Τηλεσκόπια-Αστεροσκοπεία.

[Δροσος Γεωργιος]

Διαστημικό τηλεσκόπιο που θα «δει» τη γέννηση του Σύμπαντος και νέο ηλιακό παρατηρητήριο εκτόξευσε η NASA (βίντεο)

Δύο καινούργια προηγμένα εργαλεία στη διάθεση των επιστημόνων.

Νέες αποστολές μελέτης του ηλιακού μας συστήματος και του Σύμπαντος εκτοξεύτηκαν από τη διαστημική βάση Vandenberg στη Καλιφόρνια. Η NASA στέλνει στο Διάστημα ένα ακόμη τηλεσκόπιο αλλά και τέσσερις δορυφόρους παρατήρησης του Ήλιου.

Η αποστολή SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization and Ices Explorer) έχει σχεδιαστεί για να χαρτογραφήσει ολόκληρο τον ουράνιο θόλο μελετώντας εκατοντάδες εκατομμύρια γαλαξίες και συλλέγοντας δεδομένα που θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να αποκαλύψουν τι συνέβη στα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το μυστηριώδες φαινόμενο από το οποίο προέκυψε το Σύμπαν. Τα στοιχεία που θα προκύψουν θα ρίξουν νέο φως στην εξέλιξη του Σύμπαντος.

Η εκτόξευση είχε αναβληθεί αρκετές φορές από τα τέλη Φεβρουαρίου για περαιτέρω ελέγχους του πυραύλου που θα μετέφερε το τηλεσκόπιο και τους δορυφόρους στο Διάστημα αλλά και εξαιτίας της κακοκαιρίας στην τοποθεσία εκτόξευσης.Το παρατηρητήριο SPHEREx κόστους 488 εκατομμυρίων δολαρίων θα ερευνήσει ολόκληρο τον ουράνιο θόλο τέσσερις φορές κατά τη διάρκεια της διετούς αποστολής του. Τα όργανά του θα παρατηρούν το Σύμπαν σε 102 διαφορετικά χρώματα και διάφορα μήκη κύματος τα οποία η NASA αναφέρει ότι είναι περισσότερα από οποιαδήποτε προηγούμενη αποστολή.

 

Οι δορυφόροι της αποστολής PUNCH από την πλευρά τους θα μελετήσουν το πώς τα φαινόμενα στην εξωτερική ατμόσφαιρα του Ήλιου μετατρέπονται στον αποκαλούμενο ηλιακό άνεμο. Με τον όρο ηλιακός άνεμος οι επιστήμονες περιγράφουν τις κολοσσιαίες ποσότητες ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων που δημιουργούν πολλά φαινόμενα στο ηλιακό σύστημα όπως την ηλιόσφαιρα, μια τεράστια περιοχή στο διαστρικό ενδιάμεσο που περιβάλλει το ηλιακό σύστημα, αλλά και το σέλας στους πλανήτες. Προκαλούν επίσης τις αποκαλούμενες γεωμαγνητικές καταιγίδες που όσον αφορά τη Γη δημιουργούν προβλήματα λειτουργίας στους δορυφόρους και τα επίγεια ηλεκτρικά δίκτυα.

Στιγμιότυπο από την εκτόξευση του πυραύλου που μετέφερε το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο και τους δορυφόρους παρατήρησης του Ήλιου.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1931709/diastimiko-tileskopio-poy-tha-dei-ti-gennisi-toy-sympantos-kai-neo-iliako-paratiritirio-ektoxeyse-i-nasa-vinteo/

[Δροσος Γεωργιος]

Εντυπωσιακές φωτογραφίες από το αστεροσκοπείο Vera C. Rubin στη Χιλή.

Συνδυασμός 678 ξεχωριστών φωτογραφιών που λήφθησαν από το τηλεσκόπιο Vera C. Rubin σε περίπου επτά ώρες παρατήρησης. Διακρίνονται νέφη αερίου και σκόνης που αποτελούν το Τρισχιδές νεφέλωμα (πάνω δεξιά) και το νεφέλωμα Λιμνοθάλασσας, τα οποία βρίσκονται αρκετές χιλιάδες έτη φωτός μακριά από τη Γη. 

Δύο σπειροειδείς γαλαξίες (κάτω δεξιά), τρεις συγχωνευόμενοι γαλαξίες (πάνω δεξιά) στο σμήνος της Παρθένου, καθώς επίσης αρκετές ομάδες μακρινών γαλαξιών και πολλά άστρα του Γαλαξία μας. 

Περισσότερες λεπτομέρειες των πρώτων ανακαλύψεων του αστεροσκοπείου Vera C. Rubin θα παρουσιαστούν αναλυτικά και ζωντανά μέσω YouTube, στις 18:00 μ.μ. ώρα Ελλάδας:

 

‘Ένα πανίσχυρο νέο διαστημικό τηλεσκόπιο στη Χιλή υπόσχεται επανάσταση στη χαρτογράφηση του σύμπαντος, με τις πρωτοφανείς απεικονιστικές δυνατότητές του.
Το πρωτοποριακό αστεροσκοπείο, το οποίο πήρε το όνομά του από την αστρονόμο Vera Rubin και φιλοξενεί τον ισχυρότερο ψηφιακό φωτογραφικό μηχανισμό στον κόσμο, έδωσε στη δημοσιότητα τις δοκιμαστικές πρώτες εικόνες από το διάστημα. 
Οι φωτογραφίες έχουν καταγράψει το φως από εκατομμύρια μακρινά αστέρια και γαλαξίες σε πρωτοφανή κλίμακα – και αναμένεται να αποκαλύψουν χιλιάδες αστεροειδείς που δεν είχαν εντοπιστεί προηγουμένως.
Μεταξύ των πρώτων επιτευγμάτων του αστεροσκοπείου ήταν η ανακάλυψη 2.104 αστεροειδών, μεταξύ των οποίων επτά κοντά στη Γη, που δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ πριν στο ηλιακό μας σύστημα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του αστεροσκοπείου, κανένας από τους νεοανακαλυφθέντες αστεροειδείς που βρίσκονται κοντά στη Γη δεν αποτελεί κίνδυνο για τον πλανήτη μας.
Οι πρώτες εικόνες αποτελούν προϊόν τουλάχιστον δέκα ωρών δοκιμαστικών παρατηρήσεων, προσφέροντας μια μικρή γεύση της δεκαετούς αποστολής του αστεροσκοπείου για την αποκάλυψη των μυστηρίων του διαστήματος. 
«Το παρατηρητήριο Rubin του NSF-DOE θα καταγράψει περισσότερες πληροφορίες για το σύμπαν μας από ό,τι όλα τα οπτικά τηλεσκόπια της ιστορίας μαζί», δήλωσε ο επικεφαλής του προσωπικού του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών Μπράιν Στόουν, προσωρινού διευθυντή του παρατηρητηρίου. 
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ακόμη και αν υπάρχει ένατος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα, το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο θα τον εντοπίσει μέσα στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, χαρτογραφώντας τον Γαλαξία μας. Επιπλέον, θα δώσει απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τη σκοτεινή ύλη, τη μυστηριώδη ουσία που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντός μας.
Ο σχεδιασμός του κατόπτρου του παρατηρητηρίου, η ευαίσθητη κάμερα και η ταχύτητα του τηλεσκοπίου είναι τα πρώτα στο είδος τους, και θα επιτρέψουν στο τηλεσκόπιο να ανιχνεύει μικροσκοπικά, αχνά αντικείμενα όπως αστεροειδείς. Το παρατηρητήριο θα λαμβάνει επίσης συνεχώς χιλιάδες εικόνες κάθε βράδυ, καταγράφοντας τις αλλαγές στη φωτεινότητα για να αποκαλύψει διαφορετικά κρυμμένους διαστημικούς βράχους, όπως αστεροειδείς κοντά στη Γη που θα μπορούσαν να βρίσκονται σε πορεία σύγκρουσης με τον πλανήτη μας, σύμφωνα με το ίδρυμα.
To αστεροσκοπείο βρίσκεται στο Cerro Pachón, ένα βουνό στις χιλιανές Άνδεις που φιλοξενεί αρκετά παρατηρητήρια για τη διαστημική έρευνα. Είναι χτισμένο σε μεγάλο υψόμετρο, όπου επικρατούν συνθήκες ξηρότητας και σκότους – ιδανικές για την παρατήρηση των άστρων.

πηγές: https://www.kathimerini.gr/life/science/563676826/vera-c-rubin-kosmiko-ypertheama-apo-to-neo-epanastatiko-tileskopio-sti-chili/ – https://www.theguardian.com/science/2025/jun/23/first-images-of-distant-galleries-captured-by-ultimate-telescope

Το επεξεργάστηκε Ιούνιος 24 ο Δροσος Γεωργιος

[Δροσος Γεωργιος]

Ενημερώσεις Κατάστασης NICER.
24 Ιουνίου 2025
Το NICER (Neutron star Interior Composition Explorer) της NASA, ένα τηλεσκόπιο ακτίνων Χ στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, σταμάτησε τις παρατηρήσεις λόγω προβλήματος με έναν από τους κινητήρες που ενεργοποιεί την ικανότητά του να παρακολουθεί κοσμικά αντικείμενα.
Η ομάδα NICER σταμάτησε τις εργασίες της στις 17 Ιουνίου, όταν η υποβάθμιση της απόδοσης του κινητήρα άρχισε να επηρεάζει τις επιστημονικές παρατηρήσεις. Οι μηχανικοί διερευνούν την αιτία και τις πιθανές λύσεις.
Το τηλεσκόπιο εγκαταστάθηκε κοντά στην δεξιά ηλιακή συστοιχία του διαστημικού σταθμού το 2017. Η αποστολή NICER έχει επιδείξει με επιτυχία μια μορφή πλοήγησης στο βαθύ διάστημα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ταξίδια στον Άρη και πέρα από αυτόν. Έχει επίσης κάνει πρωτοποριακές μετρήσεις αστέρων νετρονίων, οι οποίοι περιέχουν την πυκνότερη ύλη στο σύμπαν που μπορούμε να μετρήσουμε, και έχει φέρει επανάσταση στην κατανόησή μας για τις μαύρες τρύπες, τους ενεργούς γαλαξίες και άλλα μυστηριώδη φαινόμενα στο σύμπαν μας.
17 Απριλίου 2025
Μετά την επισκευή, το NICER της NASA βελτιώνει τις μετρήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας
Ένα τηλεσκόπιο ακτίνων Χ της NASA στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό που ονομάζεται NICER, ή Neutron star Interior Composition Explorer, έχει ανακτήσει πρόσθετες δυνατότητες παρατήρησης κατά τη διάρκεια της ημέρας χάρη στις επισκευές που ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια ενός διαστημικού περιπάτου και μιας αναδιάρθρωσης των ανιχνευτών του.
Τον Μάιο του 2023, το NICER ανέπτυξε μια διαρροή φωτός κατά την οποία ανεπιθύμητο ηλιακό φως άρχισε να εισέρχεται στο όργανο. Φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από το εσωτερικό του διαστημικού σταθμού αποκάλυψαν αρκετές μικρές περιοχές ζημιών στις λεπτές θερμικές ασπίδες του τηλεσκοπίου, οι οποίες εμποδίζουν το ηλιακό φως ενώ επιτρέπουν στις ακτίνες Χ να περάσουν στους ανιχνευτές. Οι νυχτερινές παρατηρήσεις δεν επηρεάστηκαν και με λειτουργικές προσαρμογές, η ομάδα NICER κατάφερε να ανακτήσει περίπου το 20% των παρατηρήσεων κατά τη διάρκεια της ημέρας του σταθμού.
Τον Ιανουάριο, ο αστροναύτης της NASA Nick Hague εγκατέστησε εννέα μπαλώματα για να καλύψει τις μεγαλύτερες περιοχές ζημιών κατά τη διάρκεια ενός διαστημικού περιπάτου. Μετά την επανέναρξη των επιστημονικών επιχειρήσεων, η ομάδα NICER διαπίστωσε ότι το συνολικό επίπεδο ηλιακού φωτός μέσα στο NICER είχε μειωθεί σημαντικά. Παρόλα αυτά, αντιμετώπισε περισσότερες παρεμβολές ορατού φωτός από ό,τι αναμενόταν.
Ένας αστροναύτης βγάζει μια selfie με ένα τηλεσκόπιο
Το τηλεσκόπιο ακτίνων Χ NICER (Neutron star Interior Composition Explorer) αντανακλάται στο κράνος-προσωπείο του αστροναύτη της NASA και μηχανικού πτήσης της Αποστολής 72, Nick Hague, σε αυτή τη «διαστημική selfie» που τραβήχτηκε σε μια διαστημική βόλτα στις 16 Ιανουαρίου 2025.
Κοντινές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης από τη διαστημική βόλτα επέτρεψαν στην ομάδα να δει επιπλέον μικρές τρύπες και ρωγμές στις θερμικές ασπίδες που δεν ήταν προηγουμένως ορατές. Αυτές εξηγούσαν την υπόλοιπη διείσδυση του ηλιακού φωτός.
Μετά από περαιτέρω ανάλυση, η ομάδα NICER ανέπτυξε μια νέα προσέγγιση για την ανάκτηση πρόσθετης συλλογής δεδομένων κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Κάθε ακτίνα Χ που χτυπά έναν ανιχνευτή NICER παράγει ηλεκτρικό φορτίο που ανιχνεύεται από μια μονάδα μέτρησης/ισχύος (MPU). Μετά από τόσα πολλά χτυπήματα, ο ανιχνευτής επαναφέρεται - σαν να αδειάζεις ένα φλιτζάνι πριν ξεχειλίσει.
Το ηλιακό φως μπορεί επίσης να δημιουργήσει φορτίο που συσσωρεύεται στον ανιχνευτή, προσθέτοντας νερό στο μεταφορικό φλιτζάνι. Υπήρχε τόσο πολύ ηλιακό φως που εισερχόταν στο NICER που οι ανιχνευτές γέμιζαν με φορτίο και επαναφέρονταν χιλιάδες φορές για κάθε ανίχνευση ακτίνων Χ. Αυτό κατέκλυσε την ικανότητα της MPU να επεξεργάζεται τα έγκυρα συμβάντα ακτίνων Χ.Η επισκευή του Hague τον Ιανουάριο μείωσε την ποσότητα του ηλιακού φωτός που εισερχόταν στο NICER, γεγονός που επέτρεψε στην ομάδα να αναδιαμορφώσει τις MPU ώστε να αγνοούν τις επαναρυθμίσεις που δημιουργούνται από το ηλιακό φως. Μετά τις αρχικές δοκιμές στο έδαφος, η ομάδα ενημέρωσε μία MPU πριν αλλάξει και τις επτά. Η αλλαγή ολοκληρώθηκε στις 12 Μαρτίου.
Σε συνδυασμό με τα μπαλώματα, η αναδιαμόρφωση επέτρεψε στο NICER να επιστρέψει στη συλλογή παρατηρήσεων κατά τη διάρκεια περισσότερο από το 70% της ημέρας του σταθμού, καθώς το τηλεσκόπιο συνεχίζει να μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα το σύμπαν των ακτίνων Χ, συμπεριλαμβανομένων των αστέρων νετρονίων, των μαύρων τρυπών και άλλων ενεργειακών φαινομένων. Η ομάδα συνεχίζει να αναζητά περισσότερες ευκαιρίες για να βελτιώσει τις λειτουργίες του NICER.
24 Ιανουαρίου 2025
Το NICER της NASA συνεχίζει τις επιστημονικές επιχειρήσεις μετά την επισκευή
Το πλήρωμα της NASA στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό εγκατέστησε επιθέματα στην αποστολή NICER (Neutron star Interior Composition Explorer) του οργανισμού κατά τη διάρκεια ενός διαστημικού περιπάτου στις 16 Ιανουαρίου. Το NICER, ένα τηλεσκόπιο ακτίνων Χ που βρίσκεται κοντά στη δεξιά ηλιακή συστοιχία του σταθμού, επανέλαβε τις επιστημονικές επιχειρήσεις αργότερα την ίδια ημέρα.
Τα επιθέματα καλύπτουν περιοχές των θερμικών ασπίδων του NICER όπου ανακαλύφθηκε ζημιά τον Μάιο του 2023. Αυτά τα λεπτά φίλτρα εμποδίζουν το ηλιακό φως ενώ επιτρέπουν τη διέλευση των ακτίνων Χ. Μετά την ανακάλυψη, η ομάδα του NICER περιόρισε τις παρατηρήσεις της κατά τη διάρκεια της ημέρας του σταθμού για να αποφευχθεί η υπερφόρτωση των ευαίσθητων ανιχνευτών της αποστολής. Οι νυχτερινές παρατηρήσεις δεν επηρεάστηκαν και η ομάδα μπόρεσε να συνεχίσει να συλλέγει δεδομένα για την επιστημονική κοινότητα, ώστε να κάνει πρωτοποριακές μετρήσεις χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατότητες του οργάνου.
Η επισκευή πήγε σύμφωνα με το σχέδιο. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τότε δείχνουν ότι οι ανιχνευτές πίσω από τις περιοχές που έχουν επιδιορθωθεί αποδίδουν καλύτερα από πριν κατά τη διάρκεια της νύχτας του σταθμού και το συνολικό επίπεδο ηλιακού φωτός μέσα στο NICER κατά τη διάρκεια της ημέρας έχει μειωθεί σημαντικά.Ενώ το NICER αντιμετωπίζει λιγότερες παρεμβολές από το ηλιακό φως από ό,τι πριν, μετά την ανάλυση των αρχικών δεδομένων, η ομάδα διαπίστωσε ότι το τηλεσκόπιο εξακολουθεί να αντιμετωπίζει περισσότερες παρεμβολές από τις αναμενόμενες. Τα εγκατεστημένα μπαλώματα καλύπτουν περιοχές με γνωστές ζημιές που εντοπίστηκαν χρησιμοποιώντας αστρονομικές παρατηρήσεις και από φωτογραφίες που τραβήχτηκαν τόσο από εξωτερικές ρομποτικές κάμερες όσο και από αστροναύτες εντός του διαστημικού σταθμού. Οι μετρήσεις που συλλέχθηκαν μετά την επισκευή και οι κοντινές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια του διαστημικού περιπάτου παρέχουν νέες πληροφορίες που μπορεί να δείχνουν το δρόμο για περαιτέρω συλλογή δεδομένων κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Εν τω μεταξύ, το NICER συνεχίζει τις δραστηριότητές του με τις πλήρεις δυνατότητες μέτρησης κατά τη διάρκεια της νύχτας σε τροχιά, για να επιτρέψει περαιτέρω πρωτοποριακές ανακαλύψεις στον τομέα του χρονικού πεδίου και της αστροφυσικής πολλαπλών μηνυμάτων.
8 Ιουνίου 2023
«Διαρροή» ηλιακού φωτός επηρεάζει το τηλεσκόπιο NICER της NASA, η επιστήμη συνεχίζει
Την Τρίτη, 22 Μαΐου, το NICER (Neutron Star Interior Composition Explorer) της NASA, ένα τηλεσκόπιο ακτίνων Χ στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ανέπτυξε μια «διαρροή φωτός», κατά την οποία ανεπιθύμητο ηλιακό φως εισέρχεται στο όργανο. Κατά την ανάλυση των εισερχόμενων δεδομένων από τότε, η ομάδα εντόπισε μια επίδραση στις παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι νυχτερινές παρατηρήσεις φαίνεται να μην επηρεάζονται.
Η ομάδα υποψιάζεται ότι τουλάχιστον μία από τις λεπτές θερμικές ασπίδες στους 56 συγκεντρωτές ακτίνων Χ του NICER έχει υποστεί ζημιά, επιτρέποντας στο ηλιακό φως να φτάσει στους ευαίσθητους ανιχνευτές του.Για να μετριάσει τις επιπτώσεις στις μετρήσεις, η ομάδα NICER έχει περιορίσει τις παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας σε αντικείμενα μακριά από τη θέση του Ήλιου στον ουρανό. Η ομάδα έχει επίσης ενημερώσει τις εντολές του NICER που μειώνουν αυτόματα την ευαισθησία του κατά τη διάρκεια της τροχιακής ημέρας για να μειώσει τις επιπτώσεις από τη μόλυνση από το ηλιακό φως. Η ομάδα αξιολογεί αυτές τις αλλαγές και αξιολογεί πρόσθετα μέτρα για τη μείωση του αντίκτυπου στις επιστημονικές παρατηρήσεις.Μέχρι σήμερα, περισσότερες από 300 επιστημονικές εργασίες έχουν χρησιμοποιήσει παρατηρήσεις του NICER και η ομάδα είναι βέβαιη ότι το NICER θα συνεχίσει να παράγει επιστήμη παγκόσμιας κλάσης.

https://www.nasa.gov/missions/station/nicer-status-updates/

 

Το επεξεργάστηκε Ιούνιος 25 ο Δροσος Γεωργιος