Ιαπετός.

Ιαπετός: ένα παράξενο φεγγάρι.

Ανάμεσα στα πολλά φεγγάρια του Κρόνου είναι και ο Ιαπετός, μια παγωμένη σφαίρα που μοιάζει πολύ με το Death Star (τον διαστημικό σταθμό στην ταινία Πόλεμος των Άστρων), όταν το βλέπουμε με το τηλεσκόπιο. Αυτό εν μέρει οφείλεται στον ασυνήθιστο χρωματισμό του: το μισό τμήμα του Ιαπετού είναι σκοτεινό, το άλλο μισό είναι φωτεινό. Στην πραγματικότητα, μερικές φορές ονομάζεται το yin και το yang των φεγγαριών του Κρόνου.

Στο μυθιστόρημα του Άρθουρ Κλαρκ, 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, το φεγγάρι Ιαπετός διαδραματίζει έναν κεντρικό ρόλο. Είναι η περιοχή της πύλης του άστρου, η πύλη μέσω της οποίας διασχίζει ο Dave Bowman – ο σύγχρονος Οδυσσέας του Κλαρκ – για να συναντήσει το πεπρωμένο του σε μια μακρινή γωνιά του κόσμου.

Ο Κλαρκ επέλεξε τότε τον Ιαπετό σαν την θύρα του άστρου λόγω της διπλής όψης του. Ξέρουμε ότι μόνο αυτό το σώμα μεταξύ των αντικειμένων του ηλιακού μας συστήματος, έχει την μια πλευρά του 10 φορές φωτεινότερη από την άλλη. Ποια καλύτερη θέση θα υπήρχε λοιπόν για να τοποθετήσει ο συγγραφέας ένα φανταστικό εξωγήινο αντικείμενο απ’ ό,τι σε ένα φεγγάρι, που σου δίνει την εντύπωση ότι είναι το ίδιο ένα τεχνητό – μη πραγματικό – αντικείμενο.

Οι δύο διαφορετικοί χρωματισμοί είναι μόνο ένα από τα επιστημονικά μυστήριο γύρω από τον Ιαπετό. Οι επιστήμονες, επίσης, προβληματίζονται για την διογκωμένη μεσαία γραμμή του φεγγαριού και τους παράξενους παραμορφωμένους πόλους, που του δίνουν μια περίεργη μορφή, κάπου μεταξύ σφαίρας και μιας έλλειψης – σχήματα που είναι πιο τυπικά για ένα φεγγάρι.

Αν θέλαμε να δώσουμε μια εικόνα θα λέγαμε ότι μοιάζει σαν καρύδι. Υπάρχει, επίσης, μια ασυνήθιστη ισημερινή κορυφογραμμή, αρκετά υψηλή ώστε να στρεβλώσει κι άλλο το σχήμα του φεγγαριού, τουλάχιστον όταν το δει κανείς από απόσταση.

Οι επιστήμονες έχουν μερικές καλές ιδέες για τον ασυνήθιστο χρωματισμό του Ιαπετού, όμως τώρα οι ερευνητές στο Νοτιοδυτικό Ερευνητικό Ινστιτούτο στο Κολοράντο, νομίζουν ότι έχουν μια καλή εξήγηση για την διόγκωση και την κορυφογραμμή.

Ο φημισμένος ιταλο-γάλλος αστρονόμο Τζιοβάνι Κασίνι ανακάλυψε τον Ιαπετό τον Οκτώβριο του 1671, αφού τον παρατήρησε πρώτα στη δυτική πλευρά του Κρόνου, αλλά δυστυχώς δεν ήταν σε θέση να τον δει στην ανατολική πλευρά του πλανήτη – τουλάχιστον μέχρι το 1705, όταν τότε η ανάλυση του τηλεσκοπίου βελτιώθηκε επαρκώς, οπότε ήταν σε θέση να δει την φωτεινή πλευρά του φεγγαριού. Ο Κασσίνι σωστά υπέθεσε ότι αυτό οφειλόταν στο φωτεινό και το σκοτεινό ημισφαίρια. Και επειδή ο Ιαπετός υποφέρει από τις παλίρροιες που οφείλονται στον Κρόνο, η φωτεινή του πλευρά πάντα εμφανίζεται δυτικά και η σκοτεινή πλευρά προς τα ανατολικά του Κρόνου.

Η σημερινή θεωρία για αυτόν τον ασυνήθιστο χρωματισμό, που ακολουθείται από τους πλανητικούς γεωλόγους, είναι ότι το σκοτεινό ημισφαίριο του Ιαπετού οφείλεται σε χημικά κατάλοιπα που έχουν απομείνει όταν εξαχνώθηκε ο πάγος του νερού – δηλαδή, όταν ο πάγος πηγαίνει απευθείας από την στερεά στην αέρια κατάσταση χωρίς να περάσει από την υγρή φάση πρώτα.

Η σκοτεινή πλευρά άρχισε να εξαχνώνεται πιο γρήγορα από τη φωτεινή του πλευρά περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια πριν, αφήνοντας έτσι ένα σκοτεινό κατάλοιπο, ενώ ο πάγος συμπυκνώθηκε στη φωτεινή πλευρά. Και αυτό κάνει ένα συνεχή κύκλο διότι το σκοτεινό ημισφαίριο απορροφά περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνοντας έτσι τη θερμοκρασία και συνεπώς το ρυθμό της εξάχνωσης.

Όσο για την διόγκωση και την κορυφογραμμή, ο Harold Levison και οι συνεργάτες του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όλα αυτά οφείλονται στις παραδοξότητες της τροχιακής δυναμικής. Μια μικρή γρήγορη περιστροφή στις πρώτες στιγμές του φεγγαριού (μία περιστροφή κάθε 16 ώρες περίπου), μια σύγκρουση με ένα άλλο μεγάλο φεγγάρι – ας μην ξεχνάμε ότι επικρατεί συνωστισμός γύρω από τον Κρόνο – ένας τεράστιος πίδακας υλικών στην τροχιά του, και ιδού! έχετε ένα φεγγάρι σε σχήμα καρυδιάς με ένα εξόγκωμα στη μέση και μια παράξενη κορυφογραμμή κατά μήκος του ισημερινού.

Όμως, δεν είναι και τόσο απλή η εξήγηση. Ένας βασικός παράγοντας είναι ότι υπάρχει ένα όριο που είναι γνωστό ως ακτίνα Roche. Σε μια συγκεκριμένη απόσταση (την ακτίνα Roche) από ένα αντικείμενο, όπως ο Ιαπετός, η σκόνη ή τα συντρίμμια που βρίσκονται εκεί συμπυκνώνεται σε ένα στερεό σώμα, δηλαδή, ένα φεγγάρι.

Οι Levison και οι συνεργάτες του υποθέτουν ότι όταν ο Ιαπετός συγκρούστηκε με ένα άλλο μεγάλο φεγγάρι, κάποια από τα συντρίμμια εκτοξεύτηκαν πέρα από την ακτίνα Roche και διέφυγαν από την βαρυτική έλξη του. Αλλά τα υπόλοιπα έμειναν μέσα στην ακτίνα, και αντί να σχηματίσουν ένα δεύτερο στερεό σώμα, σχημάτισαν ένα δακτύλιο. Με την πάροδο του χρόνου, αυτός ο δακτύλιος κατέρρευσε πάνω στην επιφάνεια του φεγγαριού, φτιάχνοντας την κορυφογραμμή.

Ένα ερώτημα μόνο στην υπόθεση τους δεν απαντήθηκε: γιατί ακολουθεί η κορυφογραμμή τόσο τέλεια τον ισημερινό του φεγγαριού; Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι η κορυφογραμμή δείχνει τεκτονικά ρήγματα, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την υπόθεση της κατάρρευσης ενός δακτυλίου. Έτσι, όπως συμβαίνει πάντα με τις εξηγήσεις για τα ασυνήθιστα φαινόμενα, αναμένουμε κι άλλες παρατηρήσεις και δεδομένα για την επιβεβαίωση ή την διάψευση της τελευταίας αυτής υπόθεσης.

Σχετικά:

■Ένας πολύ εκκεντρικός δορυφόρος του Κρόνου: ο Ιαπετός

http://www.physics4u.gr/blog/?p=1953

■Τα αινίγματα του Iαπετού

http://www.physics4u.gr/news/2005/scnews1962.html

■Ιαπετός: Το φεγγάρι του μυστηρίου

http://www.physics4u.gr/news/2005/scnews2069.html

Καλως τον.

Σε ψάχνουμε να δουμε τι συμβαινει με σένα που μοιάζεις τοσο πολύ με το Death Star (τον διαστημικό σταθμό στην ταινία Πόλεμος των Άστρων), όταν σε βλέπουμε με το τηλεσκόπιο.

Γιγάντιες κατολισθήσεις πάγου στον Ιαπετό.

Ασυνήθιστες στο ηλιακό μας σύστημα τεράστιες κατολισθήσεις πάγου, σαν γιγάντιες χιονοστιβάδες που καλύπτουν πολύ μεγάλες αποστάσεις, παρατηρήθηκαν στον δορυφόρο του Κρόνου Ιαπετό. Το φαινόμενο, που φαίνεται πως είναι συχνό στο συγκεκριμένο ουράνιο σώμα, εξελίσσεται με μεγαλύτερη ταχύτητα και σε μεγαλύτερο εύρος από αυτό που προβλέπουν τα γεωλογικά μοντέλα των επιστημόνων, οι οποίοι προβληματίζονται για την ερμηνεία του.

Ο παγωμένος Ιαπετός έχει τις περισσότερες γιγάντιες κατολισθήσεις στο ηλιακό μας σύστημα, μετά τον Άρη. Κάτι ανάλογο έχει επίσης, αλλά πιο σπάνια και σε μικρότερη έκταση, παρατηρηθεί στη Γη.Οι εικόνες από το σκάφος «Κασίνι» δείχνουν ότι το φαινόμενο λαμβάνει χώρα σε μεγάλο βαθμό στον Ιαπετό. Ενώ στη Γη οι κατολισθήσεις συνήθως κινούνται σε οριζόντια διεύθυνση λιγότερο από το διπλάσιο της απόστασης της κάθετης πτώσης τους,

στον Ιαπετό μπορούν να ταξιδέψουν οριζόντια επί πολλά χιλιόμετρα, μέχρι και 30 φορές περισσότερο από το ύψος της κάθετης πτώσης τους, κινούμενες σαν ύλη υγρής μάλλον παρά στερεής μορφής.

Οι ερευνητές, μ’ επικεφαλής την Κέλσι Σίνγκερ του τμήματος Γεωλογικών και Πλανητικών Επιστημών του πανεπιστημίου Ουάσιγκτον-Σεν Λιούις, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», σύμφωνα με το BBC, πιστεύουν ότι, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας, αλλάζουν οι ιδιότητες της τριβής και ο πάγος γίνεται πιο γλιστερός, με συνέπεια να συμπεριφέρεται σαν υγρό ή άμμος της παραλίας.

Ο Ιαπετός, που ανακαλύφθηκε το 1671 από τον Τζιοβάνι Κασίνι και μελετήθηκε για πρώτη φορά από το ομώνυμο διαστημόπλοιο το 2004, έχει χαρακτηριστεί ως ο «γιν-γιανγκ» δορυφόρος του Κρόνου, επειδή η μία πλευρά του καλύπτεται από ένα σκούρο υλικό, ενώ η άλλη είναι πολύ πιο φωτεινή. Μια τεράστια κάθετη οροσειρά μυστηριώδους προέλευσης, που φθάνει σε ύψος 20 χιλιομέτρων (πολύ ψηλότερο από το Έβερεστ), κυκλώνει τον ισημερινό του και δίνει στο δορυφόρο την εικόνα ενός γιγάντιου καρυδιού, ενώ η επιφάνειά του φέρει μερικούς τεράστιους κρατήρες πρόσκρουσης βάθους έως 25 χλμ.

Τριάντα τεράστιες παγο-κατολισθήσεις ανιχνεύθηκαν στον Ιαπετό, από τις οποίες 17 στα τοιχώματα κρατήρων και 13 στις πλευρές της πανύψηλης οροσειράς του ισημερινού του. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι η τριβή είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με τα αντίστοιχα φαινόμενα χιονοστιβάδων στη Γη, με συνέπεια οι κατολισθήσεις πάγου στον Ιαπετό να κινούνται με σημαντικά μεγαλύτερη ταχύτητα

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αν μελετήσουν επισταμένα το φαινόμενο των παρατεταμένων κατολισθήσεων πάγου στον Ιαπετό, θα καταλάβουν καλύτερα γιατί κάτι ανάλογο συμβαίνει καμία φορά και στη Γη.

Τα δύο πρόσωπα του Ιαπετού.

Είναι μια περίπτωση κοσμικού ταοϊσμού: η αποστολή Cassini της NASA απαθανάτισε τις δραματικές αντιθέσεις στο πρόσωπο του Ιαπετού, ενός δορυφόρου του Κρόνου του οποίου η επιφάνεια μοιάζει με το σύμβολο του Γινγκ και Γιανγκ στην κινεζική φιλοσοφία.

Ένας από τους 62 δορυφόρους που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα να περιφέρονται γύρω από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Ιαπετός είναι μάλλον μικρός, με διάμετρο γύρω στα 1.490 χιλιόμετρα και μάζα που αντιστοιχεί στο 2,5% της μάζας της Σελήνης.

Το τελευταίο πορτρέτο του φεγγαριού που δημοσιοποιεί η NASA μεταδόθηκε τον περασμένο Αύγουστο. «Η εικόνα δείχνει το ημισφαίριο του Ιαπετού που κοιτάζει προς τον Κρόνο» εξηγεί ανακοίνωση της υπηρεσίας. «Ο βορράς του Ιαπετού βρίσκεται προς την πάνω πλευρά και έχει περιστραφεί κατά 30 μοίρες. Η εικόνα ελήφθη στο φάσμα του ορατού φωτός με την κάμερα κλειστής γωνίας του Cassini».

Πέρα από τη βραχώδη τοπογραφία του, με βουνά που ορθώνονται σε ύψος 10 χιλιομέτρων, το περίεργο με αυτό το φεγγάρι είναι ότι η μία του πλευρά είναι μαύρη σαν πίσσα ενώ η άλλη καλύπτεται από ολόλευκους πάγους.

Κανείς δεν είναι σίγουρος πώς το πρόσωπο του Ιαπετού απέκτησε αυτό το σκληρό κοντράστ. Οι πλανητολόγοι, όμως, έχουν μια πιθανή εξήγηση: λόγω της αργής ταχύτητας περιστροφής του δορυφόρου, η μία πλευρά του δέχεται περισσότερο ηλιακό φως από την άλλη. Στην πιο ηλιόλουστη πλευρά, η ζέστη κάνει τους πάγους να εξαχνώνονται και να μετατρέπονται σε αέριο, το οποίο σηκώνεται ψηλά, ψύχεται και τελικά πέφτει στη σκοτεινή πλευρά.

Μέσω αυτής της διαδικασίας, η φωτεινή πλευρά γίνεται όλο φωτεινότερη και η σκούρα πλευρά ολοένα και πιο σκούρα.

Ανάλογα με τη γωνία θέασης, η φωτεινή περιοχή δείχνει να έχει σχήμα κόμματος, δημιουργώντας το χαρακτηριστικό σχήμα του Γιν Γιανγκ. Στον ταοϊσμό και άλλους κλάδους της κινεζικής φιλοσοφίας, η έννοια αυτή περιγράφει πώς οι αντίθετες δυνάμεις συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται.

Ο Ιαπετός ανακαλύφθηκε το 1672 από τον Τζιοβάνι Κασίνι, τον αστρονόμο προς τιμήν του οποίου βαφτίστηκε η αποστολή Cassini. Το σκάφος μελετά το σύστημα του Κρόνου από το 2004.

Στην φωτογραφία χιονισμένοι κρατήρες με σκούρα τοιχώματα στο μεταίχμιο της φωτεινής και της σκοτεινής περιοχής.

http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=559252

Ιαπετός.

Ο Ιαπετός (αγγλικά: Iapetus) είναι ο τρίτος μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος του πλανήτη Κρόνου και ο ενδέκατος, κατά σειρά μεγέθους, δορυφόρος του ηλιακού συστήματος. Πήρε το όνομά του από τον τιτάνα Ιαπετό της ελληνικής μυθολογίας. Η άλλη του σημερινή ονομασία είναι Κρόνος VIII (Saturn VIII).

Ο Ιαπετός είναι πολύ γνωστός για την έντονη διαφορά της λευκαύγειας ανάμεσα στις δύο πλευρές του, από τις οποίες η μία είναι σχεδόν εντελώς λευκή και η άλλη σχεδόν εντελώς σκοτεινή. Για το λόγο αυτό, έχει χαρακτηριστεί ως "φεγγάρι γινγκ γιανγκ". Ωστόσο, η εξερεύνηση του από την αποστολή Κασσίνι-Χόιχενς αποκάλυψε και άλλα μοναδικά χαρακτηριστικά, όπως μια οροσειρά που διατρέχει τον ισημερινό του.

Οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια της σκοτεινής περιοχής φθάνουν τους 130 K (-143 °C ή -226 °F) στον ισημερινό. Η αργή περιστροφή του Ιαπετού κάνει τη θέρμανση από το ηλιακό φως αποτελεσματικότερη. Οι φωτεινότερες επιφάνειες απορροφούν λιγότερο ηλιακό φως, έτσι οι θερμοκρασίες εκεί φθάνουν μόνο περίπου τους 100 Κ (-173 °C ή -280 °F) .

Τροχιά

Η τροχιά του Ιαπετού είναι σχετικά ασυνήθιστη σε σχέση με τους υπόλοιπους δορυφόρους του πλανήτη. Περιστρέφεται γύρω από τον Κρόνο σε απόσταση πολύ μεγαλύτερη από ότι το επόμενο εσωτερικό φεγγάρι, ο Τιτάνας. Η τροχιά του έχει μεγάλη κλίση με το επίπεδο περιστροφής των υπόλοιπων δορυφόρων. Μόνο η τροχιά ανώμαλων εξωτερικών δορυφόρων, όπως η Φοίβη (δορυφόρος) έχουν μεγαλύτερη κλίση. Η αιτία αυτού του φαινομένου είναι άγνωστη.

Λόγω της μεγάλης απόστασης από τον Κρόνο και της έντονα κεκλιμένης τροχιάς, ο Ιαπετός είναι το μόνο μεγάλο φεγγάρι από το οποίο τα δαχτυλίδια του Κρόνου είναι σαφώς ορατά. Από τους υπόλοιπους εσωτερικούς δορυφόρους, οι δακτύλιοι φαίνονται από το πλάι και έτσι είναι δύσκολα ορατοί. Από τον Ιαπετό, ο Κρόνος φαίνεται να έχει διάμετρο 1 ° 56 ' (τέσσερις φορές μεγαλύτερη από της Σελήνης, όπως αυτή φαίνεται από τη Γη) .

Ανακαλύφθηκε από Τζιοβάνι Ντομένικο Κασίνι

Ημερομηνία Ανακάλυψης 25 Οκτωβρίου 1671

Χαρακτηριστικά τροχιάς

Ημιάξονας τροχιάς 3.560.820 Km

Εκκεντρότητα 0,0286125

Περίοδος περιφοράς 79,3215 ημέρες

Κλίση 15,47° (προς τον Ισημερινό του Κρόνου)

Είναι δορυφόρος του Κρόνου

Φυσικά χαρακτηριστικά

Διαστάσεις 1.494,8 × 1.424,8 Km

Μέση Ακτίνα 735,6 ± 3 Km

Έκταση επιφάνειας 6.700.000 Km²

Μάζα (1,805635 ± 0,000375) × 1021 kg

Μέση πυκνότητα 1,0830 ± 0,0066 g/cm3

Ισημερινή βαρύτητα επιφάνειας 0,223 m/s²

Ταχύτητα διαφυγής 0,572 km/s

Περίοδος περιστροφής 79,3215 ημέρες (Σύγχρονη)

Κλίση άξονα μηδέν

Λευκαύγεια 0,05-0,5

Φαινόμενο μέγεθος 10,2-11,9

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%84%CF%8C%CF%82_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)