάψουλα που χρησιμοποιήθηκε στις αποστολές Apollo και μπορεί να φιλοξενήσει έως και επτά αστροναύτες. Προβλέπεται να είναι επαναχρησιμοποιήσιμο και να πετάξει έως και 10 φορές.Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού το πλήρωμα θα αξιολογήσει τα συστήματα υποστήριξης ζωής και πλοήγησης του σκάφους, καθώς και το σύστημα που μεταφέρει το φορτίο στον ΔΔΣ. Θα δοκιμάσουν επίσης τις ολοκαίνουργιες διαστημικές στολές. Οι δυο αστροναύτες θα φορούν τη μπλε στολή της Boeing, η οποία είναι περίπου 40% ελαφρύτερη από τις προηγούμενες γενιές διαστημικών στολών που φορούσαν οι Αμερικανοί αστροναύτες – και πιο ευέλικτη. Η στολή διαθέτει επίσης γάντια ευαίσθητα στην οθόνη αφής, ώστε οι αστροναύτες να μπορούν να χρησιμοποιούν ταμπλέτες στο διαστημόπλοιο.Το Starliner θα παραμείνει στον ΔΔΣ για περίπου 10 ημέρες πριν επιστρέψει στη Γη. Σε αντίθεση με τις επανεισόδους προηγούμενων αμερικανικών καψουλών που προσθαλασσώθηκαν, το Starliner θα προσγειωθεί στη στεριά κάπου στις νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Μια θερμική ασπίδα και αλεξίπτωτα θα επιβραδύνουν την κάθοδο πριν ανοίξουν οι αερόσακοι για να αμβλύνουν τη στιγμή της πρόσκρουσης στο έδαφος.Αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, το Starliner θα πιστοποιηθεί για τακτικές επανδρωμένες αποστολές. Η επόμενη εκτόξευσή του – πιθανότατα στις αρχές του επόμενου έτους – θα μεταφέρει τέσσερις αστροναύτες, εξοπλισμό και προμήθειες.Από την έναρξη της κατασκευής του ΔΔΣ, το 1998, έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από εκατό επανδρωμένες αποστολές. Σύμφωνα όμως με τον Κάλεμπ Χένρι, διαστημικό σύμβουλο στην αμερικανική εταιρεία Quilty, η εκτόξευση του Starliner σηματοδοτεί μια σημαντική στιγμή στην ιστορία των διαστημικών πτήσεων. «Μπαίνουμε τώρα σε μια νέα εποχή της ανθρώπινης εξερεύνησης», δήλωσε στο BBC. «Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι ο αυξανόμενος ρόλος του ιδιωτικού τομέα. Αυξάνει τη συχνότητα των διαστημικών ταξιδιών, γεγονός που δημιουργεί νέες ευκαιρίες» κατέληξε. ΠΗΓΗ: BBC https://www.ertnews.gr/eidiseis/epistimi/dyo-astronaytes-tis-nasa-tha-taksidepsoun-ston-diethni-diastimiko-stathmo-me-neo-skafos/

Επικοινωνία με λέιζερ από απόσταση 225 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Το διαστημόπλοιο Psyche της NASA στις 8 Απριλίου επικοινώνησε με τη Γη από απόσταση 225 εκατομμυρίων χιλιομέτρων μέσω οπτικού λέιζερ. Το Οκτώβριο του 2023 η NASA εκτόξευσε το διαστημικό σκάφος “Psyche” που έχει ως στόχο την εξερεύνηση του αστεροειδούς 16 Psyche. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι ο εν λόγω αστεροειδής διαθέτει τεράστιες ποσότητες χρυσού, πλατίνας, νικελίου και σιδήρου στην επιφάνεια αλλά και το εσωτερικό του, αξίας επτά πεντάκις εκατομμύρια. δολάρια! Αν όλα πάνε καλά θα φτάσει και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από αυτόν το 2027. Θα παραμείνει εκεί για 21 μήνες πραγματοποιώντας σειρά μελετών που θα αποκαλύψουν τα γεωλογικά του χαρακτηριστικά και φυσικά αν πράγματι διαθέτει αυτόν τον τεράστιο ορυκτό πλούτο.Όμως, το διαστημικό σκάφος ‘Ψυχή’ έχει και μια παράπλευρη αποστολή: επικοινωνίες με λέιζερ – το πείραμα DSOC (Deep Space Optical Communications technology demonstration). Το σκάφος μεταφέρει έναν πομποδέκτη που στέλνει και λαμβάνει μια αόρατη δέσμη λέιζερ στο εγγύς υπέρυθρο. Η τεχνολογία αυτή επιταχύνει τη μετάδοση δεδομένων αλλά απαιτεί τη στόχευση της δέσμης με εξαιρετικά υψηλή ακρίβεια. Το πείραμα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά με επιτυχία προς το τέλος του Νοεμβρίου του 2023, όταν το διαστημικό σκάφος απείχε απόσταση 16 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Στις 8 Απριλίου το πείραμα επαναλήφθηκε από απόσταση 225 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη. Όχι μόνο μετέδωσε δεδομένα με λέιζερ στη Γη από απόσταση ρεκόρ – αλλά κατάφερε επίσης να μεταδώσει πληροφορίες. που προήλθαν κατευθείαν από το διαστημόπλοιο. Ο πομποδέκτης DSOC διασυνδέθηκε με τον ραδιοπομπό του Psyche και έστειλε συγκεκριμένα δεδομένα του σκάφους. Αυτό το επίτευγμα δίνει μια πρώτη εικόνα από το πως τα διαστημόπλοια θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν οπτικές επικοινωνίες στο μέλλον, επιτρέποντας επικοινωνίες σύνθετων επιστημονικών πληροφοριών με υψηλότερο ρυθμό δεδομένων καθώς και εικόνες και βίντεο υψηλής ευκρίνειας. Το διάγραμμα δείχνει πού βρίσκονταν το διαστημικό σκάφος ‘Ψυχή’ και οι πλανήτες του ηλιακού συστήματος κατά τη διάρκεια της μετάδοσης με λέιζερ στις 8 Απριλίου. πηγή: https://www.skai.gr/news/technology/i-nasa-epikoinonise-me-ti-gi-meso-leizer-apo-to-diastima – https://www.space.com/nasa-psyche-laser-communications-dsoc-april-8-data-return

Τι καταγράφει μια κάμερα που πέφτει σε υπερμαζική μαύρη τρύπα (βίντεο) Νέα προσομοίωση από τον υπερυπολογιστή Discover του Διαστημικού Κέντρου Πτήσεων Goddard της NASA, μας δείχνει τις εικόνες που καταγράφει μια κάμερα καθώς κινείται προς τον ορίζοντα γεγονότων, το σημείο χωρίς επιστροφή μιας υπερμαζικής μαύρης τρύπας. Στιγμιότυπο από την προσομοίωση. Υπενθυμίζεται ότι το 2022 οι αστρονόμοι κατάφεραν για πρώτη φορά να φωτογραφίσουν την υπερμαζική μαύρη τρύπα (Τοξότης A* ή Sgr A*), στο κέντρο του Γαλαξία μας Στην προσομοίωση θεωρήθηκε μια μαύρη τρύπα με μάζα 4,3 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο, παρόμοια με εκείνη που βρίσκεται στο κέντρο του Γαλαξία μας. Για να απλοποιηθούν οι σύνθετοι υπολογισμοί, η μαύρη τρύπα θεωρείται πως δεν περιστρέφεται.Για να «ανακτηθεί» το βίντεο της κάμερας που βούτηξε στον ορίζοντα των γεγονότων της μαύρης τρύπας, χρησιμοποιήθηκαν περίπου 10 terabytes δεδομένων και χρειάστηκαν υπολογισμοί διάρκειας περίπου 5 ημερών από το 0,3% (μόνο) των 129.000 επεξεργαστών του υπερπολογιστή Discover. Ένας τυπικός φορητός υπολογιστής για να πραγματοποιήσει την ίδια προσομοίωση θα χρειαζόταν πάνω από δέκα χρόνια. Στο επόμενο βίντεο, η κάμερα δεν διασχίζει ποτέ τον ορίζοντα γεγονότων: διαβάστε περισσότερα: https://science.nasa.gov/supermassive-black-holes/new-nasa-black-hole-visualization-takes-viewers-beyond-the-brink/

Σχεδιασμός φαρμάκων με τεχνητή νοημοσύνη. Το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης AlphaFold 3 προβλέπει με ακρίβεια τη δομή πρωτεϊνών και άλλων τύπων βιομορίων https://www.isomorphiclabs.com/articles/rational-drug-design-with-alphafold-3 Η τελευταία εξέλιξη του μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης AlphaFold, το οποίο έφερε επανάσταση στην πρόβλεψη της τρισδιάστατης δομής των πρωτεϊνών, παρουσιάζεται σε δημοσίευση στο περιοδικό «Nature». Σύμφωνα με τη δημοσίευση, το AlphaFold 3, που έχει αναπτυχθεί από την Google DeepMind και την Isomorphic Labs, έχει την ικανότητα να παράγει εξαιρετικά ακριβείς προβλέψεις της τρισδιάστατης δομής των πρωτεϊνών σε σχέση με προηγούμενα εργαλεία αλλά και της δομής ενός ευρέος φάσματος βιομορίων. Συγκεκριμένα, μπορεί να προβλέψει σύμπλοκα πρωτεϊνών με άλλες πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα, μικρά μόρια, ιόντα και τροποποιημένα πρωτεϊνικά κατάλοιπα, καθώς και αλληλεπιδράσεις αντισώματος-αντιγόνου.Όπως επισημαίνεται, για τις αλληλεπιδράσεις των πρωτεϊνών με άλλους τύπους μορίων υπάρχει τουλάχιστον 50% βελτίωση σε σύγκριση με τις υπάρχουσες μεθόδους πρόβλεψης και για ορισμένες σημαντικές κατηγορίες αλληλεπίδρασης η ακρίβεια πρόβλεψης έχει διπλασιαστεί.Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η ικανότητα υπολογιστικού προσδιορισμού πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ πρωτεϊνών και άλλων μορίων θα διευρύνει την κατανόησή μας για τις βιολογικές διεργασίες και θα μπορούσε να διευκολύνει την ανάπτυξη φαρμάκων. Μάλιστα, για να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του AlphaFold 3 στον σχεδιασμό φαρμάκων, η Isomorphic Labs συνεργάζεται ήδη με φαρμακευτικές εταιρείες για να το εφαρμόσει σε πραγματικές προκλήσεις και τελικά να αναπτύξει νέες θεραπείες για σοβαρές ασθένειες που μαστίζουν την ανθρωπότητα.Οι δυνατότητες του νέου αυτού συστήματος τεχνητής νοημοσύνης είναι δωρεάν διαθέσιμες στους ερευνητές μέσω της πλατφόρμας AlphaFold Server. Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://www.nature.com/articles/s41586-024-07487-w https://www.amna.gr/home/article/817235/To-sustima-technitis-noimosunis-AlphaFold-3-problepei-me-akribeia-ti-domi-proteinon-kai-allon-tupon-biomorion

Χρυσαφένιο, όπως λέμε Γραφένιο Οι επιστήμονες ανέπτυξαν ένα φύλλο χρυσού που έχει πάχος ίσο με ένα άτομο. Το ονόμασαν goldene (χρυσαφένιο;) Κάθε άτομο χρυσού συνδέεται με άλλα έξι άτομα χρυσού σχηματίζοντας έτσι μια επιφάνεια πάχους μόνο ενός ατόμου. Για την παραγωγή του χρυσαφενίου (goldene), οι ερευνητές ξεκίνησαν με το τρισδιάστατο υλικό Ti3SiC2 – πυρίτιο τοποθετημένο ανάμεσα σε στρώματα τιτανίου και άνθρακα – και αντικατέστησαν το πυρίτιο με χρυσό, δημιουργώντας το τρισδιάστατο υλικό βάσης Ti3AuC2. Στη συνέχεια κατάφεραν να απελευθερώσουν το στρώμα χρυσού και να το διατηρήσουν επίπεδο. Το δισδιάστατο φύλλο χρυσού είναι πιθανό να παρουσιάζει εξωτικές ιδιότητες σαν αυτές που διαθέτουν άλλα δισδιάστατα υλικά, όπως το γραφένιο.Οι ερευνητές ελπίζουν να εφαρμόσουν να εφαρμόσουν μια παρόμοια τεχνική για την κατασκευή δισδιάστατων φύλλων από άλλα μέταλλα όπως το ιρίδιο και ο λευκόχρυσος, πηγές: https://www.sciencenews.org/article/goldene-sheet-gold-one-atom-thick – https://www.nature.com/articles/s44160-024-00518-4

Το James Webb εστιάζει στο Νεφέλωμα της Κεφαλής του Αλόγου (βίντεο) Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb έστρεψε τα πανίσχυρα όργανα στο Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής και κατέγραψε εντυπωσιακές λεπτομερείς εικόνες από αυτή την περιοχή του γαλαξία μας η οποία αποτελεί ένα εργοστάσιο παραγωγής νέων άστρων.Το Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής (γνωστό επίσης και ως αντικείμενο Μπάρναρντ 33 στο νεφέλωμα εκπομπής IC 434), είναι ένα σκοτεινό νεφέλωμα στον αστερισμό του Ωρίωνα. Το νεφέλωμα βρίσκεται ακριβώς νότια του αστέρα Αλνιτάκ, του ανατολικότερου στη Ζώνη του Ωρίωνα και αποτελεί τμήμα του πολύ μεγαλύτερου Συμπλέγματος μοριακών νεφών του Ωρίωνα. Το νεφέλωμα καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1888 από τη Σκοτσέζα αστρονόμο Βιλιαμίνα Φλέμινγκ στο Αστεροσκοπείο του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Κοσμικό εργοστάσιο Το νεφέλωμα απέχει περίπου 1.500 έτη φωτός από τη Γη. Είναι ένα από τα πιο γνωστά νεφελώματα, επειδή το στροβιλιζόμενο νέφος σκόνης και αερίου, από το οποίο αποτελείται, μοιάζει με κεφάλι αλόγου όταν παρατηρείται από τη Γη.Το σκοτεινό αυτό νέφος σκόνης και αερίου είναι μία από τις περιοχές του Συμπλέγματος Νεφών του Ωρίωνα όπου λαμβάνει χώρα μαζική γέννηση άστρων. Αυτό το «αστρικό μαιευτήριο», όπως αποκαλούνται οι περιοχές αυτού του είδους, ενδέχεται να περιέχει πάνω από εκατό είδη οργανικών και ανόργανων αερίων, καθώς και σκόνη που αποτελείται από μεγάλα και σύνθετα οργανικά μόρια. Η κόκκινη/ροζ λάμψη προέρχεται από αέριο υδρογόνο που βρίσκεται κυρίως πίσω από το νεφέλωμα και ιονίζεται από το κοντινό άστρο Σίγμα Ωρίωνα. Μαγνητικά πεδία που υπάρχουν στην περιοχή διαμορφώνουν τα αέρια που διαφεύγουν από το νεφέλωμα σε διακριτά ρεύματα, που αποτυπώνονται ως γραμμές στο ροζ φόντο. Το James Webb εστίασε στη δυτική πλευρά του Ωρίωνα Β, ενός μοριακού νέφους στο Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής στο οποίο γεννιούνται νέα άστρα. πηγή: https://www.naftemporiki.gr/techscience/1651560/to-james-webb-kanei-zoym-sto-entyposiako-nefeloma-tis-alogokefalis-vinteo/ – https://www.space.com/james-webb-space-telescope-horsehead-nebula

«Ο Πάπας του Γαλιλαίου» Πριν από 400 χρόνια, τον Απρίλιο του 1624, ο κορυφαίος φυσικός φιλόσοφος Γαλιλαίος επισκέπτεται τη Ρώμη για να συγχαρεί τον φίλο του καρδινάλιο Maffeo Barberini για την εκλογή του σε Πάπα Ουρβανό Η’. Η εκλογή αυτού του πολύ φιλικού προσώπου στο ύπατο αξίωμα της Καθολικής Εκκλησίας δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες στον πολιτικά και θεολογικά αφελή Γαλιλαίο. Και μολονότι είχε 6 διαδοχικές και πολύωρες συναντήσεις με τον φιλικότατο Πάπα Ουρβανό Η’, ο Πάπας θα γίνει μετά από μερικά χρόνια ο μεγαλύτερος εχθρός του Γαλιλαίου και το 1632 αποφάσισε ότι ο Γαλιλαίος έπρεπε να παρουσιαστεί και να δικαστεί για τις ιδέες του από την Ιερά Εξέταση. Τα βαθύτερα αίτια της μεταστροφής της καθολικής εξουσίας απέναντι στον πιο διάσημο προπαγανδιστή της νέας γεωκεντρικής κοσμολογίας παρουσιάζονται με τρόπο γοητευτικό στο θεατρικό δοκίμιο του Κώστα Γαβρόγλου «Ο Πάπας του Γαλιλαίου».Ο διαπρεπής ιστορικός της επιστήμης, δοκιμιογράφος και πολύπειρος πολιτικός Κώστας Γαβρόγλου αποφάσισε να προτείνει -υπό τη μορφή θεατρικού έργου- μια λογοτεχνική εκδοχή και υποθετική «λύση» σε έναν μεγάλο ιστορικό γρίφο: τις περίπλοκες ανταγωνιστικές-συνεργατικές σχέσεις του Γαλιλαίου με την Καθολική Εκκλησία.Η πλοκή του θεατρικού εστιάζει στο ιστορικά τεκμηριωμένο γεγονός της επίσκεψης του Γαλιλαίου στη Ρώμη, στα τέλη Απριλίου του 1624, όπου θα έχει 6 πολύωρες συναντήσεις με τον πανίσχυρο φίλο και προστάτη του καρδινάλιο Μαφέο Μπαρμπερίνι, ο οποίος είχε μόλις εκλεγεί Πάπας, γνωστός έκτοτε ως Πάπας Ουρβανός Η’.Για το τι είπαν σε αυτές τις πολύωρες συναντήσεις δεν γνωρίζουμε τίποτα και αυτό το ιστορικό κενό επιχειρεί να διαφωτίσει ο Κ. Γαβρόγλου με αυτό το θεατρικό. Το έργο θα δημοσιευτεί τέλη Σεπτεμβρίου και θα παρουσιαστεί σε δύο παραστάσεις αναλογίου τον ερχόμενο Οκτώβριο στο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. ● Καταφεύγοντας στα λιγοστά διαθέσιμα ιστορικά τεκμήρια και μαρτυρίες ανασυγκροτείτε θεατρικά συζητήσεις ανάμεσα στον Πάπα και τον Γαλιλαίο. Πώς αποφασίσατε να διερευνήσετε την ανασυγκρότηση ενός ιστορικού γεγονότος για το οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα μέσα από ένα θεατρικό έργο; Πολύ συχνά οι ιστορικοί έρχονται αντιμέτωποι με την σχεδόν παντελή έλλειψη τεκμηρίωσης ενός ιστορικού συμβάντος. Τέτοιο ήταν η συνάντηση του Πάπα με τον Γαλιλαίο το 1624. Το ότι δεν έχουμε τεκμήρια για αυτή τη συνάντηση δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να την πραγματευτούμε ως ιστορικοί. Νομίζω πως δικαιούμαστε να πειραματιζόμαστε και στην Ιστορία, να επινοούμε νέους τρόπους προσέγγισης του παρελθόντος. Η θεατρική φόρμα είναι ένας τέτοιος τρόπος. Εχουν υπάρξει πολλές εξαιρετικές επιστημονικές βιογραφίες του Γαλιλαίου και του Πάπα Ουρβανού και από αυτές είμαστε σε θέση να διακρίνουμε πολλά ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά τους. Στο θεατρικό πείραμα επιχειρώ να αναδείξω τις αγωνίες και τα αδιέξοδα δύο προσώπων που κατέχουν σημαντικές θέσεις και τα οποία εξομολογούνται πως πιστεύουν σε πράγματα που δεν μπορούν να εκφράσουν δημόσια. Ο Πάπας εξομολογείται στον Γαλιλαίο πως έχει πειστεί ότι η Γη κινείται και άρα πιστεύει σε κάτι που η Εκκλησία θεωρεί αιρετικό. Ο δε Γαλιλαίος, ενώ είναι σίγουρος ότι η Γη κινείται, δηλώνει πως ο ίδιος δεν είναι πεισμένος από την εγκυρότητα της απόδειξής του. Οι προσωπικές σκέψεις όσων κατέχουν προβεβλημένες θέσεις σε μια κοινωνία, οι αμφιβολίες που έχουν αν αυτές οι σκέψεις έρχονται σε αντίθεση με όσα πρεσβεύουν δημόσια, οι εντάσεις και τα εμπόδια που δημιουργούν οι προσωπικές απόψεις στην άσκηση του λειτουργήματός τους, τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν όταν πρέπει να πάρουν σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τους θεσμούς που εκπροσωπούν και οι επιπτώσεις όλων των παραπάνω στην εξέλιξη των επιστημών είναι κάτι που ως ιστορικοί των επιστημών δεν το έχουμε ακόμη διερευνήσει ικανοποιητικά. ● Πόσο απειλητική ήταν η ηλιοκεντρική θεωρία για την Εκκλησία; Εκείνη την εποχή όλοι δέχονταν πως το γεωκεντρικό σύμπαν προέκυπτε από την άμεση εμπειρία αλλά και από την ερμηνεία των Γραφών. Από το 1616 και μετά ο ηλιοκεντρισμός ήταν και επισήμως μια αιρετική άποψη για την Καθολική Εκκλησία –παρά τις αντιρρήσεις κάποιων θεολόγων. Την ίδια χρονιά (δεκαεφτά χρόνια πριν από τη Δίκη) η Ιερά Εξέταση ζήτησε από τον Γαλιλαίο να πραγματεύεται την κίνηση της Γης ως υπόθεση και όχι ως κάτι αληθινό. Μια τέτοια υπόδειξη ήταν συνεπής και με την κουλτούρα τού «σώζειν τα φαινόμενα»: χωρίς να τίθεται θέμα αποδείξεων της αλήθειας των πραγμάτων, έπρεπε τα υπολογιστικά τεχνάσματα που επινοούσαν οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί ανά τους αιώνες να συνάδουν με τις παρατηρήσεις του ουρανού. Αρα η Εκκλησία δεν είχε πρόβλημα με τις συζητήσεις για τον ηλιοκεντρισμό, αρκεί να μην τον αντιμετώπιζαν ως κάτι αληθινό. Ο Γαλιλαίος θεώρησε αρχικά πως μια τέτοια απόφαση της Ιεράς Εξέτασης δημιουργούσε ένα πλαίσιο συνεννοήσεων και δημιουργούσε δυνατότητες διαπραγματεύσεων με την Εκκλησία. ● Ποιοι ήταν τελικά οι σύμμαχοι και ποιοι οι αντίπαλοι του Γαλιλαίου; Ο Γαλιλαίος δεν είχε να αντιμετωπίσει ως αντίπαλη δύναμη την Εκκλησία στο σύνολό της. Υπήρξαν πολλοί ανώτεροι και κατώτεροι κληρικοί που ήταν κατά καιρούς σύμμαχοί του. Ταυτόχρονα δεν ήταν λίγες οι φορές που φιλόσοφοι και αστρονόμοι στάθηκαν απέναντί του. Αρα δεν έχουμε να κάνουμε με δύο ομογενοποιημένα «μπλοκ», την Εκκλησία και τους επιστήμονες, που από την αρχή ήταν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Υπήρχαν μάλιστα πολλοί μεταρρυθμιστές κληρικοί που άρχιζαν εκείνη την εποχή να έχουν αμφιβολίες για την ισχύ του αριστοτελισμού και αναζητούσαν στα κείμενα του Γαλιλαίου την ευκαιρία να αποδεσμεύσουν την ερμηνεία της φύσης από τη δικαιοδοσία της Εκκλησίας ακολουθώντας τις προτροπές του Αγίου Αυγουστίνου. Επίσης οι Ιησουίτες έδειξαν να συμφωνούν με τον Γαλιλαίο και μάλιστα το 1611 διοργάνωσαν μια μεγάλη τελετή στη Ρώμη για να τον τιμήσουν. Δώδεκα χρόνια αργότερα όμως και μετά τη σχεδόν ανεξήγητη επιθετικότητα που έδειξε ο Γαλιλαίος εναντίον τους, οι Ιησουίτες έγιναν σφοδροί αντίπαλοί του. ● Στο θεατρικό έργο ο Πάπας, αντιμέτωπος με έντονες διαμάχες ανάμεσα σε ομάδες λογίων, ζήτησε από τον Γαλιλαίο να παίξει έναν κοινωνικά διαμεσολαβητικό ρόλο για την ειρηνική συνύπαρξη των νέων επιστημονικών ιδεών με τις θεολογικές απόψεις της εποχής. Του ζητάει να γράψει ένα βιβλίο με στόχο τη συμφιλίωση των αντιμαχόμενων πλευρών. Ισχυρίζεστε πως στο έργο σας όλα, εκτός από τους διαλόγους μεταξύ των δύο, συμβαδίζουν με τα ιστορικά τεκμήρια και ερμηνείες. Τότε πώς εξηγείτε το ότι ενώ στο έργο ο Γαλιλαίος δίνει την εντύπωση πως συμφωνεί με την πρόταση του Πάπα, γνωρίζουμε πως στην πραγματικότητα δεν ακολούθησε αυτή την οδό; Ο Πάπας είναι πολύ ανήσυχος για τις διαμάχες που ξεσπούν ανάμεσα στους φιλοσόφους, θεολόγους, αστρονόμους, μαθηματικούς και εκκλησιαστικούς παράγοντες συμπεριλαμβανομένων των Ιησουιτών. Λόγω των νέων ιδεών που κυκλοφορούν σε πολλούς τομείς της γνώσης, ορισμένοι θεολόγοι αντιδρούν με το γίνουν σκληροί υποστηρικτές της θρησκευτικής ορθοδοξίας. Υπάρχουν φιλόσοφοι που εκφράζουν αντιφατικές απόψεις. Κάποιοι αστρονόμοι μιλάνε ανοιχτά για την κίνηση της Γης διακινδυνεύοντας να προκαλέσουν την οργή της Εκκλησίας. Ενας αριθμός Ιησουιτών διστάζει μεν να εκφράσει δημόσια τις πεποιθήσεις του, αλλά είναι γνωστό από την αλληλογραφία μεταξύ τους ότι δεν πιστεύει πια στην επίσημη γραμμή της Εκκλησίας. Σε βιβλιοθήκες στη Ρώμη αναγνώστες έχουν πρόσβαση σε απαγορευμένα βιβλία. Κυκλοφορούν ωροσκόπια που «προβλέπουν» θανάτους καρδιναλίων, ακόμη και του Πάπα. Και όλα αυτά όσο συνεχίζεται ο καταστροφικός Τριακονταετής Πόλεμος στη διάρκεια του οποίου αμφισβητείται έντονα η ηγετική θέση του Πάπα.Ο Πάπας θεωρεί πως στο πρόσωπο του φίλου του Γαλιλαίου βρήκε επιτέλους έναν σύμμαχο που κατανοεί τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει. Ζητάει από τον Γαλιλαίο να ενδυθεί τον ρόλο του πολιτικού, να μην επιμένει με απόλυτο τρόπο στις απόψεις του ώστε να βοηθήσει τον Πάπα να βρεθούν τρόποι συμφιλίωσης των αντιμαχόμενων ομάδων, για να επέλθει μια κάποια κοινωνική ειρήνη. Ο Γαλιλαίος δεν είναι ξένος στην πολιτική και έχει επανειλημμένως δείξει τις ικανότητες του σε αυτόν τον τομέα. Ο Πάπας προτείνει στον Γαλιλαίο να γράψει ένα βιβλίο και το βιβλίο να περιέχει διαλόγους ανάμεσα σε τρεις λόγιους: έναν φιλόσοφο (που θα αντιπροσωπεύει τις απόψεις της Εκκλησίας), έναν αστρονόμο (που θα αντιπροσωπεύει τις νέες ιδέες για την κίνηση της Γης) και ζητάει από τον Γαλιλαίο να είναι ο ίδιος ο τρίτος συζητητής, να γίνει ο ουδέτερος και καλοπροαίρετος λόγιος που θα πείσει τον φιλόσοφο και τον αστρονόμο πως πρέπει να έρθουν σε κάποιο συμβιβασμό για το καλό της Εκκλησίας.Ο Γαλιλαίος σοκάρεται και αντιδρά λέγοντας πως με ένα τέτοιο βιβλίο θα προδώσει τις αρχές του και πως η αλήθεια είναι υπεράνω όλων. Ο Πάπας αντιτείνει πως στην πολιτική η επίκληση της αλήθειας δεν επιλύει τις κοινωνικές εντάσεις ούτε επιτυγχάνει συμβιβασμούς. Η συζήτηση και η συνειδητοποίηση των κινδύνων που αντιμετωπίζει η Εκκλησία κάμπτουν τις αντιρρήσεις του Γαλιλαίου και στην τελευταία συνάντησή τους πριν αναχωρήσει για τη Φλωρεντία, ενώ δεν δεσμεύεται ότι θα ακολουθήσει την πρόταση του Πάπα, δεν φαίνεται να είναι και τόσο κατηγορηματικός εναντίον της όσο ήταν όταν την πρωτοάκουσε.Τι έγινε όμως στην πραγματικότητα; Μετά τη συνάντησή του με τον Πάπα, το 1624, ο Γαλιλαίος έκανε έξι χρόνια να ανακοινώσει ότι ολοκλήρωσε το βιβλίο του. Το βιβλίο όμως αυτό ήταν σχεδόν έτοιμο μετά τη συνάντηση με τον Πάπα, όπως αποδεικνύουν κειμενικές μελέτες του έργου. Πολλά τμήματά του είναι κατά λέξη κείμενα που είχε ήδη δημοσιεύσει. Γιατί άραγε «καθυστέρησε» την ολοκλήρωση του βιβλίου για έξι χρόνια; Είναι ένα ερώτημα για το οποίο οι ιστορικοί δεν έχουν ικανοποιητικές απαντήσεις. Μήπως συνειδητοποιούσε ότι η στόχευσή του να πείσει την Εκκλησία να υιοθετήσει έστω κάποιες από τις απόψεις του δεν οδηγούσε πουθενά; Μήπως σκεφτόταν να ξαναπιάσει το νήμα των ερευνών του στη φυσική και να μην ασχοληθεί άλλο με την αστρονομία και την κίνηση της Γης; Μήπως έπρεπε να κάνει μια «ηρωική έξοδο» και να γράψει ένα βιβλίο όπως ακριβώς το ήθελε και όχι με βάση όσα είχε και ο ίδιος συμφωνήσει ότι θα κάνει μετά τις αποφάσεις της Ιεράς Εξέτασης το 1616; Στο τέλος κάνει την απονενοημένη κίνηση: εκδίδει ένα βιβλίο με το οποίο έρχεται σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την Εκκλησία. Στο βιβλίο του γελοιοποιεί τον φιλόσοφο, υπερθεματίζει για την εγκυρότητα κάθε ισχυρισμού του αστρονόμου και ο καλοπροαίρετος λόγιος αποδεικνύεται συνοδοιπόρος του αστρονόμου παρά ένας ουδέτερος λόγιος. Οι διάλογοι στο θεατρικό κείμενο ανάμεσα στον Πάπα και στον Γαλιλαίο μπορούν ώς έναν βαθμό να μας βοηθήσουν να διερευνήσουμε την εξάχρονη αναμονή του, την αβεβαιότητα και τη διστακτικότητα του Γαλιλαίου να ολοκληρώσει το βιβλίο του. ● Στο θεατρικό έργο σας συνομιλούν σαν δύο φίλοι από παλιά, με ειλικρινή διάθεση να επικοινωνήσουν τα προσωπικά διλήμματα που αντιμετωπίζουν. Πώς συμβιβάζεται αυτό με το ότι ο Πάπας τελικά παρέπεμψε τον Γαλιλαίο στην Ιερά Εξέταση και έγινε ο δριμύτερος κατήγορος του Γαλιλαίου; Ο Γαλιλαίος σιγά σιγά άρχισε να απομακρύνεται από τις υποσχέσεις που έδωσε το 1616. Πήρε θάρρος από την εκλογή του φίλου του στο αξίωμα του Πάπα, την οποία και χαρακτήρισε ως μια «υπέροχη συγκυρία». Θέλησε να υπερβεί τα όρια που του έθεσε η Εκκλησία. Αρχισε να αποξενώνεται από τους αρχικούς συμμάχους του, τους Ιησουίτες, οι οποίοι έβλεπαν τα γεγονότα να τους δικαιώνουν μιας και τον είχαν έμμεσα προειδοποιήσει να είναι πολύ πιο προσεκτικός. Εγραψε ένα βιβλίο όπου υποστήριξε πως η κίνηση της Γης είναι πραγματική και όχι υπόθεση. Γελοιοποίησε έναν από τους συζητητές στο βιβλίο –τον φιλόσοφο που εξέφραζε τις απόψεις της Εκκλησίας.Ο Πάπας και όλος ο μηχανισμός της Εκκλησίας ξεσπάθωσαν εναντίον του. Οι φιλίες ξεχάστηκαν, η θετική προδιάθεση του Πάπα εξανεμίστηκε, πάρα πολλοί σύμμαχοί του εξαφανίστηκαν και όσοι έμειναν πιστοί στο πρόσωπό του δεν τολμούσαν να τον υπερασπιστούν δημόσια.Ο Πάπας, ο οποίος είχε νωρίτερα γράψει και ένα ποίημα που τον επαινούσε, έγινε ο δριμύτερος κατήγορός του. Η απόλυτη εξουσία έπρεπε να δείξει ότι δεν ανέχεται την ανυπακοή, δεν ανέχεται τα «παιχνιδάκια» και έπρεπε να δείξει ότι δεν μπορεί να αμφισβητείται από κανέναν, ακόμη και από τον πιο διάσημο αστρονόμο της Ευρώπης.Ο Γαλιλαίος καταδικάστηκε γιατί δεν στάθηκε υπάκουος απέναντι στην εξουσία. Και ενώ είχε αποδεχτεί να ακολουθήσει τις αποφάσεις της Ιεράς Εξέτασης το 1616, προσπάθησε στη συνέχεια με διάφορους τρόπους να «ξεφύγει» από τα συμφωνηθέντα. Η εξουσία δεν συγχωρεί την ανυπακοή. Ειδικά, δε, δεν συγχωρεί όταν κάποιος διαλαλεί την ανυπακοή του. Και αυτό έκανε με το βιβλίο του ο Γαλιλαίος. Μπορεί να πίστεψε ότι με έναν φίλο και υποστηρικτή του ως Πάπα θα μπορούσε να προφυλαχτεί από τις συνέπειες της ανυπακοής. Εκεί έπεσε έξω. Στην πολιτική η απαίτηση για υπακοή στην εξουσία είναι πάντα πιο σημαντική από φιλίες. Και όταν η πρώτη απειλείται, η δεύτερη εξαφανίζεται. https://www.efsyn.gr/epistimi/mihanes-toy-noy/431090_o-papas-toy-galilaioy

Αράχνες στον Άρη; Όχι. Πρόκεται για σκοτεινά σημεία, τα οποία βλέπει ο δορυφόρος Mars Express της ESA κοντά στο νότιο πόλο του Άρη Αυτά τα χαρακτηριστικά σχηματίζονται όταν η ανοιξιάτικη ηλιοφάνεια πέφτει στα στρώματα παγωμένου διοξειδίου του άνθρακα που εναποτίθεται κατά τους σκοτεινούς χειμερινούς μήνες. Το ηλιακό φως θερμαίνει τον πάγο διοξειδίου του άνθρακα στο κάτω μέρος του και τον μετατρέπει σε αέριο, το οποίο στη συνέχεια συσσωρεύεται και διασπά τις πλάκες του υπερκείμενου πάγου. Το αναδυόμενο αέριο που περιέχει σκόνη εκτοξεύεται μέσα από τις ρωγμές του πάγου με τη μορφή θερμοπιδάκων, πριν πέσει πίσω και κατακαθίσει στην επιφάνεια, δημιουργώντας σκοτεινά σημεία. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί χαρακτηριστικά μοτίβα σε σχήμα «αράχνης» χαραγμένα στον πάγο, με εύρος από 45 m έως και 1 km. Οι αράχνες στον Άρη όπως τις φωτογράφισε το ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) πηγή: www.esa.int

Συζήτηση με τον Luciano Maiani. Ο Luciano Maiani είναι φυσικός, πολίτης της Δημοκρατίας του Αγίου Μαρίνου, γνωστός για την πρόβλεψη – σε συνεργασία με τους Sheldon Glashow και Ιωάννη Ηλιόπουλο – του γοητευτικού κουάρκ (διαβάστε σχετικά: Μια ιστορία για το γοητευτικό κουάρκ). Το 2007, τιμήθηκε με το μετάλλιο Dirac, μαζί με τον Ιωάννη Ηλιόπουλο: «για την εργασία τους στη φυσική του γοητευτικού κουάρκ, μια σημαντική συμβολή στη γέννηση του Καθιερωμένου Προτύπου, της σύγχρονης θεωρίας των Στοιχειωδών Σωματιδίων». Ο Maiani υπήρξε Γενικός Διευθυντής του CERN, πρόεδρος του Ιταλικού Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (CNR) και του Ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής (INFN), και πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του ICTP. Στο βίντεο που ακολουθεί ο διευθυντής του ICTP Atish Dabholkar, συζητά με τον Luciano Maiani για τον μηχανισμό GIM (Glashow-Iliopoulos-Maiani) και το έργο του Maiani ως επικεφαλής του CERN, τη μακρόχρονη σχέση του με το ICTP, και την σπουδαιότητα των βασικών επιστημών:

Το ιαπωνικό διαστημικό σκάφος SLIM άντεξε και 3η σεληνιακή νύχτα. Η σεληνιακή νύχτα διαρκεί 14,5 γήινες ημέρες και η θερμοκρασία πέφτει στους -130 βαθμούς Κελσίου Στις 19/1/2024, η Ιαπωνία έγινε η πέμπτη χώρα που πάτησε στο φεγγάρι μετά τις ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Κίνα και Ινδία. Το μικρό διαστημικό σκάφος SLIM (Smart Lander for Investigating Moon) έφτασε με επιτυχία στην επιφάνεια της Σελήνης. Μάλιστα προσεληνώθηκε σε απόσταση περίπου 55 μέτρων από το προεπιλεγμένο σημείο-στόχο, μέσα στα όρια ακρίβειας των 100 μέτρων που είχε θέσει η ιαπωνική διαστημική υπηρεσία (JΑΧΑ). Όμως το SLIM προσεδαφίστηκε με κάποια κλίση δημιουργώντας πρόβλημα στους ηλιακούς συλλέκτες τους και αρχικά η JAXA έθεσε σε κατάσταση αναμονής το σκάφος πριν εξαντληθεί η μπαταρία του. Στη συνέχεια, αφού οι ηλιακοί συλλέκτες του εκτέθηκαν στο φως του ήλιου φορτίστηκαν οι μπαταρίες του επικοινώνησε με τη Γη και έστειλε φωτογραφίες από την επιφάνεια της Σελήνης. Όμως, εξαιτίας της επερχόμενης σεληνιακής νύχτας που διαρκεί 14,5 γήινες ημέρες, το σκάφος τέθηκε πάλι σε αδράνεια. Παρότι δεν ήταν σχεδιασμένο να αντέξει το σκοτάδι και το κρύο της σεληνιακής νύχτας, το ‘τουμπαρισμένο’ ιαπωνικό διαστημικό σκάφος SLIM ξύπνησε στις 26 Φεβρουαρίου και φωτογράφισε ξανά την περιοχή προσελήνωσής του. Και όχι μόνο. Συνέχισε να λειτουργεί κανονικά αφού άντεξε και δεύτερη σεληνιακή νύχτα! Τώρα μαθαίνουμε ότι επιβίωσε και από τρίτη σεληνιακή νύχτα. H παρακάτω φωτογραφία λήφθηκε από την κάμερα του SLIM στις 23/4/2024: Το SLIM έχει διατηρήσει την λειτουργικότητά του ακόμα και μετά την 3 σεληνιακή νύχτα όπου η θερμοκρασία πέφτει από τους 100 στους -130 βαθμούς Κελσίου, ξεπερώντας κάθε προσδοκία των σχεδιαστών του. https://physicsgg.me/2024/04/25/το-ιαπωνικό-διαστημικό-σκάφος-slim-άντεξ/

Νέες ενδείξεις για την ύπαρξη του υποθετικού «πλανήτη 9. Ανάλυση της κίνησης αντικειμένων πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα ενισχύει τις υποψίες. Νέα μελέτη που βασίστηκε σε μαθηματικά μοντέλα προσφέρει τις «ισχυρότερες μέχρι σήμερα στατιστικές ενδείξεις» για την ύπαρξη ενός μεγάλου, άγνωστου πλανήτη πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα.Η ιδέα του υποθετικού «Πλανήτη 9» κυκλοφορεί από το 2015, όταν μια ομάδα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech) εντόπισε έναν αριθμό σωμάτων που κινούνταν σαν ομάδα πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα, κοντά στην άκρη του Ηλιακού Συστήματος.Διατύπωσαν τότε την υπόθεση ότι τα αντικείμενα ομαδοποιήθηκαν λόγω της βαρυτικής έλξης ενός άγνωστου πλανήτη.Η νέα μελέτη, την οποία συνυπογράφουν οι ίδιοι ερευνητές του Caltech, δείχνει τώρα να ενισχύει τις υποψίες. Ανακαλύπτοντας πλανήτες Πώς γίνεται όμως να κρύβεται ένας ολόκληρος πλανήτης στην κοσμική γειτονιά μας, την ώρα που οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν χιλιάδες πλανήτες σε τροχιά γύρω από μακρινά άστρα;Οι πλανήτες εκτός του Ηλιακού Συστήματος, γνωστοί ως εξωπλανήτες, είναι γενικά πιο εύκολο να εντοπιστούν, είτε επειδή κρύβουν ένα μέρος του φως του άστρου του καθώς περνούν από μπροστά του, είτε επειδή προκαλούν κλυδωνισμούς στην κίνηση του άστρου λόγω της βαρυτικής έλξης τους.Για την ανακάλυψη σωμάτων στο Ηλιακό Σύστημα χρησιμοποιούνται δύο τεχνικές: είτε η άμεση παρατήρησή τους στον ουρανό, είτε η ανίχνευση διαταραχών στην κίνηση άλλων σωμάτων λόγω βαρυτικής αλληλεπίδρασης.Οι επτά από τους οκτώ πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος ανακαλύφθηκαν με την πρώτη μέθοδο. Μοναδική εξαίρεση είναι ο Ποσειδώνας, ο οποίος εντοπίστηκε χάρη στον γάλλο μαθηματικό Ουρμπέν Λεβεριέ, ο οποίος παρατήρησε ότι η τροχιά του πλανήτη Ουρανού ήταν διαφορετική από ό,τι προέβλεπε η νευτώνεια φυσική. Υπέθεσε τότε ότι η απόκλιση οφειλόταν στην παρουσία ενός άγνωστου πλανήτη και προέβλεψε τη θέση τους. Προσομοιώσεις Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν μακρινά αντικείμενα που διασταυρώνονται με την τροχιά του Ποσειδώνα και δεν πλησιάζουν τον Ήλιο σε απόσταση μικρότερη των 15-30 αστρονομικών μονάδων (ΑU), όπου ένα ΑU ισούται με την απόσταση Γης-Ήλιου, περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα.Τα διαθέσιμα δεδομένα τροφοδοτήθηκαν σε υπολογιστικά μοντέλα με τα οποία πραγματοποιήθηκε μια σειρά προσομοιώσεων. Η ανάλυση έλαβε υπόψη τη βαρυτική επίδραση άστρων που περνούν μπροστά από τον Ήλιο, ακόμα και τη λεγόμενη «γαλαξιακή παλίρροια», όπως είναι γνωστή η βαρυτική επίδραση σωμάτων πέρα από το Ηλιακό Σύστημα.Οι προσομοιώσεις που εξηγούν καλύτερα τη συμπεριφορά των υπό εξέταση αντικειμένων είναι αυτές που περιλαμβάνουν έναν μακρινό αλλά μεγάλο πλανήτη, αναφέρει η ομάδα σε μελέτη που έχει γίνει δεκτή για δημοσίευση στο Astrophysical Journal Letters και είναι διαθέσιμη ως προδημοσίευση στο αποθετήριο ArXiv.Η ανάλυση πάντως δεν υποδεικνύει πού μπορεί να κρύβεται ένα τέτοιο σώμα. Οι ερευνητές διευκρινίζουν επίσης ότι υπάρχουν εναλλακτικές εξηγήσεις που δεν μπορούν για την ώρα να αποκλειστούν.Επισημαίνουν ωστόσο ότι ο Πλανήτης 9, εφόσον υπάρχει, θα μπορούσε να εντοπιστεί από το Αστεροσκοπείο Vera Rubin που κατασκευάζεται στη Χιλή και αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2025. – https://www.in.gr/2024/04/25/in-science/space/planitis-9-nees-endeikseis-gia-yparksi-agnostou-megalou-somatos-sto-iliako-systima/ Διαβάστε επίσης: Where Is Planet Nine? Its Hiding Places Are Running Out

Ο Γαλαξίας μας είναι ένας τεράστιος μαγνήτης που για πρώτη φορά χαρτογραφείται σε 3 διαστάσεις. Χάρη σε νέες εξελιγμένες τεχνικές, διαστημικές αποστολές, και νέα όργανα παρατήρησης, η Αστρονομία έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή, σε μια νέα εποχή, όπου όχι μόνο η θέση στον ουρανό αλλά και η απόσταση από εμάς όλων των ουρανίων σωμάτων μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Τα συστατικά του κοσμικού μας σπιτιού, του Γαλαξία μας – αστέρια, αέριο, μαγνητικά πεδία – μπορούν επιτέλους να χαρτογραφηθούν στις τρεις διαστάσεις.Το ανάγλυφο μοτίβο απεικονίζει τη δομή του μαγνητικού πεδίου και το χρώμα δείχνει την ποσότητα της σκόνης, σε ένα από τα διαστρικά νέφη του Γαλαξία που χαρτογραφήθηκε στις 3 διαστάσεις. Τα λευκά τμήματα είναι τα αστέρια που παρατηρήθηκαν για να καταστεί δυνατή αυτή η χαρτογράφηση.Ο χώρος μεταξύ των άστρων δεν είναι κενός. Είναι γεμάτος με σκόνη, οι κόκκοι της οποίας ευθυγραμμίζονται με το τοπικό μαγνητικό πεδίο, και εκπέμπουν φως. Φως το οποίο επιπλέον έχει ως ιδιότητα να είναι γραμμικά πολωμένο, να έχει δηλαδή μια προτιμητέα κατεύθυνση στο χώρο η οποία υπερκαλύπτει την αμυδρή πόλωση που έχει η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου – η «στάχτη» της Μεγάλης Έκρηξης – συγχέοντας έτσι την εικόνα μας για τις πρώτες στιγμές του Σύμπαντος. Οι κόκκοι αυτοί απορροφούν επίσης μέρος του αστρικού φωτός που περνάει από μέσα τους, όπως θα έκανε ένα φίλτρο polaroid, αποτυπώνοντας πληροφορίες για τα μαγνητικά πεδία μέσα στα οποία ζουν, επάνω στην πόλωση του αναδυόμενου φωτός. Τα μαγνητικά πεδία είναι πολύ σημαντικά για την εξέλιξη του Γαλαξία μας, ρυθμίζοντας τον σχηματισμό νέων αστέρων, διαμορφώνοντας τις γαλαξιακές δομές και μετατρέποντας τις ροές αερίων σε κοσμικούς επιταχυντές ισχυρότερους από το CERN.Η πόλωση του αστρικού φωτός είναι λοιπόν το κλειδί: περιέχει πληροφορίες για τα τόσο σημαντικά μαγνητικά πεδία του Γαλαξία, και είναι το «ξεσκονόπανο» που μπορεί να μας βοηθήσει να «καθαρίσουμε» την εικόνα μας για το πρώιμο Σύμπαν – αρκεί να μπορούσαμε να παρατηρήσουμε την πόλωση αρκετών αστεριών, και να τη μελετήσουμε προσεκτικά, ώστε να αποσπάσουμε όλες τις πληροφορίες που μεταφέρει.Αυτό ακριβώς είναι το αντικείμενο του πειράματος PASIPHAE, μιας διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Ελλάδα, του Inter-University Center for Astronomy and Astrophysics στην Ινδία, του South African Astronomical Observatory της Νοτίου Αφρικής, του Caltech στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, και του Πανεπιστημίου του Όσλο στη Νορβηγία. Στόχος του PASIPHAE είναι να μετρήσει την πόλωση εκατομμυρίων αστεριών σχεδόν σ’ ολόκληρο τον ουρανό. Και τώρα, μπορούμε να πάρουμε μια πρώτη γεύση από τις δυνατότητες αυτού του φιλόδοξου εγχειρήματος.Μια ομάδα ερευνητών, με πρώτο συγγραφέα τον Δρ. Vincent Pelgrims (μέχρι πρόσφατα μεταδιδακτορικό ερευνητή στο έργο PASIPHAE στο Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ και τώρα υπότροφο Marie Curie στο Διαπανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υψηλών Ενεργειών στο Βέλγιο) απέδειξε την ισχύ των πολωσιμετρικών δεδομένων και των αλγορίθμων που ανέπτυξε για το PASIPHAE, χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις που έγιναν με το πολωσίμετρο RoboPol στο Αστεροσκοπείο Σκίνακα στην Κρήτη. Οι επιστήμονες μέτρησαν την πόλωση περισσότερων από 1500 αστέρων σε ένα τμήμα του ουρανού που έχει έκταση πάνω από 15 φορές αυτήν της πανσελήνου, τα συνδύασαν με τις αποστάσεις που μετρήθηκαν για κάθε αστέρι από τον δορυφόρο Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, και με έναν πρωτοποριακό αλγόριθμο που ανέπτυξαν, χαρτογράφησαν τα μαγνητικά πεδία σε αυτή την κατεύθυνση του ουρανού.Η χαρτογραφημένη περιοχή του ουρανού. Αριστερά: Χάρτης ολόκληρου του ουρανού στο πολωμένο φως που εκπέμπεται από τη σκόνη του Γαλαξία μας, όπως καταγράφηκε, σε χαμηλή χωρική ανάλυση, από τον δορυφόρο Planck του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Αυτή η εκπομπή είναι το πέπλο σκόνης που καλύπτει την εικόνα μας για το πρώιμο Σύμπαν. Μέση: Μεγέθυνση του χάρτη προς τις περιοχές που χαρτογραφήθηκαν λεπτομερώς από το Robopol στο Αστεροσκοπείο Σκίνακα. Δεξιά: Μια ακόμη πιο κοντινή άποψη της περιοχής που μελετήθηκε. Κάθε μαύρη γραμμή αντιστοιχεί στην πόλωση ενός μόνο αστεριού. Η κατεύθυνση της γραμμής αντιστοιχεί στη διεύθυνση του μαγνητικού πεδίου στην περιοχή.«Είναι η πρώτη φορά που ένας τόσο μεγάλος όγκος του Γαλαξιακού μαγνητικού πεδίου χαρτογραφείται σε τρεις διαστάσεις», δηλώνει ενθουσιασμένος ο Δρ. Pelgrims. «Βρήκαμε αρκετά νέφη σκόνης σε αυτή την περιοχή του Γαλαξία και μπορέσαμε να προσδιορίσουμε τόσο τις αποστάσεις τους – έως και χιλιάδες έτη φωτός μακριά – όσο και τις πολωσιμετρικές τους ιδιότητες, αποκαλύπτοντας το μαγνητικό πεδίο που διαπερνά αυτά τα νέφη».Η ομάδα δημοσιεύει τον πρώτο τομογραφικό χάρτη του Γαλαξιακού μαγνητικού πεδίου σε μια αρκετά μεγάλη περιοχή του ουρανού, τον οποίο παρουσιάζει σήμερα στο περιοδικό Astronomy & Astrophysics.«Είναι ένα μεγάλο επίτευγμα, και ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της τρισδιάστατης χαρτογράφησης του Γαλαξία μας και του μαγνητικού του πεδίου», λέει η Βασιλική Παυλίδου καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ, η οποία είναι και συν-συγγραφέας της δημοσίευσης. «Η δομή του Γαλαξιακού μαγνητικού πεδίου δεν είναι προς το παρόν γνωστή με επαρκή ακρίβεια. Αυτό εμποδίζει την πρόοδο σε πολλούς ερευνητικούς τομείς, όπως η μελέτη των κοσμικών ακτίνων υπερ-υψηλής ενέργειας. Η δυνατότητα μιας λεπτομερούς τρισδιάστατης χαρτογράφησης του Γαλαξιακού μαγνητικού πεδίου για πρώτη φορά θα οδηγήσει σε ανακαλύψεις σε όλους τους τομείς που συνδέονται με αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντική», προσθέτει η κ. Παυλίδου.«Αυτή η εργασία είναι μόνον η αρχή», προσθέτει ο Κωνσταντίνος Τάσσης καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ, συν-συγγραφέας της δημοσίευσης και επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος PASIPHAE. «Φανταστείτε έναν τέτοιο χάρτη – αλλά για το μεγαλύτερο μέρος του ουρανού! Αυτός ο τρισδιάστατος άτλας του μαγνητικού πεδίου του Γαλαξία θα γίνει πραγματικότητα μέσα στα επόμενα χρόνια, με τη βοήθεια των ειδικών οργάνων WALOPs που θα αρχίσουν να χαρτογραφούν την πόλωση των άστρων στον ουρανό φέτος». Ο τρισδιάστατος χάρτης που παρήγαγε η ομάδα απεικονίζεται στο βίντεο: Το πείραμα PASIPHAE υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), το Ίδρυμα Infosys, το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στη Νότια Αφρική. πηγή: https://www.ia.forth.gr/el/news/1122

«Αγνοούμενος» δορυφόρος εντοπίστηκε μετά από 25 χρόνια σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ο δορυφόρος, αποτυγχάνοντας στην αποστολή του, είχε χαθεί στη συμπαντική άβυσσο και είχε γίνει ένα από τα αγνοούμενα αντικείμενα στο απέραντο «νεκροταφείο» διαστημικών απορριμμάτων.Οι επιστήμονες εντόπισαν «αγνοούμενο» πειραματικό δορυφόρο που ταξίδευε απαρατήρητος στο Διάστημα επί 25 ολόκληρα χρόνια. Το δορυφορικό μπαλόνι βαθμονόμησης υπέρυθρης ακτινοβολίας (S73-7) είχε ξεκινήσει το ταξίδι του στο άγνωστο στις 10 Απριλίου του 1974, στο πλαίσιο δοκιμαστικού προγράμματος της Αμερικανικής Διαστημικής Δύναμης των ΗΠΑ. Ο S73-7 είχε πλάτος 66 εκατοστά και κινείτο σε κυκλική τροχιά 800 χιλιομέτρων από τη Γη. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ότι ο S73-7, ενώ βρισκόταν σε τροχιά, θα διογκωνόταν και θα αναλάμβανε τον ρόλο «ελεγκτή» για εξοπλισμό τηλεπισκόπησης. Ωστόσο, ο αρχικός στόχος δεν επετεύχθη, με αποτέλεσμα ο δορυφόρος να χαθεί στη διαστημική άβυσσο και να γίνει ένα από τα αγνοούμενα αντικείμενα στο απέραντο «νεκροταφείο» διαστημικών απορριμμάτων. Ολα αυτά μέχρι πριν από μερικές ημέρες. «Το πρόβλημα είναι πως ενδεχομένως βρισκόταν πιο χαμηλά από το πεδίο ανίχνευσης των ραντάρ. Και ίσως αυτό που κατέγραψαν είναι ένας μηχανισμός ή ένα τμήμα του μπαλονιού που δεν κατασκευάστηκε σωστά και, καθώς δεν ήταν μεταλλικό, δεν εμφανιζόταν καλά στα ραντάρ», εξηγεί ο Τζόναθαν ΜακΝτάουελ, αστροφυσικός από το Κέντρο Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο ΜακΝτάουελ, βάσει των αρχείων δεδομένων, ο S73-7 είχε εξαφανιστεί από τα ραντάρ όχι μία, αλλά δύο φορές – την πρώτη τη δεκαετία του 1970 και στη συνέχεια ξανά τη δεκαετία του 1990.Ο ίδιος λέει πως ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση του κάθε αντικειμένου από τα τουλάχιστον 20.000 που βρίσκονται σε τροχιά αυτή τη στιγμή γύρω από τη Γη είναι μια πρόκληση για τους επιστήμονες. «Αν υπάρχει κάποιος χάρτης με τα πρόσφατα τροχιακά δεδομένα και δεν επικρατεί συνωστισμός στο πεδίο τροχιάς, τότε ίσως πρόκειται για εύκολη ταυτοποίηση. Ωστόσο, αν πρόκειται για ένα συνωστισμένο σημείο και το αντικείμενο δεν έχει καταγραφεί για πολύ καιρό, τότε κάθε άλλο παρά εύκολη είναι η ταυτοποίησή του», λέει ο ίδιος. Γι’ αυτό και μια τέτοια ανακάλυψη, λέει ο ΜακΝτόναλντ, συνιστά θρίαμβο για τους ανθρώπους που προσπαθούν να παρακολουθούν τους δεκάδες χιλιάδες «αγνοούμενους» δορυφόρους και άλλα διαστημικά συντρίμμια που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας. https://www.kathimerini.gr/life/technology/563014648/agnooymenos-doryforos-entopistike-meta-apo-25-chronia-se-trochia-gyro-apo-ti-gi/

Το χαμένο στοίχημα του 1,5 °C και ο «κλιματικός όλεθρος» Επιστήμονες προβλέπουν ένα δυστοπικό μέλλον, με λιμούς, συγκρούσεις και μαζική μετανάστευση, που θα ωθείται από καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και καταιγίδες με ένταση και συχνότητα χωρίς προηγούμενο.Εκατοντάδες από τους κορυφαίους κλιματολόγους διεθνώς αναμένουν ότι οι θερμοκρασίες παγκοσμίως θα αυξηθούν τουλάχιστον κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα αυτόν τον αιώνα, ξεπερνώντας τους διεθνώς συμφωνημένους στόχους, προκαλώντας καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη, όπως καταδεικνύει έρευνα του Guardian.Σχεδόν το 80% των ερωτηθέντων, όλοι μέλη της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), προβλέπουν πως η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον 2,5C βαθμούς Κελσίου, ενώ σχεδόν οι μισοί ανεβάζουν το νούμερο αυτό στους 3 βαθμούς Κελσίου. Μόνο το 6% εξακολουθεί να θεωρεί πως θα τηρηθεί το διεθνώς συμφωνημένο όριο του 1,5°C.Πολλοί από τους επιστήμονες προβλέπουν ένα μάλλον δυστοπικό μέλλον, με λιμούς, συγκρούσεις και μαζική μετανάστευση, που θα ωθείται από καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και καταιγίδες με ένταση και συχνότητα πολύ μεγαλύτερη από αυτές που έχουμε συνηθίσει. Πολλοί εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι αισθάνονται «απελπισμένοι», «εξοργισμένοι» και «φοβισμένοι» από την αποτυχία των κυβερνήσεων να λάβουν μέτρα, παρά τα σαφή επιστημονικά στοιχεία που τους παρέχονται.«Νομίζω ότι οδεύουμε προς μεγάλη κοινωνική αναστάτωση μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια», εκτιμά η Γκρέτα Πεκλ, από το Πανεπιστήμιο της Τασμανίας. «Οι τοπικές αρχές θα είναι αδύνατο να ανταποκριθούν στην αλληλουχία ακραίων γεγονότων, η παραγωγή τροφίμων θα διαταραχθεί. Νιώθω βαθύτατη απόγνωση για το μέλλον».Ο Guardian επικοινώνησε με κάθε έναν από τους επικεφαλής συγγραφείς και τους ελεγκτές των εκθέσεων της IPCC από το 2018. Απάντησαν 380 από τους 843 και πολλοί από τους πιο σωστά ενημερωμένους επιστήμονες του πλανήτη προβλέπουν έναν «κλιματικό όλεθρο» μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Ωστόσο επιμένουν πως ο αγώνας για το κλίμα πρέπει να συνεχιστεί, όσο ψηλά και αν ανέβει η παγκόσμια θερμοκρασία, διότι κάθε κλάσμα του βαθμού που θα αποφευχθεί θα μειώσει τα ανθρώπινα δεινά.«Η κλιματική αλλαγή δεν θα γίνει ξαφνικά επικίνδυνη στον 1,5 βαθμό Κελσίου, είναι ήδη επικίνδυνη. Και δεν θα «τελειώσει το παιχνίδι» αν ξεπεράσουμε τους 2°C, κάτι που μπορεί κάλλιστα να συμβεί», εξηγεί ο Πίτερ Κοξ, από το Πανεπιστήμιο του Exeter, στο Ηνωμένο Βασίλειο.Η κλιματική κρίση προκαλεί ήδη μεγάλες ζημιές σε όλο τον κόσμο επηρεάζοντας αμέτρητες ζωές, παρότι η θερμοκρασία έχει αυξηθεί «μόνο» 1,2 βαθμούς Κελσίου κατά μέσο όρο. «Αυτή είναι μόνο η αρχή, προσδεθείτε», σχολιάζει ο Τζέσε Κίναν, από το Πανεπιστήμιο Tulane των ΗΠΑ.Η Νάταλι Χίλμι, από το Επιστημονικό Κέντρο του Μονακό, αναμένει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου. «Δεν μπορούμε να μείνουμε κάτω από τον ενάμιση βαθμό», εκτιμά. Εμπειρογνώμονες τονίζουν ότι είναι απολύτως απαραίτητες οι προετοιμασίες μεγάλης κλίμακας για την προστασία των ανθρώπων από τις χειρότερες των επερχόμενων κλιματικών καταστροφών. Η Λετίσιο Κοτρίμ ντα Κόνα, από το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο, δηλώνει ότι φοβάται για το κόστος σε ανθρώπινες ζωές.Ο στόχος του 1,5°C επιλέχθηκε για να αποτραπούν τα χειρότερα της κλιματικής κρίσης και θεωρείται σημαντικός οδηγός για τις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Ομως με βάση τις τρέχουσες πολιτικές, ο πλανήτης οδεύει προς μία αύξηση κατά 2,7°C.Οι εμπειρογνώμονες που απάντησαν στην έρευνα του Guardian, θεωρούν ως αίτια της αποτυχίας την έλλειψη πολιτικής βούλησης, ενώ το 60% κατηγόρησε επίσης τα κατεστημένα εταιρικά συμφέροντα, όπως η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. https://www.kathimerini.gr/life/environment/563015560/to-chameno-stoichima-toy-1-5-c-kai-o-klimatikos-olethros/

Σωματίδιο φάντασμα στη ζυγαριά. Ποιά είναι η μάζα ηρεμίας ενός νετρίνου; ● Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα στη φυσική, δεδομένου ότι τα νετρίνα παίζουν κεντρικό ρόλο στη φύση. ● Σημαντική συμβολή στη «ζύγιση» των νετρίνων έχει η ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής Max Planck στη Χαϊδελβέργη, ως μέρος της διεθνούς συνεργασίας ECHο. ● Χρησιμοποιώντας την αποκαλούμενη παγίδα Penning, μέτρησαν την μεταβολή της μάζας του ολμίου-163 με εξαιρετική ακρίβεια όταν ο πυρήνας του συλλαμβάνει ένα ηλεκτρόνιο και μετατρέπεται σε δυσπρόσιο-163. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μετατροπή του πρωτονίου σε νετρόνιο, απελευθερώνοντας ένα νετρίνο και φωτόνια. ● Το συλλαμβανόμενο ηλεκτρόνιο αφήνει πίσω του ένα κενό στη διαμόρφωση των ηλεκτρονίων του ατόμου και τα άλλα ηλεκτρόνια αναδιατάσσονται γρήγορα, απελευθερώνοντας ενέργεια. ● Έτσι, προσδιορίστηκε η ενέργεια που απελευθερώθηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας με 50 φορές μεγαλύτερη ακρίβεια σε σχέση με το παρελθόν. ● Χρησιμοποιώντας μια ακριβέστερη τιμή αυτής της ενέργειας, μπορούν να αποκαλυφθούν πιθανά συστηματικά σφάλματα στον προσδιορισμό της μάζας των νετρίνων. Τα νετρίνα βρίσκονται παντού γύρω μας. Χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε τρισεκατομμύρια νετρίνα διασχίζουν το σώμα μας κάθε δευτερόλεπτο. Αναφέρονται και ως σωματίδια φαντάσματα, γιατί ανιχνεύονται πολύ δύσκολα, αφού αλληλεπιδρούν σπάνια με την ύλη. Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο των στοιχειωδών σωματιδίων, υπάρχουν τρεις τύποι (ή γεύσεις) νετρίνων – τα νετρίνα του ηλεκτρονίου (νe), νετρίνα του μιονίου (νμ) και νετρίνα του ταυ (ντ). Tα νετρίνα «ταλαντώνονται», που σημαίνει ότι μπορούν να αλλάζουν μεταξύ αυτών των τριών τύπων (γεύσεων). Η γεύση δεν είναι μόνιμο χαρακτηριστικό των νετρίνων αφού αλλάζει με το χρόνο. Συνεπώς τα νe, νμ και ντ δεν είναι στάσιμες καταστάσεις με συγκεκριμένες μάζες αλλά υπερθέσεις στάσιμων καταστάσεων, οι οποίες παριστάνονται με ν1, ν2 και ν3. Ας σημειωθεί ότι τα «πραγματικά» νετρίνα, αυτά που έχουν καθορισμένη μάζα και παραμένουν τα ίδια για πάντα, όπως συμβαίνει με όλα τα στοιχειώδη σωματίδια είναι τα ν1, ν2 και ν3, και όχι τα νe, νμ και ντ (διαβάστε σχετικά: Ποιό είναι το βαρύτερο νετρίνο; και Πόσο βαρύ είναι ένα νετρίνο;)Το 1930 ο Wolfgang Pauli, για να διασώσει τις αρχές διατήρησης της Φυσικής, πρότεινε την ύπαρξη ενός νέου σωματιδίου, κάτι πρωτοφανές για εκείνη την εποχή. Λίγα χρόνια μετά, ο Enrico Fermi, βάφτισε το σωματίδιο του Pauli νετρίνο. To νετρίνο αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της θεωρίας του για την διάσπαση β που διατύπωσε το 1934. Σύμφωνα μ’ αυτήν, τα νετρίνα αλληλεπιδρούσαν εξαιρετικά ασθενώς με την ύλη. Το νετρίνο επρόκειτο, μάλλον, για ένα σωματίδιο φάντασμα: μπορούσε να διαπεράσει ολόκληρη τη Γη χωρίς καμία αλληλεπίδραση. Παρ’ όλα αυτά, τα νετρίνα αποτελούσαν θεμελιώδες συστατικό του σύμπαντος, η ύπαρξη των οποίων ήταν απαραίτητα σύμφωνα με τους βασικούς νόμους της φυσικής. Τελικά η ύπαρξη των νετρίνων αποδείχθηκε πειραματικά 26 χρόνια μετά, το 1956, από τους Frederick Reines και Clyde Cowan. Όμως, η μελέτη των νετρίνων που παράγονται εξαιτίας των πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης στο εσωτερικό του Ήλιου και βομβαρδίζουν ακατάπαυστα τη Γη, έφεραν μια άλλη πρωτοποριακή αποκάλυψη: οι τρεις τύποι νετρίνων που είναι γνωστοί μέχρι σήμερα μπορούν να μεταμορφωθούν ο ένας στον άλλο. Ωστόσο, αυτές οι «ταλαντώσεις νετρίνων» είχαν σοβαρές συνέπειες για την κοσμοθεωρία της σωματιδιακής φυσικής. Μέχρι τότε, εθεωρείτο ότι τα νετρίνα δεν είχαν μάζα ηρεμίας, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα φωτόνια. Αυτό θα ήταν συμβατό με το Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής, την καλύτερη περιγραφή του κόσμου των σωματιδίων μέχρι σήμερα. Οι ταλαντώσεις των νετρίνων απέδειξαν ότι τα νετρίνα διαθέτουν μάζα ηρεμίας, κάτι που αποτελεί μια περαιτέρω ένδειξη ότι υπάρχει νέα φυσική πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο.Η γνώση της ακριβούς μάζας ηρεμίας του νετρίνου θα ήταν επομένως ένας πολύ καλός οδηγός στον άγνωστο κόσμο της νέας φυσικής. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε απλά να βάλουμε το νετρίνο σε μια ζυγαριά. Το ‘ζύγισμα’ των νετρίνων απαιτεί εξαιρετικά πολύπλοκα πειράματα σε τεχνικά προσβάσιμες φυσικές διεργασίες που περιλαμβάνουν νετρίνα. Ένας έμμεσος τρόπος ζυγίσματος είναι η βήτα διάσπαση του τριτίου. Το τρίτιο κατά την ραδιενεργό διάσπασή του μετατρέπεται σε ήλιο-3, καθώς το ένα από τα δύο νετρόνια στον πυρήνα του μεταπίπτει προς ένα πρωτόνιο, ένα ηλεκτρόνιο και ένα νετρίνο. Διαμέσου αυτής της διαδικασίας «ζυγίζονται» τα νετρίνα στο πείραμα KATRIN στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καρλσρούης.Ένας συμπληρωματικός έμμεσος τρόπος ζύγισης των νετρίνων γίνεται χρησιμοποιώντας το τεχνητό ισότοπο όλμιο-163 (163Ho). Εδώ, ο πυρήνας του ολμίου συλλαμβάνει ένα ηλεκτρόνιο από το εσωτερικό κέλυφος ηλεκτρονίων (Electron Capture ή EC) και ένα πρωτόνιο του πυρήνα μετατρέπεται σε νετρόνιο, με αποτέλεσμα το όλμιο-163 να μεταπίπτει σε δυσπρόσιο-163. Αυτή η διαδικασία απελευθερώνει επίσης και ένα νετρίνο. Η διεθνής επιστημονική συνεργασία ECHο προσπαθεί να μετρήσει την ενέργεια Q που παράγεται στην εν λόγω διαδικασία ραδιενεργού διάσπασης με την μέγιστη δυνατή ακρίβεια. Σύμφωνα με την εξίσωση ισοδυναμίας μάζας-ενέργειας E = mc2 του Αϊνστάιν, η μέτρηση της ενέργειας μπορεί να εξισωθεί με την ζύγιση μαζών. Ως «θερμιδόμετρο», το πείραμα ECHo μετρά με εξαιρετική ακρίβεια τη συνολική ενέργεια που απελευθερώνεται σε αυτή τη διάσπαση: Αυτό αντιστοιχεί στο μέγιστο της τιμής Q μείον τη μάζα ηρεμίας του νετρίνου που απελευθερώνεται. Για το σκοπό αυτό, το όλμιο-163 ενσωματώνεται σε ένα στρώμα ατόμων χρυσού. Ωστόσο, αυτά τα άτομα χρυσού θα μπορούσαν να έχουν επίδραση στο όλμιο-163. Είναι επομένως σημαντικό να μετρηθεί η τιμή του Q όσο το δυνατόν ακριβέστερα χρησιμοποιώντας μια εναλλακτική μέθοδο και να τη συγκρίνουμε με την θερμιδομετρικά καθορισμένη τιμή για να να εντοπίσει πιθανές συστηματικές πηγές σφαλμάτων. Κι εδώ μπαίνει στο παιχνίδι το πείραμα της πενταπαγίδας (pentatrap) της Χαϊδελβέργης και η διδακτορική διατριβή του Christoph Schweiger. H πενταπαγίδα αποτελείται από πέντε λεγόμενες παγίδες Penning. Σε αυτές τις παγίδες, τα ηλεκτρικά φορτισμένα άτομα μπορούν να συλληφθούν από έναν συνδυασμό στατικού ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου. Αυτά τα ιόντα εκτελούν έναν περίπλοκο «κυκλικό χορό», που επιτρέπει τον προσδιορισμό της μάζας τους με εξαιρετική ακρίβεια.Τα πειράματα των φυσικών της Χαϊδελβέργης προσδιόρισαν την τιμή Q=2,863.2 ± 0.6 eV.c−2, για την διαδικασία σύλληψης ηλεκτρονίων από το όλμιο-163. Η ακρίβεια αυτής της μέτρησης είναι 50 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με παλαιότερες μετρήσεις. Και τι σημαίνει αυτό για τις μάζες των νετρίνων; Συγκεκριμένα αυτό το αποτέλεσμα θα επιτρέψει τον προσδιορισμό της μάζας του νετρίνου του ηλεκτρονίου στην περιοχή τιμών κάτω του ενός κάτω από το επίπεδο του ενός ηλεκτρονιοβόλτ (<1eV.c−2) από την ανάλυση της σύλληψης ηλεκτρονίου από το 163Ho.To πείραμα KATRIN προσδιόρισε το ακριβέστερο μέχρι σήμερα, ανώτερο όριο της μάζας των νετρίνων στα 0,8 eV.c−2, που αντιστοιχεί σε κιλά στην ασύλληπτη τιμή των 0,000000000000000000000000000000000000000000000000014 kg! Αυτή η τάξη μεγέθους 10–36 αντιστοιχεί περίπου στην αναλογία μάζας μεταξύ … τεσσάρων σταφίδων και του Ήλιου. Κι αυτό είναι μόνο ένα ανώτατο όριο. Η ανάλυση της εκτιμώμενης κατανομής μάζας στο σύμπαν δίνει ως χαμηλότερο ανώτερο όριο της μάζας των νετρίνων 0,12 eV.c−2. Όμως, αυτή η ανάλυση είναι εξαιρετικά περίπλοκη και εξαρτάται από το κοσμολογικό μοντέλο που χρησιμοποιείται. Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι όποιος θέλει να ζυγίσει τα νετρίνα αντιμετωπίζει ακραίες προκλήσεις στα όρια του τεχνικά εφικτού. Σε αυτό το πλαίσιο, το αποτέλεσμα της Χαϊδελβέργης είναι ένα σημαντικό βήμα στον δρόμο για την επίλυση του μυστηρίου των μαζών νετρίνων. Η PENTATRAP αποτελείται από πέντε παγίδες Penning τοποθετημένες η μία πάνω από την άλλη (κίτρινος πύργος στo μέσoν) πηγές: 1. Penning-trap measurement of the Q value of electron capture in 163Ho for the determination of the electron neutrino mass – https://www.nature.com/articles/s41567-024-02461-9 2. Ghost particle on the scales – https://www.mpi-hd.mpg.de/mpi/en/public-relations/news/news-item/ghost-particle-on-the-scales