Περί Αστρονομίας

[theoatc]

https://physicsgg.me/2018/04/01/επανέρχεται-το-μάθημα-της-αστρονομία/amp/

[Δροσος Γεωργιος]

Επανέρχεται το μάθημα της Αστρονομίας στο Λύκειο.

Ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου θα καταθέσει αμέσως μετά το Πάσχα μια τροπολογία η οποία θα επαναφέρει το μάθημα της «Αστρονομίας- Στοιχεία Διαστημικής» στο Λύκειο από το επόμενο σχολικό έτος.

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B114/42/257,1243/

Η απόφαση αυτή λήφθηκε μετά από μακρά συνομιλία που είχε ο Κώστας Γαβρόγλου με τον υπουργό ψηφιακής πολιτικής, τηλεπικοινωνιών και ενημέρωσης, Νίκο Παππά, οι πολύμηνες προσπάθειες του οποίου αποσκοπούν στο να κερδίσει η Ελλάδα το στοίχημα για το διάστημα:

Το Διάστημα μας αφορά, λοιπόν. Και δεν θα το αφήσουμε στην τύχη του, τις προσεχείς εβδομάδες, φέρνουμε στο Κοινοβούλιο την Εθνική Διαστημική Νομοθεσία. Παύουμε να είμαστε ουραγοί. Προχωράμε στην ίδρυση του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού (ΕΔΟ). pic.twitter.com/mxWUfStKCU

— Νίκος Παππάς (@nikospappas16) November 13, 2017

O υπουργός ψηφιακής πολιτικής και τηλεπικοινωνιών εξέπληξε τον Κώστα Γαβρόγλου, όταν αναφερόμενος στο υπόβαθρο των τηλεπικοινωνιών, του υπενθύμισε πως βασίζεται στον ηλεκτρομαγνητισμό, στα πειράματα και τους νόμους των Oersted, Faraday, Biot-Savart, Faraday, Maxwell κλπ, βασικά κεφάλαια της φυσικής που διδάσκονται στην μέση εκπαίδευση όλων των χωρών του πλανήτη, εκτός από την Ελλάδα. Γι αυτή την παραδοξότητα είναι ενήμερος και προβληματισμένος ο ίδιος ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ο Κώστας Γαβρόγλου διαφώνησε έντονα στο ζήτημα αυτό, τονίζοντας πως όλα αυτά είναι ανυπόστατα. Επέμεινε πως ο ίδιος είναι φυσικός και γνωρίζει πολύ καλά ότι η διδασκαλία του ηλεκτρομαγνητισμού δεν θα προσφέρει τίποτε στους μαθητές Λυκείου. Ο ηλεκτρομαγνητισμός είναι δύσκολος και πρέπει να διδάσκεται μόνο στις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές και σε όσους φοιτητές τον επιλέξουν.

Η Τομεάρχης Παιδείας της Νέας Δημοκρατίας, Νίκη Κεραμέως, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Οι προτάσεις της ΝΔ για την εκπαίδευση θέτουν σε απόλυτη προτεραιότητα την παροχή υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικού προϊόντος, βασισμένου στις αρχές της αυτονομίας, της αξιοκρατίας και της αριστείας. Υπενθυμίζουμε τις προσπάθειες του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, που πρώτος έβαλε τα θεμέλια για την δημιουργία Κέντρου Διαστημικής Έρευνας και Υψηλής Τεχνολογίας στην Καλαμάτα. Είναι αυτονόητο πως οι μαθητές-πελάτες του προϊόντος της μέσης εκπαίδευσης πρέπει να διδάσκονται το μάθημα αστρονομία και στοιχεία διαστημικής σε υψηλό επίπεδο. Οι παρεμβάσεις στην μέση εκπαίδευση που στοχεύουν στην προώθηση της αριστείας, εννοείται πως θα στηριχθούν από τη ΝΔ».

http://physicsgg.me/2018/04/01/%ce%b5%cf%80%ce%b1%ce%bd%ce%ad%cf%81%cf%87%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%ce%bc%ce%ac%ce%b8%ce%b7%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b1%cf%83%cf%84%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%af%ce%b1/

Το επεξεργάστηκε Ιανουάριος 3 ο Δροσος Γεωργιος

[Δροσος Γεωργιος]

Περιήγηση στον έναστρο ουρανό.

Εχετε παίξει ποτέ «ενώστε τις κουκκίδες» στον μαγικό καμβά του έναστρου ουρανού; Εχετε προσπαθήσει να εντοπίσετε τη Μικρή και τη Μεγάλη Αρκτο, τον Ωρίωνα, την Ανδρομέδα, την Κασσιόπη, τον Ηρακλή, τον Περσέα; Γνωρίζετε τις ευφάνταστες και συναρπαστικές ιστορίες των ηρώων και ηρωίδων που χάρισαν το όνομά τους στους αστερισμούς κάνοντάς τους τους λαμπρότερους, διαχρονικότερους και πιο εύγλωττους αφηγητές των περιπετειών τους στο πέρασμα των αιώνων;

Ογδόντα οκτώ είναι οι επίσημοι, διεθνώς αναγνωρισμένοι αστερισμοί, οι ομάδες δηλαδή των πιο λαμπρών αστεριών μιας περιοχής του ουρανού που σχηματίζουν εικόνες, καθώς ενώνονται μεταξύ τους με νοητές γραμμές. Η βραβευμένη γραφίστρια και art director Σάρα Γκίλινχαμ συγκέντρωσε στο εξαιρετικό βιβλίο «Κοιτάζοντας τα αστέρια» στοιχεία για κάθε έναν από αυτούς τους αστερισμούς, τις ιστορίες που τους συνοδεύουν, αλλά και οδηγίες για τον εντοπισμό τους στον ουράνιο θόλο. «Ο στόχος μου ήταν να επιλέξω τους πιο γνωστούς και τους πιο συναρπαστικούς μύθoυς και θρύλους που σχετίζονται με κάθε έναν από τους αστερισμούς, υπάρχουν όμως περισσότερες ιστορίες για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν», σημειώνει η συγγραφέας.

Η Γκίλινχαμ παραθέτει τους αστερισμούς με βάση την κατηγοριοποίησή τους σε αρχαίους –αυτούς που ανακαλύφθηκαν και ονοματίστηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια από τον Ελληνα μαθηματικό, γεωγράφο και αστρονόμο Κλαύδιο Πτολεμαίο και τον Πέρση αστρονόμο Αλ Σούφι– και σε σύγχρονους – όσους επινοήθηκαν κατά τη διάρκεια της εποχής των ανακαλύψεων, το 1500 και το 1700.

Οι αρχαίοι αστερισμοί παρατίθενται χωρισμένοι σε δύο ενότητες, αυτούς που απαρτίζουν τον ζωδιακό κύκλο ή μικρό κύκλο των ζώων, γιατί παραπέμπουν κυρίως σε ζώα, και σε όσους παραπέμπουν σε πρόσωπα, ζώα και ιερά αντικείμενα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας (όπως ο Ηνίοχος, ο Κένταυρος, η Κόμη της Βερενίκης, ο Πήγασος). Οι δε σύγχρονοι αστερισμοί χωρίζονται σε όσους απεικονίζουν ζώα και ανθρώπους (ο Χαμαιλέων, η Δοράς, ο Μονόκερος, ο Φοίνικας) και σε αυτούς που θυμίζουν αντικείμενα και σύμβολα (ο Σταυρός του Νότου, ο Οκτάντας, το Τηλεσκόπιον, η Ασπίς). Για κάθε αστερισμό παρατίθεται η αντίστοιχη εικόνα του, φιλοτεχνημένη από τη Γκίλινχαμ με φροντίδα, καλαισθησία και μια δόση αστρόσκονης.

Τον πρόλογο του βιβλίου υπογράφει ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος, ο οποίος κάνει μια αναδρομή στην προέλευση των αστερισμών, επισημαίνοντας ότι «αν και λέγεται ότι ήταν η φαντασία που διέγραψε μόνη της τα διάφορα καταπληκτικά συνταιριάσματα στον ουράνιο θόλο, δίνοντας έτσι ονομασίες στους διάφορους αστερισμούς, εντούτοις δεν πρέπει να ήταν μόνο η φαντασία αλλά και οι καθημερινές ανάγκες της επίγειας ζωής. Γιατί η μοίρα των αρχαίων λαών ήταν στενά συνδεδεμένη με τη φύση». Και εξηγεί: «Οι ναυτικοί έπρεπε να εμπιστευθούν τον ουρανό για να ταξιδέψουν. Οι γεωργοί έπρεπε να συμβουλευθούν τους αστερισμούς για κάθε δουλειά του κάμπου και οι βοσκοί έπρεπε να παρακολουθούν την πορεία των άστρων για να διαφεντεύουν τα κοπάδια τους. Φαίνεται δηλαδή ότι ο πρώτος και κύριος σκοπός της δημιουργίας των αστερισμών ήταν ως βοηθητικό μέσο προσανατολισμού και οδηγού της καθημερινής ζωής των αρχαίων».

Εκτός της χρηστικής και της επιστημονικής τους αξίας, ωστόσο, η συγγραφέας επισημαίνει και αναδεικνύει το γεγονός ότι οι αστερισμοί αποτελούν ταυτόχρονα φορείς συλλογικής μνήμης και οι ιστορίες που τους συνοδεύουν αποκαλύπτουν στοιχεία για την κουλτούρα, τις πεποιθήσεις και την καθημερινότητα αρχαίων και νεότερων πολιτισμών.

Ταξίδι γνώσης

Οι ερασιτέχνες επίδοξοι αστρονόμοι θα βρουν στις σελίδες του βιβλίου ουράνιους χάρτες και οδηγίες για τη χρήση τους, που θα τους βοηθήσουν να εντοπίσουν τη θέση των αστερισμών, μεμονωμένων άστρων καθώς και ολόκληρες ουράνιες «γειτονιές». Θα βρουν, επίσης, πληροφορίες σχετικά με τα υπάρχοντα εργαλεία αστροπαρατήρησης, προτεινόμενες εφαρμογές, βιβλία και σχετικές ιστοσελίδες, ενδεικτική και προσεκτικά επιλεγμένη βιβλιογραφία, αλλά και ένα πολύ χρήσιμο γλωσσάρι. Με πλοηγό το βιβλίο της Γκίλινχαμ θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι γνώσης στις γειτονιές του έναστρου ουρανού, μαθαίνοντας ταυτόχρονα τις ιστορίες που λέγονται για τις παρέες των άστρων και δεν θα κοιτάξουν ποτέ ξανά τον νυχτερινό ουρανό με τον ίδιο τρόπο.

 

ΣΑΡΑ ΓΚΙΛΙΝΧΑΜ

Κοιτάζοντας τα αστέρια

μτφρ. Ηλίας Μαγκλίνης

προλ. Διονύσης Σιμόπουλος

εκδ. Καπόν, σελ. 224

Στην φωτογραφία ο Κάνωπος που είναι αστέρας πρώτου μεγέθους, το δεύτερο πιο φωτεινό άστρο στον ουρανό και το πιο φωτεινό στον αστερισμό της Τρόπιδος, της Πρύμνας και των Ιστίων. Πήρε την ονομασία του από έναν αρχαίο Ελληνα πλοηγό και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στις διαστημικές αποστολές λόγω της φωτεινότητάς του (εικονογράφηση από το βιβλίο).

https://www.kathimerini.gr/1055220/gallery/politismos/vivlio/perihghsh-ston-enastro-oyrano

Το επεξεργάστηκε Ιανουάριος 3 ο Δροσος Γεωργιος

[Δροσος Γεωργιος]

Αστρονομία δια γυμνού οφθαλμού

Εμείς, μπορεί να μην έχουμε την δυνατότητα να παρατηρήσουμε το σύμπαν μέσα από το Webb ή άλλα πανάκριβα τηλεσκόπια, αλλά απόψε το βράδυ μπορούμε δια γυμνού οφθαλμού, να δούμε το πέρασμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού από τον νυχτερινό ουρανό:

Ο Διαστημικός Σταθμός θα εμφανιστεί απόψε στις 6:53μμ 10^ο νοτιοδυτικά,, θα φτάσει σε μέγιστο ύψος 84^ο και θα είναι ορατός επί τρία λεπτά μέχρι να εξαφανιστεί.

Εκτός από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μπορούμε να δούμε και την φθινοπωρινή βροχή των διαττόντων Λεοντιδών που θα κορυφωθεί  Πέμπτη 17 Νοεμβρίου έως τα χαράματα της Παρασκευής.

Οι Λεοντίδες είναι μια μέσης έντασης βροχή διαττόντων, η οποία όμως κατά καιρούς φαίνεται ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Συνήθως φέρνει στον ουρανό της Γης έως 15 «πεφταστέρια» ανά ώρα, αλλά κάθε περίπου 33 χρόνια εμφανίζει ένα περιοδικό αποκορύφωμα με εκατοντάδες ή και δεκάδες χιλιάδες μετέωρα την ώρα. Η πιο πρόσφατη θεαματική χρονιά ήταν το 2001. Η εν λόγω βροχή διαττόντων διαρκεί από τις 6 έως τις 30 Νοεμβρίου και φαίνεται να προέρχεται από τον αστερισμό του Λέοντα, από όπου πήρε και το όνομά της. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τα σωματίδια της σκόνης που έχει αφήσει πίσω της η ουρά του κομήτη 55Ρ/Τέμπλ-Τατλ, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1865 και κάθε Νοέμβριο τα απομεινάρια του διασταυρώνονται με την τροχιά της Γης. Ο κομήτης θα πλησιάσει ξανά τη Γη το 2031. Καθώς η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, τα απομεινάρια του κομήτη συναντούν το ανώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας, αναφλέγονται λόγω της τριβής και σχηματίζουν φωτεινές σφαίρες, γνωστές ως «πεφταστέρια» ή διάττοντες. Η παρατήρηση των διαττόντων είναι πάντα καλύτερη όταν γίνεται από κάποια σκοτεινή τοποθεσία.

Επιπλέον, τις πρώτες πρωινές ώρες η Σελήνη θα προσεγγίσει 4^ο βόρεια τον Βασιλίσκο (α Λέοντα).

https://physicsgg.me/2022/11/17/ένα-αστέρι-γεννιέται/

[Δροσος Γεωργιος]

Πρωτοχρονιάτικο «ντιβάνι ψυχολόγου» για τους φίλους του Διαστήματος

Κυριακή, 1 Ιανουαρίου 2023 12:10

Η NASA φιλοτεχνεί το ψυχολογικό προφίλ των φίλων της αστρονομίας.Μια από τις συνηθισμένες μεθόδους που ακολουθούν οι ψυχολόγοι για να προσεγγίζουν την ψυχική κατάσταση όσων έχουν απέναντι τους είναι να τους δείχνουν διαφόρων ειδών εικόνες και να τους ζητούν να περιγράψουν τι βλέπουν. Με ανάλογο τρόπο αποφάσισε να γιορτάσει η NASA την έλευση του νέου έτους. Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία έφτιαξε τέσσερα σετ εικόνων που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb τη χρονιά που μόλις μας εγκατέλειψε και ζητά από τους φίλους της αστρονομίας και του Διαστήματος να επιλέξουν την εικόνα που τους αρέσει περισσότερο ή που βρίσκουν πιο ενδιαφέρουσα μέσα από τα σετ εικόνων. Οι εικόνες δεν επιλέχθηκαν τυχαία αλλά σύμφωνα τουλάχιστον με τους ειδικούς της NASA κάθε φωτογραφία αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη προσωπικότητα η οποία επιλέγει αυτή και όχι κάποια από τις υπόλοιπες. Όπως φαίνεται οι επιστήμονες της NASA αποφάσισαν τη φετινή πρωτοχρονιά να αλλάξουν για λίγο επιστημονικό πεδίο και να μετατραπούν σε… Φρόιντ.

Εικόνα 1

Στο πρώτο σετ υπάρχουν τρεις από τις πρώτες εικόνες που κατέγραψε το James Webb και μια εντυπωσιακή λεπτομερή εικόνα του Δία που κατέγραψε λίγες εβδομάδες αργότερα από τις άλλες τρεις. Η πρώτη εικόνα είναι και η πρώτη που κατέγραψε το πανίσχυρο διαστημικό τηλεσκόπιο από γαλαξίες και άστρα στα βάθη του Σύμπαντος, η δεύτερη από το εντυπωσιακό νεφέλωμα Carina και η τρίτη είναι δεδομένα από την ατμοσφαιρική ανάλυση που έκανε το James Webb στον εξωπλανήτη WASP-96b στον οποίο υπάρχει νερό, το πλέον απαραίτητο στοιχείο (από όσα γνωρίζουμε) για την παρουσία της ζωής.

Εικόνα 2

Στο δεύτερο σετ εικόνων υπάρχει μια ομάδα γαλαξιών που ονομάζεται Stephan’s Quintet. Πρόκειται για γαλαξίες που βρίσκονται πολύ κοντά ο ένας με τον άλλο σε τροχιές σύγκρουσης και οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις τους παράγουν εντυπωσιακά κοσμικά φαινόμενα όπως μαζική γέννηση νέων άστρων. Στο δεύτερη εικόνα αποκαλύπτονται λεπτομέρειες των περίφημων Στυλών (ή Πυλώνων) της Δημιουργίας, μια περιοχή αστρογένεσης στο Νεφέλωμα του Αετού περίπου 6.500 έτη φωτός μακριά η οποία έγινε διάσημη από μια φωτογραφία που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble το 1995 και μετατράπηκε στο σήμα κατατεθέν του. Η τρίτη εικόνα αποκαλύπτει λεπτομέρειες από τον Κρόνο και τους δακτυλίους του που οι επιστήμονες δεν είχαν δει ξανά και η τέταρτη εικόνα δείχνει τα δεδομένα από την ανακάλυψη διοξειδίου του άνθρακα στον εξωπλανήτη WASP-39b ο οποίος είναι ο πρώτος εξωπλανήτης που εντοπίζεται αυτό το αέριο.

Εικόνα 3

Στο τρίτο σετ υπάρχει ο εντυπωσιακός γαλαξίας που είναι γνωστός ως «Τροχός της Άμαξας».  O γαλαξίας βρίσκεται σε απόσταση περίπου 500 εκατ. ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Γλύπτη και έχει ονομαστεί έτσι εξαιτίας της μορφής του που παραπέμπει όπως είναι ευνόητο σε τροχό άμαξας. Ο γαλαξίας αυτός ανήκει σε ένα σπάνιο είδος γαλαξιών που διαθέτουν δακτύλιο. Στη δεύτερη εικόνα υπάρχει το νεφέλωμα L1527 μέσα από το οποίο ξεπήδησε ένας πρωτοαστέρας. Η τρίτη εικόνα είναι μια εικόνα από τον Τιτάνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου ο οποίος σύμφωνα με τους ειδικούς βρίσκεται σε μια γεωατμοσφαιρική κατάσταση παρόμοια με αυτή της Γης σε βρεφική ηλικία γεγονός που τον κάνει μόνιμο στόχο μελετών αφού εκτός των άλλων μαθαίνουμε στοιχεία για την εξέλιξη του πλανήτη μας. Στην τέταρτη φωτογραφία εικονίζεται η πρώτη απευθείας εικόνα που κατέγραψε το James Webb από ένα εξωπλανήτη.

Τα προφίλ

Όποιοι από εσάς κοιτάζοντας τα τρία σετ εικόνων βρήκατε περισσότερο ενδιαφέρουσες τις εικόνες Α είστε σύμφωνα με την NASA άνθρωποι με τάση προς την νοσταλγία και γενικότερα τύποι… vintage. Όσοι βρήκατε πιο ωραίες τις εικόνες Β είστε ονειροπόλοι και άνθρωποι που ακόμη αναζητάτε απαντήσεις για τη θέση σας σε αυτόν τον κόσμο. Εκείνοι που επιλέξατε περισσότερο τις εικόνες C είστε εσωστρεφείς, σας αρέσει να ζείτε μέσα σε ζώνες ασφαλείας και να έχετε ρουτίνες που ακολουθείτε στην καθημερινότητα σας. Όσοι βρήκατε περισσότερο ενδιαφέρον στις εικόνες D είστε άνθρωποι πάνω από τον μέσο όρο σε παραγωγή ιδεών ειδικά σε καλλιτεχνικούς τομείς, είστε κατά βάση μυστηριώδεις προσωπικότητες και σας αρέσει επικοινωνείτε περισσότερο με γραπτά μηνύματα από ότι να μιλάτε στο τηλέφωνο.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1423357/protochroniatiko-ntivani-psychologoy-gia-toys-filoys-toy-diastimatos/

[Δροσος Γεωργιος]

Αστρονόμοι εντόπισαν ραδιοσήμα από μακρινό γαλαξία.

Το σήμα προήλθε από γαλαξία που ονομάζεται SDSSJ0826+5630 και βρίσκεται σε απόσταση 8,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός (… και δεν έχει καμία σχέση με εξωγήινους)

Xρωματισμένη εικόνα του ραδιοφωνικού σήματος από το ατομικό υδρογόνο του γαλαξία. Το υδρογόνο εκπέμπει ραδιοκύματα μήκους κύματος 21 εκατοστών [διαβάστε σχετικά: Το υδρογόνο εκπέμπει στην ραδιοφωνική συχνότητα των 1420 ΜHz]

https://physicsgg.me/2011/01/24/το-υδρογόνο-εκπέμπει-στην-ραδιοφωνικ/

Αστρονόμοι που χρησιμοποιούσαν ραδιοτηλεσκόπιο στην Ινδία κατέγραψαν το πιο μακρινό ραδιοσήμα από έναν γαλαξία, τροφοδοτώντας τις ελπίδες ότι τα μυστικά του πρώιμου σύμπαντος μπορούν να αποκαλυφθούν χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα τεχνολογία τηλεσκοπίων σύμφωνα με την δημοσίευσή τους με τίτλο ‘Detection of H I 21 cm emission from a strongly lensed galaxy at z~1,3‘

https://academic.oup.com/mnras/article/519/3/4074/6958817?login=false

Το σήμα προήλθε από έναν γαλαξία που ονομάζεται SDSSJ0826+5630 που βρίσκεται σε απόσταση 8,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός (z~1,3).  Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι υπάρχει πιο κοντά στo Big Bang από οποιονδήποτε άλλο γαλαξία που είχε ανιχνευθεί προηγουμένως χρησιμοποιώντας ραδιοαστρονομία.

H τεχνική που χρησιμοποίησαν

Οι αστρονόμοι εκμεταλευτηκαν το φαινόμενο του βαρισκού φακού που εμφανίζεται όταν η μάζα ενός αντικειμένου προκαλεί κάμψη της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. ‘Ετσι, τα αντικείμενα του υποβάθρου να μεγεθύνονται αρκετά σε σχέση με τα αντικείμενα στο προσκήνιο.

Η απεικόνιση μας δείχνει τον τρόπο ανίχνευσης του σήματος από έναν μακρινό γαλαξία χρησμιποποιώντας το φαινόμενο του βαρρυτικού φακού

Τα ραδιοφωνικά σήματα γίνονται πιο αδύναμα όσο πιο μακριά βρίσκεται ένας γαλαξίας από τη Γη, γεγονός που καθιστά δύσκολο την ανίχνευση από τα σημερινά ραδιοτηλεσκόπια, αλλά μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society δίνει ελπίδα ότι η ανίχνευση γαλαξιών σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις από τη Γη μπορεί τώρα να είναι σε κοντινή απόσταση.«Ένας γαλαξίας εκπέμπει διαφορετικά είδη ραδιοσημάτων», δήλωσε ο Arnab Chakraborty, ένας μεταδιδακτορικός ερευνητής που μελετά την κοσμολογία στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου McGill στο Μόντρεαλ του Καναδά. «Μέχρι τώρα, ήταν δυνατό να συλλάβουμε μόνο αυτό το συγκεκριμένο σήμα από έναν κοντινό γαλαξία, περιορίζοντας τις γνώσεις μας σε εκείνους τους γαλαξίες που βρίσκονται πιο κοντά στη Γη».

[Δροσος Γεωργιος]

Η αστρονομία στην καθημερινή ζωη.

Ο μέσος πολίτης θεωρεί την αστρονομία ως μια «δύσκολη» επιστή­μη, η οποία γίνεται κατανοητή μόνον από τους ειδικούς. Η αλήθεια είναι ότι οι «αστρονομικά» μεγάλες αποστάσεις, η δημιουργία του κόσμου από το τίποτα κατά τη Μεγάλη ‘Εκρηξη, οι λευκοί νάνοι που μικραίνουν όσο μεγαλώνει η μάζα τους και οι μαύρες τρύπες που παγιδεύουν το φως αποτελούν έννοιες απόμακρες και αποκομμέ­νες από την καθημερινή ζωή. Όμως υπάρχουν και πλευρές της αστρονομίας που όχι μόνο γίνονται κατανοητές από τον κάθε πολίτη αλλά και αποτελούν τμήμα της καθημερινής εμπειρίας του. Τέτοιες είναι ο χειμώνας και το καλοκαίρι, η μέτρηση του χρόνου, οι κινήσεις της Σελήνης και των πλανητών, οι εκλείψεις Ήλιου και Σελήνης, οι παλίρροιες, τα ζώδια και η παραεπιστήμη της αστρολογίας. Επίσης η σύνδεση της αστρονομίας με την εμφάνιση της ζωής στη Γη, η ανακάλυψη εξωπλανητών, δηλαδή πλανητών που περιφέρονται γύρω από μακρινά αστέρια, η αστρονομική πλευρά της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής και πάνω απ’ όλα η ύπαρξη λογικών όντων σε άλλους πλανήτες.
Όλα αυτά τα θέματα καλύπτονται στο νέο βιβλίο του Χάρη Βάρβογλη (*), με τίτλο «Η Αστρονομία στην καθημερινή ζωή» , από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου, που περιλαμβάνει επτά ενότητες: 1. ΧΡΟΝΟΣ, 2. ΕΚΛΕΙΨΕΙΣ κ’ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ, 3. ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ κ’ ΖΩΔΙΑ, 4. ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ κ’ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ, 5. Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΓΗ, 6. ΕΞΩΠΛΑΝΗΤΕΣ, 7. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ.

Στη συνέχεια ακολουθούν μερικά αποσπάσματα του βιβλίου από το 4ο κεφάλαιο – Αστρονομία και Αστρολογία:
«Είναι γεγονός πως η αστρολογία έχει εξελιχθεί σε έναν παράγοντα που επηρεάζει αποφασιστικά τη ζωή των ανθρώπων σήμερα. Αδιάψευστοι μάρτυρες είναι τα ωροσκόπια, που δημοσιεύονται σε καθημερινή βάση στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, καθώς και η παρουσία των αστρολόγων σε πρωινές εκπομπές της τηλεόρασης, όπου καλούνται να εκφέρουν τη γνώμη τους περί «παντός επιστητού». Έχει άραγε όλη αυτή παραφιλολογία κάποια σχέση με την πραγματικότητα; Η επιστημονική απάντηση, που βασίζεται στην κοινή λογική αλλά και σε στατιστικές μελέτες, είναι απλή και σύντομη: και βέβαια δεν έχει. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι μεγάλη μερίδα των συμπολιτών μας αγνοεί την κοινή λογική και τη στατιστική. Ακόμη και οι πιο δύσπιστοι έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν θετικά την αστρολογία με το επιχείρημα ότι «αφού ασχολούνται τόσοι μαζί της, και μάλιστα πετυχημένα, δεν μπορεί, θα έχει και κάποια δόση αλήθειας». Πολύ λίγοι, δυστυχώς, αντιλαμβάνονται ότι αυτή η «μόδα» αρχίζει να γίνεται επικίνδυνη. Είναι φανερό ότι ευνοεί τον σκοταδισμό και ωθεί τους ανθρώπους στη μοιρολατρία, αφού θεωρεί ότι οι πράξεις τους δεν οφείλονται στην ελεύθερη βούληση, αλλά στο «πεπρωμένο». Υπάρχει όμως και ένα άλλο πρόβλημα που δεν είναι εξαρχής αντιληπτό: στην αστρολογία πιστεύουν και πολλοί άνθρωποι που επηρεάζουν την κοινή γνώμη και το μέλλον του τόπου (π.χ., πολιτικοί ή καλλιτέχνες). Η πίστη τους αυτή είναι δυνατόν όχι μόνο να τους οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις, αλλά και να φέρει στα κέντρα λήψης αποφάσεων ανθρώπους έξω από τη διοικητική ιεραρχία ενός κράτους (…)(…) Υπάρχει άραγε επιστημονική βάση στην αστρολογία; Η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική, αφού καμία από τις γνωστές δυνάμεις της φυσικής δεν μπορεί να εξηγήσει οποιαδήποτε επίδραση των πλανητών στην καθημερινή ζωή. Για παράδειγμα, ένα κοντινό σώμα, όπως π.χ. ο γυναικολόγος κατά τη γέννα, εξασκεί στο νεογέννητο μωρό έξι φορές μεγαλύτερη βαρυτική δύναμη από ό,τι ο Άρης! Πολλοί αστρολόγοι προβάλλουν το επιχείρημα πως τα ουράνια σώματα επηρεάζουν τον άνθρωπο κατά τη γέννησή του όχι με τη βαρυτική αλλά την παλιρροιογόνο δύναμή τους. Μάλιστα προβάλλουν το επιχείρημα πως η παλιρροιογόνος δύναμη της Σελήνης προκαλεί παλίρροιες όχι μόνο στο νερό, αλλά και στον στερεό φλοιό της Γης και, κυρίως στην ατμόσφαιρά της. Αν μάλιστα υπολογίσουμε την παλιρροιογόνο δύναμη που εξασκεί ένας πλανήτης, για παράδειγμα ο Άρης, σε ένα νεογέννητο βρέφος, θα δούμε ότι είναι ένα τρισεκατομμύριο φορές μικρότερη από την παλιρροιογόνο δύναμη του γυναικολόγου! Φυσικά υπάρχει και το «πρακτικό» επιχείρημα: αν η αστρολογίία ήταν επιστήμη, τότε κάθε μέρα τα ωροσκόπια όλων των αστρολόγων θα συμφωνούσαν μεταξύ τους, αφού υπολογίζονται με τα ίδια δεδομένα.Πέρα από τη διαπίστωση ότι δεν υπάρχει επιστημονική βάση στην άποψη πως η θέση των ουρανίων σωμάτων επηρεάζει το μέλλον ενός ανθρώπου, υπάρχει και το γεγονός ότι η αστρολογία δυσκολεύεται να απαντήσει ικανοποιητικά σε πολλά άλλα ερωτήματα. Ένα από αυτά είναι το αστρονομικό φαινόμενο της μετάπτωσης των ζωδίων, σύμφωνα με το οποίο η θέση των 12 ζωδίων αλλάζει στον ουρανό αργά αλλά σταθερά. Για παράδειγμα, τη σημερινή εποχή κατά το χρονικό διάστημα 21 Μαρτίου ως 20 Απριλίου ο Ήλιος βρίσκεται στον αστερισμό των Ιχθύων και όχι στον αστερισμό του Κριού, όπως αναφέρεται στα ωροσκόπια. Πώς συμφωνεί αυτό με το γεγονός ότι οι αστρολόγοι έχουν συνδέσει τον χαρακτήρα κάθε ατόμου με τα χαρακτηριστικά του ζωδίου που αντιστοιχεί στην ημερομηνία γέννησής του; (…)Ενα άλλο πρόβλημα ανακύπτει από το γεγονός ότι οι αστρολόγοι συντάσσουν τα ωροσκόπια με βάση τη θέση των πλανητών στον ουρανό, χωρίς να ενδιαφέρονται ούτε για το πραγματικό μέγεθός τους ούτε για την πραγματική τους απόσταση από τη Γη. Για παράδειγμα, η σύνοδος της Αφροδίτης με τον Ήλιο θεωρείται ότι έχει την ίδια αστρολογική σημασία είτε ο πλανήτης βρίσκεται στην εμπρός πλευρά του Ηλίου, ανάμεσα σε αυτόν και στη Γη, είτε στην πίσω, παρ’ όλο που στη δεύτερη περίπτωση είναι σε πενταπλάσια απόσταση από τη Γη. Αυτό βέβαια οφείλεται στο ότι η αστρολογία αναπτύχθηκε όταν οι άνθρωποι πίστευαν πως οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τη Γη και όχι γύρω από τον Ήλιο. Τότε όμως γιατί δεν παίζουν αστρολογικό ρόλο και άλλα αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος, όπως οι δορυφόροι των άλλων πλανητών ή οι αστεροειδείς ή ακόμη και οι πλανήτες άλλων πλανητικών συστημάτων, από αυτούς που ανακαλύπτονται κατά δεκάδες τα τελευταία χρόνια; Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πιο απομακρυσμένος από τους «πλανήτες» των αστρολόγων, ο Πλούτωνας, είναι στην πραγματικότητα ένας μεγάλος αστεροειδής, γι αυτό και σήμερα δεν κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με τους υπόλοιπους οκτώ πλανήτες , αλλά στη νέα κατηγορία των πλανητών – νάνων.Τέλος, οι πλανήτες Ουρανός και Ποσειδώνας, καθώς και ο πλανήτης-νάνος Πλούτωνας ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 200 χρόνια, δηλαδή σίγουρα μετά την καθιέρωση των «νόμων» της αστρολογίας. Έχουν οι πλανήτες αυτοί αστρολογική σημασία; Αν ναι, τότε τα ωροσκόπια πριν από την ανακάλυψή τους ήταν λανθασμένα. Αν όχι, τότε σε τι διαφέρουν από τους υπόλοιπους που έχουν; Επιπλέον είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς πώς «ανακαλύφθηκε» η αστρολογική επιρροή τους. Το επιχείρημα ότι αυτή προέρχεται από την εμπειρία δεν μπορεί να σταθεί, αφού περιφέρονται τόσο αργά γύρω από τον Ήλιο ώστε το 1846 που ανακαλύφθηκε ο Ποσειδώνας έχει μόλις συμπληρώσει μία διέλευση από όλα τα ζώδια (έχει περίοδο περιφοράς, περί τον Ήλιο 165 έτη), ενώ ο Πλούτωνας που ανακαλύφθηκε το 1930, έχει διέλθει μέχρι το 2022 (εποχή που ολοκληρώθηκε αυτό το βιβλίο) μόνο από πέντε ζώδια (έχει περίοδο περιφοράς 248 έτη). Το επιχείρημα πως οι αστρολογικές ιδιότητες αυτών των πλανητών προκύπτουν από το όνομά τους είναι αστήρικτο, αφού τα ονόματα δόθηκαν από τους επιστήμονες αστρονόμους λίγο-πολύ αυθαίρετα.

Οι στατιστικές έρευνες

Όλα όμως τα παραπάνω επιχειρήματα δεν είναι εύκολο να αντιπαραταχθούν στη διαδεδομένη αντίληψη ότι «η αστρολογία δουλεύει». Πόσοι από εμάς δεν διαβάσαμε το ωροσκόπιό μας, έστω και «για πλάκα», σε μια εφημερίδα ή ένα περιοδικό, για να διαπιστώσουμε ότι πολλές από τις προβλέψεις βγήκαν τελικά αληθινές; Μήπως τελικά η αστρολογία είναι πραγματική επιστήμη, όπως η φυσική και η χημεία; Ευτυχώς τέτοιου είδους ερωτήματα μπορούν να ελεγχθούν με τον ίδιο τρόπο που ελέγχεται η αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου ή η κατανάλωση καυσίμων ενός αυτοκινήτου, δηλαδή με στατιστικές μελέτες, και τέτοιες έχουν γίνει πολλές. Η βασική ιδέα είναι πολύ απλή: επιλέγεται ένα δείγμα ανθρώπων και επιχειρείται, με κάποιον αντικειμενικό τρόπο, να εκτιμηθεί η επιτυχία των ωροσκοπίων που συντάσσουν διάφοροι αστρολόγοι για αυτούς. Η καλύτερη ίσως στατιστική μελέτη αυτού του είδους οργανώθηκε πριν από 18 χρόνια στις ΗΠΑ από τον Σον Κάρλσον, καθηγητή Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, και την επίσημη ένωση αμερικανών αστρολόγων και δημοσιεύθηκε στο εγκυρότατο περιοδικό «Φύση» («Nature»).

https://www.nature.com/articles/318419a0

Η μελέτη αυτή σχεδιάστηκε κατά τα πρότυπα των ερευνών που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων. Σε 30 αναγνωρισμένους αστρολόγους, μέλη της οργάνωσης, δόθηκαν όλα τα στοιχεία που αυτοί θεωρούσαν απαραίτητα για να υπολογίσουν ο καθένας το ωροσκόπιο τεσσάρων διαφορετικών ατόμων. Στη συνέχεια τα ωροσκόπια που είχε συντάξει ο καθένας μοιράστηκαν στους υπόλοιπους αστρολόγους τυχαία, έτσι ώστε ο καθένας από αυτούς είχε στα χέρια του συνολικά τέσσερα ωροσκόπια υπολογισμένα από τους υπόλοιπους συναδέλφους του. Μαζί με καθένα από αυτά τα τέσσερα ωροσκόπια δόθηκαν σε κάθε αστρολόγο και τα ψυχολογικά προφίλ τριών ατόμων, του τύπου που είχε συμφωνηθεί εξαρχής μεταξύ του Κάρλσον και των αστρολόγων, εκ των οποίων το ένα ανήκε στο πρόσωπο του ωροσκοπίου και τα άλλα δύο ήταν τυχαία. Οι αστρολόγοι έπρεπε να βρουν ποιο ψυχολογικό προφίλ ταίριαζε στο κάθε ωροσκόπιο που τους είχε δοθεί. Αν οι αστρολόγοι απαντούσαν τυχαία, θα έπρεπε να έχουν ποσοστό επιτυχίας 33,33%, αφού η πιθανότητα να επιλέξουν στην τύχη το σωστό ωροσκόπιο ήταν μία στις τρεις. Εξαρχής οι αστρολόγοι είχαν προβλέψει ότι το ποσοστό επιτυχίας τους θα ήταν μεγαλύτερο από 50%. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν 34%, ποσοστό που όχι μόνο ήταν κατώτερο από το συμφωνημένο «όριο» του 50%, αλλά και στατιστικά δεν ήταν σημαντικά διαφορετικό από το 33,33%. Με άλλα λόγια, ένα φάρμακο που θα έδινε αυτά τα ποσοστά ίασης δεν θα έπαιρνε ποτέ άδεια κυκλοφορίας. Αντίστοιχα, ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα έπρεπε να σημάνει και το τέλος της αστρολογίας στη συνείδηση του κόσμου. Είναι φανερό ότι η στρολογία έχει τόση σχέση με την επιστήμη, όση έχουν και οι υπόλοιποι σύγχρονοι μάντεις, όπως οι χαρτορίχτρες, οι καφετζούδες και τα κάθε λογής μέντιουμ. Όμως οι άνθρωποι πάντα θα έχουν την ανάγκη της ελπίδας και της ψυχολογικής στήριξης στις δύσκολες στιγμές τους και οι αστρολόγοι πάντα θα τις προσφέρουν, πάντα βέβαια με το αζημίωτο.

(*) Ο Χάρης Βάρβογλης γεννήθηκε το 1949 στη Θεσσαλονίκη και αποφοίτησε το 1967 από το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), από όπου πήρε πτυχίο το 1972 και το Διδακτορικό το 1980. Το 1983 διορίσθηκε ως Λέκτορας στο Τμήμα Φυσικής του Α.Π.Θ. και σήμερα είναι Καθηγητής στο ίδιο Τμήμα. Έχει εργασθεί ως ερευνητικός συνεργάτης στο Πρόγραμμα Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Maryland στις ΗΠΑ και ως Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris XI στη Γαλλία. Έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας (1998-2002), καθώς και Γενικός Γραμματέας (2007-2009) και Πρόεδρος (2009-2010) του ΚΔΕΜΤ Νόησις. Αρθογραφεί τακτικά στο ένθετο «BHMAScience» της εφημερίδας «Το Βήμα» της Κυριακής.

https://physicsgg.me/2023/05/02/η-αστρονομία-στην-καθημερινή-ζωή/

Κοινοποιήστε:

[Δροσος Γεωργιος]

H ESA παρουσιάζει στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο την αποστολή Juice.

Στελέχη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος θα συνδεθούν με livestreaming με τον εντυπωσιακό θόλο του πλανηταρίου.Με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο θα εορτασθεί η Παγκόσμια Μέρα Πλανηταρίων στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Την Κυριακή 7 Μαΐου στις 8.15 μ.μ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕSA) θα συνδεθεί μέσω livestreaming με τον θόλο του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου  για να αναμεταδώσει ζωντανά δύο παρουσιάσεις γύρω από την νέα διαστημική αποστολή «Juice» που εκτοξεύτηκε πριν ένα μήνα στο Δία.Δύο έμπειροι επιστήμονες της ESA που εργάζονται σε καίριες θέσεις για την αποστολή, ο δρ. Κρίστιαν Ερντ, επικεφαλής μηχανικός και ο Ιγκνάσιο Τάνκο, επικεφαλής επιχειρήσεων του «JUICE» στο κέντρο διαστημικών επιχειρήσεων της ESA θα δώσουν πληροφορίες σχετικά με την αποστολή, ενώ την εκδήλωση θα προλογίσει ο Διευθυντής του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου Δρ. Μ. Κιτσώνας. Στην συνέχεια θα προβληθεί η παράσταση «Το Μέλλον στο Διάστημα».Η διαστημοσυσκευή  Jupiter Icy Moons Explorer της ESA (JUICE), που εκτοξεύτηκε με επιτυχία στις 14 Απριλίου 2023 από την Γαλλική Γουιάνα με τον πύραυλο Ariane 5,  έχει ως αποστολή να παρατηρήσει και να εξερευνήσει τα τρία μεγάλα φεγγάρια (Γανυμήδη, Καλλιστώ, Ευρώπη) του γιγάντιου αέριου πλανήτη, με μια σειρά επιστημονικών οργάνων. Η αποστολή θα εξερευνήσει και τους παγωμένους ωκεανούς τους καθώς και το πολύπλοκο περιβάλλον του Δία σε βάθος. Επιπλέον θα μελετήσει το συνολικό σύστημα του Δία ως ένα τυπικό αέριο γίγαντα Πλανήτη του Σύμπαντος.Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στα Αγγλικά και διοργανώνεται από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος ESA (European Space Agency) και την Διεθνή Ένωση Πλανηταρίων IPS (International Planetarium Society).  Μετά την παρουσίαση, οι θεατές θα έχουν την δυνατότητα να δουν την παράσταση «Το Μέλλον στο Διάστημα» που σχετίζεται με τους κινδύνους, τις προκλήσεις και την ανθρώπινη ανάγκη για μεγαλύτερη εξερεύνηση του Διαστήματος. Η ψηφιακή παράσταση «Το Μέλλον στο Διάστημα», μετά από μία ιστορική αναδρομή της προσπάθειας για την «κατάκτηση» της Σελήνης, επιχειρεί να απαντήσει σε ορισμένα συναρπαστικά ερωτήματα που σχετίζονται με το μέλλον της διαστημικής εξερεύνησης. Θα κατασκευάσουμε ποτέ διαστημικές βάσεις στην Σελήνη και στον Άρη; Πότε θα υλοποιηθεί η πρώτη αποστολή  με ανθρώπινο πλήρωμα προς τον κόκκινο πλανήτη και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει; Θα καταφέρουμε ποτέ να διαφύγουμε από τα στενά όρια του Ηλιακού μας συστήματος ή μήπως τα διαστρικά ταξίδια θα παραμείνουν σενάριο επιστημονικής φαντασίας για πάντα;

*Κυριακή 7 Μαΐου στις 8:15 μ.μ/ Διάρκεια συνολικά περίπου 90’/ Ηλικίες: 12+

 

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1468094/h-esa-paroysiazei-sto-neo-psifiako-planitario-tin-apostoli-juice/

 

[Δροσος Γεωργιος]

Το σύμπαν γεννήθηκε με μια «έκρηξη» κι όχι με μια «αναπήδηση»

Oι κοσμολογικές θεωρίες κατατάσσονται γενικά σε τρεις κατηγορίες:
(1) Τις θεωρίες σταθερής κατάστασης, που υποστηρίζουν ότι το σύμπαν παραμένει αιώνια αμετάβλητο.
(2) Τις θεωρίες, όπως η Μεγάλη Έκρηξη, συμφωνα με τις οποίες το σύμπαν εμφανίστηκε ξαφνικά κάποια συγκεκριμένη στιγμή του παρελθόντος και έκτοτε εξελίσσονται.
(3) Και τις κυκλικές θεωρίες που περιγράφουν επαναλαμβανόμενες περιόδους δημιουργίας, εξέλιξης και καταστροφής του σύμπαντος, επαναλήψεις με σταθερές ή μεταβαλλόμενες περιόδους.Σχεδόν όλες οι θρησκευτικές, φιλοσοφικές και επιστημονικές ερμηνείες του σύμπαντος που διατυπώθηκαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα κινούνται πάνω-κάτω στους τρεις αυτούς βασικούς άξονες.Οι υποστηρικτές του αναπηδούντος σύμπαντος (bouncing universe) υποστηρίζουν ότι ο κόσμος μας δεν προέκυψε μόνος του από το τίποτα. Αντιθέτως, ένα προηγούμενο σύμπαν συρρικνώθηκε στον εαυτό του και στη συνέχεια ξανα-αναπτύχθηκε στο σύμπαν στο οποίο ζούμε. Αυτό μπορεί να συνέβη μία φορά ή, σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες, άπειρες φορές.

Όμως, η ευρέως αποδεκτή θεωρία για την ιστορία του σύμπαντος λέει ότι ξεκίνησε με μια μεγάλη έκρηξη, την οποία ακολούθησε μια περίοδος ταχείας διαστολής, γνωστή ως κοσμικός πληθωρισμός. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, το φως που απέμεινε από την εποχή που το σύμπαν ήταν θερμό και νέο, η κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, θα πρέπει να φαίνεται σχεδόν η ίδια ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που την παρατηρούμε. Αλλά τα δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Planck, το οποίο χαρτογράφησε την αρχέγονη κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία από το 2009 έως το 2013, έδειξαν απροσδόκητες διακυμάνσεις. Είναι ανούσιες στατιστικές διακυμάνσεις στη θερμοκρασία του σύμπαντος ή είναι σημάδια ότι κάτι άλλο ενδιαφέρον συμβαίνει;Μια πιθανότητα είναι ότι οι ανωμαλίες να υποδηλώνουν ότι το σύμπαν δεν προέκυψε από το τίποτα. Αντιθέτως, προέκυψε από την κατάρρευση και αναπήδηση ενός προηγούμενου σύμπαντος. Μια αναπήδηση που δημιούργησε τον χώρο και τον χρόνο που βιώνουμε σήμερα.Τα μοντέλα του σύμπαντος που αναπηδούν μπορούν να εξηγήσουν αυτά τα μοτίβα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας και να εξηγήσουν τις επίμονες αμφιβολίες σχετικά με την καθιερωμένη περιγραφή της προέλευσης και της εξέλιξης του σύμπαντος. Συγκεκριμένα, το μοντέλο της Μεγάλης Έκρηξης του σύμπαντος ξεκινά με μια ιδιομορφία (singularity) – ένα σημείο που εμφανίστηκε από το τίποτα και περιείχε τον σπόρο του μετέπειτα σύμπαντος, σε μια περιοχή τόσο μικρή που ουσιαστικά δεν είχε καθόλου μέγεθος. Η ιδέα είναι ότι το σύμπαν μας προέκυψε από την ιδιομορφία, και μετά την πληθωριστική διαστολή, εξελίχθηκε στο διαστελλόμενο σύμπαν που βλέπουμε σήμερα. Αλλά οι ιδιομορφίες είναι προβληματικές δεδομένου ότι η φυσική και τα μαθηματικά δεν έχουν νόημα όταν όλα είναι συμπυκνωμένα σε ένα σημείο που είναι απείρως μικρό. Πολλοί φυσικοί τις απεχθάνονται.Ένα μοντέλο αναπηδήσεων που αποτρέπει τις ιδιομορφίες και κάνει τις ανωμαλίες της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου λιγότερο ανώμαλες είναι γνωστό ως κβαντική κοσμολογία βρόχων (loop quantum cosmology-LQC). Βασίζεται σε μια θεωρία που στοχεύει στην ενοποίηση της κβαντικής μηχανικής και της γενικής σχετικότητας, γνωστής ως κβαντική βαρύτητα βρόχων, σύμφωνα με την οποία η δύναμη της βαρύτητας μειώνεται σε πολύ μικρές αποστάσεις αντί να τείνει στο άπειρο. «Τα κοσμολογικά μοντέλα που εμπνέονται από την κβαντική βαρύτητα βρόχου μπορούν να λύσουν ορισμένα προβλήματα», λέει η κοσμολόγος Ruth Durrer από το πανεπιστήμιο της Γενεύης, «ειδικά το πρόβλημα της ιδιομορφίας». Η Ruth Durrer συμμετέχει σε μια από τις δύο νέες μελέτες σχετική με σύμπαντα που αναπηδούν, όπου αναζητούνται αστρονομικά σημάδια τέτοιων μοντέλων.Σε ένα μοντέλο LQC, ένας πρόδρομος του σύμπαντος μπορεί να συστέλλεται υπό τη δύναμη της βαρύτητας μέχρι να γίνει εξαιρετικά συμπαγής. Μέχρι που τελικά ‘αναλαμβάνει’ η κβαντομηχανική. Αντί να καταρρεύσει σε μια μοναδικότητα, το σύμπαν θα αρχίσει πάλι να διαστέλλεται και μπορεί ακόμη να περάσει από μια πληθωριστική φάση, όπως πολλοί κοσμολόγοι πιστεύουν ότι έκανε το δικό μας σύμπαν.Αν είχε συμβεί κάτι τέτοιο, λέει ο φυσικός Ivan Agullo από το παναεπιστήμιο της Λουιζιάνα, θα έπρεπε να αφήσει κάποιο σημάδι στο σύμπαν. Ο Agullo πρότεινε ότι θα μπορούσε να εμφανίζεται ένα τέτοιο χαρακτηριστικό στα δεδομένα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας, το επονομαζόμενο «bispectrum (διφάσμα;)» – ένα μέτρο του τρόπου με τον οποίο διαφορετικά τμήματα του σύμπαντος θα είχαν αλληλεπιδράσει στο σενάριο της αναπήδησης. Το bispectrum δεν θα ήταν εμφανές σε μια εικόνα της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου, αλλά θα εμφανιζόταν στις αναλύσεις των συχνοτήτων της αρχέγονης μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου«Εφόσον παρατηρηθεί ένα τέτοιο σήμα», λέει ο Agullo, «θα αποτελούσε ένδειξη για την ύπαρξη αναπήδησης αντί για έκρηξη». Η ομάδα του Agullo είχε υπολογίσει παλαιότερα πως θα φαινόταν το διφάσμα λίγο μετά την κοσμική αναπήδηση. Η Durrer και οι συνάδελφοί της προχώρησαν περαιτέρω τον υπολογισμό, αλλά όταν τον συνέκριναν με τα σημερινά δεδομένα της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου από το διαστημικό τηλεσκόπιο Planck, δεν βρήκαν κανένα αξιόλογο σημάδι αποτύπωσης διφασμάτων.Αν και πολλά άλλα κοσμολογικά μοντέλα αναπήδησης εξακολουθούν να είναι βιώσιμα, η αποτυχία εύρεσης του διφάσματος σημαίνει ότι τα μοντέλα που βασίζονται στην κβαντική κοσμολογία βρόχων (LQC) για την ερμηνεία των ανωμαλιών της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου μπορούν να αποκλειστούν. Στην ουσία είναι ένα θλιβερό νέο για τον Agullo, ο οποίος έλπιζε να βρει συγκεκριμένες αποδείξεις για ένα σύμπαν που αναπηδά.Αποκλείοντας στα δεδομένα του Planck σημάδια από μια κοσμική αναπήδηση που βασίζεται στην LQC, σημαίνει ότι οι ανωμαλίες της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου παραμένουν ανεξήγητες. Αλλά παραμένει ένα ακόμα μεγαλύτερο κοσμικό ερώτημα: είχε το σύμπαν κάποια αρχή; Όσον αφορά τους υποστηρικτές της Μεγάλης Έκρηξης, είχε. Αλλά μια τέτοια παραδοχή μας αφήνει στα χέρια την καυτή πατάτα της ανεξιχνίαστης ιδιομορφίας (singularity) από την οποία ξεκίνησαν τα πάντα.Εναλλακτικά, σύμφωνα με τις θεωρίες των λεγόμενων κυκλικών κοσμολογιών, το σύμπαν είναι αθάνατο και περνά από ατελείωτες αναπηδήσεις. Αν και ένα σύμπαν που αναπηδά μπορεί να βιώσει έναν ή περισσότερους κύκλους, ένα πραγματικά κυκλικό σύμπαν δεν έχει αρχή και τέλος. Αποτελείται από μια σειρά αναπηδήσεων που επαναλαμβάνονται για άπειρο αριθμό κύκλων και θα συνεχίσουν επ’ άπειρον. Κι επειδή ένα τέτοιο σύμπαν δεν έχει αρχή, δεν υπάρχει μεγάλη έκρηξη και καμία ιδιομορφία.Η μελέτη που πραγματοποίησαν οι Durrer και Delgado δεν αποκλείει τις αθάνατες κυκλικές κοσμολογίες. Πολλές θεωρίες περιγράφουν ένα τέτοιο σύμπαν που αναπηδά με τρόπους που θα ήταν δύσκολο ή αδύνατο να διακριθεί από το μοντέλο «μεγάλη έκρηξη συν πληθωρισμό» εξετάζοντας τα δεδομένα του τηλεσκοπίου Planck.Αλλά ένα κρίσιμο ελάττωμα παραμονεύει στην ιδέα ενός αιώνια κυκλικού σύμπαντος, σύμφωνα με τον φυσικό William Kinney από το πανεπιστήμιο στο Buffalo, ο οποίος συμμετέχει στη δεύτερη πρόσφατη μελέτη. Αυτό το ελάττωμα είναι η εντροπία, η οποία συσσωρεύεται καθώς ένα σύμπαν αναπηδά. Αν και συχνά θεωρείται ως το μέτρο της αταξίας ενός συστήματος, η εντροπία σχετίζεται με την ποσότητα ωφέλιμης ενέργειας του συστήματος: όσο μεγαλύτερη είναι η εντροπία, τόσο λιγότερη ενέργεια είναι διαθέσιμη. Αν το σύμπαν αυξάνει σε εντροπία και αταξία με κάθε αναπήδηση, η ποσότητα της ωφέλιμης ενέργειας που είναι διαθέσιμη μειώνεται κάθε φορά. Σε αυτή την περίπτωση, το σύμπαν θα είχε μεγαλύτερες ποσότητες ωφέλιμης ενέργειας σε προηγούμενες εποχές. Αν πάμε αρκετά πίσω στο ‘παρελθόν’, θα φτάσουμε  σε μια μεγάλη έκρηξη-ξεκίνημα, με μια απείρως μικρή ποσότητα εντροπίας, και στη συνέχεια ένα σύμπαν που διαδοχικά υφίσταται κυκλικές αναπηδήσεις. (Αν αναρωτιέστε πώς αυτό το σενάριο δεν παραβιάζει το νόμο της διατήρησης της ενέργειας, μιλάμε για την διαθέσιμη ενέργεια. Αν και η συνολική ποσότητα ενέργειας στον κόσμο παραμένει σταθερή, η ποσότητα που μπορεί να παράξει ωφέλιμο έργο μειώνεται καθώς αυξάνεται η εντροπία.)Τα νέα κυκλικά μοντέλα ξεπερνούν το πρόβλημα, λέει ο Kinney, απαιτώντας το σύμπαν να διαστέλλεται περισσότερο σε κάθε κύκλο. Η διαστολή επιτρέπει στο σύμπαν να εξομαλυνθεί, μειώνοντας την εντροπία πριν καταρρεύσει ξανά. Αν και αυτή η εξήγηση λύνει το πρόβλημα της εντροπίας, οι William Kinney και Nina Stein υπολόγισαν στην πρόσφατη δημοσίευσή τους ότι η ίδια η λύση εξασφαλίζει ότι το σύμπαν δεν είναι αθάνατο. «Αισθάνομαι ότι έχουμε αποδείξει κάτι θεμελιώδες για το σύμπαν, κι αυτο είναι ότι το σύμπαν είχε μια αρχή», δήλωσε ο Kinney. Αυτό σημαίνει ότι συνέβη μια μεγάλη έκρηξη σε κάποιο σημείο, ακόμα κι αν αυτό το γεγονός συνέβη πριν από πολλά σύμπαντα που αναπηδούν, κάτι που με τη σειρά του υποδηλώνει ότι χρειάζεται εξαρχής μια ιδιομορφία για να ξεκινήσουν όλα αυτά.Η εργασία του Kinney είναι η τελευταία στη συζήτηση για τα κυκλικά σύμπαντα, αλλά οι υποστηρικτές ενός σύμπαντος χωρίς αρχή ή τέλος δεν έχουν απαντήσει ακόμη με κάποια επιστημονική δημοσίευση. Δύο κορυφαίοι υποστηρικτές του κυκλικού σύμπαντος, οι αστροφυσικοί Paul Steinhardt του πανεπιστημίου Πρίνστον και Anna Ijjas του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, αρνήθηκαν να σχολιάσουν αυτό το άρθρο. Ωστόσο, μπορεί σύντομα να ακούσουμε κάποια πιθανή λύση που να αντιπαρατίθεται στην ανάλυση του Kinney.Ο κοσμολόγος Nelson Pinto-Neto του Κέντρου Φυσικών Ερευνών της Βραζιλίας, ο οποίος έχει μελετήσει την αναπήδηση και άλλα κυκλικά μοντέλα, συμφωνεί ότι τα δεδομένα του Planck πιθανότατα αποκλείουν μια αναπήδηση σύμφωνα με την κβαντική κοσμολογία βρόχων, αλλά είναι πιο αισιόδοξος στο ζήτημα ενός κυκλικού σύμπαντος. Σύμφωνα με τον Nelson: «Η ύπαρξη είναι γεγονός. Είμαστε όλοι εδώ και τώρα. Η ανυπαρξία είναι μια αφαίρεση του ανθρώπινου μυαλού. Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι ένα [κυκλικό σύμπαν], που πάντα υπήρχε, είναι πιο απλό από αυτό που έχει δημιουργηθεί ξαφνικά. Ωστόσο, ως επιστήμονας, πρέπει να είμαι ανοιχτός και στα δύο ενδεχόμενα».

διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες στο άρθρο του James Riordon στο περιοδικό Scientific American με τίτλο: ‘The Universe Began with a Bang, Not a Bounce, New Studies Find‘

https://physicsgg.me/2023/05/28/το-σύμπαν-γεννήθηκε-με-μια-έκρηξη-κι-ό/

[Δροσος Γεωργιος]

Γιατί τα λέιζερ στοχεύουν τον ουρανό πάνω από την έρημο Ατακάμα;

«Τεχνητά άστρα» βοηθούν το τηλεσκόπιο VLT να καθαρίζει τις εικόνες από τις παραμορφώσεις που προκαλεί η ατμόσφαιρα.

Σαν σκηνή από τον Πόλεμο των Άστρων, τέσσερις πορτοκαλί δέσμες λέιζερ σημαδεύουν την ίδια περιοχή του ουρανού πάνω από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.Τα λέιζερ χρησιμοποιούνται για τη διόρθωση των εικόνων που λαμβάνει το VLT ώστε να αφαιρούνται οι παραμορφώσεις που προκαλεί η ατμόσφαιρα και να αυξάνεται έτσι η ευκρίνεια.Τα λέζερ διεγείρουν άτομα νατρίου στην ατμόσφαιρας και τα αναγκάζουν έτσι να λάμπουν σαν «τεχνητά άστρα», των οποίων το φως υπόκειται στις ίδιες παραμορφώσεις με τα πραγματικά άστρα.Οι μετρήσεις τροφοδοτούνται στο προσαρμοστικό σύστημα του VLT για διορθώσεις σε πραγματικό χρόνο.

Το VLT αποτελείται από τέσσερα μεγάλα και τρία μικρά τηλεσκόπια (ESO).Η εγκατάσταση του VLT, η οποία ανήκει στο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο του Νότου (ESO), αποτελείται από τέσσερα γιγάντια τηλεσκόπια, με κάτοπτρα διαμέτρου 8,2 μέτρων, και τέσσερα κινούμενα τηλεσκόπια με καθρέπτη των 1,8 μέτρων.Στις 25 Μαΐου συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από τη λήψη της πρώτης εικόνας το 1998, με την οποία άνοιξε μια νέα εποχή για την αστρονομία.Έκτοτε έχουν δημοσιευτεί περισσότερες από 25.000 μελέτες που βασίστηκαν σε δεδομένα του VLT.Μεταξύ άλλων, το τηλεσκόπιο μελέτησε τη μαύρη τρύπα που κρύβεται στο κέντρο του Γαλαξία, βοήθησε στον υπολογισμό της επιταχυνόμενης διαστολής του Σύμπαντος και προσέφερε τις πρώτες άμεσες παρατηρήσεις πλανητών εκτός του Ηλιακού Συστήματος.

https://www.tanea.gr/2023/06/09/science-technology/giati-ta-leizer-stoxeyoun-ton-ourano-pano-apo-tin-erimo-atakama/

[Δροσος Γεωργιος]

Ένα αστρονομικό ερωτηματικό (?)

Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb στις 26 Ιουλίου φωτογράφησε ένα ζεύγος νεαρών άστρων στο πρώτο στάδιο του σχηματισμού τους, που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο και είναι γνωστά ως Herbig-Haro 46/47. Βρίσκονται στον αστερισμό των Ιστίων (Vela) και απέχουν 1.470 έτη φωτός από τη Γη. Αναζητήστε τα στην παρακάτω εικόνα, στο κέντρο των κόκκινων ακίδων περίθλασης, όπου εμφανίζονται ως μια πορτοκαλο-λευκή κηλίδα. Περιβάλλονται από έναν δίσκο αερίου και σκόνης που συνεχίζει να προστίθεται στη μάζα τους, ενώ οι πορτοκαλί λοβοί προς αντίθετες κατευθύνσεις δημιουργήθηκαν από προηγούμενες εκτινάξεις ύλης από τα δυο άστρα. Όμως εδώ δεν μας ενδιαφέρει το σύστημα Herbig-Haro 46/47 (για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε αλλού), αλλά μια λεπτομέρεια που βρίσκει το παρατηρητικό μάτι στο υπόβαθρο της πρόσφατης εικόνας του James Webb:

Το σύστημα Herbig-Haro 46/47 από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb. Μας ενδιαφέρει η κουκίδα που δείχνει το κίτρινο βέλος. Η εικόνα μεγεθύνεται κάνοντας κλικ πάνω της

Μεγεθύνοντας την παραπάνω εικόνα βλέπουμε ότι το αστρονομικό αντικείμενο που δείχνει το κίτρινο βέλος έχει σχήμα ερωτηματικού (?). Και για τους αστρονόμους το αντικείμενο αυτό αποτελεί αληθινό ερωτηματικό!

Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί απόντηση για το μυστηριώδες κοσμικό ερωτηματικό. Το σίγουρο είναι πως δεν πρόκειται για άστρο, γιατί τα άστρα στις εικόνες του James Webb εμφανίζουν σταυρωτές έξι ή οκτώ αιχμές περίθλασης.Θα μπορούσε όμως να είναι μια συγχώνευση δύο γαλαξιών σε πολύ πιο μακρινή απόσταση από το σύστημα Herbig-Haro 46/47.Μια τέτοια περίπτωση αποτελούν οι γαλαξίες Κεραίες (Antennae), ένα ζεύγος αλληλεπιδρώντων γαλαξιών στον αστερισμό Κόρακα, που μοιάζουν επίσης με ερωτηματικό: 

Με ερωτηματικό μοιάζει και η «οπτική ψευδαίσθηση» μιας ομάδας 3-4 γαλαξιών που βλέπουμε στην παρακάτω εικόνα του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble:

Η συλλογή περισσότερων φασματοσκοπικών δεδομένων για το αντικείμενο που εμφανίζεται ως ερωτηματικό στην φωτογραφία του James Webb θα αποκάλυπτε περισσότερες λεπτομέρειες, όπως η χημική του σύνθεση και η απόστασή του από τη Γη.

Το αντικείμενο σε σχήμα ερωτηματικού θα μπορούσε να είναι δύο γαλαξίες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους

Αλλά από μόνο του το γεγονός ότι ένα αστρονομικό αντικείμενο μοιάζει με ερωτηματικό, προφανώς δεν αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τους αστρονόμους, ώστε να του αφιερώσουν μέρος από τον πολύτιμο χρόνο των παρατηρήσεών τους.

πηγή: https://edition.cnn.com/2023/08/13/world/question-mark-galaxy-space-james-webb-telescope-scn/index.ht

[Δροσος Γεωργιος]

Τι είναι η νυκταλγία (noctalgia);

O νέος αστρονομικός όρος για τον πόνο της απώλειας του νυχτερινού ουρανού

Η φωτορύπανση επιδεινώνεται παγκοσμίως, ‘εξαφανίζοντας’ πολλά άστρα από τον νυχτερινό ουρανό. (Image credit: NOIRLab/NSF/AURA, P. Marenfeld)

Τον όρο «νυκταλγία» (noctalgia) εφηύραν δύο αστρονόμοι για να αποτυπώσουν τον συλλογικό πόνο που βιώνουμε καθώς χάνουμε την πρόσβαση στον έναστρο νυχτερινό ουρανό.Εκτός από την τάση μας να ρυπαίνουμε τον αέρα και το νερό και τις τεράστιες ποσότητες άνθρακα που απελευθερώνουμε στην ατμόσφαιρα προκαλώντας την κλιματική αλλαγή, έχουμε δημιουργήσει ένα άλλο είδος ρύπανσης: τη φωτορύπανση. Το μεγαλύτερο μέρος της φωτορύπανσης προέρχεται από πηγές στο έδαφος. Ενώ οι άνθρωποι είχαν φωτιές και φορητά φανάρια για αιώνες, η ποσότητα φωτός που παράγουμε σήμερα μέσω του ηλεκτρισμού είναι τεράστια. Φωτίζουμε τα κτίρια των γραφείων, τους δρόμους, τους χώρους στάθμευσης και τα σπίτια μας. Φυσικά, μέρος αυτού του φωτισμού χρειάζεται για ασφάλεια, αλλά μεγάλο μέρος του πάει χαμένο καθώς διαχέεται προς κάθε κατεύθυνση, τόσο προς τις περιοχές που προσπαθούμε να φωτίσουμε όσο και κατευθείαν στον νυχτερινό ουρανό.Κατά ειρωνικό τρόπο, η μετάβαση σε αποδοτικό φωτισμό LED συχνά επιδεινώνει το πρόβλημα. Επειδή αυτά τα είδη φώτων είναι τόσο φθηνά στη λειτουργία και διαρκούν πολύ, πολλοί σχεδιαστές πόλεων και κτιρίων απλώς υποθέτουν ότι τα φώτα μπορούν να παραμείνουν αναμμένα όλη τη νύχτα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κόστος ή η αντικατάσταση.Πιο πρόσφατα, η εκρηκτική ανάπτυξη των δορυφορικών επικοινωνιών, όπως το σύστημα Starlink του SpaceX, έχει φέρει σε τροχιά περισσότερους δορυφόρους από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Αυτοί οι δορυφόροι δεν εμποδίζουν απλώς τις αστρονομικές παρατηρήσεις όταν βρεθούν στο οπτικό πεδίο ενός τηλεσκοπίου, αλλά επίσης διασκορπίζουν και αντανακλούν το ηλιακό φως, προκαλώντας αύξηση της συνολικής φωτεινότητας του ουρανού σε όλο τον κόσμο. Ορισμένοι ερευνητές έχουν υπολογίσει ότι, κατά μέσο όρο, οι πιο σκοτεινοί νυχτερινοί μας ουρανοί, που βρίσκονται στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου, είναι 10% φωτεινότεροι από ό,τι πριν από μισό αιώνα και το πρόβλημα επιδεινώνεται.Η απώλεια του νυχτερινού ουρανού έχει αρκετές απτές και πολιτιστικές επιπτώσεις. Πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο και σε όλη την ιστορία έχουν χρησιμοποιήσει τον ουρανό ως εφαλτήριο για τη φαντασία, δημιουργώντας ήρωες, τέρατα και μύθους. Αυτές οι ουράνιες παραδόσεις δεν είναι απλώς τυχαίες ιστορίες που προορίζονται για διασκέδαση γύρω από τη φωτιά, αλλά αποτελούν συχνά ακρογωνιαίους λίθους ολόκληρων πολιτισμών και κοινωνιών. Όλοι μοιραζόμαστε τον ίδιο ουρανό και οποιοσδήποτε από τον ίδιο πολιτισμό μπορεί να αναγνωρίσει τους ίδιους αστερισμούς κάθε νύχτα. Η απώλεια αυτής της πρόσβασης και της κληρονομιάς είναι απώλεια μέρους της ανθρωπιάς μας.Πολλά είδη ζώων υποφέρουν επίσης. Τι ωφελούν οι προσαρμοσμένες στη νύχτα αισθήσεις στα νυκτόβια είδη αν ο νυχτερινός ουρανός δεν είναι πολύ πιο σκοτεινός από τον ουρανό της ημέρας; Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει πολλά είδη των οποίων οι κιρκάδιοι ρυθμοί διαταράσσονται, καθιστώντας τα ευάλωτα σε θηρευτές ή δυσκολεύοντάς τα να εντοπίσουν το θήραμά τους.Ευτυχώς, υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της νυκταλγίας, όπως υπάρχουν τρόποι για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Έχουν ξεπηδήσει προσπάθειες σε όλο τον κόσμο για τη δημιουργία «αποθεμάτων» σκοτεινού ουρανού, όπου οι γύρω κοινότητες δεσμεύονται να μην καταπατήσουν με περαιτέρω επιδείνωση της φωτορύπανσης. Ωστόσο, αυτά βρίσκονται συνήθως σε εξαιρετικά απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές του πλανήτη, επομένως άλλες προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στη συνεργασία με τοπικούς ηγέτες και ηγέτες επιχειρήσεων για την εγκατάσταση φωτισμού φιλικού προς το νυχτερινό ουρανό, όπως συσκευές που απενεργοποιούνται αυτόματα ή δείχνουν μόνο προς το έδαφος.Η αντιμετώπιση της ρύπανσης από δορυφόρους είναι ένα άλλο θέμα, καθώς αυτό θα απαιτήσει διεθνή συνεργασία και πίεση σε εταιρείες όπως η SpaceX για να είναι καλύτεροι διαχειριστές του ουρανού που γεμίζουν με εξοπλισμό. Ωστόσο, δεν είναι ακατόρθωτο, και οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι κάποια μέρα, η νυκταλγία θα ανήκει στο παρελθόν.

Πηγή: SPACE.com, Μετάφραση-επιμέλεια: Εμμανουέλα Μαθιουδάκη https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/nyktalgia-o-neos-astronomikos-oros-gia-ton-pono-tis-apoleias-tou-nyxterinou-ouranou/

 

[Δροσος Γεωργιος]

Οι αστρονόμοι ανησυχούν για τον δορυφόρο που είναι λαμπρότερος από τα περισσότερα άστρα.

Χιλιάδες δορυφόροι στον νυχτερινό ουρανό αποτελούν πρόβλημα για τη συλλογή δεδομένων ενώ τίθεται και ζήτημα ασφαλείας από αστεροειδείς

 Οι διαδρομές του δορυφόρου BlueWalker 3 στον νυχτερινό ουρανό πάνω από το Εθνικό Αστεροσκοπείο στο San Pedro Mártir (Μεξικό), στις 12 Νοεμβρίου 2022

Περίπου 530 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη, περιφέρεται ένας τεχνητός δορυφόρος που το φως του είναι τόσο ισχυρό ώστε να λάμπει περισσότερο από πολλά αστέρια. Η κατάσταση αυτή έχει ανησυχήσει την αστρονομική κοινότητα καθώς δυσκολεύει και άλλο η συλλογή δεδομένων για τον νυχτερινό ουρανό.Η φωτορύπανση γύρω από τον πλανήτη μας αναμένεται μέσα στα επόμενα χρόνια να επιδεινωθεί καθώς πολλές εταιρείες σχεδιάζουν να στείλουν χιλιάδες ακόμα δορυφόρους σε τροχιά, χωρίς να υπάρχουν κανονισμοί σχετικά με τη φωτεινότητά τους. Το 2022, η εταιρεία AST SpaceMobile με έδρα το Τέξας εκτόξευσε στο διάστημα τον δορυφόρο «BlueWalker 3» για να παρέχει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας σε όλες τις ηπείρους. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, ο δορυφόρος έλαμπε σε εξαιρετικό βαθμό με αποτέλεσμα να συγκαταλέγεται στα 10 πιο φωτεινά αντικείμενα στον ουρανό. Η νέα μελέτη κατέγραψε τη φωτεινότητα του δορυφόρου επί 130 ημέρες. Ερασιτέχνες και επαγγελματίες αστρονόμοι εντόπισαν τον δορυφόρο πάνω από τη Χιλή, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό, τη Νέα Ζηλανδία, τις Κάτω Χώρες και το Μαρόκο.

Το ζήτημα με τη φωτεινότητα έγκειται στο μέγεθός του δορυφόρου. Η συστοιχία κεραιών του εκτείνεται σε 64 τετραγωνικά μέτρα. Πρόκειται δηλαδή για το μεγαλύτερο εμπορικό σύστημα κεραιών που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε χαμηλή γήινη τροχιά. Το σύστημα βοηθά στην αναπήδηση των σημάτων κινητής τηλεφωνίας μπρος-πίσω σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, αντανακλά επίσης πολύ φως πίσω στη Γη.

O δορυφόρος BlueWalker 3 πριν την εκτόξευσή του (αριστερά), και η φωτογραφία του στο διάστημα μετά την εκτόξευσή του (δεξιά)

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η φωτορύπανση έχει επιπτώσεις τόσο για τη συλλογή δεδομένων από αστρονόμους όσο και για ζητήματα ασφαλείας. Για παράδειγμα, οι ραβδώσεις των δορυφόρων θα μπορούσαν να καλύψουν αντικείμενα που βρίσκονται κοντά στη Γη, όπως ένας αστεροειδής. Η φωτορύπανση επηρεάζει επίσης τους κιρκάδιους ρυθμούς των ανθρώπων αλλά και τα μεταναστευτικά μοτίβα ορισμένων ζώων.Οι αστρονόμοι αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα από τα σμήνη δορυφόρων που βρίσκονται πλέον σε τροχιά γύρω από τη Γη, όπως το Starlink της SpaceX. Χιλιάδες δορυφόροι Starlink βρίσκονται πλέον γύρω από τη Γη και κάθε μεμονωμένος δορυφόρος είναι ήδη 10 φορές πιο φωτεινός από ό,τι θα ήθελε η αστρονομική κοινότητα. Ενδεικτικά, ο «Blue Walker» είναι έξι φορές μεγαλύτερος και πολύ φωτεινότερος από έναν δορυφόρο Starlink. Με την πρόσφατη εκτόξευση ως πρωτότυπο, η AST SpaceMobile σχεδιάζει να στείλει εκατοντάδες ακόμη στο διάστημα. 

πηγή: https://www.kathimerini.gr/life/science/562652644/enas-technitos-doryforos-lampei-perissotero-apo-polla-asteria/ – https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2023/10/04/bright-satellite-study-bluewalker3/

[Δροσος Γεωργιος]

To Σέλας εμφανίστηκε στον ελληνικό ουρανό.

Χθες το βράδυ, 5 Νοεμβρίου 2023, παρατηρήθηκε σέλας από περιοχές της βόρειας Ελλάδας, ένα φαινόμενο που σπάνια παρατηρούμε στη χώρα μας.

Σέλας σε τόσο χαμηλά γεωγραφικά πλάτη εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια ισχυρών μαγνητικών καταιγίδων. Οι μαγνητικές καταιγίδες προκαλούνται από διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου, καθώς αυτό αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο του ήλιου μας (μέσω του ηλιακού ανέμου).H μαγνητική καταιγίδα που καταγράφηκε χθες χαρακτηρίζεται έντασης G3 (στην κλίμακα από G1 έως G5).

Το σέλας δημιουργείται από ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας, που καθώς κινούνται ελικοειδώς κατά μήκος των δυναμικών γραμμών του γεωμαγνητικού πεδίου, πλησιάζουν ενίοτε την ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης, συγκρούονται με άτομα και μόρια αζώτου και οξυγόνου και τα διεγείρουν ενεργειακά. Τα διεγερμένα άτομα και μόρια, για να επανέλθουν στην αρχική, σταθερή κατάσταση ενεργειακής ισορροπίας, εκπέμπουν την περίσσεια ενέργειας υπό τη μορφή ορατής ακτινοβολίας.Το κόκκινο χρώμα του σέλαος εκπέμπεται από διεγερμένο ατομικό οξυγόνο κατά την σύγκρουσή του με ηλεκτρόνια της γήινης μαγνητόσφαιρας. Η μορφή του σέλαος μπορεί να παρομοιαστεί με κινούμενες, λαμπρές, χρωματιστές ουράνιες κουρτίνες φωτός.

Η ένταση μιας μαγνητικής καταιγίδας περιγράφεται από τον γεωμαγνητικό δείκτη Dst, ο οποίος εκφράζει την μεταβολή του μαγνητικού πεδίου της Γης, όπως μετράται στο έδαφος. Η τιμή του χθες έπεσε στα -165 nT, το οποίο χαρακτηρίζει μια ισχυρή μαγνητική καταιγίδα.Τον δείκτη αυτόν μπορείτε να τον παρακολουθείτε ζωντανά από την ακόλουθη βάση δεδομένων: https://wdc.kugi.kyoto-u.ac.jp/dst_realtime/presentmonth/index.html?fbclid=IwAR09jDfiDR7X7crUNiF9rOACdwbRMPaDDSn8fU4dP05brW33w8tM0OzrcSc
Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε επίσης να βλέπετε καθημερινά φωτογραφίες σέλαος από χώρες βόρειων γεωγραφικών πλατών: https://spaceweathergallery2.com/index.php?title=aurora

Εθνικόν Αστεροσκοπείον Αθηνών

[Δροσος Γεωργιος]

«Η απόσπαση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, δεν έχει τίποτε να προσφέρει στην Πολιτεία»

Τη διαφωνία της με την υπαγωγή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας εκφράζει η Σύνοδος των Προέδρων των ερευνητικών κέντρων και τεχνολογικών φορέων.Τη διαφωνία της με την επικείμενη υπαγωγή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας εκφράζει με ανακοίνωση της- επιστολή η Σύνοδος των Προέδρων των ερευνητικών κέντρων και τεχνολογικών φορέων. Όπως τονίζεται «έχει ήδη εγκαθιδρυθεί ένα δίκτυο συνεργασιών και κοινών πρωτοβουλιών, πολλές εκ των οποίων εμβληματικής διάστασης, τέτοιο που η απόσπαση ενός μέλους του θα το ακρωτηριάσει και θα διαταράξει σημαντικά τους μηχανισμούς λειτουργίας του».Παράλληλα επισημαίνεται ότι «τα Ερευνητικά Κέντρα μόνο σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον που εξασφαλίζει τις συνθήκες για τη διεξαγωγή ανεξάρτητης και ανεπηρέαστης έρευνας μπορούν να επιτελέσουν αποτελεσματικά τον ρόλο τους προς την Πολιτεία και την κοινωνία», ενώ προσθέτει ότι «η ένταξή τους σε ένα καθαρά επιχειρησιακό πλαίσιο αναιρεί την αποστολή τους, τα αφυδατώνει και τα στερεί από τα μέσα, αλλά και τον ενθουσιασμό που διακρίνει τους επιστήμονες στην προσπάθειά τους για την αναζήτηση της νέας γνώσης».Επιπλέον, όπως υπογραμμίζεται  «η συνεργασία μεταξύ Ερευνητικών Κέντρων και Επιχειρησιακών Φορέων θα μπορούσε να βασιστεί εναλλακτικά στη δημιουργία ενός συμβουλευτικού οργάνου, τύπου ΟΑΣΠ, για θέματα που άπτονται της κλιματικής κρίσης και των επακόλουθων φυσικών καταστροφών, όπως πράγματι ορίζει το άρθρο 41 του Ν.4662/2020, που ακόμα δεν έχει ενεργοποιηθεί. Επομένως, έχουν ήδη υπάρξει νομοθετικές πρωτοβουλίες της Πολιτείας, που μπορούν να οδηγήσουν στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αρκεί να ενεργοποιηθούν».

Συναντήσεις χωρίς αποτέλεσμα.

Ακόμη η επιστολή αναφέρει ότι «την άνοιξη του 2022 πραγματοποιήθηκαν επίσημες συναντήσεις ορισμένων τουλάχιστον ερευνητικών φορέων (πχ. ΕΑΑ, ΕΛΚΕΘΕ) με την επιτελική δομή ΕΣΠΑ του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (ΥΚΚΠΠ), στην οποία μετείχαν και υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου. Στις συναντήσεις αναφέρθηκαν λεπτομερώς οι δυνατότητες που έχουν τα ΕΚ για συνεργασία και υποστήριξη του Υπουργείου, χωρίς να υπάρξει συνέχεια», και προσθέτει ότι «μερικούς μήνες αργότερα υπήρξαν επαφές με την Expertise France, η οποία είχε αναλάβει να βοηθήσει με την οργάνωση του ΥΚΚΠΠ » όπως επίσης και συναντήσεις με ερευνητές που ασχολούνται με θέματα που αφορούν την Πολιτική Προστασία και που ορίστηκαν από τα Ερευνητικά Κέντρα. Ωστόσο, επισημαίνει ότι «αυτή η πρωτοβουλία δεν φαίνεται μέχρι σήμερα τουλάχιστον να έχει καταλήξει κάπου»Τέλος καταλήγει ότι «η απόσπαση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών από το ερευνητικό αυτό οικοσύστημα δεν έχει τίποτε να προσφέρει στην ελληνική Πολιτεία και την κοινωνία, αντίθετα θα αποδυναμώσει σοβαρά το πολύ σημαντικό έργο που μπορεί αυτό να προσφέρει στη χώρα μας».

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1535048/i-apospasi-toy-ethnikoy-asteroskopeioy-athinon-den-echei-tipote-na-prosferei-stin-politeia/

[Δροσος Γεωργιος]

To Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών παρουσιάζει την αστροφυσική σε μαθητές ακριτικών περιοχών.

Έναρξη του εκπαιδευτικού προγράμματος UniversALL.Μια σημαντική σε πολλά επίπεδα νέα προσπάθεια ξεκινά το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ).  Στο πλαίσιο των προσπαθειών του ΕΑΑ για διεύρυνση των δράσεων εξωστρέφειας και διάχυσης της επιστήμης, έχει σχεδιάσει και υλοποιεί μια σειρά παιδαγωγικών δράσεων με αντικείμενο την επιστήμη της αστροφυσικής, που απευθύνονται σε μαθητές/τριες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που φοιτούν σε δημόσια σχολεία απόμακρων και ακριτικών περιοχών, για τους/τις οποίους/ες η πρόσβαση σε σχετικές δράσεις διάχυσης της επιστήμης είναι δύσκολη έως και αδύνατη.Το πρόγραμμα εφαρμόζεται για πρώτη χρονιά πιλοτικά και για φέτος η επιλεχθείσα περιφέρεια για την υλοποίηση της δράσης είναι τα σχολεία της Περιφέρειας Δωδεκανήσων.Απώτερος στόχος του προγράμματος είναι αφενός η επαφή των μαθητών/τριων με το αντικείμενο της αστροφυσικής, η οποία λόγω του ελκυστικού της περιεχομένου μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη στρέψη των μαθητών προς τις θετικές επιστήμες  και την άμβλυνση του φαινομένου της σχολικής διαρροής, αφετέρου η συμβολή του ΕΑΑ στην κατεύθυνση της αποκέντρωσης της γνώσης και τη διάχυσή της πέρα από τα μητροπολιτικά κέντρα, υπηρετώντας την πανανθρώπινη αξία «Επιστήμη για Όλους και Όλες».Το πρόγραμμα υλοποιείται κεντρικά από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, έχοντας ως επιστημονικό υπεύθυνο τον αστροφυσικό Δρ. Αλέξανδρο Χιωτέλλη και σε αυτό μετέχουν και συνεπικουρούν δεκάδες ερευνητές και προσωπικό του ερευνητικού κέντρου, εκπροσωπώντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών αντικειμένων.Η συγκεκριμένη δράση υλοποιείται καθ’ όλη τη σχολική χρονιά και περιλαμβάνει μία σειρά διαδικτυακών συναντήσεων, οι οποίες πραγματοποιούνται σε περιοδική βάση ανά δύο εβδομάδες μετά το πέρας των σχολικών μαθημάτων. Οι συναντήσεις αυτές περιλαμβάνουν διαλέξεις και διαδραστικά σεμινάρια με αντικείμενο  την αστροφυσική, την πραγματοποίηση virtual και εξ αποστάσεως σχετικών πειραμάτων και αστρονομικών παρατηρήσεων αλλά και ζωντανές συνδέσεις με τα ερευνητικά τηλεσκόπια και άλλες ερευνητικές υποδομές του ΕΑΑ. Παράλληλα, οι μετέχοντες μαθητές εκπονούν τις δικές τους εργασίες  σε σχετικά αντικείμενα κάτω από την επίβλεψη και καθοδήγηση των καθηγητών/τριων τους και των ερευνητών/τριων του ΕΑΑ, τις οποίες και θα παρουσιάσουν με το πέρας της δράσης. Τέλος, στα πλαίσια του προγράμματος περιλαμβάνεται η επίσκεψη και η ξενάγηση των μαθητών/τριων στις εγκαταστάσεις του ΕΑΑ, κατά την οποία θα πραγματοποιήσουν και αστρονομικές παρατηρήσεις, ενώ με το πέρας της δράσης ερευνητές και προσωπικό του ΕΑΑ θα επισκεφτούν τα νησιά των Δωδεκανήσων, όπου μαζί με τους μετέχοντες μαθητές και εκπαιδευτικούς θα πραγματοποιήσουν για την τοπική κοινωνία θεματικές εκδηλώσεις με αντικείμενο την επιστήμη και την αστρονομία, κλείνοντας έτσι φαντασμαγορικά τη δράση.Το πρόγραμμα, τελώντας υπό την έγκριση της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Δωδεκανήσων, έχει αρχίσει να υλοποιείται από τα τέλη του Οκτωβρίου και παρ’ ότι εφαρμόζεται για πρώτη χρονιά πιλοτικά, η συμμετοχή ξεπέρασε ακόμη και τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες. Συγκεκριμένα, στη δράση μετέχουν συνολικά 18 σχολεία της Περιφέρειας Δωδεκανήσου από 9 διαφορετικά νησιά (Κάσος, Ρόδος, Κάλυμνος, Κως,  Λειψοί, Τήλος, Λέρος, Πάτμος και Αστυπάλαια), 44 εκπαιδευτικοί και 456 μαθητές και μαθήτριες.Τόσο η μεγάλη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών  στο πρόγραμμα, όσο και η ενθουσιώδης διάδραση μαθητών και ερευνητών στις μέχρι τώρα συναντήσεις, υποδηλώνουν εμφατικά την αναγκαιότητα πραγματοποίησης τέτοιων δράσεων και αποτελούν θετικό ορόσημο για τη μελλοντική ενίσχυση και επέκτασης της δράσης και σε άλλες ακριτικές περιφέρειες της Ελληνικής επικράτειας.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1539280/to-ethniko-asteroskopeio-athinon-paroysiazei-tin-astrofysiki-se-mathites-akritikon-periochon/

 

 

[Δροσος Γεωργιος]

Ο στόλος των κοσμικών παρατηρητών της ESA σε μία εικόνα.

Με έναν στόλο διαστημικών αποστολών που παρατηρούν το σύμπαν σε όλο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα – από τα μικροκύματα έως τις ακτίνες γάμμα – η ESA βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της αστρονομίας εδώ και δεκαετίες.Οι αποστολές που περιέχονται στην παρακάτω εικόνα, δίνουν την δυνατότητα στους αστρονόμους να εξερευνήσουν μεγάλα ερωτήματα όπως η προέλευση και η εξέλιξη του σύμπαντος μας, από την Μεγάλη Έκρηξη μέχρι τα άστρα και τους γαλαξίες που παρατηρούμε σήμερα, και να διερευνήσουν τους θεμελιώδεις νόμους που κυβερνούν το σύμπαν:Οι διαστημικοί παρατηρητές του σύμπαντος της ESA (European Space Agency) που εξερεύνησαν και συνεχίζουν να εξερευνούν το σύμπαν σε όλο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Οι παρατηρήσεις στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα θα συνδυάζονται με τις παρατηρήσεις ανιχνευτών βαρυτικών κυμάτων, και στο μέλλον, με τις αντίστοιχες παρατηρήσεις του πρώτου διαστημικού ανιχνευτή βαρυτικών κυμάτων LISA.

πηγή: https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Missions/Cosmic_Vision/(result_type)/images

[Δροσος Γεωργιος]

Σε ποιό ύψος αρχίζει το διάστημα.

Ποιό είναι το όριο μεταξύ ατμόσφαιρας και διαστήματος; Το μέχρι τώρα όριο των 100 χιλιομέτρων από την επιφάνεια τςη Γης θα πρέπει πιθανώς να προσαρμοστεί στα 80 χιλιόμετρα.Σε ποιό ύψος τελειώνει η ατμόσφαιρα της Γης και αρχίζει το διάστημα;Ζούμε στην επιφάνεια της Γης, θωρακισμένοι από το κενό του διαστήματος με μια κουβέρτα αέρα. Γνωρίζουμε όμως ότι όσο ψηλότερα ανεβαίνουμε, η ατμόσφαιρα του πλανήτη μας γίνεται όλο και αραιότερη. Επομένως είναι λογικό ότι σε κάποιο υψόμετρο, ο αέρας να γίνεται τόσο αραιός που στην ουσία η ατμόσφαιρα τελειώνει και αρχίζει το διάστημα.

Σε ποιό υψόμετρο λοιπόν αρχίζει το διάστημα;

Αυτό εξαρτάται από το τι εννοούμε με τον όρο «διάστημα», ένας όρος που είναι τρομερά δύσκολο να οριστεί. Προς το παρόν, η γενικά αποδεκτή γραμμή οριοθέτησης είναι τα 100 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης, αλλά αυτή η τιμή δεν έχει καθοριστεί με αυστηρό μαθηματικό ή φυσικό τρόπο. Επιπλέον, όταν εφαρμόζεται η αυστηρότητα, τότε η οριοθέτηση του διαστήματος στο ύψος των 80 χιλιιομέτρων είναι αναμφισβήτητα μια καλύτερη τιμή για τις περισσότερες χρήσεις.Τα μόρια του αέρα γύρω μας κινούνται διαρκώς και διασκορπίζονται σχεδόν ομοιόμορφα. Όμως, στην μεγάλη εικόνα ενός πλανήτη όπως η Γη, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η βαρύτητα και η πίεση παίζουν ρόλο στην συγκράτηση της ατμόσφαιρας.Πόση είναι η μάζα μιας κατακόρυφης κυλινδρικής στήλης ατμόσφαιρας, η βάση της οποίας βρίσκεται στην επιφάνεια της Γης και έχει εμβαδόν 1 cm2; Θεωρείστε την επιτάχυνση της βαρύτητας σχεδόν σταθερή συναρτήσει του ύψους της ατμόσφαιρας και ίση με go=10 m/sec2. Η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια της Γης είναι 105 Pa.Ένας μικρός όγκος της ατμόσφαιρας κοντά στην επιφάνεια της Γης – ας πούμε, ένα κυβικό εκατοστό – αισθάνεται την πίεση όλων των κυβικών εκατοστών αερίου πάνω από αυτό (που έχουν μάζα σχεδόν ένα κιλό), που το συμπιέζει και το κάνει πιο πυκνό. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνετε, τόσο λιγότερο υπερκείμενο αέριο πιέζει προς τα κάτω, μειώνοντας την πίεση του αέρα του περιβάλλοντός σας. Αυτός είναι ο λόγος που ο αέρας είναι λιγότερο πυκνός σε μια βουνοκορφή σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας. Αυτό δημιουργεί προβλήματα στους ορειβάτες, ειδικά όταν ανεβαίνουν σε βουνά όπως το Έβερεστ.Ο αραιός αέρας είναι επίσης πρόβλημα και για τα αεροπλάνα. Πετούν λόγω της άντωσης, μιας δύναμης που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το σχήμα των φτερών, της ταχύτητας του αεροπλάνου και κυρίως, της πυκνότητας του περιβάλλοντος αέρα. Σε αρκετά μεγάλο ύψος, απλά δεν υπάρχει αρκετός αέρας για να δημιουργήσει την απαραίτητη δύναμη ώστε να κρατήσει το αεροπλάνο ψηλά.Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Ούγγρος μηχανικός και φυσικός Theodore von Kármán υπολόγισε πόση άντωση προκύπτει από τον αέρα σε σχέση με το ύψος και την ταχύτητα του αεροσκάφους, δεδομένων των μηχανικών ορίων της εποχής. Ένας τρόπος για να δημιουργήσει ένα αεροσκάφος περισσότερη άντωση είναι να κινείται πιο γρήγορα, αλλά ο von Kármán διαπίστωσε ότι σε ύψος περίπου 84 km, επιτυγχάνεται ένα περίεργο όριο: για να δημιουργήσει αρκετή άντωση πάνω από αυτό το ύψος, ένα αεροσκάφος έπρεπε να κινηθεί τόσο γρήγορα που θα καιγόταν. Σε αυτές τις ταχύτητες οι υψηλές θερμοκρασίες που δημιουργούνται από την τριβή με την έστω και πολύ αραιή ατμόσφαιρα, θα μετέτρεπαν ένα αεροσκάφος σε πύρινο μετεωρίτη. Για ιστορικούς λόγους, αυτό το όριο ονομάζεται τώρα γραμμή Kármán. Αυτό είναι σίγουρα ένα φυσικό όριο, όπου σταματά η αεροδυναμική και αρχίζει η αστροναυτική.Ας έχουμε υπόψιν ότι ο von Kármán δεν προσπαθούσε να προσδιορίσει την άκρη της ατμόσφαιρας, αλλά ερευνούσε το πόσο ψηλά μπορούσε να πετάξει ένα αεροσκάφος. Στη συνέχεια, μετά τον von Kármán, ο αστρονόμος Robert Jastrow ακολούθησε (κυριολεκτικά) την προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω και πρότεινε να γίνουν αποδεκτά τα 160 km ως η γραμμή μετάβασης μεταξύ ατμόσφαιρας και διαστήματος. Πρότεινε αυτό το υψόμετρο επειδή ήταν το κατά προσέγγιση χαμηλότερο όριο για το ύψος της τροχιάς ενός δορυφόρου. Αν και πολλές άλλες μελέτες κατά τη διάρκεια των δεκαετιών έχουν υποδείξει διαφορετικά υψόμετρα, ένα όριο 100 χιλιομέτρων (υψηλότερο από τον αρχικό υπολογισμό του von Kármán και χαμηλότερο από την πρόταση του Jastrow) είναι πλέον τόσο κοντά στο επίσημο όριο, ειδικά μετά την υιοθέτησή του από την World Air Sports Federation, που ειδικεύεται σε αεροναυτικά και αστροναυτικά ταξίδια.Είναι σωστή αυτή η προσέγγιση; Κάτω από αυτή τη θεωρητική ζώνη οριοθέτησης εναέριου χώρου, ένα σκάφος θα έπρεπε να ταξιδεύει με σχεδόν τροχιακή ταχύτητα για να δημιουργήσει κάποια δύναμη άντωσης.Με ποιά ταχύτητα κινείται ένας δορυφόρος που διαγράφει κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη, σε ύψος 100 km πάνω από την επιφάνειά της; Υποθέτουμε ότι σ’ αυτό το ύψος ο δορυφόρος δεν επηρεάζεται από την γήινη ατμόσφαιρα. Δίνονται η ακτίνα της Γης R=6400 km και η ένταση του πεδίου βαρύτητας στην επιφάνεια της Γης go=10 m/sec2.Ένα αντικείμενο διατηρεί μια σταθερή κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη, όταν η δύναμη της βαρύτητας είναι κάθετη στην ταχύτητα παίζοντας τον ρόλο της κεντρομόλου δύναμης. Αν διαγράφει κυκλική τροχιά σε ύψος 100 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της Γης, τότε πρέπει να κινείται με ταχύτητα περίπου οκτώ χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Αυτή είναι αρκετά μεγάλη ταχύτητα για να προκαλέσει έντονη ή και καταστροφική θέρμανση, αν ένας δορυφόρος πέσει πολύ χαμηλά.

Αλλά πόσο χαμηλά;

Ο αστροφυσικός και ιστορικός του διαστήματος Jonathan McDowell έχει ερευνήσει εδώ και καιρό αυτό το θέμα και έχει δημοσιεύσει τα συμπεράσματά του στο Acta Astronautica. Δεδομένου ότι η διαστημική πτήση είναι η πιο κοινή δραστηριότητα σχετικής με την γραμμή οριοθέτησης ατμόσφαιρας-διαστήματος, ο McDowell την προσδιόρισε μελετώντας τη βιωσιμότητα δορυφόρων σε διάφορες τροχιές. Για παράδειγμα, σε μια πολύ χαμηλή κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη, ένας δορυφόρος θα βρίσκεται πάντα στις ανώτερες παρυφές της ατμόσφαιρας. Ένας τέτοιος δορυφόρος θα πρέπει να παραμείνει πάνω από ένα ορισμένο ύψος – ο McDowell το υπολογίζει περίπου στα 125 km – για να ελαχιστοποιήσει την οπισθέλκουσα δύναμη, ώστε να παραμένει σε σταθερή τροχιά.Αλλά ορισμένοι δορυφόροι ακολουθούν ελλειτπικές τροχιές, στις οποίές μπορούν να πλησιάσουν περισσότερο τη Γη – στο περίγειό τους, την πλησιέστερη προσέγγιση. Σ΄αυτό το τμήμα της τροχιάς του ένας δορυφόρος δεν παραμένει μεγάλο χρονικό διάστημα διότι κινείται πιο γρήγορα. Αλλά ακόμα κι έτσι, η αθροιστική ατμοσφαιρική τριβή από τις επαναλαμβανόμενες βυθίσεις σε χαμηλό υψόμετρο μπορεί να προκαλέσει την πτώση του δορυφόρου και την καύση του.Εξετάζοντας περισσότερους από 40.000 δορυφόρους, ο McDowell βρήκε 50 δορυφόρους με περίγεια μικρότερα των 100 km, οι οποίοι επέζησαν για τουλάχιστον δύο πλήρεις περιστροφές γύρω από τον πλανήτη μας. Αυτό δείχνει ότι η δημοφιλής γραμμή οριοθέτησης των 100 χιλιομέτρων μπορεί να είναι πολύ υψηλή. Πραγματοποίησε μια μαθηματική ανάλυση της φυσικής της αεροδυναμικής πτήσης και των τροχιών και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα υψόμετρο 80 χιλιομέτρων ταιριάζει καλύτερα για όλα τα δεδομένα.Το υπολογιζόμενο όριο των 80 χιλιομέτρων του McDowell αντιστοιχεί επίσης στην κορυφή του ατμοσφαιρικού στρώματος που ονομάζεται μεσόσφαιρα, το οποίο συχνά θεωρείται ως η άκρη της «κανονικής» ατμόσφαιρας της Γης. Αλλά η θερμόσφαιρα και η εξώσφαιρα φτάνουν πολύ πέρα από τη μεσόσφαιρα και οι δορυφόροι καταφέρνουν να περιφέρονται με επιτυχία σε αυτά τα στρώματα. Μπορεί ο αέρας εκεί να είναι πιο αραιός και από τον ‘ψίθυρο ενός φαντάσματος’, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει και να είναι μετρήσιμος. Επομένως αυτές οι περιοχές μπορούν να θεωρηθούν ως η εκτεταμένη ατμόσφαιρα της Γης, παρά το γεγονός ότι φιλοξενούν πολλούς δορυφόρους.

Και γιατί έχουν ενδιαφέρον όλα αυτά;

Υπάρχουν όντως κάποιες πραγματικές ανησυχίες. Πού σταματά ο εναέριος χώρος μιας χώρας; Δεν μπορείτε εύκολα να εμποδίσετε έναν δορυφόρο να περάσει πάνω από ένα δεδομένο τμήμα της επιφάνειας της Γης, το οποίο μπορεί να έχει νομικές επιπτώσεις. Επιπλέον, οι νόμοι που διέπουν τις αεροπορικές πτήσεις είναι διαφορετικοί από εκείνους που καλύπτουν τις διαστημικές πτήσεις. Ο καθορισμός των κανόνων που υπαγορεύουν τα όρια του διαστήματος θα βοηθούσε στην αποφυγή σύγχυσης. Ο McDowell θεωρεί ότι δεν υπάρχει ένας καθολικός ορισμός που να λειτουργεί για όλα τα πλαίσια. Έτσι, ο νομικός ορισμός του ορίου ατμόσφαιρας-διαστήματος μπορεί να διαφέρει από εκείνον που χρησιμοποιούν οι ιστορικοί ή οι μηχανικοί.Τελικά, ίσως είναι καλύτερα να θεωρήσουμε ότι η ατμόσφαιρα της Γης και το «διάστημα» επικαλύπτονται. Το πού θα χαράξουμε την διαχωριστική γραμμή μάλλον εξαρτάται από το πλαίσιο. Η φύση συνήθως δεν μας παρέχει απόλυτα όρια για την διάκριση μιας έννοιας από μια άλλη. Το γενικό πλαίσιο έχει σημασία, κι αυτό είναι ένα μάθημα επιστήμης που πρέπει να εφαρμόζουμε σε πάρα πολλές ανθρώπινες δρατηριότητες.

περισσότερες λεπτομέρειες: Phil Plait, «Where Does Outer Space Begin?» – https://www.scientificamerican.com/article/where-does-outer-space-begin

Το επεξεργάστηκε Ιούλιος 9, 2024 ο Δροσος Γεωργιος

[Δροσος Γεωργιος]

Εκδηλώσεις για τα 30 χρόνια του Κέντρου Επισκεπτών Πεντέλης.

Θα πραγματοποιηθεί μια σειρά από δράσεις για το ευρύ κοινό.

Το Κέντρο Επισκεπτών Πεντέλης, του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κλείνει 30 χρόνια συνεχούς λειτουργίας.Εκκινώντας από τη βασική θεώρηση ότι η επιστημονική έρευνα και η γνώση η οποία παράγεται δεν είναι κτήμα μόνο των ειδικών αλλά αγαθό για ολόκληρη την κοινωνία, και στα πλαίσια της προσπάθειας της διάχυσης της επιστημονικής μεθόδου και του επιστημονικού λόγου με στόχο τη συμβολή στη διαμόρφωση επιστημονικά εγγράμματης κοινωνίας, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών ξεκίνησε μια σειρά δράσεις για το ευρύ κοινό το 1995.Στα πλαίσια του προγράμματος «Ανοιχτές Θύρες» της ΓΓΕΚ αποκτήθηκε οπτικοακουστικός εξοπλισμός και διαμορφώθηκε κατάλληλα ο χώρος που φιλοξενεί το ιστορικό τηλεσκόπιο Newall. Δόθηκε και δίνεται η δυνατότητα με αυτόν τον τρόπο, να μπορεί το ευρύ κοινό να επισκέπτεται το ΕΑΑ και να έρχεται σε επαφή με τον επιστημονικό χώρο.

Οι δράσεις

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών επικοινωνεί την υψηλής στάθμης επιστημονική έρευνα και θεωρία, που παράγεται από τους επιστήμονες του, σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, με πληθώρα εκδηλώσεων, ενημερωτικών δράσεων και σεμιναρίων, διαδικτυακών ή δια ζώσης σχολείων για όλες τις ηλικίες σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας με έμφαση στις ακριτικές περιοχές. Επιπλέον οι δράσεις απευθύνονται και σε ειδικές κατηγορίες συμπολιτών μας, όπως έγκλειστοι καταστημάτων κράτησης, προσφυγόπουλα, καθώς και συμπολίτες μας ειδικών αναγκών και δεξιοτήτων.Ενδεικτικά στον χώρο του Κέντρου Επισκεπτών Πεντέλης έχουν παρακολουθήσει τις δράσεις, πρωινές και βραδινές, συμπεριλαμβανομένης της παρατήρηση του έναστρου ουρανού και του Ήλιου, άνω των 400.000 ατόμων.Στα πλαίσια των 30 χρόνων, για όλη την προσεχή χρονιά το ΙΑΑΔΕΤ μέσω του ΚΕΠ θα πραγματοποιήσει μια σειρά από εκδηλώσεις για το ευρύτερο κοινό. Η αρχή γίνεται το τριήμερο 12,13,14 Ιουλίου (ώρες 18.00 – 22.00) στις εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου στην Πεντέλη, και το πρόγραμμα περιλαμβάνει παρατήρηση του Ήλιου, προβολή ψηφιακής ταινίας αστρονομικού περιεχομένου στον ειδικό θόλο φορητού πλανηταρίου, παρατήρηση της Σελήνης μέσω του ιστορικού τηλεσκοπίου NEWALL (κατασκευάστηκε το 1869) και παρατηρήσεις μακρινών αντικειμένων με τα φορητά τηλεσκόπια της Ελληνικής Ερασιτεχνικής Αστρονομικής Ένωσης.

Κρατήσεις θέσεων πραγματοποιούνται αποκλειστικά στα παρακάτω τηλέφωνα: 210 3490931 – 932 – 933, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται και για πληροφορίες για όλα τα προγράμματα του Κέντρου. Ραντεβού στα αστέρια 12-13-14/7!

https://www.naftemporiki.gr/techscience/1711536/ekdiloseis-gia-ta-30-chronia-toy-kentroy-episkepton-pentelis/

[Δροσος Γεωργιος]

Ένα γιγάντιο μάτι θαυμάζει τον νυχτερινό ουρανο.

Μια εκπληκτική εικόνα του Γαλαξία μας, πάνω από το καταφύγιο Alqueva Dark Sky στην Πορτογαλία, που δημιούργησε ο αστροφωτογράφος Miguel Claro:Τι είναι αυτό που ωθεί τον αστροφωτογράφο Miguel Claro να δημιουργήσει μια τόσο ευρεία πανοραμική εικόνα;Σε σχέση με τους ανθρώπους που αισθάνονται μικροί όταν συνειδητοποιούν την τεράστια κλίμακα του σύμπαντος, ο ίδιος νιώθει εντελώς διαφορετικά.Ο σκοπός του είναι να δείξει πόσο μεγάλοι πρέπει να νιώθουμε που είμαστε μέρος αυτού του τεράστιου κοσμικού καμβά όπου όλα φαίνονται όμορφα και τέλεια.Και μας υπενθυμίζει την ρήση του ευαίσθητου και καλοσυνάτου πρίγκιπα Μίσκιν, στο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Ο ηλίθιος»: «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» .

πηγή: https://www.space.com/milky-way-eye-alqueva-portugal-miguel-claro

[Δροσος Γεωργιος]

Στο Κρυονέρι ο μεγαλύτερος Διαστημικός Κόμβος στη ΝΑ Ευρώπη

Ο Σπύρος Βασιλάκος, διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών & Τηλεπισκόπησης, μιλά στην «Κ» για το ευρυζωνικό δίκτυο επικοινωνίας και την πρωτοποριακή παρατήρηση της επιφάνειας της σελήνης που οδήγησαν στη συνεργασία του Αστεροσκοπείου Αθηνών με τη NASA και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος.Με μια βαλίτσα γεμάτη αισιόδοξα νέα για την εξέλιξη της έρευνας και της επιστήμης του διαστήματος στη χώρα μας έφτασε στη Θεσσαλονίκη εν όψει της ΔΕΘ η ομάδα του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεσκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.Λίγο πριν τη σχετική ομιλία του στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, ο Δρ. Σπύρος Βασιλάκος, διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ και αντιπρόεδρος Δ.Σ του Αστεροσκοπείου, μίλησε στην «Κ» για τη σύσταση ενός νέου Διαστημικού Κόμβου στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, ο οποίος θα είναι και ο μεγαλύτερος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.Το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έβαλε το ΙΑΑΔΕΤ στην λίστα των πιο πρωτοπόρων διαστημικών ερευνητικών κέντρων σε όλο τον κόσμο, όταν ξεκίνησε να παρατηρεί την επιφάνεια της Σελήνης με στόχο να μελετήσει την πτώση παραγήινων αντικειμένων στην επιφάνεια της.To ΙΑΑΔΕΤ έχει υπό την ευθύνη του τα δύο μεγαλύτερα ερευνητικά τηλεσκόπια που διαθέτει η χώρα μας. Το πρώτο, το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος, διαμέτρου 2,3 μέτρων, βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Χελμού, στα 2.400 μ. περίπου υψόμετρο. Ο Αρίσταρχος είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο των Βαλκανίων.Το δεύτερο, διαμέτρου 1,2 μέτρων, βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων. Οπως σημειώνει ο κ. Βασιλάκος, το συγκεκριμένο, ήταν και αυτό που έβαλε το ΙΑΑΔΕΤ στην λίστα των πιο πρωτοπόρων διαστημικών ερευνητικών κέντρων σε όλο τον κόσμο, όταν ξεκίνησε να παρατηρεί την επιφάνεια της Σελήνης με στόχο να μελετήσει την πτώση παραγήινων αντικειμένων στην επιφάνεια της.«Είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα όλες τις διαστημικές υπηρεσίες όπως η NASA ή ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος και αυτό γιατί τις επόμενες δεκαετίες σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν βάσεις στη Σελήνη και επομένως οι διαστημικοί οργανισμοί ενδιαφέρονται να μάθουν τα πάντα για το πως πέφτουν αυτά τα αντικείμενα στην επιφάνεια της σελήνης» εξηγεί ο κ. Βασιλάκος.Στο πλαίσιο της εν λόγω δραστηριότητας του τηλεσκοπίου Κρυονερίου, η οποία και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο, αλλά και χάρις στην ανάπτυξη της τεχνολογίας του ευρυζωνικού δικτύου του διαστήματος από τους επιστήμονες του ΙΑΑΔΕΤ, το Ινστιτούτο έχτισε μια στρατηγική συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος.

Ευρυζωνικό δίκτυο επικοινωνίας με το διάστημα

Πριν από δύο χρόνια, ο Αρίσταρχος επιλέχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) ως ο πρώτος επίγειος Ευρωπαϊκός Σταθμός στην ανάπτυξη νέων γρήγορων και ασφαλών οπτικών (laser) τηλεπικοινωνιών μεταξύ Γης και δορυφόρων, αντικαθιστώντας τη παρούσα τεχνολογία χρήσης ραδιοκυμάτων.Οπως περιγράφει ο κ. Βασιλάκος, «Στείλαμε λέιζερ από τον Αρίσταρχο στον Alphasat, τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δορυφόρο, στα 33.000 χιλιόμετρα. Ο δορυφόρος “είδε” τη δέσμη και μας “απάντησε” πίσω. Γίναμε έτσι ο πρώτος σταθμός στην Ευρώπη που πραγματοποίησε τέτοια ζεύξη».

H συνεργασία με τη NASA

 Η αποστολή PSYCHE της NASA.

H παραπάνω επιτυχία οδήγησε μια νέα μεγαλύτερη πρόκληση, μια συνεργασία, μετά από σκληρή αξιολόγηση του ΙΑΑΔΕΤ, με τη NASA, στο πλαίσιο της αποστολής της τελευταίας με κωδική ονομασία PSYCHE (Ψυχή).Η αποστολή PSYCHE θα εξερευνήσει έναν πλούσιο σε μέταλλα αστεροειδή με το ίδιο όνομα, ο οποίος βρίσκεται στην κύρια ζώνη αστεροειδών μεταξύ του Αρη και του Δία. Η NASA έχει εκτοξεύσει ένα διαστημόπλοιο το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται καθ’ οδόν προς τον αστεροειδή.

Τα δύο τηλεσκόπια της Ελλάδας είναι τα μοναδικά ευρωπαϊκά τηλεσκόπια τα οποία συμμετέχουν σε αυτή την εμβληματική αποστολή.

«Αυτή τη φορά δεν θα στείλουμε λέιζερ στα 37.000 χιλιόμετρα όπως κάναμε πριν από δύο χρόνια αλλά στα 300.000.000 χιλιόμετρα, όπου και θα βρίσκεται το διαστημόπλοιο της NASA μέσα στο 2025. Μιλάμε για ένα πρωτοποριακό πείραμα για το οποίο προετοιμαζόμαστε εντατικά» περιγράφει το εγχείρημα με εμφανή ενθουσιασμό και περηφάνια ο κ. Βασιλάκος.Για το συγκεκριμένο πείραμα θα χρησιμοποιηθούν και οι δύο βάσεις του ΙΑΑΔΕΤ. Το λέιζερ πολύ υψηλής ισχύος θα ξεκινήσει από το Κρυονέρι για να ταξιδέψει 300.000.000 χιλιόμετρα. Οταν βρει το διαστημόπλοιο της NASA, αυτό θα “απαντήσει” και την απάντηση θα λάβει ο Αρίσταρχος στον Χελμό. Στην ουσία, το ισχυρότατο laser το οποίο θα τοποθετηθεί στο Κρυονέρι θα επιδιώξει να σχηματίσει μία γιγάντια επικοινωνιακή γέφυρα μήκους 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.Η σύζευξη αυτή θα καλύψει μία απόσταση δύο φορές μεγαλύτερη της απόστασης Ηλιου-Γης και θα αποτελέσει – μαζί με μια αντίστοιχη που θα γίνει από τις ΗΠΑ – τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο διάστημα που έχει επιτύχει η ανθρωπότητα, ανοίγοντας έτσι νέους ορίζοντες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. 

«Φύλακες» του διαστήματος

Και υπάρχει και άλλη μία επιτυχία του ΙΑΑΔΕΤ, καθώς το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έχει επιλεγεί, μεταξύ άλλων Ευρωπαϊκών Αστεροσκοπείων, για να παρέχει δεδομένα στο «Ευρωπαϊκό Κέντρο  Επιχειρήσεων» αναφορικά με τις κινήσεις των δορυφόρων γύρω από τη γη.

Eυρωπαϊκό δίκτυο για την ασφάλεια στο διάστημα EU-SST

Μιλώντας για την αξία αυτής της εργασίας ο κ. Βασιλάκος εξηγεί: «Οι δορυφόροι που υπάρχουν σε τροχιά γύρω από τη γη είναι χιλιάδες. Επικρατεί μια… χαοτική κατάσταση. Γι’ αυτό, ΗΠΑ και Ε.Ε έχουν αποφασίσει να μπει ένας κώδικας διαστημικής κυκλοφορίας. Στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου παρατηρούμε τις τροχιές των δορυφόρων παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες γι’ αυτό που ονομάζεται “πλανητική ασφάλεια” και στην οποία όλοι οι διαστημικοί οργανισμοί δίνουν πια πολύ μεγάλη βαρύτητα»

Ο μεγαλύτερος διαστημικός κόμβος στη ΝΑ Ευρώπη

Και ενώ οι συνεργασίες με Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και NASA ήδη τρέχουν και το Psyche έχει ήδη ξεκινήσει, στις εγκαταστάσεις στο Κρυονέρι επικρατεί δημιουργικός αναβρασμός.Στις 31 Αυγούστου έφτασαν στις εγκαταστάσεις εκεί δύο ειδικά κοντέινερ από την Ολλανδία με την πρώτη σειρά επιστημονικών οργάνων του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού, απαραίτητων για την συμμετοχή στη διαστημική αποστολή της ΝASA. H εγκατάσταση των οργάνων θα γίνει σε ειδικά κατασκευασμένες πλατφόρμες που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα από το ΕΑΑ με την συνδρομή της Περιφέρειας Πελοποννήσου.Τα παραπάνω υλοποιούνται με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης της τάξης των 10,8 εκ. ευρώ αλλά και από την Περιφέρεια Πελοποννήσου- 4,3 εκ. ευρώ.Τα σύγχρονα όργανα αιχμής και ο εξοπλισμός τελευταίας τεχνολογίας, μετατρέπουν σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκο, το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, στον μεγαλύτερο Διαστημικό Κόμβο (Space Hub) στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.«Ανοίγει ένας νέος δρόμος, μια πολύ μεγάλη εθνική επιτυχία όπου μας βάζει στην αιχμή του δόρατος στις νέες τεχνολογίες στο διάστημα» λέει χαρακτηριστικά ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤΣύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η ανακαινισμένη δομή μαζί με τα νέα της κτίρια και όργανα, αναμένεται να είναι έτοιμη στο τέλος του 2027. Ο κ. Βασιλάκος μας δίνει μια εικόνα που οραματίζεται για το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου σε τρία χρόνια από τώρα: «Eνα τεχνολογικό πάρκο το οποίο εκτός από την έρευνα και την επιχειρησιακή του ετοιμότητα, θα “συνομιλεί” και με το κοινό. Ανάμεσα στους στόχους μας είναι να μας επισκέπτονται σχολεία για να βλέπουν οι μαθητές την επιστήμη την ώρα της γέννησης της».

NASA Εθνικό Αστεροσκοπείο

Το επεξεργάστηκε Σεπτέμβριος 6, 2024 ο Δροσος Γεωργιος

[Δροσος Γεωργιος]

 Η κορυφαία αστρονομική φωτογραφία του 2024.

Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό συνδυασμό 33 φωτογραφιών που τραβήχτηκαν σε διάστημα 10 δευτερολέπτων κατά την διάρκεια της δακτυλιοειδούς έκλειψης του 2023, που έχρισαν τον Ryan Imperio από τις ΗΠΑ κορυφαίο αστροφωτογράφο της χρονιάς:Η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη σε μια έλλειψη και όχι σε έναν κύκλο. Αυτό σημαίνει ότι μερικές φορές η Σελήνη είναι πιο κοντά μας (περίπου 360.000 χλμ. στο «περίγειο»), ενώ άλλες φορές είναι πιο μακριά (περίπου 405.000 χιλιόμετρα στο «απόγειο»). Αν συμβεί μια έκλειψη Ηλίου ενώ η Σελήνη βρίσκεται στο απόγειο, από τη δική μας οπτική γωνία η διάμετρός της είναι ελαφρώς μικρότερη από τη διάμετρο του Ήλιου. Τότε θα συμβεί αυτό που ονομάζεται δακτυλιοειδής έκλειψη.Σε αντίθεση με μια ολική έκλειψη όπου η Σελήνη καλύπτει πλήρως τον Ήλιο, κατά τη διάρκεια μιας δακτυλιοειδούς έκλειψης ο εξωτερικός δακτύλιος του Ήλιου εξακολουθεί να είναι ορατός, δημιουργώντας ένα χρυσό φωτοστέφανο που λάμπει γύρω από την επιφάνεια της Σελήνης, το επονομαζόμενο «δαχτυλίδι της φωτιάς».Mία από τις φωτογραφίες του Ryan Imperio με τις χάντρες του Baily. Στην κάτω δεξιά πλευρά της εικόνας, βλέπουμε τις σκιές των σεληνιακών βουνών που κρύβουν το φως του Ήλιου, ενώ οι κοιλάδες το αφήνουν να περάσει. Κατά τη διάρκεια μιας δακτυλιοειδούς έκλειψης Ηλίου, μπορεί κανείς να παρατηρήσει επίσης και τις «χάντρες του Baily» που οφείλονται στην τοπογραφία της Σελήνης. Αυτό συμβαίνει όταν η Σελήνη εισέρχεται και εξέρχεται από την έκλειψη και το φως του Ήλιου λάμπει γύρω από τα σεληνιακά βουνά και τις κοιλάδες. Πρόκειται για το φαινόμενο που παρατήρησε στην έκλειψη του 1836 ο αστρονόμος Francis Baily και τo περιέγραψε ως «μια σειρά από φωτεινές χάντρες, ακανόνιστου μεγέθους και απόστασης η μία από την άλλη που σχηματίστηκε ξαφνικά γύρω από εκείνο το τμήμα της περιφέρειας της Σελήνης που επρόκειτο να εισέλθει στον δίσκο του Ήλιου».

περισσότερες λετπομέρειες σχετικά με την λήψη των φωτογραφιών από τον αστροφωτογράφο Ryan Imperio στον ιστότοπο του Royal Museums Greenwich, στο άρθρο με τίτλο: ‘Beads of sunlight: photographing an annular solar eclipse‘

 

[Δροσος Γεωργιος]

Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: Οι Έλληνες πίσω από τις διαστημικές αποστολές της Ευρώπης.

Ποια είναι η (αθέατη) δράση της επιστημονικής ομάδας ReACT που έχει τη βάση της στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.Από τη βάση τους, στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, επιτελούν αθόρυβα ένα πρωτοποριακό έργο, με διεθνή αναγνώριση: είναι οι έλληνες επιστήμονες που υποστηρίζουν τις δορυφορικές αποστολές του Eυρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.Τα μέλη της ομάδας ReACT του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης εξασφαλίζουν με την τεχνογνωσία τους ότι οι δορυφόροι του ESA παρέχουν ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα για επιστημονικά προγράμματα κόστους εκατομμυρίων ευρώ· και η δουλειά τους, που παραμένει σε μεγάλο βαθμό αθέατη, θεωρείται καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία των αποστολών.Επικεφαλής αυτής της πρωτοπόρου ομάδας είναι ο δρ Βασίλης Αμοιρίδης, φυσικός και διευθυντής Ερευνών στο ΕΑΑ, υπό την ηγεσία του οποίου η ομάδα ReACT (Remote Sensing of Aerosols Clouds and Trace Gases) διαχειρίζεται μοναδικές ερευνητικές υποδομές του Αστεροσκοπείου.Όπως εξηγεί ο ίδιος μιλώντας στα «ΝΕΑ», «κύρια δράση της ομάδας είναι η βαθμονόμηση και διακρίβωση των δεδομένων των δορυφόρων που συλλέγουν στοιχεία σχετικά με το κλίμα. Για να το κάνουμε αυτό χρησιμοποιούμε υποδομές στο έδαφος, ειδικό επιστημονικό εξοπλισμό με τον οποίο κάνουμε μετρήσεις και ελέγχουμε την αξιοπιστία των δορυφόρων. Ετσι εντοπίζουμε ενδεχόμενες αποκλίσεις των δεδομένων που έχει συλλέξει ο δορυφόρος από τις πραγματικές τιμές ή πιθανότητες λάθους σε συγκεκριμένα σημεία». Για το έργο αυτό χρησιμοποιούνται ραντάρ και λέιζερ προηγμένης τεχνολογίας στα οποία οι έλληνες επιστήμονες είναι πρωτοπόροι διεθνώς.Ιδιαίτερα σημαντικός είναι, επίσης, ο ρόλος του Παρατηρητηρίου Τηλεπισκόπησης που λειτουργεί στο νησί των Αντικυθήρων από το 2018. «Το Παρατηρητήριο είναι μέρος της υποδομής ΠΑΓΓΑΙΑ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και παίζει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια παρακολούθηση του κλίματος. Για τον λόγο αυτό προσφάτως συγκαταλέχθηκε στους σταθμούς του Παγκόσμιου Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), που στηρίζει τις παγκόσμιες πολιτικές για το κλίμα και την ποιότητα του αέρα», λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης, υπογραμμίζοντας τη ζωτική συμβολή της Ελλάδας στην κατανόηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Διεθνής φήμη

Η ομάδα ReACT έχει κερδίσει διεθνή φήμη για τη συμβολή της στη διακρίβωση και τη βελτίωση των παρατηρήσεων μερικών από τις πιο φιλόδοξες δορυφορικές αποστολές των τελευταίων ετών, όπως των EarthCARE και Aeolus του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και του PACE της NASA.Οι μοντέρνοι αυτοί δορυφορικοί δέκτες οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της ατμόσφαιρας της Γης βασίζονται σε εξαιρετικά ευαίσθητα όργανα για να παρακολουθούν τα σύννεφα, τα αερολύματα και άλλα στοιχεία που είναι κρίσιμα για την έρευνα του κλίματος. Διατηρώντας την ακρίβεια αυτών των δεδομένων, η ομάδα ReACT ενισχύει τα κλιματικά μοντέλα και τις προβλέψεις που καθοδηγούν τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων σε όλο τον κόσμο, τοποθετώντας έτσι την Ελλάδα στο επίκεντρο των παγκόσμιων προσπαθειών για την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: Διμερείς συνεργασίες

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΠΑΓΓΑΙΑ είναι ήδη γνωστό στο εξωτερικό και οι συνεργασίες του έχουν διευρυνθεί και στην Αμερική, όπου αναμένονται διμερείς συνεργασίες – με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών – για νέα πειράματα. Στις 10 Νοεμβρίου 2024 η ομάδα ReACT συντόνισε, σε συνεργασία με γερμανούς ερευνητές, την υπερπτήση του ερευνητικού αεροσκάφους του Γερμανικού Κέντρου Αεροδιαστημικής, με επίκεντρο την περιοχή των Αντικυθήρων.Αυτή η ερευνητική πτήση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, στο πλαίσιο προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στοχεύοντας στη βαθύτερη κατανόηση των ατμοσφαιρικών διεργασιών που επηρεάζουν τον σχηματισμό νεφών και υετού στη Μεσόγειο.«Η επερχόμενη επέκταση του ΠΑΓΓΑΙΑ, με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και με εθνική συμμετοχή που συντονίζει το υπουργείο Ανάπτυξης, θα εδραιώσει ακόμη περισσότερο τη θέση της Ελλάδας στην κορυφή της έρευνας για την κλιματική αλλαγή», λέει ο κ. Αμοιρίδης.«Το έργο αυτό θα προσελκύσει ακόμη περισσότερες ομάδες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, διασφαλίζοντας ότι η χώρα μας θα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρωτοπόρους πανευρωπαϊκά στην ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και στην έρευνα γεωφυσικών φαινομένων».

– https://www.in.gr/2025/01/03/in-science/space/ethniko-asteroskopeio-athinon-oi-ellines-piso-apo-tis-diastimikes-apostoles-tis-eyropis/

[Δροσος Γεωργιος]

Τ. Θεοδωρικάκος από το νέο κτίριο του Εθνικού Αστεροσκοπείου: Κρίσιμος εθνικός ρόλος για την έρευνα και την ασφάλεια των πολιτών.

Η συνολική χρηματοδότηση του έργου φτάνει τα 66 εκατ. ευρώ

Στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών βρέθηκε σήμερα ο Υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος, με αφορμή την απόκτηση ενός νέου κτιρίου από το ΕΕΑ.Στην τελετή παραλαβής ήταν και η Υφυπουργός Ανάπτυξης, αρμόδια για θέματα Έρευνας και Καινοτομίας, Ζωή Ράπτη και ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Καινοτομίας, Τάσος Γαϊτάνης.Η συνολική χρηματοδότηση του έργου φτάνει τα 66 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 45,6 εκατ. ευρώ προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.Ο κ. Θεοδωρικάκος στην ομιλία του επισήμανε ότι «το νέο αυτό κτίριο θα στεγάσει επιχειρησιακές-ερευνητικές μονάδες και εργαστήρια των τριών Ινστιτούτων του Αστεροσκοπείου, που αναπτύσσουν καινοτόμες υπηρεσίες και εργαλεία πρόληψης και αντιμετώπισης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών». «Η νέα κεντρική υποδομή NOA-AEGIS στοχεύει στην πραγματοποίηση πρωτοποριακών ερευνών και στην παροχή καινοτόμων υπηρεσιών και εργαλείων σχετικά με την ασφάλεια, την προστασία και την ανθεκτικότητα απέναντι σε κινδύνους» υπογράμμισε.Ο υπουργός Ανάπτυξης είπε ακόμα ότι «θα ενισχυθεί η επιστημονική αριστεία και η πρωτοποριακή έρευνα και ποιοτική ανάπτυξη, καθιστώντας έτσι το Αστεροσκοπείο και το ερευνητικό προσωπικό ανταγωνιστικό σε παγκόσμιο επίπεδο. Όχι μόνο στο τομέα της πρωτογενούς έρευνας, αλλά και στο τομέα της τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην παραγωγή εργαλείων και υπηρεσιών που σχετίζονται με την ασφάλεια, την εκτίμηση κινδύνου και την προστασία υποδομών και πολιτών από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές».Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών διαδραματίζει ήδη ηγετικό εθνικό ρόλο στην παροχή προς την πολιτεία και την κοινωνία κρίσιμων πληροφοριών, υπηρεσιών και εργαλείων που σχετίζονται με τις φυσικές καταστροφές (π.χ. σεισμοί, κατολισθήσεις, ηφαιστειακή δραστηριότητα, τσουνάμι, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, επεισόδια ρύπανσης, μόλυνση από τη ερημική σκόνη), τις ανθρωπογενείς καταστροφές (π.χ. βιομηχανικά ατυχήματα, δραστηριότητες εξόρυξης), αλλά και τους διαστημικούς κινδύνους (π.χ. γεωμαγνητικές καταιγίδες, διαστημικά συντρίμμια).Οκ. Θεοδωρικάκος κατέληξε λέγοντας πως «θέλω να σας μεταφέρω επίσης το ιδιαίτερο και ξεχωριστό ενδιαφέρον του Πρωθυπουργού της πατρίδας μας για την πορεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου και είμαι βέβαιος ότι το 2025 θα είναι μια χρονιά ορόσημο στην πορεία και στην ιστορία του Εθνικού Αστεροσκοπείου στον κοινωνικό, επιστημονικό και διεθνή του ρόλο».

https://www.naftemporiki.gr/politics/1892670/t-theodorikakos-apo-to-neo-ktirio-toy-ethnikoy-asteroskopeioy-krisimos-ethnikos-rolos-gia-tin-ereyna-kai-tin-asfaleia-ton-politon/