Αρίσταρχος ο Σάμιος και Νικόλαος Κοπέρνικος ...

[Alexander]

Αφορμή για την παρακάτω αναζήτηση αποτέλεσε η επίσημη ονομασία (την περασμένη παρασκευή, 19 Φεβρουαρίου 2010) από την IUPAC του χημικού στοιχείου με ατομικό αριθμό 112 ως copernicium προς τιμήν του πασίγνωστου αστρονόμου Νικόλαου Κοπέρνικου.

Λοιπόν εσείς τι πιστεύετε ???

Πιστεύετε ότι ο Νικόλαος Κοπέρνικος ήξερε το έργο του Αρίσταρχου του Σάμιου, και αν ναι κατα πόσον εμπνεύστηκε για την ηλιοκεντρική του θεωρία ?

Σύμφωνα με το βιβλίο "Οι αστρονόμοι της Αρχαίας Ελλάδος" των εκδόσεων αίθρα , ISBN 960-7007-60-3 , στη σελίδα 169 αναφέρεται ότι "η μεγαλοφυής αυτή σύλληψη και η θεωρία του Αρίσταρχου, αποτέλεσμα μακροχρόνιων υπολογισμών και παρατηρήσεων, τέθηκε κατά μέρους για πολλούς αιώνες. Την αλήθεια αυτή αντέγραψε και παρουσίασε ως δική του θεωρία, 1700 περίπου χρόνια αργότερα, ο Πολωνός ιερωμένος Νικόλαος Κοπέρνικος (1473-1543). "

Σύμφωνα με το βιβλίο Barbara Somerville: Nicolaus Copernicus: Father of Modern Astronomy. Compass Point Books, 2005, ISBN 0-7565-0812-6, στη σελίδα 10 αναφέρεται ότι ο Νικόλαος Κοπέρνικος ήξερε και ελληνικά . Τι μέρος άραγε των υπολογισμών του Αρίσταρχου έχει διασωθεί και κατα πόσον ήταν αυτό διαθέσιμο στον Κοπέρνικο ?

Αντιθέτως στο αγγλικό άρθρο της wikipedia αναφέρεται ότι ο Κοπέρνικος είναι ο πρώτος που συνέταξε μια κατανοητή ηλιοκεντρική κοσμολογία :

http://en.wikipedia.org/wiki/Nicolaus_Copernicus

Ακόμη πότε πέθανε ο Αρίσταρχος ο Σάμιος ? Το 230 π.Χ. ,το 250 π.Χ. ή το 270 π.χ. καθώς διαφορετικές πηγές δίνουν διαφορετική ημερομηνία !

 

Ένα αντίγραφο του 10ου αιώνα των υπολογισμών του Αρίσταρχου

πηγή : http://wps.prenhall.com/esm_chaisson_astronomytoday_5/0,9185,1383966-content,00.html

[ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ]

Φίλε Αλέξανδρε!

 

Κοντά 4 χρόνια πρίν, καταφεραμε να γεμίσουμε 15 σελίδες επι του θέματος και στο τέλος γίναμε και να μη πώ τώρα τι γίναμε γιατί δεν κάνει.

Ενας κύριος Dimos το άνοιξε, το 2006, αποο εκεί θα βρείς ένα σκασμό πληροφορίες, κάποιες χρήσιμες, κάποιες άχρηστες, αγνόησε τους καυγάδες και μάλλον θα σου απαντηθούν όλες οι απορίες

[kkokkolis]

Ας πούμε πως το πατριωτάκι μου το ψυλλιάστηκε πρόωρα,ενώ ο κεντροευρωπαίος το καθιέρωσε μαζί με την παρέα του, όπως συνέβη με τον Δημόκριτο και τους Bohr, Rutherford & σία. Μην στεναχωριέστε όμως, οι αρχαίοι ημών δεν πρέπει να είναι δυσαρεστημένοι με την υστεροφημία τους, μάλλον η δική μας αμφίβολη νυνφημία μας απασχολεί και μας παλινδρομεί.

[Maniot]

Οχι μονο ο Αρισταρχος αλλα και αρκετοι φιλοσοφοι κυριως της Πυθαγορειας σχολής πιστευαν στο Ηλιοκεντρικο συστημα, ονοματα των οποιων αναφερονται στην περιφημη διαγεγραμμενη παραγραφο του χειρογραφου του Κοπερνικου.

 

Δυστυχώς, τα κειμενα του Αρισταρχου χαθηκαν εκτος απο την Περι Σεληνης μελετη (ARISTARCHUS OF SAMOS, DOVER PUBL., HEATH). Η πιο πανω αναρτημενη εικονα προερχεται απο αυτο το κειμενο.

H παραγραφος περι Ηλιοκεντρικου συστηματος του Αρισταρχου σωθηκε μεσω του Αρχιμηδη στο "Ψαμμιτης" (ΑRCHIMEDES WORKS, DOVER PUBL., HEATH).

 

Tωρα για τον Κοπερνικο δειτε τα σχετικα κεφαλαια στο EYE OF HEAVEN, του OWEN GINGERICH εκδοσεις AIP, οπου πραγματευεται διεξοδικα το θεμα του Αρισταρχου. Η διαγραφη της σχετικης παραγραφου απο το χειρογραφο του Κοπερνικου θα αποτελει παντα ερωτηματικο.

 

Στο εργο του ο Κοπερνικος δεν καινοτομει προτεινοντας ενα "καθαρο" ηλιοκεντρικο συστημα, αλλα προτεινει μια βελτιωση του πτολεμαικου:

 

1.περιοριζοντας τις ουρανιες σφαιρες σε 34 απο 80

2.Καταργωντας τα πτολεμαικα equants των επικυκλων "συμβιβαζοντας" πτολεμαικες παρατηρησεις με το γενικοτερο πτολεμαικο/αριστοτελικο συστημα

3. Θετωντας το σημειο περιστροφης της Γης εγγυτερα στον Ηλιο, αλλα οχι επι αυτού.

[Heal]

Επειδή η συζήτηση γύρω από τον Κοπέρνικο και τον Αρίσταρχο είναι ενδιαφέρουσα και σημαντική, θα ήταν καλά να βλέπαμε τα πράγματα με ηρεμία, οπότε με αυτή την πρόθεση θα ήθελα να κάνω μερικές επισημάνσεις που ελπίζω τελικά να μας βοηθούσαν να δούμε ποια είναι η συνεισφορά του Αρίσταρχου στην νεότερη διατύπωση του ηλιοκεντρισμού από τον Κοπέρνικο.

 

Αυτό που κατ'αρχήν δεν αμφισβητείται από κανένα γνώστη του αντικειμένου είναι το ότι "ο Αρίσταρχος υποθέτει τους απλανείς και τον Ήλιο ακίνητους, και την Γη να περιφέρεται σε κύκλο με τον Ήλιο στο κέντρο". Το είπε αυτό γύρω στο 300 π.Χ. και δεν χωράει αμφιβολία. Όπως επίσης είναι σημαντικό, αν και λιγότερο γνωστό, ότι ο Φιλόλαος ο Πυθαγόρειος, πριν τον Αρίσταρχο, έβαλε την Γη να κινείται περί το "Κεντρικό Πυρ". Η διαφορά του Αρίσταρχου από το Φιλόλαο είναι ότι για τον Αρίσταρχο γνωρίζουμε ότι δεν έμεινε σε μια εικασία, αλλά έβαλε κάτω "πάπυρο και γραφίδα" και κάθησε να υπολογίσει "μεγέθη και τα αποστήματα".

 

Επειδή όμως για αυτό το θέμα έγινε στη Σάμο πριν από 30 χρόνια ολόκληρο συνέδριο θα ήταν καλύτερο να δούμε τί έγινε εκεί. Ας δούμε την αναφορά του Alan Batten, αστρονόμου από τον Καναδά ο οποίος έγραψε μια περίληψη του συνεδρίου για την Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία του Καναδά.

 

http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1981JRASC..75...29B&data_type=PDF_HIGH&whole_paper=YES&type=PRINTER&filetype=.pdf

 

Εκεί εκτός από τα εγκώμια για τη φιλοξενία, το Σαμιώτικο κρασί, τα αεροπλάνα της Ολυμπιακής και τους αρχαιολογικούς χώρους της Σάμου, ξεκινάει επισημαίνοντας ότι ο Αρίσταρχος είναι ο πρώτος αστρονόμος, ο οποιος ειδικεύεται και δεν αποτελεί η αστρονομική μελέτη μια πλευρά της γενικότερης φιλοσοφικής του ενασχόλισης. Στη συνέχεια περιγράφει τους γεωμετρικούς του υπολογισμούς για τις αποστάσεις Γης, Ήλιου και Σελήνης, αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τον υπολογισμό των αποστάσεων με τη βοήθεια των σκιών κατά τη διάρκεια εκλείψεων, ο οποίος είναι εφικτός με την Γεωμετρία που κατέχουμε από το Λύκειο, αναφέρεται από τη 2η έως την 4η σελίδα του αρθρου. Στη συνέχεια κάνει μια περίληψη των υπόλοιπων άρθρων που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι είχαν παραστεί κορυφαίοι επιστήμονες, όπως ο Alfven (βραβείο Νόμπελ Φυσικής), ο πρόεδρος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας Sir Alan Cook και ο τότε διευθυντής της ESA J. Gibson. Τέτοιες παρουσίες δείχνουν ξεκάθαρα την παγκόσμια αναγνώριση του Αριστάρχου.

 

Ανάμεσα στους ομιλητές ο Owen Gingerich, από το Πανεπιστήμιο του Harvard, παρουσίασε την επίδραση του Αρίσταρχου στο έργο του Κοπέρνικου. Ο ίδιος συγγραφέας παρουσιάζει τα συμπεράσματα της μελέτης του σε αυτό το άρθρο που δημοσιεύθηκε πέντε χρόνια αργότερα

 

http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1985JHA....16...37G&data_type=PDF_HIGH&whole_paper=YES&type=PRINTER&filetype=.pdf

 

Ας δούμε τι ακριβώς αναφέρει ο συγγραφέας. Πρώτα από όλα αναγνωρίζει την έμμεση επίδραση που είχε ο Αρίσταρχος στην αστρονομία, ακόμη και σε αυτούς που δεν ήρθαν ποτέ σε επαφή με το έργο του. Αναφέρεται η μέθοδος του Αριστάρχου για τον υπολογισμό των αποστάσεων μέσω της σκιάς κατά τη διάρκεια εκλείψεων, η μέθοδος αυτή επιβίωσε στην Αλμαγέστη, αν και δραστικά αλλαγμένη, και από εκεί την χρησιμοποιεί ο Κοπερνικος στο έργο του.

 

Είναι αλήθεια όμως στο χειρόγραφο όντως υπάρχει η επίμαχη αναφορά στον Αρίσταρχο η οποία όμως λείπει από τυπωμένο κείμενο. Η αναφορά αυτή περιείχε το εξής κείμενο:

 

"Και αν πρέπει να δεχθούμε ότι η κίνηση του Ήλιου και της Σελήνης μπορεί να εξηγηθεί ακόμη και αν η Γη είναι ακίνητη, με τα υπόλοιπα περιπλανώμενα σώματα υπάρχει μικρότερη συμφωνία. Πρέπει να αποδώσουμε ότι για αυτές και παρόμοιες αιτίες (και όχι για τους λόγου που αναφέρει και απορρίπτει ο Αριστοτέλης, ο Φιλόλαος πίστευε στην κίνηση της Γης και μερικοί λένε και ότι ο Αρίσταρχος ο Σάμιος ήταν της ίδιας άποψης. Αλλά επειδή αυτά δεν κατανοούνται παρά μόνο από οξείς διανοητές και μετά από συνεχή μελέτη, ο Πλάτων δεν κρύβει το γεγονός ότι εκείνο τον καιρό υπήρχαν ελάχιστοι φιλόσοφοι που κατείχαν τη μελέτη των ουρανίων κινήσεων".

 

Αυτή η παράγραφος βρισκόταν σε μια ενότητα που αναφερόταν στους Πυθαγόρειους και συγκεκριμένα στην μυστοκοπάθεια που καλλιεργούσαν. Επειδή όλη αυτή η ενότητα ήταν αρκετά μεγάλη παρέκβαση αφαιρέθηκε από το τελικό κειμενο.

 

Αναφορικά με τη γνώση που πιθανόν να είχε ο Κοπέρνικος για το έργο του Αριστάρχους, αναφέρεται ότι η πρώτη τυπωμένη έκδοση του Ψαμμίτη εμφανίστηκε μετά το θάνατο του Κοπέρνικου, οπότε αυτή η πηγή μάλλον δεν του ήταν γνωστή, λόγω της σπανιότητας των χειρογράφων. Εν συνεχεία το άρθρο εξετάζει άλλες πηγές σχετικές με τον Αρίσταρχο. Καταλήγει ότι ο Κοπέρνικος είχε έντονα επηρρεαστεί μάλλον από την Πυθαγόρεια κοσμολογία, αλλά οι γνώσεις του για τον Αρίσταρχο ήταν αποσπασματικές και ασαφείς. Ο συγγραφέας δηλώνει με ειλικρίνεια πως δεν γνωρίζουμε πότε αλλά και μέσα από ποια μονοπάτια η σκέψη του Κοπέρνικου έφτασε στον Ηλιοκεντρισμό. Κάποια στοιχεία συνηγορούν ότι έφτασε σε αυτή την εικόνα μέσω κάποιου ενδιάμεσου Γεω-Ηλιοκεντρικού συστήματος, οπότε αυτό θα συνηγορεί στην ανεξαρτησία της σκέψης του.

 

Τελικά ο Κοπέρνικος, όπως και ο Αρίσταρχος, δεν κατάφερε με τα επιχειρηματά του να πεισει τους σύγχρονούς του, αλλά στάθηκε τυχερός στο ότι γεννήθηκε όταν άρχισαν τα επιστημονικά έργα να τυπώνονται, έτσι επιβίωσαν στο χρόνο και τελικά έπεισαν τις επόμενες γενιές. Για καλό ή για κακό η αναγνώριση πηγαίνει όχι τόσο στην πρωτοτυπία της ιδέας αλλά στην πειστικότητα των επιχειρημάτων και για αυτό, καταλήγει, ο Αρίσταρχος θα είναι ο Κοπέρνικος της Αρχαιότητας και όχι ο Κοπέρνικος ο Αρίσταρχος της Αναγέννησης.

 

 

Αν συνοψίσω τη γενική άποψη που διαμόρφωσα διαβάζοντας αυτές τις απόψεις, θεωρώ ξεκάθαρα πως η πρώτη σαφής διατύπωση του Ηλιοκεντρισμού και απόπειρα ερμηνείας με μετρήσεις οφείλεται στον Αρίσταρχο, όπως τουλάχιστον φαινεται από τις πηγές που έχουν διασωθεί. Δε θεωρώ πως ο Κοπέρνικος αντέγραψε ή αναμάσησε παλιότερες ιδέες, σίγουρα εμπεύστηκε από τους παλιότερους, δεν ξεκίνησε από το μηδέν. Κρατάω σαν βασικό σημείο την "τύχη" του Κοπέρνικου να βρεθεί ο Γαλιλαίος 60 χρόνια μετά από αυτόν και να στρέψει το τηλεσκόπιο στον ουρανό. Αυτό ήταν τελικά που έκανε τη διαφορά.

[Maniot]

Εξαιρετικη παραθεση!

[Alexander]

Heal ευχαριστούμε για την κατατοπιστικότατη παράθεση

 

Σχετικά πάντος με το κατα πόσον ο Κοπέρνικος ήξερε καλά Ελληνικά, κάποιος έχει γράψει στην wikipedia ( http://en.wikipedia.org/wiki/Nicolaus_Copernicus#Work ) ότι ο Κοπέρνικος έκανε μέχρι και μεταφράσεις κειμένων από τα Ελληνικά στα λατινικά !

[Heal]

Ναι ο Κοπέρνικος όντως ήξερε Ελληνικά, τα είχε μάθει κατά τη διαμονή του στην Ιταλία. Τελικά όμως δεν ξέρουμε αν είδε ποτέ το χειρόγραφο του Ψαμμίτη, το οποίο ήταν σπάνιο, ίσως να το μελέτησε όσο βρισκόταν στην Ιταλία, αν και εν γένει βασίστηκε σε τυπωμένα βιβλία. Πάντως δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι το γνώριζε.

 

Γενικώς τα Ελληνικά μαζί με τα Λατινικά ήταν εκ των ων ουκ άνευ για τους μορφωμένους της εποχής εκείνης.