Δροσος Γεωργιος

Roscosmos
Soyuz-5: Δοκιμή Πυρός Πρώτου Σταδίου
Σήμερα, το Κέντρο Επιστημονικών Δοκιμών της Πυραυλικής και Διαστημικής Βιομηχανίας πραγματοποίησε μια δοκιμή πυρός εδάφους του πρώτου σταδίου του πυραύλου Soyuz-5.
Κύρια σημεία της δοκιμής
— χρησιμοποιήθηκε ο κινητήρας RD-171MV με 800 τόνους ώσης
— εξαρτήματα: κηροζίνη και υγρό οξυγόνο
— διάρκεια: 160 δευτερόλεπτα
Δοκιμάστηκε η αλληλεπίδραση των ενσωματωμένων συστημάτων.
Το στάδιο είναι επίσης το πρώτο στάδιο ενός πολλά υποσχόμενου πυραύλου υπερβαρείας κατηγορίας.
Οι σημερινές δοκιμές ανοίγουν το δρόμο για την εκτόξευση του Soyuz-5 από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ αργότερα φέτος.
Αύριο θα δημοσιεύσουμε ένα βίντεο της δοκιμής. Θα είναι ισχυρό!
https://vk.com/roscosmos?w=wall-30315369_593988

Πώς το Λαύριο απαλλάχθηκε από το αρσενικό.

Το παραδειγματικό έργο βιομηχανικής απορρύπανσης ολοκληρώθηκε στο Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο από τους επιγόνους του Κωνσταντίνου Κονοφάγου - Η Λαυρεωτική διασώζεται από το χημικό κατάλοιπο της μεταλλευτικής επεξεργασίας που ασφαλίστηκε σε ειδικό «καταφύγιο».Καθώς το αυτοκίνητο κατεβαίνει τον σκαμμένο στον βράχο «σαλιγκαρωτό» δρόμο, η απόκοσμη ατμόσφαιρα δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται κανείς σε σκηνικό ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Ή ίσως, πολεμικής ταινίας αφού ο τελικός προορισμός – ένα ευρύ πλάτωμα 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους – θα μπορούσε κάλλιστα να λειτουργήσει ως καταφύγιο. Κατά μία έννοια, ο χώρος αυτός, ο οποίος βρίσκεται στο Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκου Λαυρίου (ΤΠΠΛ), είναι καταφύγιο. Μόνο που δεν προορίζεται για ανθρώπους, αλλά για περισσότερους από 2 τόνους αρσενικού, το οποίο φυλάσσεται σε μπλε και κίτρινα βαρέλια ερμητικά κλειστά και κλειδωμένα πίσω από μεταλλικούς φράχτες που φτάνουν μέχρι την οροφή.Πού βρέθηκε όμως τόσο αρσενικό – το άχρωμο και άοσμο χημικό που σκότωσε τη Μαντάμ Μποβαρί αλλά και διάφορα άλλα υπαρκτά και μυθιστορηματικά πρόσωπα – και πώς έφτασε στο προσφάτως δημιουργημένο «καταφύγιό» του;

Αρχαία ιστορία

Αν για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα έπρεπε να πιάσει κανείς την ιστορία από την αρχή, θα έπρεπε να πάει δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν, τότε που τα ορυχεία του Λαυρίου συνέβαλαν στην ευημερία των Αθηναίων και εν πολλοίς χρηματοδότησαν τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Αυτά τα ορυχεία «ανέστησε» κατά τον 19ο αιώνα ο ιταλός μεταλλειολόγος Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρι (Jean Batist Serpieri, 1832-1897) ιδρύοντας τη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου (ΓΕΜΛ) με έδρα το Παρίσι.Η επαναλειτουργία των ορυχείων και η προσέλκυση εργατών σε αυτά οδήγησε στην ανάπτυξη της πόλης του Λαυρίου στα πέριξ του βιομηχανικού συγκροτήματος που δημιουργήθηκε για την επεξεργασία των μεταλλευμάτων. Η εταιρεία λειτούργησε για πάνω από έναν αιώνα παράγοντας μόλυβδο και προϊόντα μολύβδου και έληξε οριστικά τις δραστηριότητές της το 1982.Μετά από μακροχρόνιες διαβουλεύσεις, το βιομηχανικό συγκρότημα, το οποίο εκτείνεται σε περισσότερα από 200 στρέμματα, πέρασε στο Ελληνικό Δημόσιο και για την ακρίβεια στο υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο ανέθεσε την αποκατάσταση και επαναλειτουργία του ως «Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου, ΤΠΠΛ» στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) στα μέσα της δεκαετίας του 1990.Οπως πιθανότατα έχουν διαπιστώσει ιδίοις όμμασι οι χιλιάδες επισκέπτες του Πάρκου, η απόφαση υπήρξε σοφή! «Το ΕΜΠ διέθετε και διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία και το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό που μπορεί να επιβλέψει το έργο της συντήρησης και αποκατάστασης του χώρου, έργο το οποίο συνεχίζεται μέχρι σήμερα» μας είπε ο πρύτανης του ΕΜΠ κ. Ιωάννης Χατζηγεωργίου.

Πρωτοποριακό έργο

Το πλέον πρόσφατα αποκατεστημένο κτίριο του Πάρκου, ονομάζεται κτίριο Κονοφάγου και μαζί με το υπόγειο «καταφύγιο» του αρσενικού συνιστά προσφορά ανυπολόγιστης αξίας στη Λαυρεωτική. Βλέπετε, το αρσενικό βρισκόταν στο κτίριο Κονοφάγου για δεκαετίες, κάτι που συνιστούσε τεράστιο περιβαλλοντικό κίνδυνο με απρόβλεπτες συνέπειες.Ολα άρχισαν στα τέλη της δεκαετίας του 1940, όταν ο αρχιμηχανικός της ΓΕΜΛ, καθηγητής και μετέπειτα πρύτανης του ΕΜΠ Κωνσταντίνος Κονοφάγος (1912-1989) παρατήρησε ότι οι εργάτες αρρώσταιναν και πέθαιναν με μεγαλύτερη συχνότητα και σε νεαρότερη από το αναμενόμενο ηλικία.Απέδωσε το γεγονός στις εισπνοές των καπναερίων της επεξεργασίας των μεταλλευμάτων και «σχεδίασε ένα κτίριο φίλτρο για την κατακράτηση των επικίνδυνων ρύπων» μας είπε ο κ. Δημήτρης Καλιαμπάκος, καθηγητής του ΕΜΠ και αντιπρόεδρος του ΤΠΠΛ, εξηγώντας ότι «επρόκειτο για ένα πολύ πρωτοποριακό έργο με ιδιαιτέρως ευφυή σύλληψη: τα καπναέρια διοχετεύονταν μέσα από ειδικά σχεδιασμένες σήραγγες στο κτίριο όπου εξαναγκάζονταν να περνούν διά μέσου πάνινων φίλτρων τα οποία συγκρατούσαν τους επικίνδυνους ρύπους. Αυτό το κτίριο ειδικού σκοπού έσωσε κυριολεκτικά τους κατοίκους του Λαυρίου και αποτέλεσε ένα από τα πρώτα έργα περιβαλλοντικής προστασίας στην Ελλάδα».

Ωρολογιακή βόμβα

Ενας από τους κύριους ρύπους που συγκρατούνταν στο κτίριο-φίλτρο ήταν το αρσενικό, η ποσότητα του οποίου έβαινε συνεχώς αυξανόμενη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της εταιρείας. Ετσι, όταν οι εγκαταστάσεις πέρασαν στο ΕΜΠ, η επιστημονική ομάδα που ασχολήθηκε με την καταγραφή και αποκατάσταση του συγκροτήματος διαπίστωσε ότι το κτίριο-φίλτρο, το οποίο εν τω μεταξύ είχε ονομαστεί «κτίριο Κονοφάγου» ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στον επιστήμονα που είχε προστατεύσει τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων, ήταν μια ωρολογιακή βόμβα!«Αφενός η στατικότητα του κτιρίου ήταν ανεπαρκής και αφετέρου η ποσότητα του συγκεντρωμένου αρσενικού ήταν τεράστια» μας είπε ο κ. Καλιαμπάκος, διευκρινίζοντας ότι «σύμφωνα με την οδηγία Σεβέζο (Sevezo) της ΕΕ η οποία αφορά εγκαταστάσεις που διαχειρίζονται επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα και η οποία πήρε το όνομά της από την ιταλική πόλη Σεβέζο όπου το 1976 υπήρξε ένα τεράστιο ατύχημα με διάχυση διοξινών, ποσότητα αρσενικού μεγαλύτερη των 100 κιλών ισοδυναμεί με ένα Σεβέζο και πρέπει να τυγχάνει ειδικής διαχείρισης».Με άλλα λόγια, στο κτίριο Κονοφάγου υπήρχαν ποσότητες αρσενικού ικανές να προκαλέσουν ένα ατύχημα πολλαπλάσιο εκείνου του Σεβέζο και το κτίριο κινδύνευε να καταρρεύσει! Επιπροσθέτως, όπως μας είπε ο πρύτανης κ. Χατζηγεωργίου, «το κτίριο, όπως και όλο το συγκρότημα, είχε χαρακτηριστεί μνημείο σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς, πράγμα που σήμαινε ότι η αποκατάστασή του θα έπρεπε να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις».

Η σταδιακή επίλυση του γρίφου

Αυτός ο δυσεπίλυτος γρίφος έπρεπε να λυθεί και παρά το γεγονός ότι ήδη από το 2008 αναγνωρίστηκε ο κίνδυνος που ελλόχευε και αποφασίστηκε ότι έπρεπε να ληφθούν μέτρα, απαιτήθηκαν 17 χρόνια μέχρι την ολοκλήρωση του έργου. Φυσικά, το πρώτο βήμα που έγινε ήταν να στερεοποιηθεί το κτίριο ώστε να αποσοβηθεί ο άμεσος κίνδυνος κατάρρευσής του.Περιττό δε να πούμε ότι κάθε παρέμβαση ήταν αποτέλεσμα πρότερης εμπεριστατωμένης επιστημονικής πραγματογνωμοσύνης. «Επιλέχθηκε η στατική υποστήριξη του κτιρίου να γίνει μέσω ενός μεταλλικού εξωσκελετού, ο οποίος στη συνέχεια επενδύθηκε με πλαστικό» περιέγραψε ο καθηγητής κ. Ευάγγελος Σαπουτζάκης, πρώην αντιπρύτανης Υποδομών του ΕΜΠ.Με αυτόν τον τρόπο αφενός ενισχύθηκε η στατικότητα, αφετέρου επετεύχθη η στεγανοποίηση του κτιρίου, συνθήκες απαραίτητες για να αρχίσει το έργο της απορρύπανσης, δηλαδή της ασφαλούς μεταφοράς του αρσενικού από το κτίριο Κονοφάγου στον ειδικά διαμορφωμένο για τον σκοπό αυτόν υπόγειο χώρο.Το έργο ανέλαβε εξειδικευμένη σε αυτόν τον τομέα εταιρεία και όπως εξήγησε ο εκτελεστικός διευθυντής της κ. Σίμος Γεωργιάδης «εκτός από την άρτια εκτέλεση του έργου αυτού καθαυτού, υπήρξε κύριο μέλημά μας η ασφάλεια των εργαζομένων και η προστασία του περιβάλλοντος. Για τον σκοπό αυτόν ακολουθήθηκαν τα πρωτόκολλα που προβλέπονται από το ΕΛΙΝΥΑΕ (Ελληνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία). Οι εργαζόμενοι εξετάστηκαν ιατρικά στην αρχή του έργου και εξετάζονταν σε εβδομαδιαία βάση καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών. Ομοίως πραγματοποιούσαμε συχνές μετρήσεις των υδάτων και του αέρα».Με ιδιαίτερη χαρά και υπερηφάνεια ο κ. Γεωργιάδης μάς μετέφερε ότι ούτε οι εργαζόμενοι στον χώρο – οι οποίοι βεβαίως φορούσαν εκείνες τις στολές που παραπέμπουν σε αστροναύτες – ούτε το περιβάλλον κινδύνευσαν από τις εργασίες απορρύπανσης. Και βεβαίως κανείς δεν κινδυνεύει πια καθώς το κτίριο Κονοφάγου παραδόθηκε καθαρό και το αρσενικό θα παραμείνει στο «καταφύγιό» του (ασφαλές και ακίνδυνο) για όσο χρειαστεί: ίσως για εκατοντάδες χρόνια, ίσως και λιγότερα μέχρι η επιστήμη να βρει τρόπους να το αξιοποιήσει ή να το εξουδετερώσει.

Παράδοση πρωτοπορίας και προσφοράς

Συνολικά το έργο της απορρύπανσης υπήρξε ιδιαίτερα πρωτοποριακό καθώς χρειάστηκε να υιοθετηθούν καινοτομίες που αναπτύχθηκαν ειδικά για αυτόν τον σκοπό. «Η απορρύπανση του κτιρίου χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία, εφευρετικότητα και καινοτομία όσον αφορά τη σύλληψη, την εκτέλεση και τη μεθοδολογία. Το έργο αποτέλεσε πρωτοπόρο εγχείρημα τεχνικής παρέμβασης, μοναδικό ίσως για τα παγκόσμια δεδομένα» μας είπε ο κ. Χατζηγεωργίου. Πράγματι, το έργο θεωρείται σήμερα παράδειγμα προς μίμηση, όπως πιστοποιείται από το γεγονός της επίσκεψης ειδικού κλιμακίου της ΕΕ με σκοπό την «αντιγραφή» του σε άλλες περιπτώσεις.Το σημαντικό αυτό έργο περιβαλλοντικής προστασίας φαίνεται πως είναι συνυφασμένο με το «DNA» του Πολυτεχνείου. «Για όλα τα μέλη της μεγάλης κοινότητας του ΕΜΠ έχει ιδιαίτερη σημασία η επιστήμη και η τεχνολογία να τίθενται στην υπηρεσία των πιο άμεσων κοινωνικών προβλημάτων» μας είπε ο κ. Καλιαμπάκος, ενώ ο κ. Χατζηγεωργίου σημείωσε ότι «για την ολοκλήρωση του έργου εργάστηκαν δεκάδες άνθρωποι, καθηγητές, επιστήμονες και ερευνητές και φυσικά στελέχη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Ιδρύματος ακολουθώντας μια μακρά παράδοση του ΕΜΠ. Οι δάσκαλοί μας, μας ενέπνευσαν τα ιδανικά της ανιδιοτελούς παροχής υπηρεσίας με κοινωνικό αντίκτυπο. Αυτή είναι η παράδοση και η κληρονομιά μας, την οποία όλοι εμείς οι άνθρωποι του Πολυτεχνείου υπηρετούμε με συνέπεια».Πράγματι, το κτίριο-φίλτρο δημιουργήθηκε από τον Κωνσταντίνο Κονοφάγο (ο οποίος ήταν επίσης ο πρύτανης που δεν επέτρεψε την είσοδο των τανκς στο Πολυτεχνείο) για να προστατευθεί η υγεία των εργατών και των κατοίκων του Λαυρίου. Τον ίδιο ακριβώς σκοπό υπηρέτησαν και οι σημερινοί επίγονοί του στο ΕΜΠ απορρυπαίνοντας και παραδίδοντας καθαρό το κτίριο Κονοφάγου.

Ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος και τα κατοχικά συσσίτια

Ο τάφος του Κωνσταντίνου Κονοφάγου, καθηγητή και πρύτανη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αλλά και υπουργού της πρώτης μεταπολιτευτικής κυβέρνησης, δεν βρίσκεται στον Α΄ Νεκροταφείο, όπως θα ήταν ίσως αναμενόμενο. Κατόπιν δικής του επιθυμίας ο Κονοφάγος ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στο Θορικό του Λαυρίου, ο δε τάφος του κατασκευάστηκε από σωρούς χοντρής σκουριάς προερχόμενους από την καμινεία του εργοστασίου της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (ΓΕΜΛ) της δεκαετίας του 1940. Στο ίδιο κοιμητήριο είχε ενταφιαστεί (το 1942) και ο πρώτος εργάτης που πέθανε από πείνα στις εγκαταστάσεις της ΓΕΜΛ.Τα παραπάνω βρίθουν συμβολισμών καθώς δείχνουν ότι ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος ήθελε να ταφεί εκεί όπου ωρίμασε ως επιστήμονας και ως άνθρωπος.Αλλά, ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Ο χειμώνας του μεγάλου λιμού (1941-1942) έπληξε ιδιαιτέρως το Λαύριο, η οικονομία του οποίου στηριζόταν στη ΓΕΜΛ και ως εκ τούτου δεν διέθετε γεωργική παραγωγή. Η κατάσταση είχε δυσκολέψει ήδη από τον Μάιο του 1941, όταν η εταιρεία τέθηκε υπό γερμανική κατοχή και στους εργάτες δόθηκε η «επιλογή» είτε να παραμείνουν στην εταιρεία με μισθούς πείνας είτε να μεταφερθούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η ομάδα των έντεκα και η μαύρη αγορά!

Αρχιμηχανικός της εταιρείας ήταν ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος και γενικός διευθυντής ο βελγικής καταγωγής μεταλλειολόγος Μορίς Μπρεμέρ (Maurice Bremmer). «Ο Κονοφάγος, λίγο πριν την άφιξη των κατακτητών – και ειδικότερα ενός ιταλικού αποσπάσματος καραμπινιέρων – πείθει τον Μπρεμέρ (ο οποίος, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, ήταν μέλος της Γαλλικής Αντίστασης και ως εκ τούτου πείστηκε αμέσως!) να αποκρύψουν το γεγονός ότι κάποια από τα απορρίμματα της μεταλλευτικής παραγωγής μολύβδου περιείχαν ασήμι» μας είπε ο κ. Δημήτρης Καλιαμπάκος, καθηγητής του ΕΜΠ και αντιπρόεδρος του Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου, προσθέτοντας: «Οταν λοιπόν ενέσκηψε ο λιμός, ο Κονοφάγος αντιλαμβάνεται ότι ο μόνος τρόπος να σωθεί ο πληθυσμός του Λαυρίου ήταν το να παραχθεί ασήμι από αυτά τα δήθεν απορρίμματα».Βεβαίως, από τη σκέψη ως την πράξη υπάρχει μια απόσταση, πολύ περισσότερο δε όταν όλα πρέπει να γίνουν με άκρα μυστικότητα και παρά τις τεράστιες ελλείψεις. «Του έλειπαν οι εγκαταστάσεις, του έλειπαν τα αναλώσιμα και του έλειπε η πρώτη ύλη. Ηταν όμως εξαιρετικός επιστήμονας. Ετσι, μετά από προσπάθειες 4,5 μηνών επινοεί μια μέθοδο η οποία ήταν αφενός αποδοτική και αφετέρου φιλική προς το περιβάλλον καθώς δεν απαιτούσε υψηλές θερμοκρασίες, ούτε πολλά και εξεζητημένα αντιδραστήρια» εξήγησε ο κ. Καλιαμπάκος και συνέχισε: «Συγκροτείται λοιπόν η περίφημη ομάδα των έντεκα, μεταξύ των οποίων ο Κονοφάγος, ο Μπρεμέρ αλλά και δύο εργάτες της καμινείας των οποίων τα ονόματα δεν σώζονται, και αρχίζουν να παράγουν ασήμι κάτω από τη μύτη των κατακτητών. Εννοείται ότι εργάζονται μόνο τις νύχτες!».Φυσικά οι κίνδυνοι δεν σταματούσαν με την παραγωγή. Με άκρα μυστικότητα το ασήμι (σε μορφή πλακιδίων) μεταφέρεται από τον Μπρεμέρ στην ελβετική πρεσβεία, στους χώρους της οποίας φιλοξενούνταν ο Ερυθρός Σταυρός. Το ασήμι πωλούνταν σε μαυραγορίτη της εποχής και τα χρήματα παραδίδονταν στον Ερυθρό Σταυρό ώστε να εξασφαλισθούν τα συσσίτια τα οποία έσωσαν αρχικά τα παιδιά του Λαυρίου και στη συνέχεια τους ενηλίκους.Η μέθοδος Κονοφάγου, η οποία για την παραγωγή ασημιού χρησιμοποιεί λιγνίτη, σόδα και θαλασσινό αλάτι, υιοθετήθηκε ευρέως μετά τον πόλεμο και αξιοποιείται μέχρι σήμερα! Είναι δε αξιοσημείωτο το γεγονός ότι καθώς η ΓΕΜΛ δε παρήγε στο Λαύριο ασήμι (έστελνε ένα αργυρούχο κράμα για περαιτέρω επεξεργασία στη Γαλλία), το παραγόμενο στα κρυφά ασήμι από την ομάδα των έντεκα ήταν το πρώτο που παρήχθη στο Λαύριο μετά από δύο και πλέον χιλιετίες! Και αυτό θα πρέπει σίγουρα να ευχαρίστησε τον Κονοφάγο, ο οποίος ήταν «ο άνθρωπος που ξανάφερε στο προσκήνιο το αρχαίο Λαύριο» μας είπε ο κ. Καλιαμπάκος, εξηγώντας ότι το βιβλίο του Κονοφάγου «Αρχαίο Λαύριο» «ανέδειξε τη σύνδεση της αρχαίας δραστηριότητας που έκανε την αρχαία Αθήνα οικονομικά ισχυρή με τη σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα, η οποία συνέβαλε στην 1η και 2η βιομηχανική επανάσταση στην Ελλάδα».

https://www.tovima.gr/2025/10/12/science/pos-to-layrio-apallaxthike-apo-to-arseniko/

«ΔΑΙΔΑΛΟΣ»: Η Ελλάδα περνά στην εποχή των υπερυπολογιστών.

Η «κόκκινη γραμμή» του ΝΟΚ, στον αέρα ο υπερυπολογιστής Δαίδαλος

Με δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων που μέχρι χθες φάνταζαν ασύλληπτα για τα ελληνικά δεδομένα, ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ ανοίγει τον δρόμο σε επαναστατικές εφαρμογές που αγγίζουν κάθε πτυχή της επιστήμης, της οικονομίας και της κοινωνίας.Το όνομα «ΔΑΙΔΑΛΟΣ» δεν επιλέχθηκε τυχαία για τον νέο ελληνικό υπερυπολογιστή, που εγκαινιάστηκε πρόσφατα. Ο μυθικός αρχιτέκτονας και εφευρέτης συμβολίζει την ευφυΐα, την εφευρετικότητα, αλλά και την τόλμη που απαιτούνται σήμερα για την είσοδο μιας χώρας στον παγκόσμιο χάρτη της υψηλής τεχνολογίας.Η δημιουργία του ΔΑΙΔΑΛΟΥ αποτελεί μια σπουδαία τομή για την Ελλάδα, καθώς σηματοδοτεί τη μετάβασή της από την ψηφιακή ουρά στην τεχνολογική πρωτοπορία. Με δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων που μέχρι χθες φάνταζαν ασύλληπτα για τα ελληνικά δεδομένα, ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ ανοίγει τον δρόμο σε επαναστατικές εφαρμογές που αγγίζουν κάθε πτυχή της επιστήμης, της οικονομίας και της κοινωνίας.Ο υπερυπολογιστής, που στεγάζεται σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις και αποτελεί αποτέλεσμα συνεργασίας ελληνικών πανεπιστημίων, ερευνητικών φορέων και διεθνών εταίρων, είναι ένας επιταχυντής γνώσης που θα μεταμορφώσει άμεσα τις δυνατότητες έρευνας και καινοτομίας της χώρας. Από την ιατρική και την πρόγνωση φυσικών καταστροφών μέχρι τη ναυτιλία και την τεχνητή νοημοσύνη, οι δυνατότητες που ανοίγονται είναι πρακτικά απεριόριστες.Κομβικός υπήρξε ο ρόλος της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, η οποία συντονίζει την Επιτροπή για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην Ελλάδα. Η συμβολή της στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του ΔΑΙΔΑΛΟΥ ενισχύει τη στρατηγική θέση της χώρας στον διεθνή ανταγωνισμό, αποδεικνύοντας ότι η οργανωμένη προσέγγιση και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός αποτελούν κλειδιά επιτυχίας.Πέρα από τις προφανείς τεχνολογικές δυνατότητες, ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ έρχεται ως μια δυναμική απάντηση στο brain drain. Είναι ένα μήνυμα προς τους νέους επιστήμονες, που πλέον έχουν ένα πολύτιμο εργαλείο για να εξελίξουν και να αξιοποιήσουν τις ιδέες τους εντός συνόρων. Αντίστοιχα, καθιστά τη χώρα έναν υπολογίσιμο παίκτη στην ευρωπαϊκή ψηφιακή ατζέντα, προσφέροντας πολύτιμο κεφάλαιο στον ευρωπαϊκό σχεδιασμό υπερυπολογιστικής δύναμης.Ασφαλώς, η πρόκληση τώρα βρίσκεται στην αποτελεσματική αξιοποίηση του ΔΑΙΔΑΛΟΥ. Το στοίχημα δεν είναι απλά τεχνολογικό, είναι βαθιά θεσμικό και κοινωνικό. Η Ελλάδα πρέπει να δείξει την απαραίτητη ωριμότητα και διορατικότητα, ώστε να εντάξει αυτό το επίτευγμα στο στρατηγικό της σχέδιο, αποφεύγοντας λάθη του παρελθόντος, όπου μεγάλες τεχνολογικές υποδομές παρέμεναν ανεκμετάλλευτες ή υποχρησιμοποιούνταν.Η παρουσία του ΔΑΙΔΑΛΟΥ αποτελεί, λοιπόν, όχι απλά ένα τεχνολογικό γεγονός, αλλά έναν καταλύτη, που μπορεί και πρέπει να μεταβάλει τη νοοτροπία της χώρας μας προς το καλύτερο. Μια Ελλάδα με αυτοπεποίθηση που βλέπει μακριά, που καινοτομεί και που μπορεί να δώσει λύσεις σε σύνθετα προβλήματα, όχι μόνο για τον εαυτό της, αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα.Ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ είναι εδώ, η Ελλάδα μόλις ξεκίνησε να πετάει ψηλά. Ας μην εγκλωβιστούμε στον λαβύρινθο των αμφιβολιών και των μικρών προσδοκιών. Ας βρούμε, όπως ο μυθικός του εμπνευστής, την έξοδο προς την καινοτομία και την πρόοδο.

Ο «Δαίδαλος» θα είναι 150 φορές ισχυρότερος από τον υπάρχοντα ελληνικό υπερυπολογιστή ARIS, με ισχύ 89 PetaFlops, κατατάσσοντάς τον ανάμεσα στα 20 κορυφαία συστήματα παγκοσμίως! Το έργο, με συνολικό προϋπολογισμό 59 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον ευρωπαϊκό οργανισμό EuroHPC JU.

*Ο Γιαννης Μαστρογεωργίου είναι Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Συντονιστής Επιτροπής Τεχνητής Νοημοσύνης

https://www.tovima.gr/2025/03/25/to-vima-intelligence/daidalos-i-ellada-perna-stin-epoxi-ton-yperypologiston/

Στο Λαύριο ο Φάρος της Ελλάδας στην ΑΙ

Ενα από τα πρώτα δεκατρία «εργοστάσια» ΤΝ στην Ευρώπη ετοιμάζεται στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο και στο κτίριο του πρώην Ηλεκτρικού Σταθμού που διαχειρίζεται το ΕΜΠ, βάζοντας τη χώρα στους «παίκτες» των νέων τεχνολογιών.Χτίζοντας τον «Φάρο» της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), η «μικρή» Ελλάδα επιχειρεί να κάνει ένα παγκόσμιο τεχνολογικό άλμα, καθοδηγώντας με ασφάλεια πολίτες, πανεπιστήμια, ερευνητές και επιχειρήσεις μέσα στο «δαιδαλώδες» και απαιτητικό τοπίο της ψηφιακής τεχνολογίας.Με συνολική επένδυση κοντά στα 100 εκατ. ευρώ (από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους), η χώρα αποκτά υποδομές διεθνούς εμβέλειας που αναμένεται σύντομα να την καταστήσουν πρωτοπόρο στην ψηφιακή εποχή, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.Η Ελλάδα συγκαταλέγεται ήδη στην πρώτη ταχύτητα των χωρών της Ευρώπης που έχουν δρομολογήσει την κατασκευή εργοστασίου ΤΝ, ενώ ταυτόχρονα αποκτά έναν καινούργιο πανίσχυρο εθνικό υπερυπολογιστή που θα είναι 150 φορές ισχυρότερος από τον υφιστάμενο, έχοντας τη δυνατότητα να εκτελεί έως και ογδόντα εννέα τετράκις εκατομμύρια πράξεις κινητής υποδιαστολής ανά δευτερόλεπτο (89 Pflops)!Το εργοστάσιο ΤΝ «Pharos» και ο υπερυπολογιστής «Δαίδαλος» θα εγκατασταθούν μαζί στην «πολύτιμη» λαυρεωτική γη, στο μέρος χάρη στο οποίο η χώρα πέτυχε κάποτε τη μετάβασή της στη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση και που ο Αισχύλος, παλαιότερα, επαινούσε για την «ασημένια φλέβα» που έρεε στα σπλάχνα του (εννοώντας τον ορυκτό του πλούτο).Συγκεκριμένα, στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου και στο ιστορικό κτίριο του πρώην Ηλεκτρικού Σταθμού που διαχειρίζεται το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ετοιμάζονται ήδη οι νέες εγκαταστάσεις που θα πρωταγωνιστήσουν και στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση της χώρας – εκείνης των υπολογιστικών συστημάτων και της ΤΝ. Το άδειο σήμερα κτίριο βιομηχανικής κληρονομιάς πρόκειται να αναδιαμορφωθεί εκ βάθρων, με υδρόψυκτα συστήματα κλιματισμού και υπερσύγχρονους σταθμούς τροφοδοσίας.Το σχέδιο για το εργοστάσιο «Pharos» και τον υπερυπολογιστή «Δαίδαλο» έχει ολοκληρωθεί, οι συμβάσεις υλοποίησης έχουν υπογραφεί, η χρηματοδότηση έχει εξασφαλιστεί και μόλις δόθηκε το σήμα για την έναρξη των έργων, εξάπτοντας τη φαντασία για τις δυνατότητες που πρόκειται να ξεκλειδώσουν τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στην κοινωνία. Δυνατότητες, οι οποίες αφορούν τομείς όπως είναι η κλιματική αλλαγή, οι ιατρικές εξετάσεις, η γλώσσα, οι δικαστικές αποφάσεις και οι φυσικοί πόροι.

Ο «Pharos»

Ειδικότερα, ο «Pharos» είναι ένα από τα πρώτα 13 «εργοστάσια» ΤΝ στην Ευρώπη και αποτελεί μια πρωτοβουλία στρατηγικής σημασίας, καθώς ενισχύει την ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη αξιόπιστων εφαρμογών ΤΝ και την προώθηση της καινοτομίας, με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Συγκαταλέγεται στα «εργοστάσια» ΤΝ που προωθεί στρατηγικά η Ευρωπαϊκή Ενωση, στο πλαίσιο τόνωσης της καινοτομίας, αλλά και μείωσης της εξάρτησης από τους κολοσσούς της Αμερικής και της Κίνας.Το ελληνικό «εργοστάσιο» ΤΝ, που υλοποιείται παράλληλα με αντίστοιχα projects σε Αγγλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία και αλλού, θα παρέχει υπολογιστική ισχύ, προηγμένα εργαλεία ΤΝ, δεδομένα μεγάλου όγκου και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, δημόσιους φορείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτόν, θα αναπτυχθούν εφαρμογές ΤΝ κυρίως στους τομείς της Υγείας, της Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, καθώς και στο πεδίο της Βιώσιμης Ανάπτυξης.Θα λειτουργεί όπως ένα εργοστάσιο, μόνο που δεν θα εργάζονται άνθρωποι, αλλά αμέτρητα υπολογιστικά συστήματα επεξεργασίας και αποθήκευσης για την παραγωγή νέων μοντέλων ΤΝ και ειδικών παραγωγικών μοντέλων (Generative AI). Με απλά λόγια, θα παρέχει τη δυνατότητα παραγωγής λύσεων βασισμένων στην ΤΝ για κάθε πιθανό τομέα, ανάλογα με τις ανάγκες για τις οποίες θα αξιοποιείται κάθε φορά. Σημειωτέον, πρόσβαση στα κέντρα των υπερυπολογιστών του θα έχουν πανεπιστημιακά ιδρύματα, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, βιομηχανίες και άλλοι οικονομικοί παράγοντες.

Ο «Δαίδαλος»

Την ίδια στιγμή, ο νέος εθνικός υπερυπολογιστής «Δαίδαλος» θα λειτουργήσει ως η υπολογιστική πλατφόρμα του AI Factory «Pharos». Η αρχιτεκτονική του θα είναι αντίστοιχη των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών συστημάτων. Ο «Δαίδαλος» θα είναι 150 φορές ισχυρότερος από τον υπάρχοντα ελληνικό υπερυπολογιστή ARIS, με ισχύ 89 PetaFlops, κατατάσσοντάς τον ανάμεσα στα 20 κορυφαία συστήματα παγκοσμίως! Το έργο, με συνολικό προϋπολογισμό 59 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον ευρωπαϊκό οργανισμό EuroHPC JU.Η κατασκευή του υπολογιστή ανατέθηκε στη Hewlett Packard Enterprise (HPE) και η διαμόρφωση του χώρου στη MainSys. Η HPE έχει ένα μεγάλο μερίδιο παγκοσμίως στους υπερυπολογιστές μια και έχει εξαγοράσει την Cray, με τον «Δαίδαλο» να βασίζει τις ΑΙ δυνατότητές του στους επεξεργαστές nVidia GB200 Blackwell.

Ετοιμο σε 36 μήνες

Το έργο είναι συνολικού προϋπολογισμού 30 εκατ. ευρώ, που υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon Europe και χρηματοδοτείται κατά 50% από την Κοινή Επιχείρηση EuroHPC (EuroHPC Joint Undertaking) και κατά 50% από εθνικούς πόρους. Η υλοποίησή του ξεκινά μόλις τώρα και θα διαρκέσει συνολικά 36 μήνες.

https://www.tovima.gr/print/finance/sto-layrio-o-faros-tis-elladas-stin-ai/

Η Γη «ξεπέρασε το πρώτο κλιματικό σημείο καμπής» με θύματα τα κοράλλια.

Η κατάρρευση των κοραλλιογενών υφάλων θεωρείται πλέον μη αναστρέψιμη.

Η Γη έχει εισέλθει σε μια ζοφερή νέα κλιματική πραγματικότητα. Ο πλανήτης έχει επισήμως ξεπεράσει το πρώτο του κλιματικό σημείο καμπής. Η ασταμάτητη αύξηση της θερμότητας στους ωκεανούς έχει πλέον ωθήσει τα κοράλλια παγκοσμίως πέρα από τα όριά τους προκαλώντας πρωτοφανή μαζικό αφανισμό των υφάλων και απειλώντας τα μέσα διαβίωσης σχεδόν ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων σύμφωνα με την Έκθεση για τα Παγκόσμια Σημεία Καμπής 2025.Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο μελλοντικής υπερθέρμανσης όπου η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας δεν ξεπερνά τους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα όλοι οι ύφαλοι θερμών υδάτων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα περάσουν το σημείο χωρίς επιστροφή. Αυτό το καθιστά «μία από τις πιο επείγουσες οικολογικές απώλειες που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα» σύμφωνα με την έκθεση.«Από το 2023, έχουμε παρακολουθήσει πάνω από έναν χρόνο θερμοκρασιών που υπερβαίνουν τους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο. Η υπέρβαση του ορίου των 1,5 βαθμών Κελσίου φαίνεται πλέον σχεδόν αναπόφευκτη και μπορεί να συμβεί γύρω στο 2030. Αυτό βάζει τον κόσμο σε μια επικίνδυνη ζώνη αυξανόμενων κινδύνων και διαδοχικών σημείων καμπής» ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου ο Στιβ Σμιθ γεωγράφος στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ.Τα σημεία καμπής είναι ουσιαστικά σημεία μη επιστροφής, που ωθούν τη Γη σε ένα νέο κλιματικό καθεστώς, το οποίο με τη σειρά του προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις. Ανάλογα με το πόσο θα αυξηθεί η θερμοκρασία τις επόμενες δεκαετίες, ο κόσμος θα μπορούσε να δει:

* εκτεταμένη κατάρρευση του Αμαζονίου
* λιώσιμο των παγοκαλυμμάτων της Γροιλανδίας και της Δυτικής Ανταρκτικής
* κατάρρευση του Ατλαντικού Ρεύματος Κυκλοφορίας (AMOC), ενός ζωτικού θαλάσσιου ρεύματος που ρυθμίζει το κλίμα του πλανήτη

«Φαινόμενο ντόμινο»

Η παγκόσμια υπερθέρμανση έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια ανθεκτικότητας των κοραλλιογενών υφάλων, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Με βάση τις τρέχουσες πολιτικές, η θερμοκρασία αναμένεται να φτάσει περίπου στους 3° βαθμούς Κελσίου μέσα στις επόμενες δεκαετίες, πυροδοτώντας την κατάρρευση του παγοκαλύμματος της Δυτικής Ανταρκτικής την υποχώρηση των ορεινών παγετώνων και την αποσταθεροποίηση των ωκεάνιων ρευμάτων της Γροιλανδίας.Η τύχη του Αμαζονίου εξαρτάται τόσο από την αύξηση της θερμοκρασίας όσο και από τα ποσοστά αποψίλωσης ενώ η μελλοντική κυκλοφορία του Ατλαντικού παραμένει αβέβαιη.Έχουν περάσει δέκα χρόνια από τη Συμφωνία του Παρισιού όπου σχεδόν όλα τα κράτη του κόσμου δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ώστε να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100 ιδανικά κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου.Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Τάνια Στιλ διευθύνουσα σύμβουλος του World Wildlife Fund UK. «Βλέπουμε μια οπισθοδρόμηση των δεσμεύσεων για το κλίμα και το περιβάλλον, τόσο από κυβερνήσεις όσο και από επιχειρήσεις».Η έκθεση είναι η δεύτερη συνολική αξιολόγηση των σημείων καμπής, που δημοσιεύεται από διεθνή κοινοπραξία άνω των 200 επιστημόνων από 25 και πλέον ιδρύματα. Η ημερομηνία δημοσίευσης δεν είναι τυχαία: στις 13 Οκτωβρίου, υπουργοί από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται στο Μπελέμ της Βραζιλίας για διαπραγματεύσεις ενόψει της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP30).Το 2024 καταγράφηκαν περίπου 150 ακραία καιρικά φαινόμενα χωρίς προηγούμενο, συμπεριλαμβανομένης της χειρότερης ξηρασίας στον Αμαζόνιο. Το γεγονός ότι η διάσκεψη διεξάγεται κοντά στην «καρδιά» του τροπικού δάσους είναι μια ευκαιρία να τονιστεί το επικείμενο σημείο καμπής. Η αποψίλωση μόλις 22% του Αμαζονίου αρκεί για να μειώσει το όριο θερμοκρασίας του σημείου καμπής στους 1,5 βαθμούς Κελσίου ενώ σήμερα η αποψίλωση έχει φτάσει ήδη το 17%.

Μια αχτίδα ελπίδας

Υπάρχει, ωστόσο, και μια θετική εξέλιξη, σύμφωνα με τον Σμιθ: «Έχουμε ξεπεράσει τουλάχιστον ένα σημαντικό θετικό σημείο καμπής στο ενεργειακό σύστημα».Οι θετικές μεταβάσεις αυτές πυροδοτούν αλυσιδωτές βελτιώσεις, όπως η ταχεία διάδοση των καθαρών τεχνολογιών, των ηλεκτρικών οχημάτων και των φωτοβολταϊκών. Ταυτόχρονα, το κόστος των μπαταριών μειώνεται σημαντικά, ενισχύοντας αυτή τη δυναμική. Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι πια μόνο η μείωση των εκπομπών ή η αφαίρεση άνθρακα από την ατμόσφαιρα, επισημαίνει η Μαντζάνα Μιλκορέιτ, πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο.«Χρειαζόμαστε μια ριζική αλλαγή παραδείγματος στο πώς οι κυβερνήσεις προσεγγίζουν την κλιματική κρίση», τονίζει. Οι σημερινές πολιτικές και διεθνείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας του Παρισιού, σχεδιάστηκαν για σταδιακές, γραμμικές αλλαγές, όχι για αιφνίδιες, αλυσιδωτές κρίσεις σε πολλαπλά επίπεδα ταυτόχρονα.

Η έκθεση προτείνει άμεσες ενέργειες:

* Μείωση εκπομπών μεθανίου και μαύρου άνθρακα,
* Ενίσχυση των προσπαθειών αφαίρεσης άνθρακα από την ατμόσφαιρα,
* Βιώσιμες αλυσίδες εφοδιασμού και πολιτικές προσαρμογής για να αντιμετωπιστούν πολλαπλές κλιματικές επιπτώσεις ταυτόχρονα.

«Το μήνυμά μας είναι σαφές. Αυτό που έχουμε τώρα δεν είναι αρκετό. Το έργο είναι δύσκολο, αλλά δεν μπορούμε να αποστρέψουμε το βλέμμα μας» λέει η Μιλκορέιτ. Η ίδια ελπίζει ότι η έκθεση θα κινητοποιήσει τους πολίτες να συμμετάσχουν ενεργά είτε με συνειδητές επιλογές κατανάλωσης, είτε με τη διάδοση του μηνύματος ότι ο χρόνος για δράση είναι τώρα. «Ακόμη και το να έχει κάποιος το θάρρος να μείνει αντιμέτωπος με αυτή την πραγματικότητα είναι μια μορφή δράσης» καταλήγει.

https://www.naftemporiki.gr/green/climate/2019016/i-gi-xeperase-to-proto-klimatiko-simeio-kampis-me-thymata-ta-korallia/

Περίπου 50 χιλιάδες είδη του ζωικού βασιλείου σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης σύμφωνα με τη νέα κόκκινη λίστα.

Σημαντική αύξηση του αριθμού των ειδών, ειδικά των πτηνών, που αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Από το ντόντο έως την τίγρη της Τασμανίας πολλά επιβλητικά πλάσματα έχουν εξαφανιστεί με την πάροδο των χρόνων. Τώρα η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) προειδοποιεί ότι 48, 646 είδη ζώων ενδέχεται να ακολουθήσουν την ίδια πορεία. Η νέα έκθεση προειδοποιεί επίσης ότι η πλειονότητα (61%) των ειδών πτηνών παγκοσμίως βρίσκεται σε παρακμή μια τεράστια αύξηση σε σχέση με το 44% που βρισκόταν σε κίνδυνο το 2016.Ωστόσο υπάρχουν και ορισμένα φωτεινά σημεία στην νέα έκθεση. Ο πληθυσμός της πράσινης θαλάσσιας χελώνας έχει αυξηθεί κατά περίπου 28%, χάρη σε δεκαετίες δράσεων προστασίας. Η δρ. Γκρέθελ Αγκιλάρ γενική διευθύντρια της IUCN, δήλωσε:«Η σημερινή ενημέρωση της Κόκκινης Λίστας, που παρουσιάστηκε στο συνέδριο της IUCN στο Άμπου Ντάμπι, ρίχνει φως τόσο στις επείγουσες προκλήσεις όσο και στις τεράστιες δυνατότητες που έχουμε μπροστά μας.Ενώ είδη όπως οι αρκτικές φώκιες και πολλά πτηνά αντιμετωπίζουν αυξανόμενες απειλές, η ανάκαμψη της πράσινης χελώνας μας υπενθυμίζει ότι η διατήρηση της φύσης λειτουργεί, όταν ενεργούμε με αποφασιστικότητα και ενότητα».Η φετινή Κόκκινη Λίστα περιλαμβάνει 172,620 είδη, από τα οποία 48,646 απειλούνται με εξαφάνιση. Οι αρκτικές φώκιες αντιμετωπίζουν πολλαπλές πιέσεις, όπως η ναυσιπλοΐα, ο θόρυβος, η εξόρυξη πετρελαίου και ορυκτών, το κυνήγι κ.α.Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή προέρχεται από την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τη δρ. Κιτ Κόβακς, συμπρόεδρο της Ομάδας Ειδικών για τα Πτερυγιόποδα της IUCN.«Κάθε χρόνο στο Σβάλμπαρντ η υποχώρηση των πάγων αποκαλύπτει πόσο ευάλωτες έχουν γίνει οι αρκτικές φώκιες, δυσκολεύοντάς τες να αναπαραχθούν, να ξεκουραστούν και να τραφούν. Η κατάστασή τους είναι μια σαφής υπενθύμιση ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα μακρινό πρόβλημα συμβαίνει ήδη και έχει συνέπειες εδώ και τώρα. Η προστασία των αρκτικών φώκιων σημαίνει προστασία της εύθραυστης ισορροπίας της Αρκτικής, που είναι ζωτικής σημασίας για όλους μας».Η ενημέρωση της Κόκκινης Λίστας αποκάλυψε επίσης ότι το 61% όλων των ειδών πτηνών έχει μειούμενους πληθυσμούς, με τα είδη που ζουν στη Μαδαγασκάρη, τη Δυτική Αφρική και την Κεντρική Αμερική να διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο κυρίως λόγω της απώλειας ενδιαιτημάτων από την αγροτική επέκταση και την υλοτομία.Ο δρ. Ίαν Μπάρφιλντ συντονιστής της Παγκόσμιας Επιστημονικής Ομάδας για τα Πτηνά της BirdLife International δήλωσε: «Το γεγονός ότι τρία στα πέντε είδη πτηνών στον κόσμο έχουν φθίνουσες πληθυσμιακές τάσεις δείχνει πόσο βαθιά είναι η κρίση της βιοποικιλότητας και πόσο επείγει οι κυβερνήσεις να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους».Αντίθετα, η πράσινη θαλάσσια χελώνα έχει βελτιώσει το καθεστώς της, περνώντας από την κατάσταση «Υπό Κίνδυνο» στην κατάσταση «Μη Απειλούμενο». Από τη δεκαετία του 1970, οι πληθυσμοί της έχουν αυξηθεί κατά περίπου 28%, χάρη σε παγκόσμιες δράσεις προστασίας των φωλιών και των θηλυκών χελωνών.Ο Ρόντερικ Μαστ συμπρόεδρος της Ομάδας Ειδικών Θαλάσσιων Χελωνών της IUCN, σχολίασε: «Η συνεχιζόμενη παγκόσμια ανάκαμψη της πράσινης χελώνας είναι ένα ισχυρό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί με συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια διατήρησης ακόμη και για μακρόβια θαλάσσια είδη». Δυστυχώς, η νέα ενημέρωση της Κόκκινης Λίστας καταγράφει επίσης έξι είδη που μετακινήθηκαν από την κατηγορία των απειλούμενων σε αυτή των εξαφανισμένων.

https://www.naftemporiki.gr/green/wildlife/2019011/peripoy-50-chiliades-eidi-toy-zoikoy-vasileioy-se-ameso-kindyno-exafanisis-symfona-me-ti-nea-kokkini-lista/

To James Webb ίσως εντόπισε τα τρομερά σε μέγεθος και δυνατότητες «σκοτεινά άστρα» (βίντεο)

Πρόκειται για πανάρχαια άστρα που τροφοδοτούνται από σκοτεινή ύλη.

Το δεύτερο πιο απομακρυσμένο αντικείμενο που έχει εντοπίσει ποτέ το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb ίσως είναι ένα «σκοτεινό άστρο» (dark star), ένα διαστημικό σώμα που τροφοδοτείται από σκοτεινή ύλη αντί για πυρηνική σύντηξη. Αναλύοντας τα μήκη κύματος του φωτός που κατέγραψε το James Webb οι ερευνητές εντόπισαν τέσσερις πιθανούς υποψηφίους σκοτεινών άστρων με το ένα από αυτά να παρουσιάζει ένα ξεκάθαρο «ίχνος» απορρόφησης ηλίου σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «PNAS».Η ιδέα των dark stars προτάθηκε για πρώτη φορά το 2007. Πιστεύεται ότι πρόκειται για μερικά από τα πρώτα άστρα, γνωστά ως Population III stars, που σχηματίστηκαν μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το μυστηριώδες φαινόμενο από το οποίο προέκυψε το Σύμπαν.Σύμφωνα με τη θεωρία τα σκοτεινά άστρα δημιουργούνται όταν υδρογόνο και ήλιο που καταρρέουν και κανονικά θα σχημάτιζαν μια μαύρη τρύπα αναμιγνύονται με σκοτεινή ύλη. Αυτά τα άστρα θεωρείται ότι είναι εξαιρετικά ογκώδη και φωτεινά, φτάνοντας έως και ένα εκατομμύριο φορές τη μάζα του Ήλιου και λάμποντας ένα δισεκατομμύριο φορές πιο έντονα.«Δεν είναι ούτε σκοτεινά ούτε φτιαγμένα από σκοτεινή ύλη. Το όνομα τους (dark star) είναι παραπλανητικό. Δεν αποτελούνται εξ ολοκλήρου από σκοτεινή ύλη, ούτε είναι πραγματικά σκοτεινά» λέει η Κάθριν Φρις  καθηγήτρια Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν και συν-συγγραφέας της μελέτης που πρώτη πρότεινε την υπόθεση των σκοτεινών άστρων. Η Φρις εξήγησε ότι η ανακάλυψη τέτοιων άστρων θα μπορούσε να εξηγήσει μερικά από τα πιο παράξενα αντικείμενα που έχει εντοπίσει το James Webb στο πρώιμο Σύμπαν όπως τις γιγαντιαίους υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν απίστευτα γρήγορα.Επιπλέον η ύπαρξή τους θα προσέφερε πολύτιμες πληροφορίες για τη φύση της σκοτεινής ύλης. «Δεν είναι απλώς ένας νέος τύπος άστρου — είναι ένα εργαλείο διερεύνησης της σκοτεινής ύλης. Γι’ αυτό αυτά τα ευρήματα είναι τόσο ενθαρρυντικά για εμάς» σημειώνει η Φρις.

Πώς τα εντόπισαν

Για να εντοπίσει τους πιθανούς υποψήφιους, η ομάδα ανέλυσε δεδομένα από το πρόγραμμα JWST Advanced Deep Extragalactic Survey (JADES). Επικεντρώθηκαν στα δεδομένα του Near InfraRed Spectrograph (NIRSpec), ενός οργάνου που μετρά τα επιμέρους μήκη κύματος του φωτός που εκπέμπουν ουράνια σώματα, επιτρέποντας στους επιστήμονες να υπολογίσουν τη θερμοκρασία, τη μάζα και τη χημική τους σύνθεση.Η ανακάλυψη αυτή μπορεί να σηματοδοτεί την πρώτη άμεση ένδειξη ύπαρξης σκοτεινών άστρων ανοίγοντας ένα νέο παράθυρο στην κατανόηση του πρώιμου Σύμπαντος και της σκοτεινής ύλης που το διαπερνά.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2018738/to-james-webb-isos-entopise-ta-tromera-se-megethos-kai-dynatotites-skoteina-astra-vinteo/

Η συνύπαρξη ύλης και αντιύλης είναι ο μηχανισμός της δομής του Κόσμου.

Μια νέα πρόταση που βασίζεται σε σύγχρονα πειραματικά δεδομένα και προτείνει δομική συνύπαρξη ύλης και αντιύλης.

Γνωρίζουμε την πολύ μεγάλη κοινότητα των ερασιτεχνών αστρονόμων που αριθμεί πολλές χιλιάδες μέλη σε όλο τον κόσμο η οποία συμβάλει πολύ συχνά σε νέες ανακαλύψεις στο Σύμπαν. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που όπως και στην περίπτωση των ερασιτεχνών αστρονόμων χωρίς να είναι αυτό το αντικείμενο των σπουδών τους αποφάσισαν να ενταχθούν σε άλλα ερευνητικά πεδία που συνδέονται με το Διάστημα και την κοσμολογία γενικότερα.Μια τέτοια περίπτωση είναι και η αρχιτέκτων-εικαστικός Ευρυδίκη Μαρία Βεντούρη η οποία  εδώ και πολλά χρόνια μελετά συστηματικά τη θεωρητική φυσική, την κοσμολογία και την κβαντική μηχανική και πραγματοποιεί μελέτες έχοντας στρέψει το ενδιαφέρον της τα τελευταία χρόνια στο
κεφάλαιο «ύλη-αντιύλη».Με δημοσίευση της στο αποθετήριο Zenodo η κ. Βεντούρη επιχειρεί να δώσει τη δική της απάντηση σε ένα από θεμελιώδη κοσμολογικά ζητήματα που απασχολούν την επιστημονική κοινότητα και πιο συγκεκριμένα την αλληλεπίδραση της ύλης με την αντιύλη και το γιατί η ύλη και η αντιύλη δεν εξουδετέρωσαν η μία την άλλη στη Μεγάλη Έκρηξη, το μυστηριώδες φαινόμενο από το οποίο προέκυψε το Σύμπαν. Η κ. Βεντούρη μιλά στο Naftemporiki.gr για τη θεωρία που διατύπωσε σχετικά με αυτό το ζήτημα.

«Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με αυτή την έρευνα;»

Αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτή την έρευνα από μια βαθιά και διαρκή γοητεία που πάντα μου ασκούσαν τα θεμελιώδη ερωτήματα της φυσικής —
ερωτήματα που δεν αφορούν μόνο την επιστήμη, αλλά και την ίδια την ύπαρξή μας. Η γνωριμία μου με την έννοια της αντιύλης έγινε στα μαθητικά μου χρόνια, όταν ο καθηγητής μας της φυσικής, ο αείμνηστος Ιάκωβος Πουράκης, μας μίλησε εκτός προγράμματος για αυτήν. Από τότε το ποζιτρόνιο έγινε ο επίμονος σύντροφος της σκέψης μου. Εδώ και πολλά χρόνια μελετώ συστηματικά τη θεωρητική φυσική, την κοσμολογία και την κβαντική μηχανική. Σε αυτό το πλαίσιο παρακολούθησα μαθήματα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Τμήμα Φυσικής), καθώς και κύκλους του προγράμματος «ΜΑΘΗΣΙΣ», όπως τη Σχετικιστική Κβαντομηχανική του κ. Στέφανου Τραχανά. Παράλληλα, μελέτησα συστηματικά τη σχετική βιβλιογραφία και αφιέρωσα πολλά χρόνια στη θεωρητική αναζήτηση γύρω από τη φύση του φωτός και τη συνύπαρξη ύλης–αντιύλης.Ως αρχιτέκτων, η σκέψη μου ήταν πάντοτε στραμμένη στις δομές και στις συμμετρίες. Με τον καιρό, αυτό το πάθος μεταφέρθηκε από τον χώρο της αρχιτεκτονικής στον ίδιο τον «χώρο» της φύσης, στην εσωτερική δομή της ύλης. Το ζήτημα της ύλης και της αντιύλης είναι κεντρικό. Σύμφωνα με την καθιερωμένη άποψη, ύλη και αντιύλη θα έπρεπε να έχουν αλληλοεξουδετερωθεί μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, αφήνοντας πίσω μόνο ακτινοβολία. Κι όμως, υπάρχουμε — πράγμα που σημαίνει ότι κάτι ουσιαστικό λείπει από αυτή την εικόνα. Στην ολοκλήρωση αυτής της εικόνας, στο να κατανοήσουμε γιατί υπάρχουμε και πώς έγινε αυτό, έστρεψα τις προσπάθειες της έρευνάς μου. Η αντιύλη προφανώς δεν εξαφανίστηκε ποτέ. Αντίθετα, συνυπάρχει με την ύλη ως το συμπληρωματικό της στοιχείο μέσα σε ένα κοινό σύστημα. Η συνύπαρξη και η αλληλεπίδρασή τους — και όχι η εξαΰλωση — είναι αυτό που οικοδομεί τη δομή και τη σταθερότητα του σύμπαντος. Η ύλη και η αντιύλη γεννήθηκαν μαζί για να χτίσουν κόσμους. Η έρευνά μου συγκλίνει σε μια διαφορετική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία η ύλη και η αντιύλη δεν αποτελούν αντίπαλες δυνάμεις, αλλά πρωτογενείς συνεταίρους στη δημιουργία της Ύλης.Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την αλληλεπίδραση ύλης και αντιύλης; Είναι τόσο κρίσιμο για την ύπαρξη του Σύμπαντος όπως υποστηρίζουν διάφοροι ειδικοί;Η αλληλεπίδραση ύλης και αντιύλης βρίσκεται στον πυρήνα του ίδιου του ερωτήματος «γιατί υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα;». Αν η ύλη και η αντιύλη είχαν απλώς αλληλοεξουδετερωθεί το Σύμπαν δεν θα υπήρχε με τη μορφή που το γνωρίζουμε ούτε φυσικά και εμείς οι ίδιοι. Επομένως, δεν πρόκειται για μια λεπτομέρεια της φυσικής, αλλά για το θεμέλιο της ύπαρξης. Αν κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε όχι μόνο πώς σχηματίστηκαν οι πρώτες δομές ύλης μετά τη Μεγάλη Έκρηξη αλλά και πώς λειτουργεί βαθύτερα η φύση.Η δική μου πρόταση επιχειρεί να δείξει ότι η συνύπαρξη ύλης–αντιύλης δεν είναι τυχαία, αλλά δομική. Είναι η ίδια η «μηχανή» που παράγει τη
σταθερότητα των σωματιδίων, την κβαντική συμπεριφορά και τελικά τα θεμελιώδη πεδία που συγκρατούν το Σύμπαν. Οι δύο αυτές συμπληρωματικές «όψεις» γεννήθηκαν μαζί και ισόποσες για να δημιουργήσουν τις δομές, όλη την κίνηση και την ενεργειακή γκάμα της ύλης, για να δημιουργήσουν την ύπαρξή μας. Όπως δεν μπορεί να υπάρξει ηλεκτρικό ρεύμα ή μαγνητικό πεδίο χωρίς δύο αντίθετους πόλους έτσι και η φύση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την ύλη και την αντιύλη της. Κάθε σωματίδιο της ύλης μας αποτελείται ισόποσα από σωματίδια και αντισωματίδια — σύμφωνα με τις έρευνες της σωματιδιακής φυσικής — όπως και όλα τα ενεργειακά πεδία και τα σωματίδια αλληλεπίδρασης που τα δημιουργούν. Άρα πώς εξαφανίστηκε η αντιύλη από το σύμπαν; Αφού είναι εδώ παρούσα σε ίσες ποσότητες με την ύλη, χωρίς να υπερτερεί καμία από τις δύο της άλλης. Είμαστε η ύλη και η αντιύλη μας.Η επιστήμη έχει καταφέρει να πάει πίσω το ρολόι του χρόνου τόσο πολύ ώστε να γνωρίζουμε τι συνέβη εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Είμαστε κοντά στο να φτάσουμε στο τέλος και να ανακαλύψουμε το πώς και ίσως το γιατί γεννήθηκε το Σύμπαν και τι θα σημαίνει αυτό;Η επιστήμη έχει κατορθώσει να φτάσει πολύ κοντά στις πρώτες στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη ωστόσο όσο προσεγγίζουμε την αρχή, τόσο περισσότερο
συναντούμε τα όρια της γνώσης μας. Σήμερα η φυσική συναντά όρια: ανοιχτά ερωτήματα για τη φύση του μαγνητικού πεδίου, για το τι εξυπηρετεί το σπιν των σωματιδίων για την ενοποίηση των θεμελιωδών αλληλεπιδράσεων. Έχει όμως ταυτόχρονα κατακτήσει την γνώση που χρειάζεται ώστε να μπορεί
να συναρμολογήσει τη μεγάλη εικόνα αρκεί να ερμηνευθούν σωστά τα ίδια της τα ευρήματα. Εδώ, η αποδοχή της αντιύλης ως συνδημιουργού της Ύλης
είναι ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω έρευνα.Η προέλευση και η λειτουργία του σύμπαντος δεν είναι λοιπόν ένα αφηρημένο ερώτημα· είναι η κλείδα για να συνδεθούν και να ερμηνευτούν τα διάσπαρτα μυστήρια. Το «πώς» μπορεί να περιγραφεί με φυσικά μοντέλα, αλλά το «γιατί» παραμένει ένα διαχρονικό ερώτημα που ξεπερνά τη φυσική και αγγίζει τη φιλοσοφία. Είναι το ίδιο ερώτημα που απασχόλησε τον άνθρωπο από τότε που απέκτησε συνείδηση του εαυτού του, αυτό που γέννησε τις θρησκείες και τη φιλοσοφία η ανάγκη να γνωρίσει ποιος είναι και ποια είναι η θέση του μέσα στο Όλον.Αυτός ο στοχασμός, που γέννησε τη φιλοσοφία και άνθησε πρώτος στην Ελλάδα με στοχαστές όπως ο Αναξίμανδρος, ο Πυθαγόρας και ο Ηράκλειτος,
παραμένει ζωντανός και στη σύγχρονη φυσική. Η πρότασή μου εντάσσεται σε αυτή τη μακρά αναζήτηση: δείχνει ότι η ύλη και η αντιύλη δεν εξαφανίστηκαν, αλλά συνυπάρχουν δυναμικά ως οι δύο όψεις ενός ενιαίου μηχανισμού που δημιούργησε τη σταθερότητα του Σύμπαντος. Η συνύπαρξη λοιπόν είναι το θεμέλιο της Ύλης. Για μένα, αυτή η αναζήτηση δεν είναι μόνο επιστημονική είναι και υπαρξιακή. Κάθε βήμα προς την κατανόηση της ύλης είναι και ένα βήμα προς την κατανόηση του ίδιου του εαυτού μας.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2018449/i-synyparxi-ylis-kai-antiylis-einai-o-michanismos-tis-domis-toy-kosmoy/

Για πρώτη φορά φωτογραφίζεται το «βαλς» δύο μαύρων τρυπών (βίντεο)

Δεν είχε επιτευχθεί εντοπισμός ζευγαριού μελανών οπών σε κατάσταση αλληλεπίδρασης.

Μια εικόνα δύο μαύρων τρυπών που περιστρέφονται η μία γύρω από την άλλη καταγράφηκε για πρώτη φορά. Αστρονόμοι εντόπισαν αυτό το κοσμικό ντουέτο στην καρδιά του γαλαξία OJ287 περίπου πέντε δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να απεικονίσουν μόνο μεμονωμένες υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες,.  Όμως, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Turku στη Φινλανδία παρείχαν τώρα την πρώτη άμεση απόδειξη ότι οι μαύρες τρύπες μπορούν να υπάρχουν σε ζεύγη.Για δεκαετίες, οι επιστήμονες υποπτεύονταν ότι ο OJ287 φιλοξενούσε δύο μαύρες τρύπες, αλλά δεν υπήρχε τηλεσκόπιο αρκετά ισχυρό για να τις διακρίνει. Συνδυάζοντας τηλεσκόπια στη Γη με έναν δορυφόρο που βρισκόταν στη μέση της απόστασης προς τη Σελήνη ερευνητική ομάδα δημιούργησε ένα ραδιοτηλεσκόπιο 15 φορές μεγαλύτερο από τη Γη.Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να λάβουν μια εικόνα με ανάλυση 100.000 φορές υψηλότερη από ό,τι είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ για την παρατήρηση του OJ287. Ο επικεφαλής ερευνητής, καθηγητής Μάουρι Βάλτονεν δήλωσε: «Για πρώτη φορά, καταφέραμε να αποκτήσουμε εικόνα δύο μαύρων τρυπών που περιστρέφονται η μία γύρω από την άλλη».

Τι είναι ο OJ287;

Ο OJ287 είναι ένα κβάζαρ ένας εξαιρετικά φωτεινός γαλαξιακός πυρήνας που περιέχει μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα. Η ίδια η μαύρη τρύπα δεν εκπέμπει φως, αλλά το αέριο και η σκόνη που πέφτουν μέσα της θερμαίνονται σε τεράστιες θερμοκρασίες, παράγοντας τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας. Παρά το ότι απέχει πέντε δισεκατομμύρια έτη φωτός, ο OJ287 είναι τόσο λαμπρός που ακόμη και ένας ερασιτέχνης αστρονόμος με ένα καλό τηλεσκόπιο μπορεί να τον δει.

Ένα μυστήριο δεκαετιών

Τη δεκαετία του 1980, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το φως του κβάζαρ μεταβαλλόταν με έναν σταθερό κύκλο 12 ετών. Ο Valtonen εξηγεί: «Το ξεχωριστό στον OJ287 είναι ότι θεωρείται πως φιλοξενεί όχι μία, αλλά δύο μαύρες τρύπες σε τροχιά 12 ετών, που προκαλούν ένα χαρακτηριστικό μοτίβο φωτεινότητας στο ίδιο χρονικό διάστημα».Αν και οι αστρονόμοι ήταν σχεδόν βέβαιοι για την ύπαρξη των δύο μαύρων τρυπών, χρειάστηκαν δεκαετίες για να το αποδείξουν. Ακόμη και όταν το δορυφορικό τηλεσκόπιο της NASA, TESS, ανίχνευσε φως και από τις δύο το 2021, η εικόνα έδειχνε ακόμη ένα μόνο αντικείμενο, επειδή τα οπτικά τηλεσκόπια δεν είχαν αρκετή ανάλυση.

Τι αποκάλυψε η εικόνα

Για να “δουν” καθαρά οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια τεχνική που λέγεται «Παρεμβολή Πολύ Μεγάλης Βάσης» (Very Long Baseline Interferometry – VLBI). Η μέθοδος αυτή συνδυάζει ραδιοτηλεσκόπια διάσπαρτα σε όλη τη Γη και το διάστημα, δημιουργώντας ένα “εικονικό” τηλεσκόπιο γιγαντιαίων διαστάσεων.Προσθέτοντας τον δορυφόρο RadioAstron, που βρισκόταν στη μέση της απόστασης προς τη Σελήνη, οι ερευνητές κατάφεραν να λάβουν ραδιοεικόνα του κβάζαρ με πρωτοφανή ευκρίνεια. Στην εικόνα, οι δύο μαύρες τρύπες εντοπίζονται από τους ισχυρούς πίδακες σωματιδίων που εκπέμπουν. Οι ίδιες είναι εντελώς σκοτεινές, αλλά μπορούν να ανιχνευτούν από το φωτεινό αέριο που τις περιβάλλει. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα έχει μάζα 18,35 δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου ενώ η μικρότερη έχει περίπου 150 εκατομμύρια ηλιακές μάζες και περιστρέφεται γύρω της μία φορά κάθε 12 χρόνια.Η ανακάλυψη αυτή προσφέρει την πιο καθαρή απόδειξη ότι οι μαύρες τρύπες μπορούν να σχηματίζουν ζεύγη, ένα βήμα κρίσιμο για την κατανόηση του πώς συγχωνεύονται οι γαλαξίες και του πώς δημιουργούνται τα βαρυτικά κύματα. «Οι ίδιες οι μαύρες τρύπες είναι τέλεια μαύρες αλλά το φως και τα σωματίδια γύρω τους μας αποκαλύπτουν τον χορό τους στο σκοτάδι» λέει ο καθηγητής Βάλτονεν.

Η εικόνα των δύο μαύρων τρυπών να… χορεύουν

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2018442/gia-proti-fora-fotografizetai-to-vals-dyo-mayron-trypon-vinteo/

Καινοτόμες μπαταρίες λιθίου υπόσχονται κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρικά αυτοκίνητα με τριπλάσια αυτονομία.

Συσκευές και οχήματα θα διαρκούν τρεις φορές περισσότερο με μια φόρτιση.

Μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη θα μπορούσε σύντομα να οδηγήσει σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αεροσκάφη και smartphones που θα διαρκούν έως και τρεις φορές περισσότερο με μία μόνο φόρτιση.Ερευνητές από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών ισχυρίζονται ότι δημιούργησαν μια νέα αυτο-επιδιορθούμενη διεπιφάνεια για στερεάς κατάστασης μπαταρίες λιθίου. Αυτή η καινοτομία θα μπορούσε επιτέλους να λύσει μία από τις μεγαλύτερες τεχνικές προκλήσεις που έχουν κρατήσει αυτά τα ισχυρά ενεργειακά συστήματα εκτός εμπορικής παραγωγής.Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Nature Sustainability» περιγράφει πώς η ομάδα ανέπτυξε έναν μηχανισμό παρόμοιο με «υγρή σφράγιση» ο οποίος γεμίζει αυτόματα τα μικροσκοπικά κενά στο εσωτερικό μιας στερεάς μπαταρίας.Αυτή η καινοτομία εξαλείφει την ανάγκη για ογκώδη εξοπλισμό και υψηλή πίεση, από τις οποίες εξαρτώνται οι υπάρχουσες σχεδιάσεις για να διατηρήσουν τη σταθερότητά τους.

Πώς λειτουργεί ο νέος σχεδιασμός

Σε αντίθεση με τις συμβατικές μπαταρίες ιόντων λιθίου που χρησιμοποιούν εύφλεκτους υγρούς ηλεκτρολύτες οι στερεάς κατάστασης μπαταρίες βασίζονται σε στερεά υλικά για τη μεταφορά ηλεκτρικού φορτίου μεταξύ των ηλεκτροδίων. Αυτή η αλλαγή αποτρέπει τον κίνδυνο διαρροής ή πυρκαγιάς και επιτρέπει τη χρήση καθαρού μεταλλικού λιθίου ενός υλικού που μπορεί να αποθηκεύσει δύο έως τρεις φορές περισσότερη ενέργεια από τα σημερινά εξαρτήματα μπαταριών.Ωστόσο οι στερεάς κατάστασης μπαταρίες αντιμετωπίζουν εδώ και χρόνια ένα επίμονο πρόβλημα: τα άκαμπτα στρώματά τους τείνουν να διαχωρίζονται με τον χρόνο καθώς τα υλικά διαστέλλονται και συστέλλονται κατά τη φόρτιση, διακόπτοντας τη ροή του ρεύματος και μειώνοντας τη διάρκεια ζωής της μπαταρίας.Για να το αντιμετωπίσει η κινεζική ερευνητική ομάδα εισήγαγε ιόντα ιωδίου μέσα στον στερεό ηλεκτρολύτη. Κατά τη λειτουργία της μπαταρίας, αυτά τα ιόντα μεταναστεύουν προς τη διεπιφάνεια μεταξύ ηλεκτροδίου και ηλεκτρολύτη, σχηματίζοντας ένα λεπτό στρώμα πλούσιο σε ιώδιο. Αυτό το στρώμα προσελκύει ενεργά ιόντα λιθίου και γεμίζει αυτόματα τα μικροσκοπικά ρήγματα και πόρους που δημιουργούνται με τη χρήση. Το αποτέλεσμα είναι μια αυτο-επιδιορθούμενη διεπιφάνεια που διατηρεί τα στρώματα σφιχτά συνδεδεμένα χωρίς εξωτερική πίεση.

Ένα βήμα πιο κοντά στην πραγματική εφαρμογή

Ο Τσουνσενγκ Βανγκ ειδικός στις στερεάς κατάστασης μπαταρίες στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, δήλωσε ότι η νέα προσέγγιση «έλυσε το βασικό εμπόδιο που επί δεκαετίες εμπόδιζε την εμπορευματοποίηση των στερεάς κατάστασης μπαταριών», σηματοδοτώντας ένα αποφασιστικό βήμα προς την πρακτική τους εφαρμογή.Εξήγησε ότι οι παραδοσιακές στερεάς κατάστασης μπαταρίες απαιτούν πάνω από πέντε μεγαπασκάλ πίεσης (περίπου 50 ατμόσφαιρες) για να παραμείνουν σταθερές. Η κινεζική καινοτομία, πρόσθεσε, «άλλαξε ριζικά αυτή την κατάσταση».Οι δοκιμές της ερευνητικής ομάδας έδειξαν ότι τα πρωτότυπα που βασίζονται στη νέα αυτή δομή διατήρησαν σταθερή απόδοση μετά από εκατοντάδες κύκλους φόρτισης και εκφόρτισης. Η διαδικασία είναι επίσης απλούστερη στην παραγωγή, απαιτεί λιγότερα υλικά, και θα μπορούσε να κάνει τις μελλοντικές μπαταρίες πιο ανθεκτικές και ευκολότερες στην μαζική κατασκευή.

Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον

Αν η τεχνολογία αυτή κλιμακωθεί επιτυχώς, θα μπορούσε να επαναστατήσει την αποθήκευση ενέργειας σε πολλούς τομείς.
Η υψηλότερη ενεργειακή πυκνότητα σημαίνει ότι τα smartphones θα μπορούσαν να λειτουργούν για μέρες με μία φόρτιση, ενώ τα ηλεκτρικά οχήματα και αεροσκάφη θα μπορούσαν να διανύουν δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερες αποστάσεις από τα σημερινά μοντέλα.Οι επιστήμονες μελετούν τους στερεούς ηλεκτρολύτες από τη δεκαετία του 1970, αλλά ουσιαστική πρόοδος σημειώθηκε μόνο τη δεκαετία του 2010, χάρη σε νέα κεραμικά υλικά και προηγμένες μεθόδους κατασκευής.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2019007/kainotomes-mpataries-lithioy-yposchontai-kinita-tilefona-kai-ilektrika-aytokinita-me-triplasia-aytonomia/

Ένα μπλέιζαρ με δυο μαύρες τρύπες.

Μια απεικόνιση του προτεινόμενου αστροφυσικού συστήματος OJ 287 – του μπλέιζαρ με τις δυο μαύρες τρύπες

Kβάζαρ (quasar) είναι ένας εξαιρετικά φωτεινός ενεργός γαλαξιακός πυρήνας (AGN). Περιέχει μια υπερμαζική μαύρη τρύπα η οποία δημιουργεί έναν δίσκο προσαύξησης εκπέμποντας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από ραδιοκύματα μέχρι ακτίνες γ. Πολλές φορές δημιουργούνται πίδακες (jets) που εκτοξεύουν ύλη σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Όταν ο πίδακας κατευθύνεται προς την Γη ο ενεργός γαλαξιακός πυρήνας φαίνεται εξαιρετικά φωτεινός και εμφανίζει γρήγορες και έντονες μεταβολές. Αυτοί οι AGN ονομάζονται blazars ή μπλέιζαρ και ανήκουν στα βιαιότερα φαινόμενα που παρατηρούνται στο σύμπαν.Στην κατηγορία των blazar ανήκει και το αντικείμενο OJ 287 που απέχει περίπου 5 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και βρίσκεται στον αστερισμό του Καρκίνου. Είναι ένα από τα πιο μελετημένα μπλέιζαρ και εμπεριέχει μια ιδιαιτερότητα. Φαίνεται να περιέχει δύο υπερμαζικές μαύρες τρύπες σε τροχιά: μια κύρια μαύρη τρύπα με μάζα όσο 18 δισεκατομμύρια ήλιοι και μια δευτερεύουσα περίπου 100 εκατομμύρια ηλιακές μάζες.

Η δευτερεύουσα μαύρη τρύπα διέρχεται περιοδικά μέσα από τον δίσκο προσαύξησης της κύριας μαύρης τρύπας, προκαλώντας ισχυρές εκλάμψεις φωτός κάθε 12 χρόνια περίπου. Αυτές οι εκλάμψεις, σε συνδυασμό με άλλα δεδομένα εξηγούνται με το μοντέλο του δυαδικού συστήματος μαύρων τρυπών.Αυτό επιβεβαιώνουν και οι αστρονόμοι Valtonen et al με την πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό Astrophysical Journal (Identifying the Secondary Jet in the RadioAstron Image of OJ 287) στην οποία μελέτησαν την εικόνα που προέκυψε από συνδυασμό επίγειων ραδιοτηλεσκοπίων με το διαστημικό ραδιοτηλεσκόπιο RadioAstron (Spektr-R). Οι ερευνητές προσομοίωσαν την εικόνα με θεωρητικά μοντέλα και διαπίστωσαν ότι οι δύο μαύρες τρύπες εμφανίζονται ακριβώς εκεί που προβλεπόταν θεωρητικά από την γενική θεωρία της σχετικότητας σε ισχυρό βαρυτικό πεδίο.Εννοείται πως ΔΕΝ υπάρχει (ούτε πρόκειται να υπάρξει) πραγματική οπτική φωτογραφία του μπλέιζαρ OJ 287 που να δείχνει τίς δύο μαύρες τρύπες να περιφέρονται η μία γύρω από την άλλη. Οι εικόνες που κυκλοφορούν είναι καλλιτεχνικές απεικονίσεις ή προσομοιώσεις.

πηγή: https://www.space.com/astronomy/black-holes/astronomers-capture-first-ever-image-of-two-black-holes-orbiting-each-other

Υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα και τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργούν με ισχύ από… διαμάντια.

Η βιομηχανία της τεχνολογίας στρέφεται στα διαμάντια ως δομικό υλικό των τσιπ.

Με την άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης οι τεχνολογικοί κολοσσοί επιδίδονται σε έναν αγώνα δρόμου για να επεκτείνουν τα ενεργοβόρα κέντρα δεδομένων. Αυτό έχει οδηγήσει σε εκρηκτική αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας αλλά ένα τεράστιο μέρος αυτής της ενέργειας χάνεται ως θερμότητα. Οι υπολογιστές (PC) ή τα laptop δεν είναι ξένα σε αυτό το πρόβλημα αφού οι κατασκευαστές συχνά περιορίζουν την απόδοση των συσκευών για να αποτρέψουν την υπερθέρμανση και τη φθορά των κυκλωμάτων. Αυτό αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στη θερμική διαχείριση και την απόδοση όμως φαίνεται πως οι διαμάντια θα μπορούσαν να προσφέρουν τη λύση.Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, μηχανικοί πειραματίζονται με συνθετικά διαμάντια, επειδή διαχέουν τη θερμότητα 5 φορές καλύτερα από τον χαλκό. Ερευνητές από τις εταιρείες Diamond Foundry, Element Six και το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ εργάζονται πάνω σε νέες μεθόδους ενσωμάτωσης λεπτών στρώσεων εργαστηριακά παραγόμενου διαμαντιού απευθείας στα τσιπ πυριτίου, ώστε να παρέχουν καλύτερη ψύξη και να αυξάνουν τη διάρκεια ζωής των επεξεργαστών.Κάθε τεχνολογική πρόοδος στην τεχνητή νοημοσύνη,  από τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLMs) έως τη δημιουργία εικόνων, φέρνει τον τομέα των επεξεργαστών πιο κοντά στα θερμικά τους όρια. Οι κατασκευαστές μικροτσίπ συνήθως μειώνουν το μέγεθος των τρανζίστορ και τα στοιβάζουν σε πολλαπλά στρώματα για να αυξήσουν την ταχύτητα. Όμως αυτή η συσσώρευση αυξάνει δραματικά τη θερμότητα.

Γιατί τα διαμάντια είναι «game changer»
Τα άκαμπτα ατομικά δεσμά του διαμαντιού λειτουργούν ως φυσικοί αγωγοί θερμότητας. Η δομή του άνθρακα, όπου κάθε άτομο συνδέεται σφιχτά με τέσσερα άλλα, επιτρέπει στη θερμότητα να μετακινείται εύκολα μέσα στο υλικό, διαχέοντάς την πριν συσσωρευτεί. Το αποτέλεσμα: ταχύτερη επεξεργασία, μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των τσιπ και χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση σε όλη τη βιομηχανία τεχνολογίας.Αυτή η καινοτομία θα μπορούσε να επηρεάσει τα πάντα, από τα smartphone σου έως τις AI υπηρεσίες. Στο μέλλον οι επεξεργαστές στο κινητό ή το laptop μπορεί να κάθεται πάνω σε ένα λεπτό στρώμα διαμαντιού αντί για χαλκό, οδηγώντας σε πιο ισχυρές και ενεργειακά αποδοτικές συσκευές.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη
* Υπολογιστές και smartphones πιο ισχυροί χωρίς προβλήματα υπερθέρμανσης
* Τεράστια εξοικονόμηση ενέργειας και μειωμένες εκπομπές στα μεγάλα data centers
* Ταχύτερα και πιο «δροσερά» τσιπ που μπορούν να οδηγήσουν σε νέες επαναστάσεις στην κβαντική τεχνολογία και στα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης

Στην εικόνα διαμάντια ενσωματωμένα σε ηλεκτρονικά κυκλώματα.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2017946/ypologistes-kinita-tilefona-kai-techniti-noimosyni-tha-leitoyrgoyn-me-ischy-apo-diamantia/

Έρχονται «έξυπνα» ρούχα που θα μας επιτρέπουν να μιλάμε με τα chatbots και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης

Αναπτύχθηκε ύφασμα που επιτρέπει τη φωνητική επικοινωνία με συστήματα ΑΙ με πλήθος εντυπωσιακών εφαρμογών.

Ερευνητική ομάδα δημιούργησε ένα νέο είδος υφάσματος που μπορεί να ενσωματωθεί σε «έξυπνα» ενδύματα τα οποία θα επιτρέπουν σε όποιον τα φορά να επικοινωνεί φωνητικά με chatbots όπως το Siri ή το ChatGPT αλλά και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης γενικότερα. Όταν προστίθεται σε ρούχα το ελαφρύ ύφασμα που μπορεί να πλένεται χωρίς να παθαίνει κάτι πέτυχε ακρίβεια έως και 97,5% στην κατανόηση φωνής από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, επιτρέποντας τον απομακρυσμένο έλεγχο οικιακών συσκευών.«Η ενσωμάτωση σχεδόν αόρατων συστημάτων φωνητικής AI στα ρούχα θα παρέχει εύκολη πρόσβαση στην τεχνητή νοημοσύνη ενώ θα ανοίξει νέες προοπτικές σε τομείς όπως η υγεία, η παρακολούθηση φυσικής κατάστασης και η εξατομικευμένη βοήθεια. Αυτή η εργασία θέτει τα θεμέλια για την επόμενη γενιά έξυπνων, φορητών φωνητικών AI συστημάτων», γράφουν οι ερευνητές με επικεφαλής επιστήμονες του κινεζικού Πανεπιστημίου Soochow.

Από τη φωνή στο ύφασμα

Η επικοινωνία με γενετικά μοντέλα AI, όπως το ChatGPT, μοιάζει όλο και περισσότερο με τηλεφωνική συνομιλία παρά με απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Ωστόσο, οι ακουστικές συσκευές που επιτρέπουν τέτοιου είδους αλληλεπίδραση είναι ογκώδεις και δύσχρηστες για καθημερινή χρήση. Η ερευνητική ομάδα παρουσίασε μια φορητή, ευέλικτη και πλενόμενη υφασμάτινη συσκευή, η οποία ανιχνεύει και ενισχύει τα ηλεκτροστατικά φορτία που δημιουργούνται στο ύφασμα από την ομιλία. Το ύφασμα αποτελείται από άνθρακα τύπου γραφίτη επικαλυμμένο με τρισδιάστατα νανοανθισμένα σωματίδια θειούχου κασσίτερου (SnS₂) ενσωματωμένα σε σιλικόνη.Στις δοκιμές, έδειξε ότι μπορεί να διακρίνει λεπτούς ήχους και να διατηρεί υψηλή ακρίβεια ακόμη και σε θορυβώδη περιβάλλοντα. Όταν συνδυάστηκε με ένα μοντέλο βαθιάς μάθησης, το AI-ύφασμα αντιδρούσε σε φωνητικές εντολές με ακρίβεια 93,5% έως 97,5%, ανάλογα με τη δραστηριότητα. Το ύφασμα συνδέθηκε με “έξυπνες” οικιακές συσκευές μέσω διαδικτύου των πραγμάτων (IoT) και εκτέλεσε δέκα διαφορετικές εντολές, όπως: άνοιγμα και κλείσιμο του κλιματιστικού, ενεργοποίηση ή απενεργοποίηση μιας λάμπας.Επιπλέον, συνδέθηκε με το Google Maps, ανταποκρινόμενο σε αιτήματα πλοήγησης προς εθνικά πάρκα και ναούς. Οι ερευνητές δοκίμασαν επίσης με επιτυχία τη σύνδεση του AI-υφάσματος με το ChatGPT, ζητώντας συνταγές για κοκτέιλ και ένα πλάνο ταξιδιού.

Αυτή η τεχνολογία φέρνει την τεχνητή νοημοσύνη κυριολεκτικά πάνω μας ανοίγοντας το δρόμο για:

* έξυπνα ρούχα που αντιλαμβάνονται τη φωνή του χρήστη

* φορετές εφαρμογές υγείας και ευεξίας,

* βοηθητικά ρούχα για ηλικιωμένους ή άτομα με αναπηρίες,

* νέα επίπεδα αλληλεπίδρασης με την AI χωρίς οθόνες, μικρόφωνα ή τηλέφωνα

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2017953/erchontai-exypna-roycha-poy-tha-mas-epitrepoyn-na-milame-me-ta-chatbots-kai-ta-systimata-technitis-noimosynis/

Μια κβαντομηχανική σήραγγα στα χέρια μας.

Το Νόμπελ Φυσικής του 2025 απονεμήθηκε στους John Clarke, Michel Devoret και στον  John Martinis για την ανακάλυψη του φαινομένου της κβαντικής σήραγγας και της κβάντωσης ενέργειας σε ένα μακροσκοπικό (υπεραγώγιμο) ηλεκτρικό κύκλωμα. Το βραβείο σχετίζεται σίγουρα με το γεγονός ότι φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια της κβαντομηχανικής.Αν και πολλοί περίμεναν πως το φετινό βραβείο Νόμπελ θα πήγαινε επιτέλους στις θεωρητικές βάσεις των κβαντικών υπολογιστών (David Deutsch και Peter Shor), τελικά δόθηκε σε πειράματα που σχετίζονται με την τεχνολογία που εφαρμόστηκε (και) στους πρώτους κβαντικούς υπολογιστές.

Αποφεύγοντας τις αναφορές στους κβαντικούς υπολογιστές

Μετά την ανακάλυψη του υπεραγώγιμου ηλεκτρικού κυκλώματος των Clarke, Devoret και Martinis στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο σχεδιασμός του βελτιώθηκε στην επόμενη δεκαετία, έτσι ώστε το 1999, οι φυσικοί της Nippon Electric Company στην Ιαπωνία να κατασκευάσουν ένα υπεραγώγιμο κύκλωμα που ταλαντωνόταν γρήγορα και αξιόπιστα μεταξύ δύο ενεργειακών επιπέδων – υλοποιώντας αυτό που σήμερα ονομάζεται κβαντοδυφίο ή qubit.Τα υπεραγώγιμα κυκλώματα είναι μια από τις κορυφαίες αρχιτεκτονικές για κβαντικούς υπολογιστές, που χρησιμοποιούνται από εταιρείες όπως η Google και η IBM και από ερευνητές σε όλο τον κόσμο. Ο Martinis είναι γνωστός για την συνεργασία του με μια ομάδα της Google που χρησιμοποιεί τέτοια qubits για την κατασκευή κβαντικών υπολογιστών. Όμως, η φρενίτιδα στην έρευνα σχετικά με τους κβαντικούς υπολογιστές έχει προκαλέσει τεράστια και συνεχώς αυξανόμενη δημοσιότητα και χρηματοδότηση, καθώς εταιρείες και χώρες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τη νέα τεχνολογία. Ο αδυσώπητος ανταγωνισμός προκαλεί όλο και αυξανόμενη παραπληροφόρηση στα ΜΜΕ σχετικά με τα επιτεύγματα στην κβαντική υπολογιστική. Κι αυτός είναι ο λόγος που η επιτροπή των Νόμπελ Φυσικής απέφυγε σχεδόν κάθε αναφορά στους κβαντικούς υπολογιστές κατά την ανακοίνωση του φετινού βραβείου.

Στην επίσημη επιστημονική ανακοίνωση της επιτροπής που εκτείνεται σε 15 σελίδες, το θέμα αυτό αναφέρεται μόνο δύο φορές ως εξής:
α) “μετά την εφεύρεση του αλγορίθμου Shor, ξεκίνησε η αναζήτηση ελεγχόμενων κβαντικών bits ή qubits ως βάση για έναν κβαντικό υπολογιστή … ήταν σαφές ότι τα υπεραγώγιμα κυκλώματα (όπως το ανακαλυφθέν κύκλωμα των Clarke, Devoret και Martinis) ήταν μία από τις πιθανές λύσεις” και
β) “σήμερα, ένα qubit που ονομάζεται «Transmon» δεν είναι ευαίσθητο στον θόρυβο φορτίου και χρησιμοποιείται σε μια σειρά από προσπάθειες σε όλο τον κόσμο, με στόχο την υλοποίηση ενός κβαντικού υπολογιστή μεγάλης κλίμακας. Επισημαίνουμε ότι τα υπεραγώγιμα κυκλώματα είναι μόνο μία από μια σειρά πολλά υποσχόμενων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται σε αυτή την παγκόσμια προσπάθεια“.Αυτή η λιτή αναφορά της επιτροπής όσον αφορά την σχέση του Νόμπελ Φυσικής με τους κβαντικούς υπολογιστές έπιασε τόπο και οι τίτλοι ειδήσεων μετά την ανακοίνωσή του επικεντρώθηκαν περισσότερο στη θεμελιώδη φυσική. Για πολλούς φυσικούς η υποβάθμιση των εφαρμογών στους κβαντικούς υπολογιστές ήταν μια ανακούφιση και μια λογική επιλογή. Άλλωστε η σημασία των βραβευθέντων πειραμάτων με Νόμπελ είναι τεράστια και χωρίς την εφαρμογή τους στους κβαντικούς υπολογιστές.

Η κβαντομηχανική στην δεκαετία του 1980

Την δεκαετία του 1980, όταν οι Clarke, Devoret και Martinis πραγματοποιούσαν τα πειράματά τους, ήταν μια εποχή που οι περισσότεροι φυσικοί θεωρούσαν ότι η κβαντική φυσική – πέρα από από τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς που προκαλούσε – εφαρμοζόταν κυρίως στην ατομική, πυρηνική και φυσική στοιχειωδών σωματιδίων. Εκείνη την εποχή δημοσιεύθηκαν οι 3 εργασίες, στις οποίες και οι τρεις νομπελίστες φυσικοί συνεργάστηκαν για να πραγματοποιήσουν το κβαντικό φαινόμενο σήραγγας και να παρατηρήσουν τις διακριτές ενεργειακές στάθμες (κβάντωση ενέργειας), σε ένα μακροσκοπικό ηλεκτρικό κύκλωμα:
1) M. H. Devoret, J. M. Martinis, J. Clarke, “Measurement of Macroscopic Quantum Tunneling out of a Zero-Voltage State of a Current-Biased Josephson Junction”, Phys. Rev. Lett. 55, 1908 (1985) https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.55.1908
https://journals.aps.org/prl/pdf/10.1103/PhysRevLett.55.1908
2) J. M. Martinis, M. H. Devoret, J. Clarke, “Energy-Level Quantization in the Zero-Voltage State of a Current-Biased Josephson Junction”, Phys. Rev. Lett. 55, 1543 (1985)
https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.55.1543
https://journals.aps.org/prl/pdf/10.1103/PhysRevLett.55.1543
3) J. Clarke, A. N. Cleland, M. H. Devoret, D. Esteve, J. M. Martinis, “Quantum Mechanics of a Macroscopic Variable: The Phase Difference of a Josephson Junction”, Science 239, 992 (1988).
https://www.science.org/doi/10.1126/science.239.4843.992
https://www.science.org/doi/epdf/10.1126/science.239.4843.992

Σ’ αυτές τις δημοσιεύσεις παρουσιάζονται για πρώτη φορά πειραματικά δεδομένα που δείχνουν ότι το κβαντικό φαινόμενο σήραγγας σε μακροσκοπικό επίπεδο είναι πραγματικό, αλλά και την κβαντισμένη απορρόφηση και εκπομπή ενέργειας από το υπεραγώγιμο ηλεκτρικό κύκλωμα.

Τι είναι το κβαντικό φαινόμενο σήραγγας;

Σύμφωνα με τον Στέφανο Τραχανά στο κλασικό βιβλίο του Κβαντομηχανική Ι:
“Η δυνατότητα των κβαντικών σωματιδίων να διασχίζουν κλασικά απαγορευμένες περιοχές πεπερασμένης έκτασης και να συνεχίζουν την κίνησή τους από την άλλη μεριά του «φράγματος», αναφέρεται συνήθως ως φαινόμενο σήραγγας. Η ονομασία του φαινομένου προέρχεται από την κλασική εικόνα ενός σφαιριδίου που επιχειρεί να ανέβει σε έναν λόφο έχοντας αρχική ταχύτητα που δεν του επιτρέπει να φτάσει ως την κορυφή και να περάσει στην άλλη του πλευρά. Και στην περίπτωση που αυτό συμβεί, δεν έχουμε άλλη εκλογή (στην κλασική φυσική πάντα) παρά να υποθέσουμε ότι ο λόφος είναι εφοδιασμένος με μια … μυστική σήραγγα η οποία άνοιξε όταν το σφαιρίδιο έφτασε στην είσοδό της και του επέτρεψε να περάσει στην άλλη μεριά! (βλέπε σχήμα 1)Το σφαιρίδιο δεν έχει την απαιτούμενη ενέργεια να περάσει πάνω από τον λόφο. Τα καταφέρνει όμως να βρεθεί στην άλλη του πλευρά χάρις στη “σήραγγα” που υπάρχει στην πλαγιά του. Ο πιθανοκρατικός χαρακτήρας του κβαντικού φαινομένου – το σωματίδιο άλλοτε περνάει και άλλοτε δεν περνάει – αποδίδεται κλασικά με αντίστοιχο τυχαίο άνοιγμα ή κλείσιμο της εισόδου της σήραγγας!
Στον μικρόσκοσμο όμως η δυνατότητα διείσδυσης των σωματιδίων σε τέτοιες απαγορευμένες περιοχές είναι απόλυτα φυσιολογική. Αν η έκταση μιας τέτοιας περιοχής είναι πεπερασμένη (βλέπε σχήμα 2), η εκθετική απόσβεση που υφίσταται εκεί η κυματοσυνάρτηση του σωματιδίου δεν είναι αρκετή για να μηδενίσει την πιθανότητα να διασχίσει την … έρημο και να βρεθεί εκ νέου σε μια ενεργειακά επιτρεπόμενη περιοχή.Στην περιοχή του φράγματος η κυματοσυνάρτηση υφίσταται μια εκθετική μείωση του πλάτους της που αφήνει όμως μια μικρή πιθανότητα στο σωματίδιο να φτάσει ως την άλλη πλευρά και να συνεχίσει την κίνησή του ως ένα κύμα με αισθητά μειωμένο πλάτος.

Το μακροσκοπικό φαινόμενο κβαντικής σήραγγας (MQT)

Ωστόσο, τα παραπάνω ισχύουν στον μικρόκοσμο και για μεμονωμένα σωματίδια, π.χ. ηλεκτρόνια. Οι Clarke, Devoret και Martinis που κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2025, διαπίστωσαν ότι αυτό μπορεί να συμβεί και για μεγάλες συλλογές σωματιδίων. Συγκεκριμένα, εξέτασαν ηλεκτρικά ρεύματα σε υπεραγωγούς. Εκεί ηλεκτρικό ρεύμα συνίσταται από εκατομμύρια ηλεκτρόνια … κάτι πολύ μεγαλύτερο σε σύγκριση με ένα μόνο ηλεκτρόνιο. Αυτό που απέδειξαν είναι ότι η συλλογική συμπεριφορά του ρεύματος στον υπεραγωγό μπορεί να διασχίσει ένα κλασικά απαγορευμένο φράγμα. Μόνο στους υπεραγωγούς ένα μεγάλο πλήθος ηλεκτρονίων μπορεί να περιγραφεί ως μία κβαντική κατάσταση – σαν να ήταν ένα ενιαίο σωματίδιο που καταλάμβανε ολόκληρο το κύκλωμα. Αυτό απαιτεί θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα:Οι Clarke, Devoret και Martinis απέδειξαν ότι ένα κύκλωμα ορατό με γυμνό μάτι θα μπορούσε να κάνει το κλασικά αδύνατο: όχι ένα αλλά εκατοντάδες εκατομμύρια ηλεκτρόνια θα μπορούσαν συλλογικά να διασχίσουν μια απαγορευμένη κλασικά περιοχή – να πραγματοποιήσουν ένα μακροσκοπικό κβαντομηχανικό φαινόμενο σήραγγας.

Η γάτα του Σρέντιγκερ σε υπεραγώγιμο κύκλωμα

Υπάρχει ένα μυστήριο: Γιατί τα μικρά σώματα, όπως τα ηλεκτρόνια, συμπεριφέρονται κβαντομηχανικά και τα μεγάλα όπως οι μπάλες ποδοσφαίρου, ακολουθούν τους νόμους της κλασικής μηχανικής; Η απάντηση έχει να κάνει με τον περιβαλλοντικό θόρυβο. Ένα μεμονωμένο σωματίδιο μπορεί να βρει κάποια ηρεμία. Ένα τρισεκατομμύριο δισεκατομμύρια σωματιδίων μαζί συμπεριφέρονται όπως οι φανατικοί στην κερκίδα της θύρας 13 την στιγμή που ο Παναθηναϊκός βάζει το τέταρτο γκολ στη Γιουβέντους. Όταν αυξάνεται ο αριθμός των σωματιδίων τείνουν να καταστραφούν οι ευαίσθητες κβαντικές συνθήκες, καθιστώντας το σύστημα κλασικό και την προσπάθεια διάνοιξης κβαντικής σήραγγας σε παταγώδη αποτυχία.Υπάρχουν τρόποι για να “παραμείνει κανείς κβαντικός” ακόμη και σε μακροσκοπική κλίμακα. Στους υπεραγωγούς, όπως οι ηλεκτρομαγνήτες πολλών τόνων στα μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας (MRI), τα ηλεκτρόνια ψύχονται κάτω από μια κρίσιμη θερμοκρασία. Σ’ αυτή την ψυχρή κατάσταση, τα ηλεκτρόνια γίνονται αρκετά ευκίνητα ώστε να ρέουν χωρίς αντίσταση.Αλλά το 1981 δεν ήταν ακόμη σαφές αν τα μακροσκοπικά κβαντικά συστήματα μπορούσαν επίσης να τεθούν σε υπέρθεση ή συνδυασμό διακριτών καταστάσεων. Με άλλα λόγια: θα μπορούσε ένας μεγάλος αριθμός ηλεκτρονίων να συμπεριφερθεί κβαντομηχανικά, όπως η υποθετική γάτα του Erwin Schrödinger; Δύο θεωρητικοί φυσικοί, ο Tony Leggett και ο Amir Caldeira, και οι δύο τότε στο Πανεπιστήμιο του Sussex στην Αγγλία, συνειδητοποίησαν ότι η αναζήτηση κβαντικής σήραγγας σε ένα υπεραγώγιμο κύκλωμα θα μπορούσε να είναι ο ιδανικός τρόπος για να απαντηθεί το ερώτημα.Τα επόμενα χρόνια, ομάδες στα εργαστήρια IBM και Bell Labs προσπάθησαν να εντοπίσουν μακροσκοπική διάνοιξη σηράγγων σε συσκευές που ονομάζονται επαφές Josephson, οι οποίες είναι κυκλώματα κατασκευασμένα από δύο υπεραγωγούς που χωρίζονται από ένα λεπτό μονωτικό φράγμα (ονομάστηκαν έτσι από τον Brian Josephson, που βραβεύθηκε με Νόμπελ Φυσικής το 1973). Τα ηλεκτρόνια βρίσκονται σε δύο καταστάσεις: μπορούν να μπλοκαριστούν από το φράγμα, καταγράφοντας μηδενική τάση, ή μπορούν να το υπερπηδήσουν, παράγοντας μια μη μηδενική τάση. Αυτές οι δύο καταστάσεις αντιστοιχούν στην απροσδιόριστη κατάσταση ζωντανής ή νεκρής γάτας στο αρχικό νοητικό πείραμα του Schrödinger. Στην πραγματικότητα μια υπέρθεση των καταστάσεων “γάτα νεκρή” και “γάτα ζωντανή”.Το πρόβλημα είναι ότι η απλή ανίχνευση μιας τάσης δεν σημαίνει ότι υπάρχει μακροσκοπικό φαινόμενο κβαντικής σήραγγας. Τα ηλεκτρόνια μπορούν να υπερπηδήσουν το φράγμα και με κλασικό τρόπο, με μια ώθηση από τυχαία θερμική ενέργεια, αντί να το διαπεράσουν μέσω κβαντικής σήραγγας. Επειδή δεν ήταν δυνατό να αποκλειστεί η πιθανότητα θερμικού θορύβου ακόμη και σε θερμοκρασίες της τάξης του ενός Κelvin (δηλαδή μόλις έναν βαθμό πάνω από το απόλυτο μηδέν), οι ομάδες της IBM και των Bell Labs δεν μπορούσαν να ισχυριστούν οριστικά ότι είχαν παρατηρήσει μακροσκοπικό φαινόμενο σήραγγας.Για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση των Leggett και Caldeira, οι Clarke, Devoret και Martinis κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να απομονώσει το σύστημά τους από το περιβάλλον τοποθετώντας το τσιπ μεγέθους εκατοστού στο άκρο ενός σωλήνα γεμάτου με σκόνη χαλκού για να μετριάσει τον θόρυβο. Στη συνέχεια, ψύχοντας την επαφή Josephson στους 0,01 Κelvin, με επαναλαμβανόμενες δοκιμές απέδειξαν ότι τα ηλεκτρόνια περνούσαν το φράγμα ακόμη κι όταν ο θερμικός θόρυβος ουσιαστικά εξαφανιζόταν.Αυτό που έδειξαν οι Clarke, Devoret και Martinis είναι ότι ακόμη και μια μακροσκοπική οντότητα, όπως ένα πλήθος ηλεκτρονίων, μπορεί να συμπεριφερθεί κβαντομηχανικά εφόσον προστατεύεται από την άμεση επαφή με το ευρύτερο περιβάλλον. Απομονώνοντας τα ηλεκτρόνιά τους από τον θόρυβο και παραμένοντας σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, κατάφεραν να φέρουν την ομιχλώδη απροσδιοριστία της κβαντομηχανικής σε ένα κύκλωμα που μπορούσε κανείς να κρατήσει στην παλάμη του χεριού του.

Ένα κβαντισμένο ηλεκτρικό κύκλωμα

Η ανακάλυψη των Clarke, Devoret και Martinis είχε και ένα δεύτερο σκέλος. Βομβαρδίζοντας με μικροκυματική ακτινοβολία κατάλληλης συχνότητας το κύκλωμα, διαπίστωσαν ότι αυτό εξέπεμπε και απορροφούσε ενέργεια κβαντισμένα – σε διακριτά πακέτα ενέργειας (χαρακτηριστικό των κβαντικών συστημάτων και όχι των κλασικών). Αυτό το είδος κβαντισμένου συστήματος έχει βρει αρκετές χρήσεις, όπως στην προσομοίωση ατόμων. Το υπεραγώγιμο κύκλωμα στην ουσία υπακούει στην ίδια φυσική με ένα άτομο που μεταπίπτει μεταξύ θεμελιώδους και διεγερμένης κατάστασης. Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει αυτήν την έννοια του τεχνητού ατόμου για να σχεδιάσουν και να μελετήσουν κάθε είδους νέα ατομικά συστήματα.Η ευαισθησία αυτών των κυκλωμάτων τα καθιστά επίσης ιδανικούς ανιχνευτές για ανεπαίσθητα φαινόμενα που απελευθερώνουν μικροκύματα. Την τελευταία δεκαετία έχουν ενσωματωθεί στην αναζήτηση των υποθετικών σωματιδίων σκοτεινής ύλης που ονομάζονται αξιόνια (ο Clarke συμμετέχει σε μια τέτοια έρευνα, στο Axion Dark Matter Experiment).Τα πειράματα των βραβευθέντων με το Νόμπελ Φυσικής 2025 απέδειξαν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ένα υπεραγώγιμο κύκλωμα “αρκετά μεγάλο ώστε να μπορεί κανείς να το πιάσει με τα χέρια του” μπορεί να απομονωθεί επαρκώς ώστε να παρατηρηθούν τόσο η κβάντωση ενέργειας όσο και το μακροσκοπικό φαινόμενο σήραγγας. Σε αναλογία με ένα σωματίδιο που εξέρχεται από έναν βαρύ πυρήνα με φαινόμενο κβαντικής σήραγγας, οι Clarke, Devoret και Martinis περιέγραψαν το σύστημά τους ως έναν “μακροσκοπικό πυρήνα” και προέβλεψαν τη δυνατότητα κατασκευής εξωτικών “μακροσκοπικών πυρήνων με αγωγούς”. Οι ανακαλύψεις τους έθεσαν τα θεμέλια για την εξερεύνηση της μακροσκοπικής κβαντικής φυσικής σε υπεραγώγιμα κυκλώματα, όπου η επαφή Josephson παίζει τον ρόλο ενός εργαστηριακά κατασκευασμένου ατόμου.

πηγές:
1. Scientific background to the Nobel Prize in Physics 2025 (pdf)
2. How the Physics Nobel Recognized Quantum Weirdness and Avoided Hype

John Clarke, Michel H. Devoret και John M. Martinis

Σχήμα 1: Το κλασσικό “ανάλογο” του φαινομένου σήραγγας.

Σχήμα 2: Η γενική μορφή της κυματοσυνάρτησης ενός σωματιδίου που διασχίζει μια κλασικά απαγορευμένη περιοχή.

Καθώς το κύκλωμα ψύχεται το ηλεκτρικό ρεύμα συμπεριφέρεται με τρόπο που θα ήταν αδύνατος χωρίς το μακροσκοπικο κβαντικό φαινόμενο σήραγγος (MQT).

Η πιο άνυδρη έρημος του πλανήτη άνθισε και προσφέρει το μυστικό για την ανάπτυξη ανθεκτικών στη ξηρασία καλλιεργειών (βίντεο)

Επιστήμονες μελετούν ένα μικρό λουλούδι που αντέχει στις ακραίες συνθήκες.

Επιστήμονες στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, την πιο ξηρή περιοχή του κόσμου, μελετούν ένα ανθεκτικό, μικρό λουλούδι το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει γενετικά στοιχεία που θα βοηθήσουν τους αγρότες να προσαρμοστούν στην επιδεινούμενη ξηρασία που προκαλεί η κλιματική αλλαγή.Το Cistanthe longiscapa ανθίζει στην έρημο Ατακάμα κατά τη διάρκεια των σπάνιων βροχοπτώσεων που κάνουν την εμφάνιση τους εκεί δημιουργώντας ένα πολύχρωμο μωσαϊκό γνωστό ως το «φαινόμενο της άνθισης της ερήμου».Όπως αναφέρει το πρακτορείο Reuters μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Andrés Bello της Χιλής πραγματοποιεί γενετικές αναλύσεις για να ανακαλύψει τα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στο φούξια λουλούδι να επιβιώνει σε ακραίες θερμοκρασίες και έλλειψη νερού, σε ένα από τα πιο σκληρά περιβάλλοντα του πλανήτη. Στόχος τους είναι να μεταφέρουν αυτά τα ανθεκτικά στην ξηρασία χαρακτηριστικά σε άλλες καλλιέργειες.Ο Αριέλ Ορεγιάνα, διευθυντής του Κέντρου Βιοτεχνολογίας Φυτών του Πανεπιστημίου, δήλωσε: «Χρειαζόμαστε φυτά ικανά να αντέχουν αυτήν την ξηρασία». Το Ίδρυμα Παγκόσμιων Πόρων κατατάσσει τη Χιλή ανάμεσα στις πιο πληγείσες από λειψυδρία χώρες του κόσμου. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι μέχρι το 2050, οι ακραίες συνθήκες ξηρασίας θα επηρεάσουν την εύφορη Κεντρική Κοιλάδα της χώρας πλήττοντας τις εξαγωγές κρασιού, φρούτων και κτηνοτροφικών προϊόντων.Ο Ορεγιάνα εξήγησε ότι το «pata de guanaco» (όπως αποκαλούν το φυτό οι ντόπιοι) είναι μοναδικό επειδή μπορεί να εναλλάσσεται μεταξύ δύο τύπων φωτοσύνθεσης. Αυτό το καθιστά ιδανικό μοντέλο για τη μελέτη φυτών που ζουν σε ακραία περιβάλλοντα. Όταν το φυτό βρίσκεται υπό πίεση λόγω ξηρασίας, έντονου ηλιακού φωτός ή αλατότητας ενεργοποιεί τη φωτοσύνθεση CAM, μια μέθοδο που εξοικονομεί νερό. Όταν οι συνθήκες βελτιώνονται, επιστρέφει στη φωτοσύνθεση τύπου C3.

«Αυτή η ευελιξία το καθιστά εξαιρετικό μοντέλο για τη μελέτη των γονιδίων που ελέγχουν αυτές τις αλλαγές» σημειώνει ο Ορεγιάνα. Ο Σέσαρ Πιζάρο Γκαθιτούα, επικεφαλής της προστασίας βιοποικιλότητας για την περιοχή της Ατακάμα στο δασικό οργανισμό CONAF δήλωσε ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να αποκαλυφθούν τα μυστήρια του φυτού: «Πώς επιβιώνει σε τόσο ακραίες συνθήκες, πώς παράγει τροφή και πραγματοποιεί φωτοσύνθεση;», αναρωτήθηκε ο Πιζάρο.

Φωτογραφία της ανθισμένης Ατακάμα με το ανθεκτικό λουλούδι στην ένθετη εικόνα.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2017330/i-pio-anydri-erimos-toy-planiti-anthise-kai-prosferei-to-mystiko-gia-tin-anaptyxi-anthektikon-sti-xirasia-kalliergeion-vinteo/

Αστρονόμοι εντόπισαν την κολοσσιαία «ουρά» μιας μαύρης τρύπας.

Πρόκειται για ένα ίχνος παρόμοιο με αυτό που αφήνουν πίσω τους τα αεροσκάφη με μήκος 20 χιλιάδες έτη φωτός.

Με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb και της επίγειας συστοιχίας τηλεσκοπίων ALMA αστρονόμοι παρατήρησαν σε έναν μακρινό γαλαξία ένα γιγάντιο κοσμικό «ίχνος συμπύκνωσης», μια κοσμική δομή από αέριο και σκόνη που πιθανότατα δημιουργήθηκε από τη διέλευση μιας μαζικής μαύρης τρύπας αν και υπάρχουν και άλλες πιθανές εξηγήσεις σύμφωνα με τη μελέτη των ερευνητών.Το φαινόμενο εντοπίστηκε στον σπειροειδή γαλαξία NGC 3627 ο οποίος βρίσκεται περίπου 31 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από το ηλιακό μας σύστημα στον αστερισμό του Λέοντα. Αν και παρόμοια ίχνη έχουν εντοπιστεί και στον γαλαξία μας αυτό του NGC 3627 είναι το πιο καθαρά ορατό και το μεγαλύτερο που έχει βρεθεί ποτέ. Είναι «εντυπωσιακό για το τεράστιο μέγεθός του» όπως εξηγεί η Μένγκε Ζάο διδακτορικός φοιτητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Nanjing της Κίνας, μέλος της ερευνητικής ομάδας.Το ίχνος έχει μήκος περίπου 20,000 έτη φωτός δηλαδή το ένα πέμπτο της διαμέτρου του γαλαξία μας και είναι εξαιρετικά στενό (για το μήκος του) μόλις 650 έτη φωτός σε πλάτος. Οι ερευνητές εντόπισαν την «ουρά» κατά την ανάλυση δεδομένων από την έρευνα PHANGS (Physics at High Angular Resolution of Nearby Galaxies) η οποία χρησιμοποιεί τηλεσκόπια όπως το James Webb Space Telescope και το Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) στη Χιλή για να μελετήσει πώς το αέριο και ο σχηματισμός άστρων επηρεάζουν την εξέλιξη των γαλαξιών.Τα δεδομένα του JWST αποκάλυψαν ότι το ίχνος περιέχει σωματίδια σκόνης ενώ οι παρατηρήσεις του ALMA έδειξαν ότι είναι πλούσιο σε μονοξείδιο του άνθρακα. Το ίχνος φαίνεται ως μια αχνή, γραμμική ουρά αερίου και σκόνης που ξεχωρίζει από τους δύο σπειροειδείς βραχίονες του γαλαξία.
Σύμφωνα με το θεωρητικό μοντέλο που ανέπτυξαν οι ερευνητές ένα τεράστιας μάζας συμπαγές αντικείμενο όπως μια μαύρη τρύπα πιθανότατα το δημιούργησε καθώς διέσχισε τον δίσκο του γαλαξία εκτοπίζοντας αέρια και αφήνοντας πίσω του το ίχνος της πορείας του.
Η έντονη αναταραχή στο εσωτερικό του ίχνους στηρίζει αυτή την εκδοχή.

Τα δεδομένα

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το αντικείμενο είχε μάζα περίπου 10 εκατομμύρια Ήλιους και κινούνταν με ταχύτητα 300 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Υπολογίζουν επίσης ότι το ίχνος σχηματίστηκε πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, που θεωρείται πολύ πρόσφατο σε κοσμική κλίμακα, για παράδειγμα ο γαλαξίας μας έχει ηλικία πάνω από 13 δισεκατομμύρια χρόνια.Αν και το πιθανότερο είναι να πρόκειται για τεράστια μαύρη τρύπα οι ερευνητές δεν αποκλείουν την περίπτωση να είναι ο πυρήνας ενός νάνου γαλαξία.
Οι επιστήμονες σχεδιάζουν περαιτέρω παρατηρήσεις με το ALMA ή μελλοντικές βαθύτερες οπτικές έρευνες που ίσως αποκαλύψουν το διαστημικό σώμα που δημιούργησε αυτό το ίχνος συμπύκνωσης.«Κατανοώντας την εξέλιξή τους και πόσο συχνά συμβαίνουν, μπορούμε να μάθουμε πολλά για τον πληθυσμό των μαζικών σκοτεινών αντικειμένων που διασχίζουν τους γαλαξιακούς δίσκους» λέει o Ζάο.

Εικόνα του γαλαξία NGC 3627 στον οποίο εντοπίστηκε η γιγάντια κοσμική δομή που μοιάζει με ουρά μαύρης τρύπας.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2017347/astronomoi-entopisan-tin-kolossiaia-oyra-mias-mayris-trypas/

H Google φέρνει το AI Mode και στην Ελλάδα.

Διαθέσιμο πλέον σε πάνω από 200 χώρες και εδάφη.

Η Google ανακοίνωσε τη διεθνή επέκταση του AI Mode στο Search, διαθέτοντάς το σε επιπλέον 35 νέες γλώσσες και 40 χώρες και περιοχές ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.Με αυτή την κίνηση θα είναι διαθέσιμο συνολικά σε περισσότερες από 200 χώρες και εδάφη.Η αναβαθμισμένη εμπειρία αναζήτησης βασίζεται στα πιο πρόσφατα μοντέλα Gemini, τα οποία προσφέρουν σημαντικά πιο προηγμένες δυνατότητες κατανόησης φυσικής γλώσσας και πολυτροπικής νοημοσύνης – δηλαδή ικανότητα κατανόησης όχι μόνο κειμένου, αλλά και εικόνων ή άλλων μορφών πληροφορίας.Χάρη σε αυτές τις τεχνολογίες, οι χρήστες μπορούν πλέον να κάνουν πολύπλοκες ή αφηρημένες ερωτήσεις με φυσικό τρόπο, στη γλώσσα που προτιμούν, και να λαμβάνουν ακριβείς, προσαρμοσμένες απαντήσεις.

Προσαρμοσμένο στις τοπικές γλώσσες και πολιτισμούς

Το ειδικά σχεδιασμένο Gemini μοντέλο για το Search επιτρέπει στο AI Mode να αντιλαμβάνεται τις ιδιαιτερότητες κάθε γλώσσας και να προσαρμόζει τις απαντήσεις του στα πολιτισμικά και γλωσσικά συμφραζόμενα κάθε χώρας. Έτσι, η εμπειρία χρήσης γίνεται πιο ουσιαστική, κατανοητή και χρήσιμη για όλους.Η Google σημειώνει ότι με την ενεργοποίηση του AI Mode, οι χρήστες εξερευνούν πιο σύνθετα θέματα και διατυπώνουν ερωτήματα σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερα σε έκταση από τις παραδοσιακές αναζητήσεις. Η νέα εμπειρία αναζήτησης θα διατεθεί σταδιακά μέσα στην επόμενη εβδομάδα στους νέους χρήστες.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016914/h-google-fernei-to-ai-mode-kai-stin-ellada/

Στην ανάπτυξη μεταλλικών-οργανικών πλαισίων το φετινό Νόμπελ Χημείας.

Τρεις επιστήμονες λαμβάνουν το φετινό Νόμπελ Χημείας για την έρευνα τους στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων υλικών.

Οι επιστήμονες Σουσούμου Κιταγκάουα, Ρίτσαρντ Ρόμπσον και Ομάρ Γιαγκί κέρδισαν το Νόμπελ Χημείας 2025 «για την ανάπτυξη των μεταλλικών-οργανικών πλαισίων (metal–organic frameworks, MOFs)», ανακοίνωσε την Τετάρτη η επιτροπή απονομής των βραβείων.

Τα μεταλλο-οργανικά πλαίσια (MOFs – Metal–Organic Frameworks) είναι πρωτοποριακά υλικά που αποτελούνται από άτομα μετάλλων συνδεδεμένα με οργανικά μόρια (ligands), σχηματίζοντας τρισδιάστατες, πορώδεις δομές. Τα άτομα μετάλλων (όπως ψευδάργυρος, χαλκός ή σίδηρος) λειτουργούν σαν “κόμβοι”. Τα οργανικά μόρια (ligands) είναι οι “γέφυρες” που συνδέουν τους κόμβους. Ο συνδυασμός αυτός δημιουργεί ένα δικτυωτό πλέγμα με τεράστια επιφάνεια.

«Τα μεταλλο-οργανικά πλαίσια (MOFs) έχουν τεράστιες δυνατότητες, προσφέροντας πρωτόγνωρες ευκαιρίες για την ανάπτυξη υλικών κατά παραγγελία με νέες λειτουργίες», δήλωσε ο Χάινερ Λίνκε, πρόεδρος της Επιτροπής Νόμπελ Χημείας. Η επιτροπή επαίνεσε τους βραβευθέντες για τη δημιουργία μοριακών κατασκευών με μεγάλους χώρους, μέσω των οποίων μπορούν να ρέουν αέρια και άλλες χημικές ουσίες.«Αυτές οι κατασκευές, τα μεταλλο-οργανικά πλαίσια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή νερού από τον αέρα της ερήμου, τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα, την αποθήκευση τοξικών αερίων ή την καταλυτική επιτάχυνση χημικών αντιδράσεων», ανέφερε η ανακοίνωση. Ο Λίνκε είπε ότι οι βραβευθέντες βρήκαν τρόπους να δημιουργήσουν εντελώς νέα υλικά «με μεγάλες κοιλότητες» στο εσωτερικό τους, που λειτουργούν «σαν δωμάτια ξενοδοχείου, όπου τα μόρια-επισκέπτες μπορούν να μπαινοβγαίνουν στο ίδιο υλικό».

Πρόσθεσε ότι η χημεία τους μοιάζει με την τσάντα της Ερμιόνης Γκρέιντζερ στα βιβλία του Χάρι Πότερ, η οποία φαίνεται μικρή απ’ έξω αλλά είναι τεράστια στο εσωτερικό. «Μπορεί να αποθηκεύσει τεράστιες ποσότητες αερίου σε πολύ μικρό όγκο», εξήγησε ο Λίνκε.

Ορισμένες από τις εφαρμογές των MOFs είναι στον τομέα της αποθήκευση αερίων:

* Υδρογόνου και μεθανίου για χρήση σε καθαρές μορφές ενέργειας.

Δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CO₂):

Για μείωση των εκπομπών και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Καθαρισμός νερού και αέρα:

* Αφαιρούν τοξικές ουσίες ή βαρέα μέταλλα.
* Μπορούν να επιταχύνουν αντιδράσεις όπως οι καταλύτες.

Φαρμακολογία:

Χρησιμοποιούνται για ελεγχόμενη απελευθέρωση φαρμάκων.

Συλλογή νερού από την ατμόσφαιρα:

Ομάδα του Ομάρ Γιαγκί έχει δημιουργήσει MOFs που «τραβούν» νερό από τον ξηρό αέρα της ερήμου.

Γιατί είναι τόσο σημαντικά
Τα MOFs θεωρούνται ένα από τα πιο ευέλικτα και υποσχόμενα υλικά του 21ου αιώνα, επειδή μπορούν να σχεδιαστούν «κατά παραγγελία»: αλλάζοντας το μέταλλο ή το οργανικό μόριο, οι επιστήμονες δημιουργούν δομές με συγκεκριμένες ιδιότητες, ανάλογα με τη χρήση.

Παρακολουθείστε την ανακοίνωση του βραβείου Νόμπελ Χημείας 2025 :

διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες:
1. They have created new rooms for chemistry (pdf) 
2. Scientific background to the Nobel Prize in Chemistry 2025 (pdf)

Αποκλειστικό: Ο νομπελίστας John M. Martinis αποκαλύπτει στη «Ν» τον τόπο καταγωγής του.

Κέρδισε με άλλους δύο συναδέλφους του το φετινό Νόμπελ Φυσικής.

Ανάμεσα στους τρεις νικητές του φετινού Νόμπελ Φυσικής είναι και ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα John M. Martinis. Το όνομα του και ένα λανθασμένο όπως αποδεικνύεται παλαιότερο δημοσίευμα αμερικανικής εφημερίδας οδήγησε πολλούς να θεωρήσουν ότι πρόκειται για ελληνικής καταγωγής επιστήμονα. Το Naftemporiki.gr επικοινώνησε με τον διακεκριμένο επιστήμονα ο οποίος παρά τον ορυμαγδό των αιτημάτων για δηλώσεις μετά την ανακοίνωση της βράβευσης του απάντησε στο σχετικό ερώτημα που του θέσαμε.«Λυπάμαι, αλλά η καταγωγή μου είναι κροατική. Ο πατέρας μου είναι από την Κόμιζα, στο νησί Βις, κοντά στην πόλη του Σπλιτ. Ωστόσο, μπορώ να φανταστώ ότι η προέλευση της οικογένειας θα μπορούσε να είναι σχεδόν από οπουδήποτε στη Μεσόγειο, αλλά αυτό θα είχε συμβεί πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια» αναφέρει ο John Martinis.Το φετινό Νόμπελ Φυσικής δόθηκε «για την ανακάλυψη της μακροσκοπικής κβαντομηχανικής σήραγγας και της κβαντοποίησης ενέργειας σε ηλεκτρικό κύκλωμα» και εκτός από τον Martinis βραβεύθηκαν ο Τζον Κλαρκ από το Πανεπιστήμιο Μπέρκλι και ο Μίτσελ Ντεβορέτ που εργάζεται τόσο στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα αλλά και στο Γέιλ.Οι βραβευθέντες επέδειξαν ότι οι… εξωτικές ιδιότητες του κβαντικού κόσμου μπορούσαν να αποκτήσουν συγκεκριμένη και ελεγχόμενη εφαρμογή και χρήση σε ηλεκτρονικά συστήματα που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε μικρού μεγέθους συσκευές ανοίγοντας το δρόμο για την εμφάνιση διαφόρων gadgets καθημερινής χρήσης με πρώτο και καλύτερο το κινητό τηλέφωνο.«Για να το πω μετριοπαθώς, ήταν η έκπληξη της ζωής μου. Ένας από τους βασικούς λόγους που τα κινητά τηλέφωνα λειτουργούν είναι χάρη σε όλη αυτή την έρευνα»» δήλωσε ο Τζον Κλαρκ στους δημοσιογράφους μετά την ανακοίνωση της βράβευσης του.

Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο βιογραφικό του John Martinis:

* Γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1958

* Έλαβε πτυχίο στη Φυσική το 1980 και διδακτορικό (PhD) επίσης στη Φυσική και τα δύο από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια- Μπέρκλι

* Πραγματοποίησε μεταδιδακτορικές έρευνες στα CEA-Saclay στη Γαλλία και στο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) στο Boulder του Κολοράντο, προτού μετακινηθεί στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σάντα Μπάρμαπρα το 2004.

* Το 2014 ο Martinis και η ομάδα του εντάχθηκαν στην Google με στόχο να κατασκευάσουν τον πρώτο πρακτικά χρήσιμο κβαντικό υπολογιστή.

* Το 2019 ο Martinis και η ομάδα του παρουσίασαν έναν κβαντικό υπολογιστή ικανό να ολοκληρώσει μέσα σε 200 δευτερόλεπτα έναν συγκεκριμένο υπολογισμό που ένας συμβατικός υπερυπολογιστής θα χρειαζόταν χιλιάδες χρόνια για να υπολογίσει. Το γεγονός αυτό απέδειξε την αποκαλούμενη «κβαντική υπεροχή» και χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό επίτευγμα.

* Ο Martinis αποφάσισε το 2020 να μετακομίσει στην Αυστραλία για να ενταχθεί στη νεοφυή εταιρεία Silicon Quantum Computing με στόχο τη δημιουργία ενός εμπορικά αξιοποιήσιμου κβαντικού υπολογιστή.

* Το 2022 συνίδρυσε την εταιρεία Qolab, της οποίας είναι σήμερα επικεφαλής τεχνολογίας (Chief Technology Officer)

* Ανάμεσα σε διάφορα βραβεία που έχει λάβει ο Martinis ξεχωρίζουν το βραβείο Fritz London Memorial το 2014 για την πρωτοποριακή του δουλειά στα υπεραγώγιμα qubits, καθώς και το βραβείο John Stewart Bell το 2021 για την έρευνά του στις θεμελιώδεις αρχές της κβαντομηχανικής και τις εφαρμογές τους.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016608/apokleistiko-o-nompelistas-john-m-martinis-apokalyptei-sti-n-ton-topo-katagogis-toy/

Rocket and Space Corporation Energia
Συνάντηση με το διαστημικό φορτηγό πλοίο: Το Progress MS-33 έφτασε στο Μπαϊκονούρ.
Το νέο φορτηγό πλοίο γίνεται δεκτό στο κοσμοδρόμιο. Οι συνάδελφοί μας επιθεώρησαν το Progress MS-33, διασφαλίζοντας ότι το πλοίο έχει ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα με ασφάλεια και ησυχία. Αρχικά, έλεγξαν τους μηχανισμούς ανάπτυξης ηλιακών πάνελ. Το φορτηγό πλοίο χρειάζεται ιδιαίτερα την ενέργειά τους κατά τη διάρκεια της διήμερης πτήσης προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Η εκτόξευση είναι κοντά – αυτόν τον χειμώνα!
https://vk.com/rsc_energia?w=wall-167742670_23430

Roscosmos
Άριστος βαθμός: Τα πληρώματα του ISS-74 πέρασαν τις εξετάσεις ραντεβού με τον σταθμό
Στις 3 και 6 Οκτωβρίου, οι Ρώσοι μέλη της επερχόμενης αποστολής, καθώς και οι εφεδρικοί τους, ολοκλήρωσαν μια εκπαιδευτική άσκηση για την χειροκίνητη πρόσδεση και την ραντεβού του διαστημικού σκάφους στον ISS. Μέλη του κύριου πληρώματος
👨‍🚀 Σεργκέι Κουντ-Σβερτσκόφ
👨‍🚀 Σεργκέι Μικάεφ
Τα εφεδρικά τους μέλη
👨‍🚀 Πιότρ Ντουμπρόφ
👨‍🚀 Άννα Κίκινα
Πώς διεξήχθησαν οι εξετάσεις
Οι κοσμοναύτες έσυραν εισιτήρια και εκτελούσαν εκ περιτροπής εργασίες στον προσομοιωτή Ντον-Σογιούζ ως κυβερνήτης και μηχανικός πτήσης του πλοίου. Τα εισιτήρια εξετάσεων περιείχαν τέσσερις λειτουργίες πρόσδεσης ο καθένας, καθεμία με διαφορετικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Σε ποιες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης εξασκήθηκαν οι κοσμοναύτες;
🔴Δυσλειτουργία οπτικοακουστικού οργάνου κατά την επαναπρόσδεση διαστημικού σκάφους
🔴Βλάβη συστήματος πλοήγησης
🔴Βλάβη ψηφιακού υπολογιστή
🔴Πρόσδεση πλοίου ενώ ο σταθμός περιστρέφεται σε τροχιά
Γιατί η τέταρτη από αυτές τις καταστάσεις είναι από τις πιο δύσκολες;
Το πλήρωμα πρέπει να αντισταθμίζει συνεχώς την ταχύτητα του πλοίου, να «προλαβαίνει» τον σταθμό και να διασφαλίζει ότι η ταχύτητα περιστροφής του πλοίου είναι η ίδια με του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS). Πριν από την πρόσδεση, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι οι παράμετροι κίνησης του διαστημικού σκάφους διασφαλίζουν την ασφάλεια: ταχύτητα, περιστροφή του πλοίου, γωνίες και υπέρβαση - όλες αυτές οι παράμετροι πρέπει να βρίσκονται εντός των προβλεπόμενων επιτρεπόμενων ορίων. Το πλήρωμα ολοκλήρωσε αυτό το έργο και εκτέλεσε άψογα αυτή τη λειτουργία,
— Andrey Savintsev, Επικεφαλής του Εργαστηρίου 1, Κέντρο Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών.
https://vk.com/roscosmos?w=wall-30315369_593885

Ο μανδύας της Σελήνης αποκαλύπτεται από δείγματα που έφεραν στη Γη οι αστροναύτες της NASA.

Νέα ευρήματα σε σεληνιακά πετρώματα που έφεραν οι επανδρωμένες αποστολές πριν από μισό αιώνα.

Μπορεί να έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια από την τελευταία φορά που πάτησε ανθρώπινο πόδι στη Σελήνη αλλά τα όσα… κουβάλησαν μαζί τους οι αστροναύτες που επισκέφτηκαν το φυσικό μας δορυφόρο συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο μελέτης με εντυπωσιακά αποτελέσματα σε πολλές περιπτώσεις. Όταν οι αστροναύτες επέστρεψαν από την τελευταία αποστολή της NASA στη Σελήνη Apollo 17 το 1972, έφεραν μαζί τους δείγματα πετρωμάτων, μερικά από τα οποία σφραγίστηκαν και αποθηκεύτηκαν προσεκτικά για να τα αναλύσουν μελλοντικοί ερευνητές. Ερευνητική ομάδα με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Μπράουν ανέλυσε μερικά από αυτά τα δείγματα και διαπίστωσε ότι η χημική τους σύσταση είναι πολύ διαφορετική από της Γης.Συγκεκριμένα, η ανάλυση των δειγμάτων που ελήφθησαν από την περιοχή «Taurus Littrow» της Σελήνης δείχνει ότι το ηφαιστειακό υλικό περιέχει ενώσεις θείου εξαιρετικά φτωχές σε θείο-33 (S33), ένα από τα τέσσερα σταθερά ισότοπα του θείου, και αυτό είναι αντίθετο με τις αναλογίες ισοτόπων θείου που βρίσκονται στη Γη.Ορισμένα χημικά στοιχεία φέρουν τα δικά τους «δακτυλικά αποτυπώματα» με τη μορφή των αναλογιών ισοτόπων, δηλαδή λεπτές διαφορές στο βάρος των ατόμων τους. Εάν δύο πετρώματα έχουν το ίδιο ισοτοπικό αποτύπωμα, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι προέρχονται από την ίδια πηγή. Στην περίπτωση της Σελήνης και της Γης, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει σημαντικές ομοιότητες στα ισότοπα οξυγόνου και μια παρόμοια εικόνα περίμεναν και για τα ισότοπα θείου.Στην παρούσα έρευνα, οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα που προήλθαν από έναν κοίλο μεταλλικό κύλινδρο, ο οποίος είχε εισαχθεί από τους αστροναύτες του Apollo 17 περίπου 60 εκατοστά στο σεληνιακό έδαφος. Χρησιμοποίησαν μια εξαιρετικά ακριβή και σύγχρονη μέθοδο ανάλυσης ισοτόπων, τη δευτερογενή φασματομετρία μάζας ιόντων (SIMS).Ο Τζέιμς Ντότιν, επίκουρος καθηγητής Γεωλογικών, Περιβαλλοντικών και Πλανητικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπράουν και επικεφαλής της μελέτης, σημειώνει σε σχετική ανακοίνωση ότι αναζήτησε συγκεκριμένα δείγματα που φαινόταν να προέρχονται από ηφαιστειακό πέτρωμα του μανδύα της Σελήνης. «Επιδίωκα να βρω θείο με υφή που να υποδηλώνει ότι προήλθε από την έκρηξη του πετρώματος και δεν προστέθηκε μέσω διαφορετικής διαδικασίας».Οι ερευνητές δίνουν δύο πιθανές εξηγήσεις γι’ αυτή τη διαφοροποίηση που εντόπισαν στη Σελήνη σε σχέση με τη Γη. Θα μπορούσαν να είναι κατάλοιπα χημικών διεργασιών που έλαβαν χώρα στη Σελήνη στις αρχές της Ιστορίας της, καθώς η μειωμένη αναλογία S33 παρατηρείται όταν το θείο αλληλεπιδρά με την υπεριώδη ακτινοβολία σε μια οπτικά αραιή ατμόσφαιρα. Πιστεύεται ότι η Σελήνη είχε μια μικρής διάρκειας ατμόσφαιρα στην αρχή της Ιστορίας της, που θα μπορούσε να υποστηρίξει αυτή την αλληλεπίδραση.Η δεύτερη πιθανότητα είναι αυτή η διαφοροποίηση να σχετίζεται με την επικρατέστερη εξήγηση για τη δημιουργία της Σελήνης, σύμφωνα με την οποία ένα ουράνιο σώμα περίπου ίδιου μεγέθους με τον ‘Αρη, γνωστό ως «Θεία» ( από την μυθολογική Τιτανίδα Θεία η οποία πιστεύεται ότι ήταν μητέρα της Σελήνης) συγκρούστηκε με την αρχέγονη τότε Γη και τα συντρίμμια από τη σύγκρουση συνενώθηκαν και σχημάτισαν τη Σελήνη. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι είναι πιθανό η σύσταση του θείου του ουράνιου αυτού σώματος να ήταν πολύ διαφορετική από της Γης και αυτές οι διαφορές να έχουν καταγραφεί στον μανδύα της Σελήνης.Δεν είναι σαφές ποια από τις δύο εξηγήσεις είναι η σωστή, ωστόσο οι ερευνητές τονίζουν ότι περαιτέρω μελέτη των ισοτόπων θείου από τον ‘Αρη και άλλα ουράνια σώματα θα βοηθήσει κάποτε τους επιστήμονες να βρουν την απάντηση.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016798/o-mandyas-tis-selinis-apokalyptetai-apo-deigmata-poy-eferan-sti-gi-oi-astronaytes-tis-nasa/

Η Γη ήταν ο πλανήτης των μυκήτων πριν την εμφάνιση φυτών, δεινοσαύρων και ανθρώπων.

Οι μύκητες δημιούργησαν το πρώτο κατοικήσιμο περιβάλλον στη στεριά.

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Nature Ecology & Evolution» αναφέρει ότι οι μύκητες εμφανίστηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν από τα φυτά στη Γη. Αυτοί οι αρχαίοι μύκητες ενδέχεται να δημιούργησαν το πρώτο κατοικήσιμο περιβάλλον στη στεριά, συνεργαζόμενοι με τα φύκη για να ανακυκλώνουν θρεπτικά συστατικά και να δημιουργούν πρωτόγονα εδάφη.Η μελέτη προσφέρει νέα στοιχεία για την προέλευση και την εξέλιξη των μυκήτων αποκαλύπτοντας τον καθοριστικό τους ρόλο στη διαμόρφωση από τα πρώτα χερσαία οικοσυστήματα. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από διεθνή ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Οκινάουα (OIST) υποδεικνύει ότι οι μύκητες άρχισαν να διαφοροποιούνται εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν εμφανιστούν τα φυτά στη στεριά.

Πέντε ανεξάρτητες πορείες προς την πολύπλοκη ζωή

«Η πολύπλοκη πολυκυτταρική ζωή, οργανισμοί αποτελούμενοι από πολλά συνεργαζόμενα κύτταρα με εξειδικευμένους ρόλους, εξελίχθηκε ανεξάρτητα σε πέντε μεγάλες ομάδες: στα ζώα, στα χερσαία φυτά, στους μύκητες, στα ερυθρά και στα καστανά φύκη. Σε έναν πλανήτη που κυριαρχούνταν από μονοκύτταρους οργανισμούς, μια επαναστατική αλλαγή συνέβη τουλάχιστον πέντε φορές: η εμφάνιση της πολυκυτταρικής ζωής» αναφέρει ο καθηγητής Γκέργκελι Σολόζι επικεφαλής της Μονάδας Μοντελοβασιζόμενης Εξελικτικής Γονιδιωματικής στο OIST, εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.Η μετάβαση αυτή δεν σήμαινε απλώς ότι τα κύτταρα ενώνονταν σε συσσωματώματα· σήμαινε την εμφάνιση πραγματικών οργανισμών με εξειδικευμένα κύτταρα και οργανωμένους ιστούς και όργανα, όπως συμβαίνει και στο ανθρώπινο σώμα. Για να επιτευχθεί αυτή η μεταμόρφωση, χρειάστηκαν πολύπλοκοι μοριακοί μηχανισμοί που επέτρεψαν στα κύτταρα να προσκολλώνται μεταξύ τους και να επικοινωνούν αποτελεσματικά — προσαρμογές που εξελίχθηκαν ανεξάρτητα σε κάθε μία από τις πέντε ομάδες.

Απολιθώματα και το μυστήριο των μυκήτων

Για τις περισσότερες από αυτές τις ομάδες τα απολιθώματα λειτουργούν σαν ένα γεωλογικό ημερολόγιο που μας δίνει χρονικά σημεία αναφοράς. Τα ερυθρά φύκη εμφανίζονται ίσως ήδη πριν από 1,6 δισεκατομμύρια χρόνια, τα ζώα περίπου πριν από 600 εκατομμύρια χρόνια, τα χερσαία φυτά γύρω στα 470 εκατομμύρια χρόνια και τα καστανά φύκη πολύ αργότερα.Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση: οι μύκητες. Οι μαλακές, νηματοειδείς δομές τους δεν απολιθώνονται εύκολα και επιπλέον η πολυκυτταρικότητα στους μύκητες εξελίχθηκε πολλές φορές ανεξάρτητα καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό μιας ενιαίας «αφετηρίας» στην απολιθωματική καταγραφή.

Ξεκλειδώνοντας το «μοριακό ρολόι»

Για να ξεπεράσουν τα κενά στα απολιθώματα οι επιστήμονες χρησιμοποιούν το λεγόμενο «μοριακό ρολόι» δηλαδή την ιδέα ότι οι γενετικές μεταλλάξεις συσσωρεύονται με σταθερό ρυθμό με την πάροδο του χρόνου. Συγκρίνοντας τις διαφορές στο DNA μεταξύ δύο ειδών μπορούν να εκτιμήσουν πότε διαχωρίστηκαν από έναν κοινό πρόγονο.Το πρόβλημα είναι ότι το ρολόι αυτό πρέπει να ρυθμιστεί με «σημεία αναφοράς» από απολιθώματα. Με τους μύκητες να διαθέτουν ελάχιστα απολιθώματα, η βαθμονόμηση αυτή είναι δύσκολη. Η ομάδα του OIST χρησιμοποίησε μια πρωτοποριακή μέθοδο: οριζόντιες μεταφορές γονιδίων (HGT), περιπτώσεις όπου ένα γονίδιο «πηδά» από ένα είδος σε άλλο.«Αν ένα γονίδιο από έναν αρχαιότερο κλάδο Α βρεθεί να έχει μεταφερθεί σε έναν νεότερο κλάδο Β τότε γνωρίζουμε ότι ο πρόγονος του Α πρέπει να προϋπήρχε του απογόνου του Β» εξηγεί ο Σολόζι. Με τον εντοπισμό 17 τέτοιων “γονιδιακών αλμάτων”, η ομάδα κατάφερε να ορίσει σχέσεις «παλαιότερο/νεότερο» και να βελτιώσει τη χρονολόγηση των μυκήτων.

Ένα αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα

Η ανάλυση δείχνει ότι ο κοινός πρόγονος όλων των σημερινών μυκήτων έζησε πριν από 0,9 έως 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση των φυτών στη στεριά. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε μια μακρά περίοδος συνεργασίας μυκήτων και φυκών που προετοίμασε το έδαφος για τη ζωή στη στεριά.«Οι μύκητες κινούν τα οικοσυστήματα ανακυκλώνουν θρεπτικά συστατικά, συνεργάζονται με άλλους οργανισμούς και μερικές φορές προκαλούν ασθένειες. Το να γνωρίζουμε πότε ακριβώς διαφοροποιήθηκαν δείχνει ότι οι μύκητες υπήρχαν πολύ πριν από τα φυτά γεγονός που υποστηρίζει την ιδέα ότι οι πρώιμες συνεργασίες τους με τα φύκη άνοιξαν τον δρόμο για τα χερσαία οικοσυστήματα» λέει ο Δρ. Λέναρντ Ζάνθο, εκ των επικεφαλής της μελέτης.

Προετοιμάζοντας τον κόσμο για τα φυτά

Αυτό το νέο χρονοδιάγραμμα αλλάζει ριζικά την κατανόησή μας για το πώς η ζωή κατέκτησε τη στεριά. Υποδηλώνει ότι εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν ριζώσουν τα πρώτα φυτά, οι μύκητες ήδη υπήρχαν και συνεργάζονταν με φύκη σε μικροβιακές κοινότητες.Αυτή η μακρά «προπαρασκευαστική φάση» μπορεί να ήταν κρίσιμη για τη δημιουργία κατοικήσιμης στεριάς. Διασπώντας τα πετρώματα και ανακυκλώνοντας τα θρεπτικά συστατικά, οι αρχαίοι μύκητες ενδέχεται να υπήρξαν οι πρώτοι «μηχανικοί οικοσυστημάτων» — δημιουργώντας τα πρώτα εδάφη και μεταμορφώνοντας το περιβάλλον.Με αυτή τη νέα οπτική τα φυτά δεν κατέκτησαν μια άγονη στεριά αλλά έναν κόσμο που είχε ήδη προετοιμαστεί για αυτά από τους αρχαίους και επίμονους μύκητες.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016811/i-gi-itan-o-planitis-ton-mykiton-prin-tin-emfanisi-fyton-deinosayron-kai-anthropon/

Νέο επίτευγμα στους κβαντικούς υπολογιστές «συνοδεύει» το φετινό Νόμπελ Φυσικής στην κβαντομηχανική.

Καταρρίφθηκε το ρεκόρ αριθμού ατόμων σε κβαντική διάταξη.

Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση ότι το φετινό βραβείο Νόμπελ Φυσικής απονέμεται σε επιστήμονες που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην έρευνα του κβαντικού κόσμου με επίκεντρο την ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών για ηλεκτρονικές συσκευές και υπολογιστές έγινε γνωστή μια νέα μελέτη στην οποία παρουσιάζεται ένα πείραμα που χαρακτηρίζεται ως ορόσημο στη προσπάθεια δημιουργίας κβαντικών υπολογιστών.Επιστήμονες στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech) πραγματοποίησαν ένα πείραμα στο οποίο συγχρόνισαν 6,100 άτομα σε μια κβαντική διάταξη σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο ανθεκτικούς, ανεκτικούς στα σφάλματα κβαντικούς υπολογιστές.Στο πείραμα χρησιμοποίησαν ουδέτερα άτομα σε ζεύγη ως κβαντικά δυφία (qubits) τα οποία αποτελούν τη βασική μονάδα πληροφορίας στα κβαντικά συστήματα. Οι ερευνητές κράτησαν τα ζεύγη αυτά σε κατάσταση «υπέρθεσης», ώστε να πραγματοποιήσουν κβαντικούς υπολογισμούς. Για να το επιτύχουν οι επιστήμονες χώρισαν μία δέσμη λέιζερ σε 12,000 «λαβίδες λέιζερ» οι οποίες συγκρατούσαν συνολικά τα 6,100 qubits.Όπως περιγράφεται μελέτη οι επιστήμονες όχι μόνο κατέρριψαν το ρεκόρ για τον αριθμό των ατομικών qubits σε μια μόνο διάταξη, αλλά επίσης αύξησαν σημαντικά τη διάρκεια συνοχής της υπέρθεσης δηλαδή το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ένα άτομο παραμένει διαθέσιμο για υπολογισμούς ή έλεγχο σφαλμάτων. Η διάρκεια αυτή ανέβηκε από λίγα δευτερόλεπτα σε 12,6 δευτερόλεπτα.Η μελέτη αποτελεί σημαντικό βήμα προς την κατασκευή μεγάλων κβαντικών υπολογιστών ικανών για επιτεύγματα πολύ πέρα από τις δυνατότητες των ταχύτερων σημερινών υπερυπολογιστών. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι το αποτέλεσμα αυτό είναι ορόσημο για την ανάπτυξη κβαντικών υπολογιστών που βασίζονται στην αρχιτεκτονική ουδέτερων ατόμων.

Ο δρόμος προς τη «κβαντική υπεροχή»

Αυτό το είδος έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: λειτουργεί σε θερμοκρασία δωματίου. Αντίθετα, τα πιο συνηθισμένα qubits — από υπεραγώγιμα μέταλλα — απαιτούν πολύπλοκο και δαπανηρό εξοπλισμό ψύξης σχεδόν στο απόλυτο μηδέν. Πιστεύεται ευρέως ότι οι εμπορικά αξιοποιήσιμοι κβαντικοί υπολογιστές θα χρειαστούν συστήματα με εκατομμύρια qubits, καθώς κάθε λειτουργικό qubit απαιτεί αρκετά qubits διόρθωσης σφαλμάτων για να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία του.Τα qubits είναι ευαίσθητα στο «θόρυβο» και τείνουν να αποσυγχρονίζονται όταν εκτίθενται σε εξωτερικούς παράγοντες. Καθώς τα δεδομένα μεταφέρονται μέσα σε ένα κβαντικό κύκλωμα, αυτή η αποσυγχρόνιση τα αλλοιώνει. Για να το αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες αναπτύσσουν τεχνικές διόρθωσης σφαλμάτων (QEC) παράλληλα με μεθόδους επέκτασης του αριθμού των qubits.Παρότι αρκετά από τα σημερινά συστήματα λειτουργούν, λίγα θεωρούνται πραγματικά χρήσιμα σε σχέση με τους υπερυπολογιστές. Εταιρείες όπως η IBM, η Google και η Microsoft έχουν καταφέρει να δείξουν αυτό που ονομάζεται «κβαντική υπεροχή» ή «κβαντικό πλεονέκτημα», αλλά αυτό περιορίζεται κυρίως σε ειδικά σχεδιασμένα προβλήματα επίδειξης και όχι σε πρακτικές εφαρμογές.Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι οι κβαντικοί υπολογιστές θα γίνουν πιο χρήσιμοι όσο μεγαλώνουν σε κλίμακα και βελτιώνεται η διαχείριση των σφαλμάτων. «Είναι μια συναρπαστική στιγμή για την κβαντική υπολογιστική με ουδέτερα άτομα. Πλέον μπορούμε να δούμε έναν ξεκάθαρο δρόμο προς μεγάλους, διορθωμένους ως προς τα σφάλματα κβαντικούς υπολογιστές, τα δομικά στοιχεία υπάρχουν ήδη», δήλωσε ο Μανουέλ Έντρες καθηγητής Φυσικής στο Caltech, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Τεχνικές και επόμενα βήματα

Πέρα από το μέγεθος της διάταξης, εντυπωσιακές είναι και οι τεχνικές που καθιστούν το σύστημα επεκτάσιμο. Οι ερευνητές πέτυχαν βελτίωση κατά δέκα φορές σε κρίσιμους τομείς όπως η συνοχή, η υπέρθεση και το μέγεθος της διάταξης, φτάνοντας από εκατοντάδες σε πάνω από 6,000 qubits με ακρίβεια 99,98%.Επιπλέον, παρουσίασαν μια νέα μέθοδο «μεταφοράς» της διάταξης, μετακινώντας τα άτομα εκατοντάδες μικρόμετρα χωρίς να χάνεται η υπέρθεση κάτι που στο μέλλον θα μπορούσε να συμβάλει σε στιγμιαία διόρθωση σφαλμάτων.Το επόμενο βήμα της ομάδας είναι να συνδέσει τα άτομα μέσω «διεμπλοκής» (entanglement) μια θεμελιώδη κατάσταση της κβαντικής μηχανικής που επιτρέπει πραγματικούς κβαντικούς υπολογισμούς. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η διεμπλοκή θα οδηγήσει σε ισχυρότερες τεχνικές διόρθωσης σφαλμάτων και πιο ακριβείς υπολογισμούς, φέρνοντας πιο κοντά το όραμα για χρήσιμους, ανεκτικούς στα σφάλματα κβαντικούς υπολογιστές.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016801/neo-epiteygma-stoys-kvantikoys-ypologistes-synodeyei-to-fetino-nompel-fysikis-stin-kvantomichaniki/

John M. Martinis: Ποιος είναι ο Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ Φυσικής.

Ο John M. Martinis είναι ένας ελληνοαμερικανός φυσικός, ο οποίος τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσικής το 2025, για την κβαντική επανάσταση.

ΟJohn M. Martinis γεννήθηκε το 1958 και είναι ένας ελληνοαμερικανός φυσικός και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα. Ο ίδιος κατάφερε να τιμηθεί με το Νόμπελ Φυσικής φέτος, μαζί με τους John Clarke και Michel H. Devoret, για την ανακάλυψη της μακροσκοπικής σήραγγας και την κβάντωση ενέργειας σε ηλεκτρικό κύκλωμα.Ειδικότερα, οι τρεις επιστήμονες απέσπασαν το βραβείο, αφού διεξήγαγαν πειράματα με ένα ηλεκτρικό κύκλωμα στο οποίο απέδειξαν τόσο την κβαντομηχανική σήραγγα όσο και τα κβαντοποιημένα επίπεδα ενέργειας σε ένα σύστημα αρκετά μεγάλο ώστε να χωρά στην παλάμη ενός χεριού. Το έργο τους αποτελεί θεμέλιο για την κατανόηση και την κατασκευή κβαντικών συστημάτων, με τεράστιο αντίκτυπο στον τομέα των κβαντικών υπολογιστών.

Ποιος είναι όμως ο ελληνοαμερικανός φυσικός που έφτασε στα Νόμπελ;

Η γνωριμία του με τους άλλους δύο φυσικούς

Ο John M. Martinis έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Ο ίδιος διερεύνησε την κβαντική συμπεριφορά μιας μακροσκοπικής μεταβλητής, της διαφοράς φάσης σε μια διασταύρωση σήραγγας Josephson. Ο επιβλέπων του διδακτορικού του ήταν ο John Clarke (ο ένας εκ των οποίων μοιράστηκε το Νόμπελ Φυσικής). Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου συνεργάστηκε και με τον μεταδιδακτορικό ερευνητή -εκείνη την εποχή- (ακόμα ένας εκ των οποίων μοιράστηκε το Νόμπελ Φυσικής).Το 1985, οι τρεις επιστήμονες παρουσίασαν την ανάλυσή τους για τους παλμούς μικροκυμάτων που κατέδειξαν την κβαντική συμπεριφορά μιας επαφής Josephson. Αυτή η εργασία αποτέλεσε τη βάση για την υπεραγώγιμη κβαντική υπολογιστική.

Τα πρώτα του βήματα στην έρευνα

Εντάχθηκε στο Commissariat à l’Energie Atomique στο Saclay της Γαλλίας, για μια πρώτη μεταδιδακτορική έρευνα και στη συνέχεια στο τμήμα Ηλεκτρομαγνητικής Τεχνολογίας στο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) στο Boulder, όπου εργάστηκε πάνω στους ενισχυτές υπεραγώγιμων συσκευών κβαντικής παρεμβολής (SQUIDs). Παράλληλα, κι ενώ βρισκόταν στο NIST, ανέπτυξε μια τεχνική ανίχνευσης ακτίνων Χ χρησιμοποιώντας έναν υπεραγώγιμο μικροθερμιδομετρητή αισθητήρα ακμής μετάβασης με ηλεκτροθερμική ανάδραση.

Το 2004 μετακόμισε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα , όπου κατείχε την έδρα Worster στην πειραματική φυσική μέχρι το 2017.

Το 2014, το Google Quantum AI Lab ανακοίνωσε ότι είχε προσλάβει τον John M. Martinis και την ομάδα του σε μια συμφωνία πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή ενός κβαντικού υπολογιστή χρησιμοποιώντας υπεραγώγιμα qubits (:στο επιστημονικό πεδίο του κβαντικού υπολογισμού και στην τεχνολογία των ψηφιακών κβαντικών υπολογιστών, το κβαντικό bit, ή συνηθέστερα qubit, είναι η στοιχειώδης μονάδα κβαντικής πληροφορίας).Στις 23 Οκτωβρίου 2019, ο ίδιος και η ομάδα του δημοσίευσαν μια εργασία στο Nature με τίτλο «Κβαντική υπεροχή χρησιμοποιώντας έναν προγραμματιζόμενο υπεραγώγιμο επεξεργαστή», στην οποία παρουσίασαν πώς πέτυχαν την κβαντική υπεροχή για πρώτη φορά χρησιμοποιώντας έναν κβαντικό υπολογιστή 53 qubits.

Τον Απρίλιο του επόμενου έτους, ο John M. Martinis παραιτήθηκε από την Google αφού του ανατέθηκε συμβουλευτικός ρόλος.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 2020, ανακοινώθηκε ότι ο ελληνοαμερικανός  φυσικός μετακόμισε στην Αυστραλία για να ενταχθεί στην Silicon Quantum Computing, μια νεοσύστατη επιχείρηση που ιδρύθηκε από την καθηγήτρια Michelle Simmons.Επιπλέον το 2022, συνίδρυσε την εταιρεία Qolab με βάση την υπόθεση ότι «η βιομηχανία ημιαγωγών κατέχει το κλειδί για τη δημιουργία ενός πρακτικού κβαντικού υπολογιστή, επιτρέποντας την κατασκευή qubit υψηλής ποιότητας σε μεγάλη κλίμακα». Και από τον Ιανουάριο του 2025, είναι ο CTO της εταιρείας.

Βραβεία και διακρίσεις πριν το Νόμπελ

Το 2014, μοιράστηκε το βραβείο Fritz London Memorial Prize με τους Michel Devoret και Robert J. Schoelkopf, για τη συνεισφορά του στη Φυσική «Χαμηλής θερμοκρασίας». Ακόμα, το 2021 τιμήθηκε με το Βραβείο John Stewart Bell για τις επιδόσεις του στον τομέα της κβαντικής πληροφορίας.Ο John M. Martinis παραμένει ενεργός στην έρευνα και την ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών, προσφέροντας τεχνογνωσία και εμπειρία σε παγκόσμια κλίμακα, συμβάλλοντας καθοριστικά στην επόμενη γενιά της τεχνολογίας.

https://www.tovima.gr/2025/10/07/science/john-m-martinis-poios-einai-o-ellinas-pou-timithike-me-nompel-fysikis/

Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2025.
Το βραβείο Νόμπελ 2025 στην Φυσική απονεμήθηκε στους John Clarke, Michel H. Devoret και John M. Martinis «για την ανακάλυψη του μακροσκοπικού φαινομένου κβαντομηχανικής σήραγγας (macroscopic quantum tunnelling) και της κβάντωσης ενέργειας σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα»Οι βραβευθέντες χρησιμοποίησαν μια σειρά πειραμάτων για να δείξουν ότι οι παράξενες ιδιότητες του κβαντικού κόσμου μπορούν να εκδηλωθούν σε μακροσκοπικά συστήματα. Το ηλεκτρικό ρεύμα (χιλιάδων ή εκατομμυρίων ηλεκτρονίων) μπορεί να διαπερνά φράγματα δυναμικού με τρόπο που δεν επιτρέπεται κλασσικά, παρόμοια με το γνωστό κβαντομηχανικό φαινόμενο σήραγγας. Έδειξαν επίσης ότι αυτά τα μακροσκοπικά συστήματα απορροφούσαν και απέδιδαν την ενέργεια κβαντισμένα. όπως προβλέπει η κβαντομηχανική για τα άτομα.

Τα πειράματά τους σε ένα τσιπ αποκάλυψαν την κβαντική φυσική σε δράση

Ένα βασικό ερώτημα στη φυσική είναι το μέγιστο μέγεθος ενός συστήματος που μπορεί να εμφανίσει κβαντομηχανικά φαινόμενα. Οι βραβευθέντες με το Νόμπελ Φυσικής 2025, διεξήγαγαν πειράματα με ένα ηλεκτρικό κύκλωμα στα οποία επέδειξαν τόσο το κβαντομηχανικό φαινόμενο σήραγγας όσο και την κβάντωσης της ενέργειας σε ένα αρκετά μεγάλο και χειροπιαστό σύστημα.Η κβαντομηχανική επιτρέπει σε ένα σωματίδιο να κινείται κατευθείαν μέσα από ένα φράγμα, διαμέσου του φαινομένου σήραγγας. Όταν όμως εμπλέκεται μεγάλος αριθμός σωματιδίων, τα κβαντομηχανικά φαινόμενα συνήθως γίνονται αμελητέα. Τα πειράματα των βραβευμένων απέδειξαν ότι οι κβαντομηχανικές ιδιότητες μπορούν να εκδηλωθούν σε μακροσκοπική κλίμακα.

Το 1984 και το 1985, οι John Clarke , Michel H. Devoret και John M. Martinis διεξήγαγαν μια σειρά πειραμάτων με ένα ηλεκτρονικό κύκλωμα κατασκευασμένο από υπεραγωγούς, οι οποίοι άγουν το ρεύμα χωρίς να εμφανίζουν ηλεκτρική αντίσταση. Στο κύκλωμα, τα υπεραγώγιμα στοιχεία διαχωρίζονταν από ένα λεπτό στρώμα μονωτικού υλικού, μια διάταξη γνωστή ως επαφή Josephson. Βελτιώνοντας και μετρώντας τις διάφορες ιδιότητες του κυκλώματός τους, κατάφεραν να ελέγξουν και να εξερευνήσουν τα φαινόμενα που προέκυπταν όταν διοχέτευαν ρεύμα σε αυτό. Συνολικά, τα φορτισμένα σωματίδια που κινούνταν στον υπεραγωγό αποτελούσαν ένα σύστημα που συμπεριφερόταν σαν να ήταν ένα ενιαίο σωματίδιο που καταλάμβανε ολόκληρο το κύκλωμα.Αυτό το μακροσκοπικό- σαν σωματίδιο – σύστημα βρίσκεται αρχικά σε μια κατάσταση στην οποία το ρεύμα ρέει χωρίς τάση. Το σύστημα είναι παγιδευμένο σ’ αυτήν την κατάσταση, σαν να βρίσκεται πίσω από ένα εμπόδιο που δεν μπορεί να διασχίσει. Στο πείραμα, το σύστημα δείχνει τον κβαντικό του χαρακτήρα καταφέρνοντας να ξεφύγει από την κατάσταση μηδενικής τάσης μέσω σήραγγας. Η αλλαγή της κατάστασής του ανιχνεύεται μέσω της εμφάνισης μιας τάσης.Οι βραβευθέντες κατάφεραν επίσης να αποδείξουν ότι το σύστημα συμπεριφέρεται με τον τρόπο που προβλέπεται από την κβαντομηχανική – είναι κβαντισμένο, που σημαίνει ότι απορροφά ή εκπέμπει μόνο συγκεκριμένα ποσά ενέργειας.«Είναι υπέροχο που μπορούμε να γιορτάσουμε το γεγονός ότι η κβαντομηχανική, παρότι συμπληρώνει έναν αιώνα, συνεχίζει να μας εκπλήσσει. Είναι επίσης εξαιρετικά χρήσιμη, δεδομένου ότι αποτελεί τη βάση κάθε ψηφιακής τεχνολογίας», δήλωσε ο Olle Eriksson, Πρόεδρος της Επιτροπής Νόμπελ Φυσικής.Τα τρανζίστορ στα μικροτσίπ υπολογιστών είναι ένα παράδειγμα της καθιερωμένης κβαντικής τεχνολογίας που μας περιβάλλει. Το φετινό βραβείο Νόμπελ Φυσική ανοίγει δρόμους για την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς κβαντικής τεχνολογίας, που περιλαμβάνει την κβαντική κρυπτογραφία, τους κβαντικούς υπολογιστές και τους κβαντικούς αισθητήρες.

διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες:
1. Popular science background: Quantum properties on a human scale (pdf)
2. Scientific background to the Nobel Prize in Physics 2025 (pdf)

John Clarke, Michel H. Devoret και John M. Martinis

Παρακολουθείστε την ανακοίνωση του βραβείου Νόμπελ Φυσικής 2025 (Τρίτη 7 Οκτωβρίου στις 12:45):

Δείτε ΕΔΩ όλα τα βραβεία Νόμπελ Φυσικής από το 1901 έως το 2024.

https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-nobel-prizes-in-physics/all/

Ρομποτικός εξερευνητής στον Άρη φωτογράφησε το μυστηριώδη κομήτη που επισκέπτεται το ηλιακό μας σύστημα (βίντεο)

Το πιο προηγμένο ρόβερ που στείλαμε στον Κόκκινο Πλανήτη ίσως εντόπισε το πέρασμα του διαστημικού σώματος από εκεί.

Ένας σπάνιος διαστρικός επισκέπτης προερχόμενος έξω από το ηλιακό μας σύστημα που πιστεύεται ότι είναι ο αρχαιότερος κομήτης που γνωρίζουμε εντοπίστηκε την 1 Ιουλίου και έκτοτε η αστρονομική κοινότητα τον παρακολουθεί για να μάθει όσα περισσότερα μπορεί για αυτόν. Ο ρομποτικός εξερευνητής της αποστολής Perseverance στον Άρη κατέγραψε στις 4 Οκτωβρίου στον ουρανό του Κόκκινου Πλανήτη ένα διαστημικό σώμα που πιθανολογείται ότι είναι αυτός ο κομήτης.Το ηλιακό μας σύστημα έχει ηλικία περίπου 4,5 δις. ετών και ο κομήτης που οι αστρονόμοι ονόμασαν 3I/ATLAS έχει σύμφωνα με τις αναλύσεις που έχουν γίνει ηλικία 7-7,5 δισ. έτη προερχόμενος πιθανότατα από μια περιοχή του γαλαξία μας η οποία δεν έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα σχεδόν καθόλου.Ο 3I/ATLAS είναι μόλις το τρίτο επιβεβαιωμένο αντικείμενο που γνωρίζουμε να εισβάλει στο ηλιακό μας σύστημα από άλλες περιοχές του γαλαξία μας μετά τον ‘Oumuamua (2017) και τον κομήτη 2I/Borisov (2019). Ο διαστρικός κομήτης, που αρχικά ονομάστηκε C/2025 N1 (ATLAS), παρατηρήθηκε την 1η Ιουλίου από το τηλεσκόπιο ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) που χρηματοδοτείται από τη NASA στο Ρίο Χουρτάδο της Χιλής.«Όλοι οι μη διαστρικοί κομήτες, όπως ο κομήτης του Χάλεϊ, σχηματίστηκαν ταυτόχρονα με το ηλιακό μας σύστημα, επομένως έχουν ηλικία έως και 4,5 δισεκατομμυρίων ετών. Ωστόσο, οι διαστρικοί επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να είναι πολύ μεγαλύτεροι σε ηλικία, και από αυτούς που είναι γνωστοί μέχρι στιγμής, η στατιστική μας μέθοδος υποδηλώνει ότι ο 3I/ATLAS είναι πολύ πιθανό να είναι ο παλαιότερος κομήτης που έχουμε δει ποτέ» λέει ο Μάθιου Χόπκινς αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μέλος της ερευνητικής ομάδας που έκανε την χρονολόγηση του κομήτη.Ο 3I/ATLAS φαίνεται ότι ήρθε στην περιοχή μας από ένα πυκνό δίσκο άστρων του γαλαξία μας στον οποίο βρίσκονται πανάρχαια άστρα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο κομήτης αυτός θα έχει διαφορετική χημική σύσταση που τους κομήτες του ηλιακού μας συστήματος και πιθανώς να περιέχει υψηλές ποσότητες πάγου νερού.Καθώς ο 3I/ATLAS πλησιάζει τον Ήλιο θα θερμαίνεται. Οι παγωμένοι πάγοι θα μετατραπούν σε αέριο, μια διαδικασία που ονομάζεται εξάχνωση, το οποίο θα απελευθερώνεται από την επιφάνεια του κομήτη. Αυτή η έκλυση αερίων θα δώσει στον 3I/ATLAS μια την χαρακτηριστική φωτεινή ουρά και άλλα συνήθη διακριτικά χαρακτηριστικά των κομητών.

Οι παρατηρήσεις έχουν ήδη δείξει ότι ο 3I/ATLAS έχει έντονη γεωλογική δραστηριότητα. Αυτές οι παρατηρήσεις φαίνεται επίσης να δείχνουν ότι ο 3I/ATLAS είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος από τους προηγούμενους διαστρικούς εισβολείς 1I/’Oumuamua και 2I/Borisov.

Αυτή η εικόνα που κατέγραψε το ρόβερ στον ουρανό του Άρη ίσως δείχνει τον πανάρχαιο κομήτη.

https://www.naftemporiki.gr/techscience/2016233/rompotikos-exereynitis-ston-ari-fotografise-ton-mystiriodi-komiti-poy-episkeptetai-to-iliako-mas-systima-vinteo/