astrovox

Ο έναστρος νυχτερινός ουρανός όχι μόνο γοήτευε πάντα τους λαούς της γης σε όλες τις εποχές αλλά και ερέθιζε την φαντασία τους. Ετσι οι αρχαίοι λαοί άρχισαν να αναζητούν στον ουρανό σχήματα και μορφές ενώνοντας με νοητές γραμμές τα λαμπρότερα αστέρια. Χρησιμοποιώντας την φαντασία τους παρομοίασαν τις μορφές που σχηματίζονταν στον ουρανό με θεότητες, μυθικούς ήρωες, ζώα και αντικείμενα. Ετσι γεννήθηκαν οι αστερισμοί, δηλαδή ομάδες αστεριών στον ουρανό που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους. Ο Λέων: Ενας από του πιο ευδιάκριτους αστερισμούς που μεσουρανεί την άνοιξη. Ολοι οι λαοί είχαν τα δικά τους ονόματα για τους αστερισμούς ενώ οι πρώτες γραπτές αναφορές εμφανίζονται από τους Βαβυλώνιους και ύστερα από τους Ελληνες και τους Αραβες. Μεγάλες προσωπικότητες της Αρχαίας Ελλάδας όπως ο Ερατοσθένης, ο Ιππαρχος και ο Πτολεμαίος κατέγραψαν σε κείμενά τους καταλόγους με τους αστερισμούς όπως τους είχαν χωρίσει στην εποχή εκείνη μαζί με τους μύθους που τους συνόδευαν. Ο αστερισμός του Κύκνου, γνωστός και ως "Βόρειος Σταυρός" Στη πορεία της ιστορίας τα αστέρια του ουρανού χωρίστηκαν σε αστερισμούς με πολλές παραλλαγές ανάλογα με την εποχή και το μέρος της γης, με διαφορους αστερισμούς να προστίθενται ή να αφαιρούνται, να αλλάζουν οι μορφές ή τα όρια τους. Ετσι σε διαφορετικά σημεία της γης υπήρχαν διαφορετικές εκδοχές του ουρανού ενώ και ο κάθε ουρανογράφος έβαζε και την δική του πινελιά στους χάρτες του και σχημάτιζε αστερισμούς με την δική του φαντασία. Για να μπει μια τάξη στους αστερισμούς, το 1932 η Παγκόσμια Αστρονομική Ενωση συνεδρίασε και αποφάσισε να υιοθετήσει σαν παγκόσμια αποδεκτή την εκδοχή για τους αστερισμούς του Eugene Delporte ο οποίος είχε χωρίσει τον ουρανό σε 88 αστερισμούς με σαφώς καθορισμένα σύνορα. Ετσι, σήμερα αναγνωρίζουμε στον ουρανό 88 αστερισμούς οι πιο πολλοί από τους οποίους έχουν τα ονόματα ηρώων της ελληνικής μυθολογίας. Για να μάθετε να εντοπίζετε τους αστερισμούς πηγαίνετε εδώ. Στην Ελλάδα δεν είναι ορατοί όλοι οι αστερισμοί (αυτό συμβαίνει μόνο στον ισημερινό) αλλά οι περισσότεροι από αυτούς. Οι αστερισμοί που είναι κοντά στον βόρειο ουράνιο πόλο (που δείχνει ο Πολικός Αστέρας) είναι αειφανείς δηλαδή είναι ορατοί οποιαδήποτε στιγμή καθόλη την διάρκεια του έτους. Τέτοιοι αστερισμοί είναι η Μικρή Αρκτος, η Μεγάλη Αρκτος και η Κασσιόπη. Αφανείς αστερισμοί είναι εκείνοι που βρίσκονται κοντά στον νότιο ουράνιο πόλο (ο οποίος ποτέ δεν είναι ορατός στην Ελλάδα) και δεν μπορεί να τους δει κανείς απο την χώρα μας. Τέλος, υπάρχουν οι αμφιφανείς αστερισμοί, που είναι και οι περισσότεροι, και οι οποίοι είναι ορατοί σε ορισμένες εποχές και αόρατοι σε άλλες. Ας δούμε τώρα έναν συνοπτικό κατάλογο που περιγράφει χονδρικά σε ποια εποχή ο κάθε αστερισμός είναι καλύτερα ορατός. Αειφανείς αστερισμοί (ορατοί σε όλες τις εποχές) Χειμερινοί αστερισμοί Ταύρος Μεγάλη Αρκτος Ηνίοχος Μικρή Αρκτος Δίδυμοι Κηφεύς Ωρίων Κασσιόπη Ηριδανός Δράκων Μέγας Κύων Καμηλοπάρδαλις Μικρός Κύων Λαγωός Πρύμνη Εαρινοί αστερισμοί Θερινοί αστερισμοί Κύκνος Παρθένος Αετός Λέων Λύρα Βοώτης Σκορπιός Θηρευτικοί Κύνες Οφιούχος Καρκίνος Τοξότης Κόμη Βερενίκης Ζυγός Ηρακλής Φθινοπωρινοί αστερισμοί Πήγασος Ανδρομέδα Υδροχόος Κριός Κασσιόπη Περσέας Ιχθείς Σας παραθέτουμε τώρα την πλήρη λίστα με όλους τους αστερισμούς, το ελληνικό τους όνομα, το λατινικό όνομα και την συντομογραφία τους. Οι 88 Αστερισμοί Ονομα Λατινικό όνομα Συντομογραφία Αετός Aquila Aql Αιγόκερως Capricornus Cap Αλώπηξ Vulpecula Vul Ανδρομέδα Andromeda And Αντλία Antlia Ant Αρκτος Μεγάλη Ursa Major UMa Αρκτος Μικρή Ursa Minor UMi Ασπίς Scutum Sct Βέλος Sagita Sge Βοώτης Bootes Boo Βωμός Ara Ara Γερανός Grus Gru Γλύπτης Sculptor Scu Γλυφείον Caelum Cae Γνώμων Norma Nor Δελφίνι Delphinus Del Διαβήτης Circinus Cir Δίδυμοι Gemini Gem Δίκτυον Reticulum Ret Δοράς Dorado Dor Δράκων Draco Dra Εξάς Sextans Sex Ζυγός Libra Lib Ηνίοχος Auriga Aur Ηρακλής Hercules Her Ηριδανός Eridanus Eri Ινδός Indus Ind Ιππάριον Equuleus Equ Ιστία Vela Vel Ιχθείς Pisces Psc Ιχθύς Ιπτάμενος Volans Vol Ιχθύς Νότιος Piscis Austrinus PsA Καμηλοπάρδαλις Camelopardalis Cam Κάμινος Formax For Καρκίνος Cancer Cnc Κασσιόπη Cassiopeia Cas Κένταυρος Centaurus Cen Κήτος Cetus Cet Κηφεύς Cepheus Cep Κόμη Βερενίκης Coma Berenices Com Κόραξ Corvus Crv Κρατήρ Crater Crt Κριός Aries Ari Κύκνος Cygnus Cyg Κύνες Θηρευτικοί Canes Venatici CVn Κύων Μέγας Canis Major CMa Κύων Μικρός Canis Minor CMi Λαγωός Lepus Lep Λέων Leo Leo Λέων Μικρός Leo Minor LMi Λυγξ Lynx Lyn Λύκος Lupus Lup Λύρα Lyra Lyr Μικροσκόπιον Microscopium Mic Μονόκερως Monoceros Mon Μυία Musca Mus Οκρίβας Pictor Pic Οκτάς Octans Oct Οφιούχος Ophiuchus Oph Οφις Serpens Ser Παρθένος Virgo Vir Περιστερά Columba Col Περσεύς Perseus Per Πήγασος Pegasus Peg Πρύμνη Puppis Pup Πτηνόν Apus Aps Πυξίς Pyxis Pyx Σαύρα Lacerta Lac Σκορπιός Scorpius Sco Σταυρός Νότιος Crux Cru Στέφανος Βόρειος Corona Borealis CrB Στέφανος Νότιος Corona Austalis CrA Ταύρος Taurus Tau Ταώς Ραvο Pav Τηλεσκόπιον Telescopium Tel Τοξότης Sagittarius Sgr Τουκάνα Tucana Tuc Τράπεζα Mensa Men Τρίγωνον Triangulum Tri Τρίγωνον Νότιον Triangulum Australe TrA Τρόπις Carina Car Υδρα Hydra Hya Υδρος Hydrus Hyi Υδροχόος Aquarius Aqr Φοίνιξ Phoenix Phe Χαμαιλέων Chamaeleon Cha Ωρίων Orion Ori Ωρολόγιον Herologium Her

Τα Αστέρια Τα αστέρια είναι τα πρώτα αντικείμενα που βλέπει κανείς όταν κοιτάζει τον νυχτερινό ουρανό. Ο αριθμός τους είναι πραγματικά τεράστιος, υπάρχουν δισεκατομύρια. Ωστόσο με ορατό μάτι είναι ορατά μόνο 3000 στην καλύτερη περίπτωση (δηλαδή μακριά από τα φώτα των πόλεων και για ανθρώπους με ικανή όραση). Ολα τα αστέρια που βλέπουμε ανήκουν στον γαλαξία μας. Και οι υπόλοιποι γαλαξίες αποτελούνται από αστέρια αλλά λόγω της μεγάλης απόστασης δεν μπορούμε να διακρίνουμε σε αυτούς ξεχωριστά αστέρια. Πολλά από τα αστέρια που βλέπουμε είναι διπλά ή πολλαπλά. Πολλές φορές τυχαίνει δύο αστέρια, που δεν είναι αναγκαίο να βρίσκονται κοντα μετάξύ τους αλλά απλά βρίσκονται και τα δύο πάνω στην ίδια νοητή ευθεία από την γη προς αυτά, να είναι ορατά ως ένα άστέρι με γυμνό μάτι αλλά να διαχωρίζονται σε δύο αστέρια με ένα τηλεσκόπιο. Τα αστέρια που είναι ορατά είναι διαφόρων ηλικιών, μεγεθών, χρωμάτων, λαμπροτήτων, αποστάσεων από εμάς. Ακόμα και τα πιο κοντινά από αυτά απέχουν από εμάς αποστάσεις απαγορευτικές για την σημερινή τεχνολογία. Τα πιο νέα αστέρια έχουν ηλικία ...μόλις μερικών χιλιάδων ετών ενώ άλλα αστέρια έχουν ηλικία πολλών εκατομμυρίων ετών. Για να περιγράψουμε την λαμπρότητα των αστέρων χρησιμοποιούμε το φαινόμενο και το απόλυτο μέγεθος. Το μέγεθος είναι μία λογαριθμική κλίμακα που μετράει πόσο λαμπρό είναι ένα αστέρι. Το φαινόμενο μέγεθος μετράει πόσο λαμπρό φαίνεται σε εμάς ενώ το απόλυτο πόσο λαμπρό είναι πράγματι. Αυτά τα δύο δεν συμπίπτουν καθώς μπορεί ένα αστέρι να φαίνεται σε εμάς τους γήινους πιο λαμπρό επειδή είναι πολύ κοντά μας από ότι ένα λαμπρότερο άστρο που όμως είναι μακριά μας. Δεν είναι όλα τα αστέρια σταθερής λαμπρότητας, υπάρχουν και οι μεταβλητοί αστέρες που οι λαμπρότητά τους αλλάζει με το χρόνο. Πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι έχουν σαν αγαπημένη ασχολία την παρατήρηση των μεταβλητών αστέρων και την εκτίμηση του μεγέθους τους. Αν παρατηρήσετε πολλά αστέρια θα δείτε ότι δεν είναι όλα άσπρες κουκίδες. Ναι, τα αστέρια έχουν χρώματα, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο έντονα. Αυτό εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από την ηλικία του αστεριού αλλά και από την θερμοκρασία του. Ετσι, κόκκινα αστέρια όπως ο Αρκτούρος ή ο Μπετελγκέζ είναι μεγάλης ηλικίας και πιο ψυχρά ενώ μπλε αστέρια όπως τα αστέρια των Πλειάδων είναι νέα αστέρια. Τα 25 Λαμπρότερα Αστέρια Του Ουρανού Παρακάτω ακολουθεί ένας πίνακας με τα 25 λαμπρότερα αστέρια του ουρανού. Δίνεται επίσης το λατινικό τους όνομα, ο αστερισμός όπου ανήκουν, φαινόμενη και απόλυτη λαμπρότητα καθώς και η απόστασή τους σε έτη φωτός Όνομα Λατ. Όνομα Αστερισμός Φ. Μέγεθος Απ. Μέγεθος Απόσατση (LY*) 1. Σείριος Sirius α Μεγάλου Κυνός -1,46 +1,4 8,7 2. Κάνωβος Canopus α Τρόπιδος -0,72 -4,7 1200 3. Ρίγκελ Κενταύρου Rigel Kentaurus α Κενταύρου -0,27 +4,3 4,3 4. Αρκτούρος Arcturus α Βοώτη -0,04 -0,2 36 5. Βέγα Vega α Λύρας 0,03 +0,5 26 6. Αιξ Capella α Ηνίοχου 0,08 -0,6 42 7. Ρίγκελ Rigel β Ωρίωνα 0,1 -7,0 910 8. Προκύων Procyon α Μικρού Κυνός 0,38 +2,7 11,3 9. Αχερνάρ Achernan α Ηριδανού 0,5 -2,2 85 10. β Κενταύρου β Centauri β Κενταύρου 0,6 -3,5 460 11. Αλταίρ Altair α Αετού 0,77 +2,3 16 12. Μπετελγκέζ Betelgeuse α Ωρίωνα 0,57v -6,0 310 13. Αλδεβαράν Aldebaran α Ταύρου 0,9 68 14. Α σταυρού α Crucis α Σταυρού 0,9 -3,5 369 15. Αντάρης Antares α Σκορπιού 0,98 -4,7 330 16. Στάχυς Spica α Παρθένου 1 -3,4 260 17. Πολυδεύκης Pollux β Διδύμων 1,1 +1,0 36 18. Φομαλχούτ Fomalhaut α Νότιου Ιχθύος 1,2 +1,9 22 19. Ντένεμπ Deneb α Κύκνου 1,3 -7,3 1600 20. β Σταυρού β Crucis β Σταυρού 1,31 570 21. Βασιλίσκος Regulus α Λέοντος 1,4 -0,4 85 22. Αδάρα Adhara ε Μεγάλου Κυνός 1,5 -5,0 490 23. Κάστωρ Castor α Διδύμων 1,6 +0,8 45 24. λ Σκορπιού Shaula λ Σκορπιού 1,63 -3,4 988 25. Μπελατρίξ Bellatrix γ Ωρίωνα 1,66 -3,3 213 *LY: Light Years (έτη φωτός)

Ο νυχτερινός ουρανός είναι ένα θαυμάσιο θέαμα ακόμα και με γυμνά μάτια. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι για χιλιάδες χρόνια πριν την εφεύρεση του τηλεσκοπίου γοήτευε τους λαούς του κόσμου που τον παρατηρούσαν μόνο διά γυμνού οφθαλμού! Ακόμα και σήμερα ο ουρανός δεν είναι μόνο για αυτούς που διαθέτουν κιάλια ή τηλεσκόπια. Το να μάθετε, μάλιστα, τα βασικά μυστικά του ουρανού, τα είδη των ουράνιων αντικειμένων, την θέση τους και τις κινήσεις τους είναι μια γνώση που περνάει μέσα από την παρατήρηση του ουρανού δια γυμνού οφθαλμού. Ας δούμε, λοιπόν, όλα αυτά τα θαυμαστά πράγματα που μπορεί κανείς να παρατηρήσει στον ουρανό χωρίς οπτικά βοηθήματα! Αστέρια και Αστερισμοί Μα βέβαια! Το πρώτο πράγμα που αντιλαμβάνεται κανείς μόλις σηκώσει το βλέμμα του προς τον νυχτερινό ουρανό είναι τα αστέρια. Μερικές χιλιάδες από αυτά είναι ορατά με τα γυμνά μάτια. Στις πόλεις, βέβαια, δεν είναι ορατά τόσα πολλά παρά μονάχα τα πιο λαμπρά. Ωστόσο, τα πιο λαμπρά από τα αστέρια είναι και τα πιο ενδιαφέροντα. Γιατί; Διότι ενώνοντάς τα με φανταστικές γραμμές σχηματίζουν τους πασίγνωστους αστερισμούς όπως η Μεγάλη Αρκτος και ο Λέων! Το πιο συναρπαστικό κομμάτι της παρατήρησης δια γυμνού οφθαλμού είναι, ίσως, να μπορεί κανείς να αναγνωρίζει τα πιο λαμπρά αστέρια με τα ονόματά τους και να αναγνωρίζει τους αστερισμούς τους οποίους σχηματίζουν. Στο αντίστοιχο κομμάτι του AstroVox θα μάθετε τα βασικά στοιχεία. Ο αστερισμός του Ωρίωνα Ο πλανήτης Κρόνος Πλανήτες Οι πιο πολλοί όταν τους δουν στον ουρανό θα τους περάσουν για απλά αστέρια. Ωστόσο, με λίγη προσοχή ξεχωρίζουν από το χαρακτηριστικό τους ότι δεν τρεμοπαίζουν όπως τα υπόλοιπα αστέρια. Οι πιο λαμπροί από τους πλανήτες, μάλιστα, όπως η Αφροδίτη και ο Δίας είναι πιο λαμπροί από όλα τα άλλα αστέρια Οι πλανήτες είναι αντικείμενα πολύ πιο κοντινά μας από τα αστέρια καθώς ανήκουν στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Η λαμπρότητά τους μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή καθώς και η θέση τους οπότε ο εντοπισμός τους απαιτεί καλή ενημέρωση! Στην σελίδα για τους πλανήτες θα δείτε πώς μπορείτε να εντοπίσετε τους 5 πλανήτες που είναι ορατοί δια γυμνού οφθαλμού. Ο Γαλαξίας μας Για να τον δείτε, θα χρειαστείτε αρκετά σκοτεινό ουρανό. Δυστυχώς δύσκολα φαίνεται πια στις πόλεις. Ο Γαλαξίας μοιάζει με μια συνεχή φωτεινή ζώνη, στο χρώμα του γάλακτος (από όπου πήρε και το όνομά του) που εκτείνεται κατά μήκος του ουρανού. Αποτελείται από πάρα πολλά αστέρια μαζί, ωστόσο δια γυμνού οφθαλμού δεν μπορεί κανείς να τα ξεχωρίσει. Οι γαλαξίες είναι τεράστιες ομάδες από δισεκατομμύρια αστέρια. Με το τηλεσκόπιο μπορούμε να δούμε και άλλους μακρινούς γαλαξίες που είναι όμως πολύ αμυδροί στόχοι διά γυμνού οφθλαμού. Ο Γαλαξίας Δορυφόρος intelsat Τεχνητοί Δορυφόροι Παρόλο που οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν, πολλοί από τους εκατοντάδες τεχνητούς δορυφόρους που γυρίζουν γύρω από την γη είναι ορατοί με γυμνά μάτια. Αν και δεν είναι φυσικά στοιχεία του ουρανού δεν παύουν να είναι ένα όμορφο θέαμα καθώς διατρέχουν με μεγάλη ταχύτητα τον ουρανό. Πολλοί που τους βλέπουν για πρώτη φορά αναρωτιόνται για το τί αντικείμενα να είναι. Παλιότερα, ο λαμπρότερος δορυφόρος ήταν ο διαστημικός σταθμός Μιρ. Τώρα πια, την θέση αυτή έχει πάρει ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός. Οι κινήσεις τους είναι γνωστές και πλέον εύκολα γίνονται οι προβλέψεις για το πότε αυτοί θα περάσουν πάνω από κάθε τόπο ώστε να είναι δυνατή η παρατήρησή τους. Βροχές Διαττόντων Περιστασιακά, μεγάλες ποσότητες από σωμάτια που περιφέρονται στο ηλιακό μας σύστημα συναντούν στο δρόμο τους την Γη. Μόνο τα πιο μεγάλα από αυτά πέφτουν στην επιφάνεια της Γης ως μετεωρίτες. Οι υπόλοιποι, λόγω της μεγάλης ταχύτητας με την οποία κινούνται, καίγονται με την είσοδο στην ατμόσφαιρα αφήνοντας πίσω τους μια λαμπερή ουρά, αυτό που είναι κοινώς γνωστό ως "αστέρι που πέφτει". Οταν το φαινόμενο αυτό παρατηρείται μαζικά, έχουμε την βροχή διαττόντων. Οι βροχές διαττόντων συμβαίνουν αρκετές φορές το χρόνο σε γνωστές ημερομηνίες. Καμιά φορά είναι δύσκολη η πρόβλεψη για το πόσους διάττοντες μπορεί να δει κανείς και ποιας λαμπρότητας οπότε ο μόνος τρόπος είναι η παρατήρηση! Κάποιες από τις πιο γνωστές ετήσιες βροχές διαττόντων είναι οι Λεοντίδες και οι Περσείδες. Εικόνα από την βροχή διαττόντων των Λεοντιδών Ολική Εκλειψη Ηλίου Εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης Το πασίγνωστο φαινόμενο των εκλείψεων συγκεντρώνει την μεγαλύτερη δημοσιότητα από τα μέσα ενημέρωσης και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους πολίτες τόσο για το εντυπωσιακό θέαμα όσο και για την σπανιότητά του! Οι εκλείψεις ηλίου είναι ιδιαίτερα σπάνιες, πολλοί από μας δεν θα δούμε ποτέ μια ολική έκλειψη ηλίου. Αντίθετα, οι εκλείψεις σελήνης είναι πιο συχνές και όλοι μας θα δούμε αρκετές από αυτές. Στο αντίστοιχο τμήμα του AstroVox θα μάθετε πότε θα γίνει η επόμενη έκλειψη!