ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΛΕΩΝ

Να σας ενημερώσω ότι η ιστοσελίδα μου www.astrotheory.gr περιέχει πλέον πολλά εξειδικευμένα κείμενα αστρονομίας σε μορφή PDF, αστρονομικά νέα του μήνα (αυτά τα βλέπετε και στο φορουμ), αλλά και αρκετές παρουσιάσεις σε μορφή PP. Αν και δεν έχω το απαραίτητο ελεύθερο χρόνο, πιστεύω ότι η ιστοσελίδα εξελίσσεται σε κάτι χρήσιμο και αξιόλογο.

Να και πραγματικά καλά νέα. Χαίρομαι ιδιαίτερα για αυτές τις εξελίξεις, μπορούν να κάνουν την διαφορά στην αστρονομία στην Ελλάδα. Η εργασία της Κας Πανοπούλου αφορά ένα από τα καυτά ζητήματα της αστρονομίας, δηλαδή πως σχηματίζονται τα αστρικά σμήνη σε μοριακά νέφη. Οι παράγοντες που επηρεάζουν (θετικά και αρνητικά, ανάλογα την έντασή τους) την αστρογέννηση είναι η βαρύτητα (κατάρρευση), η κατάτμηση του νεφελώματος, η ακτινοβολία από τα αστέρια, ιδίως τα μεγάλης μάζας, ο ιονισμός από τα αστέρια μεγάλης μάζας, η αποβολή στροφορμής των πρωτοπλανητικών δίσκων και τα μαγνητικά πεδία. Ελπίζω να έχω την ευκαιρεία να διαβάσω την εργασία της.

Το καλύτερο κοσμολογικό μοντέλο σήμερα είναι το ΛCDM. Το Λ συμβολίζει την σκοτεινή ενέργεια (συμπαντική διαστολή) και τα αρχικά CDM (cold dark matter) την ψυχρή σκοτεινή ύλη. Ψυχρή με την έννοια ότι αποτελείται από μεγάλης μάζας σωματίδια και όχι από ελαφριά, γρήγορα και επομένως καυτά σωματίδια. Το μοντέλο προβλέπει με μεγάλη ακρίβεια τις ιδιότητες των γαλαξιών και των σμηνών τους, όπως τις παρατηρούμε με τα τηλεσκόπια μας. Οι νάνοι γαλαξίες, δορυφόροι των μεγαλύτερων, αποτελούν ένα πρόβλημα για το μοντέλο. Θα έπρεπε να είναι πολύ περισσότεροι από όσους παρατηρούμε. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι πολλοί από αυτούς διαμελίζονται γρήγορα από τις βαρυτικές δυνάμεις των μεγάλων γαλαξιών ή δεν έχουν την απαραίτητη λαμπρότητα (αστέρια) ώστε να τους δούμε. Όμως υπάρχει και άλλο ένα πρόβλημα. Σε 3 γαλαξίες, τον δικό μας, της Ανδρομέδας και τον ελλειπτικό Κένταυρος Α (Centaurus A) παρατηρούμε τους νάνους να κινούνται συμμετρικά με τον γαλαξιακό άξονα γύρω από τον γαλαξία. Μερικοί νάνοι παρουσιάζουν μετατόπιση στο ερυθρό (απομακρύνονται) ενώ άλλοι στο μπλε (μας πλησιάζουν). Βάσει του μοντέλου οι νάνοι θα έπρεπε να αποτελούν ένα κουκούλι γύρω από κάθε γαλαξία (όπως τα σφαιρωτά σμήνη του Γαλαξία μας) χωρίς να κινούνται σε ένα επίπεδο. Η μελέτη χρειάζεται πολύ περισσότερα δεδομένα ώστε να κλονιστεί το μοντέλο ΛCDM. Πολλοί νάνοι των παραπάνω γαλαξιών δεν κινούνται στο επίπεδο ή δεν έχουν μετρηθεί οι κινήσεις τους. Ακόμα, ιδίως ο Κένταυρος Α βίωσε πρόσφατα (σε γαλαξιακούς χρόνους) μια μεγάλη συγχώνευση, έτσι είναι λογικό να ακολουθούν οι νάνοι την κίνηση της άλως σκοτεινής ύλης γύρω από τον γαλαξία. Κανένας από τους 3 γαλαξίες δεν θεωρείται απομονωμένος, άρα η κίνηση των δορυφόρων σε ένα επίπεδο μπορεί να οφείλεται σε βαρυτικές διαταραχές από άλλους γαλαξίες ή ακόμα και από τον προσανατολισμό του κοσμικού ιστού, δηλαδή του μοτίβου των σμηνών γαλαξιών. Sterne und Weltraum, 5/18

Ο αριθμός των εξωπλανητών που ανακαλύψαμε φτάνει τις 4000. Σε περισσότερα από 600 αστέρια έχουμε ανακαλύψει παραπάνω από έναν πλανήτη. Τώρα οι ερευνητές (Robert Wells, Queens university Belfast) ήθελαν να μάθουν κατά πόσο φαίνονται οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος από άλλα αστέρια. Μπορεί να ανακαλυφτεί η Γη με την μέθοδο της διάβασης? Με την παραπάνω μέθοδο ανακαλύπτουμε πλανήτες που είναι κοντά στο αστέρι (έχουν μικρή περίοδο περιφοράς γύρω από το αστέρι, άρα επαναλαμβάνεται η διάβαση σύντομα) και παρουσιάζουν μικρή εκκεντρικότητα. Βρέθηκαν 68 εξωπλανήτες από τους οποίους θεωρητικά μπορεί να ανακαλύψει κάποιος το ηλιακό μας σύστημα, με την μέθοδο της διάβασης. Από τους περισσότερους φαίνεται η διάβαση του Ερμή, ως κοντινότερου πλανήτη στον Ήλιο μας. Η διάβαση 3 πλανητών μπροστά από τον Ήλιο (Δίας, Κρόνος και Ουρανός) μπορεί να παρατηρηθεί μόνο από τον EPIC211913977b. Από 9 εξωπλανήτες είναι δυνατή η παρατήρηση της διάβασης της Γης μπροστά από τον Ήλιο (κανένας τους δεν χαρακτηρίζεται κατοικήσιμος). Η μέθοδος της διάβασης μας προσφέρει και έμμεσα το φάσμα ενός πλανήτη, αφαιρώντας το φάσμα του αστεριού από το φάσμα κατά την διάβαση. Μία άλλη μέθοδος είναι η μετατόπιση του φάσματος λόγω παλιρροϊκών μετατοπίσεων του αστεριού από τους πλανήτες και η χρήση μικρό- βαρυτικών φακών. Η πρώτη μέθοδος, με την οποία έχουν ανακαλυφτεί οι περισσότεροι εξωπλανήτες, μας αποκαλύπτει κυρίως μεγάλης μάζας πλανήτες (αεριώδεις γίγαντες) ενώ η δεύτερη (με λίγους πλανήτες στο ενεργητικό της) πλανήτες που είναι λίγο μακριά από το αστέρι τους.

Πρόσφατα ανακαλύψαμε έναν πλανήτη στο κοντινότερο αστέρι μας (Εγγύτερος του Κενταύρου), και μάλιστα στο μέγεθος της Γης μας. Μετά από αυτήν την ανακάλυψη οι αστρονόμοι πίστευαν ότι εντόπισαν και μια ζώνη σκόνης γύρω από το αστέρι, που παραπέμπει στην παρουσία περισσότερων πλανητών. Όμως η λεπτομερή ανάλυση των δεδομένων μας έδειξε τελικά ότι πρόκειται για μια τεράστια έκλαμψη του αστεριού (24/3/17). Μάλιστα αυξήθηκε η λαμπρότητα του αστεριού κατά χίλιες φορές για ένα λεπτό. Είχε προηγηθεί και μια μικρότερης ισχύς έκλαμψη, που έδωσε συνολική διάρκεια 2 λεπτών στο παραπάνω φαινόμενο. Αυτά δεν είναι καλά νέα για τον κοντινότερο μας εξωπλανήτη (του Proxima).Τέτοιες ισχυρές εκλάμψεις (που τις παρατηρούμε συχνά σε κόκκινους νάνους) επηρεάζουν σοβαρά τον πλανήτη. Εξατμίζουν την όποια ατμόσφαιρά του και δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη ζωής σε αυτόν, τουλάχιστον όπως την γνωρίζουμε στην Γη μας.

Πολύ ωραία ανακάλυψη, θυμίζει λίγο... ηλιοσεισμολογία. Γενικά υπάρχει η εντύπωση ότι τα μαγνητικά πεδία έχουν σημαντικό ρόλο στην αστρογέννηση, από την κατάτμηση των νεφών ως την διατήρηση των δίσκων προσαύξησης των πρωτοαστέρων. Τυχαίνει να διαβάζω τώρα ένα βιβίο για τα νεφελώματα, έτσι ευχαριστήθηκα πολύ από αυτήν την είδηση. Η παραπάνω μέθοδος είναι ένας πολύ έξυπνος τρόπος να <βλέπουμε τρισδιάστατα>. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια καταγραφής των ιδιοτήτων των μοριακών νεφών και των σμηνών που προκύπτουν από αυτά, αλλά και των μεμονωμένων αστεριών που γεννιούνται σε αυτά. Ίσως η 3διάστατη απεικόνιση να δώσει λύσεις σε πολλά μυστήρια.

Δεν μπορεί να γίνει όλος ο Ήλιος νεφέλωμα, ο πυρήνας άνθρακα- ηλίου θα παραμείνει. Αν συρρικνωθεί (λόγω μη παραγωγής ενέργειας που να αντισταθμίζει την βαρύτητα) θα εκφυλλιστεί, δηλαδή θα γίνει λευκός νάνος. Αν δεν είναι αρκετή η πίεση απλά θα συρρικνωθεί χωρίς εκφυλλισμό

Βγήκε ο Απρίλης, τελειώσανε τα πρωταπριλιάτικα αστεία. Χαρά στην επιμονή του κ. Κριμιτζη. Τον ευχαριστώ για την προσπάθειά του, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα που τον αναγνωρίζουν και τον σέβονται.

Ερευνητές ανακάλυψαν (στα ραδιοκύματα) τεράστια μαγνητικά πεδία - απολιθώματα συγκρούσεων γαλαξιακών σμηνών. Αυτές οι τοξοειδείς δομές σχηματίζονται από την συμπύκνωση του μεσογαλαξιακού αερίου. Η πόλωση του φωτός (απόδειξη ύπαρξης μαγνητικού πεδίου) διαπιστώνεται στα ραδιοκύματα. Η μέτρηση της πόλωσης στα μικρά (3- 6 εκατοστόμετρα) μήκη ραδιοκυμάτων δεν επηρεάζεται από το μαγνητικό πεδίο του Γαλαξία μας, έτσι μπόρεσαν να γίνουν οι μετρήσεις σε αυτήν την περιοχή εκπομπής. Η πολικότητα φτάνει το 50% και αυτά τα πεδία έχουν έκταση 5-6 εκατομμύρια έτη φωτός! Η μεγάλη πολικότητα μας δείχνει ότι οι συγκούσεις γαλαξιακών σμηνών συμβαίνουν με μεγάλες ταχύτητες (2000 km/s). Ο μηχανισμός της δημιουργίας αυτών των τεράστιων μαγνητικών πεδίων δεν είναι ακόμα γνωστός.

Η σουπερνόβα DES16C2nm (Αύγουστος 2016 στον χημικό φούρνο Fornax) έχει μετατόπιση στο ερυθρό z= 1,998. Αυτό σημαίνει ότι μας στέλνει το φως από απόσταση της έκρηξης στα 10,5 δις έτη φωτός. Πρόκειται για μια υπέρλαμπρη σουπερνόβα (Super Luminous SN) με λαμπρότητα 50- 100 φορές την τυπική λαμπρότητα μιας σουπερνόβας Ia (έκρηξη λευκού νάνου). Αυτές οι σουπερνόβα οφείλουν την τεράστια λαμπρότητά τους στην δημιουργία αστέρων νετρονίων τύπου magnetar, δηλαδή με τεράστιο μαγνητικό πεδίο. Η πολύ γρήγορη περιστροφή τους μεταφέρει μαγνητικό πεδίο και στροφορμή στο κέλυφος της σουπερνόβα (τα εξωτερικά αστρικά στρώματα που δεν κατέρρευσαν στο αστέρι νετρονίων) και το θερμαίνουν, με αποτέλεσμα αυτό να λάμπει έντονα.

Ο παραπάνω ελλειπτικός γαλαξίας στους Ιχθείς, σε απόσταση 100 εκ. έτη φωός, περιβάλλεται από κελύφη και εκτεταμένους βραχύονες. Μάλλον έχουν προέλευση τους νάνους δορυφόρους που συγχωνεύτηκαν με τον γαλαξία. Οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις απομάκρυναν αστέρια και αέριο από τον γαλαξία αλλά όχι από το βαρυτικό του πεδίο. Ο NGC474 συνοδεύεται από τον NGC470, έναν γαλαξία εκρηκτικής αστρογέννησης, που συνέβαλλε και αυτός στις παραπάνω βαρυτικές διαταραχές. Να σημειώσουμε ότι ο NGC474 είναι μεγαλύτερος από τον δικό μας Γαλαξία, με διάμετρο 270.000 έτη φωτός.

Μετά την καύση του υδρογόνου σε έναν αστρικό πυρήνα αυξάνεται η πίεση και η θερμοκρασία (λόγω της βαρυτικής πίεσης). Σε αστέρια με την διπλάσια μάζα του Ηλίου μας, όπως ο Αλντεμπαραν, η μεγάλη αύξηση της πίεσης έχει ως αποτέλεσμα τον εκφυλλισμό της ύλης. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση δεν παράγεται από την κινητικότητα των ατόμων (λόγω αύξησης θερμοκρασίας) αλλά από την απαγορευτική αρχή του Pauli (τα ηλεκτρόνια δεν μπορούν να <στριμωχτούν> άλλο). Τότε η πίεση είναι ανεξάρτητη από την θερμοκρασία. Ακόμα και στην φάση Helium flash (εκρηκτική καύση του ήλιον στους 100 εκατομμύρια βαθμούς) η πυκνότητα του αστρικού πυρήνα δεν μεταβάλλεται άμεσα, αλλά αυτή μειώνει την πίεση των πιο εξωτερικών στρωμάτων με αποτέλεσμα να διασταλλεί ο αστρικός πυρήνας και να αρθεί ο εκφυλλισμός. Τα αστέρια μεγαλύτερης μάζας έχουν πολύ εκτεταμένο πυρήνα που δεν φτάνει σε τέτοιες πυκνότητες (δεν εκφυλλίσεται η ύλη).

Το μοντέλο της θερμοπυρηνικής σύντηξης εξηγεί πιστά την αστρική εξέλιξη και τις αναλογίες των χημικών στοιχείων που παρατηρούμε στο σύμπαν, μιας και μόνο μέσω της σύντηξης δημιουργούνται τα βαρύτερα στοιχεία. Δεν πρέπει να απομονώνουμε τον ήλιο από τα άλλα αστέρια. Παρατηρούμε την δημιουργία τους στα νεφελώματα και την πορεία τους στο H/R. Σε μερικά αστέρια πολύ μεγάλης μάζας που έχουν απολέσει τα εξωτερικά τους στρώματα παρατηρούμε τα αμέσως επόμενα, χωρίς υδρογόνο, στρώματα (αστέρια WR). Μια ζωντανή απόδειξη της σύντηξης στα αστέρια, όπως και τα χημικά εμπλουτισμένα πλανητικά νεφελώματα και υπολλείματα σουπερνόβα. Όλα τα παραπάνω δεν είναι απλά θεωρίες αλλά έχουν παρατηρησιακή υποστήρηξη.

Οι διαστημοσυσκευές Cassini και Stardust μας επέτρεψαν την ανάλυση της σκόνης του διαστήματος. Η πρώτη συσκευή ανέλυε την σκόνη επί τόπου ενώ η δεύτερη την επέστρεψε στην Γη (μόλις 2 κόκκους!). Η προέλευση των κόκκων που αναλύθηκαν δεν είναι του ηλιακού συστήματος. Όταν προσέκρουσαν στους αισθητήρες αυτοί ήταν στραμμένοι μακριά από τα σώματα του ηλιακού συστήματος,άρα προέρχονταν από έξω από αυτό. Αυτοί οι κόκκοι παρουσιάζουν μεγάλη χημική ομοιογένεια, κάτι που δεν θα έπρεπε αν αναλογιστούμε ότι προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα (αστέρια). Η θεωρία λέει ότι η σκόνη σχηματίζεται στα προχωρημένα στάδια της αστρικής εξέλιξης (όταν απομακρύνεται υλικό από το αστέρι που είναι πλέον γίγαντας). Αυτή η σκόνη έχει διάρκεια ζωής μισό ως 1 δις έτη, πριν καταστραφεί από κάποια έκρηξη σουπερνόβα (θερμανθεί τόσο ώστε να περάσει στην αέρια φάση). Να σημειώσουμε ότι ο μεσοαστρικός χώρος είναι γεμάτος από καυτές <φούσκες> υπολειμμάτων σουπερνόβα. Η μέση παραμονή της σκόνης στον μεσοαστρικό χώρο, μέχρι που να <ξαναχρησιμοποιηθεί> για τον σχηματισμό αστεριού και πλανητών, είναι 2- 3 δις έτη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επαναδημιουγείται στις πυκνές περιοχές στα μοριακά νεφελώματα μετά την καταστροφή της. Αυτό είναι σύμφωνο με την χημική ομοιογένεια που παρατηρήσαμε στους κόκκους. Μην ξεχνάμε ότι την σκόνη την μελετάμε φασματοσκοπικά επειδή απορροφάει το αστρικό φως και εκπέμπει στο υπέρυθρο. Στα φάσματα των νεφών ανάμεσα σε αστέρια που παρατηρούμε και παρατηρητή εντοπίζουμε έλλειψη στοιχείων που σχηματίζουν (δεσμεύονται σε) κόκκους σκόνης όπως μαγνήσιο, πυρίτιο, σίδηρο και ασβέστιο. Σε αέρια φάση βρίσκονται κυρίως τα στοιχεία με μεγάλη πτητικότητα. Αργότερα, με την κατάρρευση τμήματος του νεφελώματος για σχηματισμό αστεριών σχηματίζεται πάγος στους κόκκους σκόνης που δεσμεύει και πτητικά στοιχεία. Ακόμα, οι όξινες συνθήκες στα μεσοαστρικά νέφη επιτρέπουν να σχηματιστούν κόκκοι με βάση το πυρίτιο ή το οξυγόνο και όχι τον άνθρακα, κάτι που επιβεβαιώνεται από τα ευρήματα των διαστημοσυσκευών. Sterne und Weltraum 3/18

Φαίνεται να δημιουργείται (από τους αστρονόμους) μια καινούργια κατηγορία μεταβλητών αστέρων, οι BLAP. Αυτοί μεταβάλουν πολύ γρήγορα την λαμπρότητά τους (0,4 mag σε μισή ώρα) και εκπέμπουν στο μπλε φάσμα, με επιφανειακή θερμοκρασία 33000 Κ. Μέχρι τώρα έχουν ανακαλυφτεί 13. Το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι πρόκειται για ερυθρούς γίγαντες που απώλεσαν το εξωτερικό στρώμα τους (μάλλον από την επίδραση συνοδού αστέρα). Έχουν μάζα του πυρήνα (ηλίου) 0,3 ηλιακές και συντήκουν υδρογόνο σε φλοιό. Ο μηχανισμός των παλμών είναι ο συνηθισμένος, δηλαδή η ακτινοβολία από το αστρικό εσωτερικό συναντάει ένα αδιαφανές στρώμα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διαφύγει. Το στρώμα αυτό διαστέλλεται (με αποτέλεσμα να αυξηθεί η αστρική λαμπρότητα λόγω <φουσκώματος> του αστεριού) και ψύχεται, άρα γίνεται διαφανές. Τότε η ακτινοβολία διαφεύγει, ελαττώνεται η πίεση με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται πάλι το στρώμα στην αρχική του κατάσταση. Η σπανιότητα των BLAP ίσως να σημαίνει ότι αυτή η φάση είναι πολύ σύντομη στην αστρική εξέλιξη διπλών αστεριών ή ότι πρέπει να επικρατήσουν ιδιαίτερες συνθήκες.

Το J1342+0982 είναι ένα Κβάζαρ με ερυθρολίσθηση z= 7,54. Το φως του έρχεται από την εποχή του συμπαντικού επαναιονισμού. Το σύμπαν έγινε ουδέτερο 380.000 χρόνια μετά την μεγάλη έκρηξη, όταν τα ηλεκτρόνια δεσμεύτηκαν στους ατομικούς πυρήνες (σχεδόν αποκλειστικά υδρογόνου), λόγω πτώσης της θερμοκρασίας του πλάσματος. Την εποχή 200 εκατομμύρια- 1 δις μετά την μεγάλη έκρηξη (z= 20 ως 6) το σύμπαν επαναιονίστηκε λόγω των αστρικών ανέμων των πρώτων μεγάλων αστεριών, των εκρήξεων σουπερνόβα και των Κβάζαρ. Αυτό που διαπιστώθηκε στο φάσμα του παραπάνω Κβάζαρ είναι ότι το μεσογαλαξιακό αέριο ήταν ακόμη ουδέτερο. Η φασματική γραμμή Lyman- Alpha (μετατόπιση του ηλεκτρονίου του πυρήνα υδρογόνου σε ανώτερη ενεργειακή τροχιά) δεν εμφανίζεται ως γραμμή αλλά ως πλατιά λωρίδα απορρόφησης. Το πλάτος προέρχεται από τις διαφορετικές ταχύτητες των ουδέτερων νεφών υδρογόνου στον παραπάνω γαλαξία. Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι πως μπόρεσε να αυξήσει την μάζα της η κεντρική μαύρη τρύπα (800 εκατομμύρια ηλιακές) σε μόλις 690 εκατομμύρια έτη (ηλικία του Κβάζαρ που παρατηρούμε). Αν μια μαύρη τρύπα απορροφήσει υλικό πάνω από ένα όριο (Eddigton) τότε ακτινοβολεί τόσο, ώστε να μην επιτρέπει η πίεση της ακτινοβολίας σε περισσότερο υλικό να συσσωρευτεί στην μαύρη τρύπα. Μία λύση είναι η συγχώνευση μαύρων τρυπών, ακόμα και πολλών μικρότερης (αστρικής) μάζας. Το όριο Eddington μπορεί να ξεπεραστεί αν υπάρχουν κενά (πόροι) στον δίσκο συσσώρευσης που αφήνουν την ακτινοβολία να διαφύγει. Banados Nature 25180, 2017

Ο SPT0615- JD παρουσιάζει ερυθρολίσθηση z=10, που σημαίνει ότι τον παρατηρούμε όπως ήταν μόλις 500 εκατομμύρια έτη μετά την δημιουργία του σύμπαντος. Φυσικά θα μπορούσαμε να τον δούμε μόνο με την βοήθεια βαρυτικού φακού. Η μάζα του είναι μόνο 3 δις ηλιακές, το 1/100 της μάζας του Γαλαξία μας. Η θεωρία προβλέπει ότι αρχικά σχηματίστηκαν μικρής μάζας γαλαξίες, όπως ο παραπάνω.

Η ύπαρξη πολλών μαύρων τρυπών αστρικής μάζας είναι απαραίτητη στην θεωρία σχηματισμού της κεντρικής μαύρης τρύπας του Γαλαξία μας, και κάθε γαλαξία. Το κλειδί στην θεωρία είναι η ανακάλυψη των μαύρων τρυπών ενδιάμεσης μάζας (100.000 ηλιακές μάζες). Φαίνεται να έχουμε ανακαλύψει μια μαύρη τρύπα αυτού του μεγέθους.

Συγχαρητήρια, πολύ καλή δουλειά. Πρέπει να αξιοποιηθεί αυτό το υλικό από εκπαιδευτικούς που θέλουν να διδάξουν αστρονομία στα παιδιά.

Τα μαγνητικά πεδία έχουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του δίσκου. Οι διαφορικές ταχύτητες του εσωτερικού υλικού του δίσκου με το πιο εξωτερικό υλικό δικαιολογούν την ύπαρξη μαγνητικών πεδίων. Με την (μάλλον λανθασμένη) διατύπωσή μου <να σημειώσουμε ότι οι πίδακες δεν είναι συμμετρικοί> εννούσα ότι κάθε πίδακας περιέχει συμπυκνώσεις υλικού (εκεί που το υλικό που μόλις εκτοξεύεται από τον πίδακα συναντάει υλικό που εκτοξεύτικε νωρίτερα που έχει χάσει ταχύτητα). Οι πίδακες θεωρούνται συμμετρικοί (κάθετοι) προς τον πρωτοπλανητικό δίσκο.

Το μυστήριο της μεταφοράς στροφορμής στους πρωτοπλανητικούς δίσκους έχει μια νέα λύση. Παρατηρήσεις με το ALMA έδειξαν ότι οι πίδακες που ανπτύσσονται κάθετα στον δίσκο περιστρέφονται. Αυτό σημαίνει ότι μεταφέρουν στροφορμή έξω από τον δίσκο. Αυτό επιτρέπει σε υλικό έξω από τον δίσκο να εισέλθει σε αυτόν. Αν δεν μπορεί να <ξεφορτωθεί> στροφορμή ο δίσκος δεν μπορεί να εισέλθει ύλη σε αυτόν. Παρατηρούμε ότι το υλικό που βρίσκεται σε Κεπλέρια τροχιά έξω από τον δίσκο έχει μεγαλύτερη στροφορμή από αυτό στον δίσκο. Αυτό το υλικό μεταφέρει την στροφορμή του στον δίσκο, που με την σειρά του χάνει στροφορμή από τους πίδακες. Να σημειώσουμε ότι οι πίδακες δεν είναι συμμετρικοί, περιέχουν συμπυκνώματα που μας επιτρέπουν να <διαβάσουμε> την περιστροφή τους. Nature Astronomy 1, 0152, 2017

Η μελέτη των κινήσεων αστεριών που βρίσκονται κοντά στην μεγάλη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας έφερε άλλη μια επιβεβαίωση της θεωρίας της σχετικότητας. Ένα παό αυτά τα αστέρια είναι το S2 με 15 ηλιακές μάζες (τύπου Β). Περιφέρεται της μαύρης τρύπας σε ελλειπτική τροχία κάθε 15,6 έτη, και την πλησιάζει στις 17 ώρες φωτός, μόλις 120 AU. Η επίδραση της σχετικότητας στην τροχιά του είναι μετρήσιμη (δημιουργείται το χαρακτηρηστικό σχήμα της Ροζέτας στην απεικόνιση των περιφορών του αστεριού γύρω από την μαύρη τρύπα). Η μεγάλη μάζα του αστεριού και η εγγύτητά του στην μαύρη τρύπα είναι που κάνει αυτό το φαινόμενο να είναι μετρήσιμο. Astronomical journal 845 2017

Να προσθέσω ότι μια πολύ καλή εικόνα μας δίνουν τα σχετικά βιντεάκια από το διάστημα, που δείχνουν την σκιά της σελήνης να τρέχει πάνω στην Γη κατά την ολική έκλειψη. Ακόμα, μας βοηθάει να δούμε την περίπτωση της δκατυλοειδής έκλειψης.

Με την χρήση μικρό-βαρυτικού φακού μπορέσαμε να υπολογίσουμε την μάζα ενός λευκού νάνου απόστασης 18 έτη φωτός. Ο παραπάνω λευκός νάνος <έκρυψε> ένα αστέρι (η <πηγή>)απόστασης 5000 ετών φωτός τον Μάρτιο του 2014. Η μάζα του λευκού νάνου υπολογίστηκε από την φαινομενική μεταβολή της θέσης της <πηγής> στον ουρανό. Η ακριβής θέση του αστεριού- πηγή είναι γνωστή από την σύγκριση με άλλα μακρινά αστέρια του πεδίου. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται αστρομετρία βαρυτικού φακού. Η βαρύτητα του λευκού νάνου έκαμψε αρκετά τις ακτίνες φωτός από την πηγή, ώστε να είναι μετρήσιμη η μεταβολή της φαινομενικής θέσης του.

Το παραπάνω πλανητικό αποκαλείται και νεφέλωμα του Κρόνου. Βρίσκεται σε απόσταση 5000 ετών φωτός. Ανακαλύψαμε ότι στα όρια του εσωτερικού δακτυλίου παρουσιάζει έλλειμμα σκόνης σε σχέση με το υπόλοιπο νεφέλωμα. Η αιτία είναι ένα κρουστικό κύμα από το υλικό που διέφυγε τελευταίο από το αστέρι, που θέρμανε τόσο την σκόνη ώστε να την εξαερώσει. Το πιο εξωτερικό στρώμα αποτελείται από υλικό που διέφυγε νωρίτερα από το αστέρι.