RIGHT ASCENSION.........ΟΡΘΗ ? ΑΝΑΦΟΡΑ

[Hipparchus]

Αγαπητοί φίλοι,

 

υπάρχει κανείς αναμεσά μας που να γνωρίζει πότε και απο ποιόν χρησιμοποιήθηκε ο όρος ΟΡΘΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ώς απόδοση του αγγλικού όρου RIGHT ASCENSION?

 

Μήπως είναι μιά επιεικώς άστοχη απόδοση, που κακώς επαναλαμβάνουμε στις μεταξύ μας συζητήσεις?

Απο "αναρίχηση απο δεξιά" για κάποιον που κοιτάει προς το Νότο, το right μεταφράστηκε σε ορθό (δεξιό, κάθετο(ορθό), σωστό(ορθό)) και το ascension (αναρίχηση, ανάληψη) σε κατι άσχετο όπως η λέξη αναφορά.

 

Ακόμα και σε "επιστημονικό" σύγγραμμα (αντιγραφή) του 1800 να ήταν, τόσα χρόνια η μη ερασιτεχνική αστρονομική κοινότητα δε βρήκε το κουράγιο να το διορθώσει? Και άν αυτοι δυσκολεύονται λόγω σεβασμού στην παράδοση του ακαδημαϊκού χώρου, μήπως εμείς οι ερασιτέχνες πρέπει να μη συνεχίσουμε να το χρησιμοποιούμε?

Η γλώσσα μας έχει το πλεονέκτημα να μπορείς πάντα να καταλάβεις την έννοια απο την ρίζα μιας λέξης η τον συνδιασμό των λέξεων που απαρτίζουν μια φράση. Με άστοχες μεταφράσεις δεν γίνεται κατι αντίστοιχο, ίσως ναναι και χειρότερα απο το να αφήναμε τον ξενικό όρο.

 

Το πιο εντυπωσιακό είναι οτι σαν έννοια και τρόπος υπολογισμού (γωνιακή απόσταση -απο το πρώτο σημείο του κριού- η απο το σημείο που ο ήλιος αναριχάται περνώντας την ουράνια προβολή του ισημερινού- προς ανατολάς) είναι ίδιος απο το 280 π.X. όταν ο Ερατοσθένης έφτιαχνε τις πρώτες ουράνιες σφαίρες αστρονομίας, και την εποχή που ο Ίππαρχος με ελλειπτικές συντεταγμένες καταχωρούσε ελλειπτικό μηκος και πλάτος στον πρώτο επιστημονικό αστρικό κατάλογο (160 π.X.), όπως και στίς καταγραφές αστεριών που ακολούθησαν απο τον Πτολεμαίο αργότερα. Ο όρος RA χρησιμοποιήθηκε απο τη Royal Society γυρω στο 1700 μ.Χ., μια εξέλιξη που ταίριαζε και με τις ισημερινές στηρίξεις που είχαν γίνει το κύριο εργαλείο των αστρονόμων της εποχής.

 

Ισως και να μην έχει πολλή σημασία, σε μια εποχή που ο βιασμός της γλώσσας ειναι καθημερινό φαινόμενο, αλλά κάθε φορά που βλέπω αυτή τη φράση με προβληματίζει γιατι όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε η κυρία Αρβελέρ, η γλώσσα ειναι το λογισμικό ενός πολιτισμού. Τι ωφελεί μια φράση εάν δεν καταλαβαίνεις τίποτε απο το νόημά της?

Μήπως θα ήταν καλύτερα να βρούμε μια καλύτερη προσέγγιση για τις συζητήσεις μας?

 

Γιάννης Δεδούσης

[kkokkolis]

Κατά μια έννοια, ορθώς αναφερόμεθα στο right ascension ως ορθή αναφορά, καθώς είναι ιστορικά εδραιωμένος όρος.

[Tsaprazi]

Ισως και να μην έχει πολλή σημασία, σε μια εποχή που ο βιασμός της γλώσσας ειναι καθημερινό φαινόμενο, αλλά κάθε φορά που βλέπω αυτή τη φράση με προβληματίζει γιατι όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε η κυρία Αρβελέρ, η γλώσσα ειναι το λογισμικό ενός πολιτισμού. Τι ωφελεί μια φράση εάν δεν καταλαβαίνεις τίποτε απο το νόημά της?

 

Ως αναφορά στην τοπολογία ορίζεται και το σημείο της επιφάνειας της Γης με δεδομένες γεωγραφικές συντεταγμένες και υψόμετρο. Οπότε, ίσως το right ascension να μεταφράζεται ως ορθή (κάθετη) αναφορά με μια πιο ελεύθερη ερμηνεία του όρου. Εξ' άλλου δε θεωρώ βιασμό της γλώσσας να αποδίδεται ένας ξενικός όρος με λέξεις που απλά είναι πιο πρακτικές στη χρήση τους. Εσείς ποια μετάφραση προτείνετε;

 

Με εκτίμηση,

Τσαπράζη Ελένη

[Heal]

Δεν είναι μετάφραση κανενός όρου η φράση ορθή αναφορά...

 

Η παράγραφος ιστ, στο Α της Μεγίστης Μαθηματικής Συντάξεως του Κλαυδίου Πτολεμαίου έχει τον τίτλο

 

"περί των επ' ορθής της σφαίρας αναφορών".

 

και δια το λόγου το αληθές:

 

http://www.wilbourhall.org/pdfs/HeibergAlmagestComplete.pdf σελίς 82-83 (στην αρίθμηση του βιβλίου όχι του .pdf)

 

Νομίζω πως αυτό λύνει την απορία, μάλλον η ερώτηση πρέπει να τεθεί σε ένα αγγλόφωνο forum: Ιs right ascencion the correct tranlation of the term "orthi anaphora";

[st0rmrd]

Ακόμα κι αν δεν ήταν καθιερωμένος όρος, δεν θα τον άλλαζα (αν π.χ. ήταν μόνο κάτι που λέγαμε μεταξύ μας σε αυτό το forum), για 2 λόγους:

 

είναι καλύτερος από τον αγγλικό επειδή είναι ελληνικός και "κολλάει" καλύτερα με τις υπόλοιπες ελληνικές λέξεις (ο ορθή αναφορά, της ορθής αναφοράς κλπ.). Για περαιτέρω, σας παραπέμπω σε εξήγηση του κ. Μπαμπινιώτη για την μεταφορά ξένων όρων στα ελληνικά (διαδίκτυο, ανελκυστήρας, αυτοκίνητο, κλπ.). Δεν είναι βίτσιο, είναι πλεονέκτημα.

 

είναι καλύτερος από το "δεξιά αναρρίχηση" γιατί δεν μοιάζει με κάτι άλλο. Ένας εντελώς άσχετος με το "σπορ" όταν ακούει τον όρο Ορθή Αναφορά ξέρει ότι είναι κάτι που δεν ξέρει και μπορεί να το ψάξει. Επίσης, δεν χρειάζεται να βάλει στο google "Ορθή Αναφορά Αστρονομία" γιατί και σκέτο αν το βάλει, πάλι για αστρονομία θα είναι τα (πρώτα τουλάχιστον) αποτελέσματα. Έτσι δεν υπάρχει σύγχυση. Ενώ με τον παραπάνω όρο και γενικά με αρκετές "πρόχειρες" μεταφράσεις, μπορεί να είναι πιο ορθή (φιλολογικά) η απόδοση, αλλά τελικά το πρόβλημα είναι να συνεννοούμαστε.

 

Πάντως δεν ήξερα πολλά για την ετυμολογία του, κάτι μάθαμε

[Heal]

Μα ο όρος ορθή αναφορά δεν είναι μετάφραση από τα αγγλικά ή από κάποια άλλη γλώσσα, αυτό ακριβώς γράφω παραπάνω με την παραπομπή στον Πτολεμαίο, είναι ο όρος που χρησιμοποιήθηκε στα Ελληνικά ευθύς εξαρχής και μετά μεταφράστηκε στις άλλες γλώσσες. Άρα δεν τίθεται θέμα κακής ή άστοχης μετάφρασης, διότι δεν υπήρξε ποτέ μετάφραση.

[Hipparchus]

σε ευχαριστώ heal,

 

διάβασα το απόσπασμα, όντως περιγράφει τον όρο, πλήρη σε σχέση με την ξενόγλωση συντόμευση, όπως ακριβώς το ανέφερες: "επι ορθής της σφαίρας αναφορά". Και φυσικά έχει την διαύγεια της περιγραφής του θέματος.

 

Μιας και σε βρήκα, μήπως ξέρεις εάν η σημερινή χρήση της φράσης πρόκειται για επανεισαγωγή της φράσης? Πότε ξαναγράφτηκε στα Ελληνικά και από ποιόν?

 

Γιάννης

[Heal]

Αγαπητέ Γιάννη,

 

Δεν έχω άμεσα υπόψιν μου τα πρώτα εγχειρίδια αστρονομίας στην νεότερη εποχή και δεν ξέρω τι συνέχεια υπάρχει από τα αρχαία βιβλία. Οπότε δεν κατέχω αν ποτέ έπαψε να χρησιμοποιείται και έγινε επανεισαγωγή, ούτε έχω πρόσβαση εδώ σε τέτοιου είδους βιβλιογραφία δυστυχώς.

 

Φιλικά,

Κώστας