Μεγάλη Άρκτος - Εσφαλμένη Απεικόνιση του Αστερισμού ή Όχι

[Bi2L]

Μεγάλη Άρκτος - Εσφαλμένη Απεικόνιση του Αστερισμού ή Όχι

 

Το τελευταίο καιρό όπου βγαίνω αρκετά συχνά συχνά έξω για παρατήρηση μου έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η Απεικόνιση ίσως του πιο γνωστού Αστερισμού, της Μεγάλης Άρκτου δηλαδή είναι εσφαλμένη... Αφού παντού όπου και αν κοιτάξεις η ουρά της Αρκούδας είναι πάντα απο τον Megrez στον Alkaid...

Ίσως επειδή πρόκειται για τα βασικά Αστέρια και πιο φωτεινά οι περισσότεροι προσπαθούσαν να χωρέσουν εκεί την Αρκούδα αλλά επειδή δεν τους έβγαινε σωστά το σχήμα την χώρεσαν όπως μπορούσαν και όπως μπορούσε να την φανταστεί ο καθένας;

Βέβαια θα μου πείτε ότι κατά κάποιον μύθο ο Δίας της έπιασε απο την ουρά όταν τις πέταξε στον ουρανό... αλλά μήπως αυτό ήταν ένας τρόπος να εξηγήσουν στους νεότερους γιατί η Αρκούδα έχει μεγάλη ουρά;

Που σιγά που δεν ήξεραν στην Αρχαιότητα πως μοιάζει μια Αρκούδα, σίγουρα ήξεραν αφού υπήρχαν σχεδόν παντού! Και σίγουρα θα ήταν ο φόβος και ο τρόμος και ο Τρόμος κάθε κυνηγού αλλά και κάθε περιπλανώμενου!! Θεωρώ ότι αποκλείεται οι Αρχαίοι να φανταζόντουσαν την Αρκούδα έτσι απλή και ήρεμη... βέβαια ανάλογα την θέση της Μεγάλης Άρκτου στον ουρανό μπορεί να άλλαζε και ο μύθος που θα έλεγε ο "ομιλητής" αλλά η Αρκούδα θα έπρεπε να είναι τρανή, δυνατή και πάνω απο όλα να μοιάζει Αρκούδα! Δεν είναι τυχαίο όπου οι περισσότεροι λαοί τον συγκεκριμένο Αστερισμό τον έλεγαν Αρκούδα και φυσικά δεν νομίζω ότι στον τόπο τους οι Αρκούδες είχαν μεγάλη ουρά!!!

 

Αν και δεν το έχω ψάξει πολύ το θέμα αν κοιτάξει κάνεις την Μεγάλη Άρκτο σε πολύ σκοτεινό ουρανό όταν ο Αστερισμός έχει πάρει για τα καλά την κατιούσα, π.χ αυτή την εποχή περίπου 5-6 το πρωί θα καταλάβει αμέσως ότι πρόκειται για Αρκούδα και μάλιστα αν κανείς την ίδια στιγμή επεκτείνει τον Αστερισμό του Βοώτη προς την Κόμη της Βερενίκης και προς τον Βόρειο Στέφανο θα δει έναν μεγάλο Βοσκό ή ένα Μεγάλο κυνηγό να κυνηγά την Αρκούδα και αυτή να του Αντεπιτίθεται (πολύ φαντασία έχω το ξέρω, αλλά δεν φταίω εγώ, οι αρχαίοι τα είδαν πρώτοι)

 

Δεν γνωρίζω πότε χρονολογούνται οι πρώτες απεικονίσεις του Αστερισμού αλλά δεν νομίζω ότι έχουμε απεικονίσεις από την Αρχαιότητα από την οποία έχουμε μόνο περιγραφές.

 

Anyway ας μην κουράζω άλλο γιατί μπορώ να γράφω μέχρι αύριο (έχουμε και συννεφιές)

Παρακάτω απεικόνιση όπως την φαντάζομαι και είναι μια σύνθεση απο το Starrynight και μια τυχαία αρκούδα απο το Google, όπου αν κανείς Googlαρι: Bear ή Bear rearing. Θα καταλάβει πως είναι πραγματικά μια αρκούδα και πως θα έπρεπε να απεικονίζεται.

[bellatrix]

Αγαπητέ Bi2L ,

 

Έχεις ανοίξει ένα πολύ όμορφο θέμα Είχα διαβάσει για τον αστερισμό της Μ. Άρκτου, στο βιβλίο του κ. Χαρίτων Τομπουλίδη ''Ουρανογραφία- Ιστορία και Μυθολογία των αστερισμών''..Θα σας μεταφέρω μερικά λόγια από το βιβλίο, τα οποία ελπίζω να σας βοηθήσουν..

 

'' Ο αστερισμός της Μ. Άρκτου καταλαμβάνει μεγάλη έκταση κοντά στους αστερισμούς του Βόρειου Πόλου και με εμβαδόν 1280 τετρ. μοιρών είναι ο 3ος μεγαλύτερος στον ουρανό..Ο Ίππαρχος κατέγραψε 35 αστέρια ενώ ο Πτολεμαίος 27. Ο Εβέλιους τα ανέβασε σε 73, ο Argelander σε 140 και ο Heiss σε 227. [...] Οι 3 αστέρες της ουράς (ε,ζ,η) σχηματίζουν μια ανατομικά μεγάλη ουρά αρκούδας. [...]Μήπως η αρκούδα είναι η λευκή αρκούδα? Η λευκή αρκούδα υπάρχει μόνο στο Βορρά- γι'αυτό και ονομαζόταν Αρκτική η περιοχή του Βόρειου πόλου από τους αρχαίους μας γιατί εκεί κατοικούσαν οι λευκές αρκούδες. Μήπως λοιπόν, ο αστερισμός αυτός που στα αρχαία χρόνια ήταν βορειότερος ήταν η Λευκή Άρκτος;Ο Allen γράφει ότι και ο Αριστοτέλης είχε την ιδέα αυτή, λέγοντας ότι μόνο μια λευκή αρκούδα θα τολμούσε να μείνει στον παγερό βορρά.Τέτοια ερωτήματα και απαντήσεις γεννιόνται συνέχεια όσο σκέφτεται κανείς την προέλευση του ονόματος της Άρκτου.Μήπως είμαστε οι μόνο εμείς οι Έλληνες που ονομάζουμε τον αστερισμό έτσι, ενώ οι άλλοι τον ονομάζουν διαφορετικά;

Η απάντηση είναι αποστομωτική. Σχεδόν όλοι οι λαοί του κόσμου ονομάζουν τον αστερισμό αυτόν ''αρκούδα''. Ακόμη και οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής. Ο Αμερικάνος ιστορικός Bancroft λέει << Οι ερυθρόδεμοι της πατρίδας μας δε διαιρούσαν τους αστέρες του ουρανού σε αστερισμούς. Είναι παράξενη η σύμπτωση ότ στους Αlgoquin του Ατλαντικού και του Μισισσιπή, καθώς και τους Narragansett και τους Illinois και τους Iroquis, ο Βόρειος Αστέρας ονομάζονταν Άρκτος>>. Το ίδιο περιγράφουν και άλλοι ιστορικοί αλλά και έμποροι και Ιεραπόστολοι Ιησούτες του 18ου αιώνα. Οι Ινδιάνοι ονόμαζαν την Άρκτο <<Οκουάρι>> και <<Παουκουνάουα>>, λέξεις που δεν σημαίνουν παρά Αρκούδα. Αύτοι όμως ήταν πιο προσεκτικοί με την ανατομία. Την ουρά της την ονόμαζαν διαφορετικά. Ήταν τα <<Τρία σκυλιά>> ή <<ο κυνηγός με τα 2 σκυλιά>>.''

 

Βέβαια να προσθέσω ότι η Μ. Άρκτος έχει αποκτήσει και άλλες ονομασίες όπως Άμαξα, Άρμα του βασιλιά Δαβίδ, Άμαξα του Άρθρουρου, Άμαξα του Πεέντο κλπ..Όπως βλέπουμε έχουν αποδοθεί πολλά ονόματα στον αστερισμό αυτό..Έχει καταγραφθεί για πρώτη φόρα σύμφωνα με κείμενα, από τους Χαλδαίους το 2000 π.χ. τα οποία έπειτα χρησιμοποιήσε ο Εύδοξος και μετά ο Άρατος.

[Bi2L]

Σε ευχαριστώ για την απάντηση Bellatrix,

 

 

Ας μην ξεχνάμε ότι την Μεγαλή Άρκτο την αναφέρει και ο Όμηρος

«που κι Άμαξα τη λένε, που μόνο αυτή δε λούζεται στου ωκεανού το κύμα»

 

 

Η λευκή αρκούδα υπάρχει μόνο στο Βορρά- γι'αυτό και ονομαζόταν Αρκτική η περιοχή του Βόρειου πόλου από τους αρχαίους μας γιατί εκεί κατοικούσαν οι λευκές αρκούδες. Μήπως λοιπόν, ο αστερισμός αυτός που στα αρχαία χρόνια ήταν βορειότερος ήταν η Λευκή Άρκτος;Ο Allen γράφει ότι και ο Αριστοτέλης είχε την ιδέα αυτή, λέγοντας ότι μόνο μια λευκή αρκούδα θα τολμούσε να μείνει στον παγερό βορρά.

Θα μείνω εδώ γιατί μου αρέσει...

Οπότε ξανά ανεβάζω την φωτό μόνο που αυτή την φορά αντί για καφέ Αρκούδα βάζω μια Πολική (τώρα μάλλον είναι καλύτερα)

 

 

Και ας συνεχίσω λίγο τον παραλογισμό μου... εάν λοιπόν φανταστούμε την Μεγάλη Άρκτο ανάποδα θα πρέπει ο Muscida (Μουσούδα) να γίνει ο Alkaid και ο Alkaid μα γίνει ο Muscida... (κατι σαν είπα τωρα)αλλά Alkaid στα Αραβικά σημαίνει ο Ηγέτης αλλά όπως γυρίζει η Μεγάλη Άρκτος μάλλον για ακόλουθος μου κάνει παρά για Ηγέτης ενώ αν το βάλουμε ανάποδα (στην θέση που είναι τωρα ο Muscida) όντως γίνεται Ηγέτης αφού Ηγείται όλων των Αστέρων της Μεγάλης Άρκτου στην περιφορά γύρω από τον Ουράνιο Θόλο. Μια σκέψη κάνω εε, μην με παρεξηγείτε... δεχτές όλες οι απόψεις απλά δεν μου αρέσει να βλέπω παντού μια Αρκούδα με ουρά απο Ρακούν!!

[Τάσος Βράτολης]

Γεια σου Βασιλάκη μερακλή με τους τόσο ωραίους προβληματισμούς σου!!

 

Φανταστικό θέμα...

[3c273]

Ωραίο θέμα Βασίλη. Πάντως και η Ursus arctos (καφέ αρκούδα) και η Ursus maritimus (πολική αρκούδα) μιά χαρά ταιριάζουν. Η ουρά είναι το τελευταίο που θα διακρίνει ένας παρατηρητής σε μία αρκούδα (οποιουδήποτε είδους).Θα προσπαθήσω να διακρίνω τον κυνηγό όπως τον περιέγραψες.

[Efstathios]

Βασίλη άνοιξες ένα πολύ ωραίο θέμα, αλλά με περισσότερες και ίσως πιό σημαντικές πλευρές εκτός της αστρονομικής. Και επεξηγούμαι:

 

Το γεγονός οτι πολλοί λαοί ανα τον κόσμο χρησιμοποιούσαν την αρκούδα για την Μεγάλη Άρκτο, λαοί φαινομενικά ασύνδετοι μεταξύ τους λέει κάτι. Ίσως να "Νταινικίζω" εδώ λίγο αλλά δεν πείθομαι οτι συμπτωματικά οι Έλληνες και οι ιθαγενείς της Αμερικής και άλλοι λαοί έχουνε την ίδια ονομασία και οτι οι Χαλδαίοι ήταν αυτοί που την εισήγαγαν, διότι οι Χαλδαίοι από όσο ξέρω δεν ταξίδεψαν σε όλη τη Γή. Υπάρχει ένας κοινός κρίκος λοιπόν εδώ που πάει πολύ πιό πίσω από τους Χαλδαίους. Το να βρεί κανείς αυτόν τον κοινό συνδετικό κρίκο, δηλαδή πολιτισμό, είναι πολύ σημαντικό αλλά και δύσκολο γιατί πλέον πάμε στους μύθους και σε αναπόδεικτα πράγματα. Δεν βρίσκω πάντως λογικό οι περισσότεροι πολιτισμοί να έβλεπαν αρκούδα στον αστερισμό αυτό, ή να τον ονόμασαν έτσι διότι είναι στον Βορρά.

[3c273]

Με το θέμα σου Βασίλη και λόγω των ημερών βρήκα χρόνο να σκαλίσω τα κιτάπια μου. Βρήκα λοιπόν ένα άρθρο του περιοδικού Scientific American Ιανουάριος του 2007. Θέμα η προέλευση των αστερισμών με συγγραφέα Bradley E. Schaffer που αναφέρει με συντομία τα εξής: Για να παρακολουθήσουμε τα ίχνη των αστερισμών στην ιστορία πρέπει να πάμε πολύ πίσω πριν ακόμα και τους πρώτους πολιτισμούς. Το καλύτερο σημείο εκκίνησης είναι ο αστερισμός της Μεγάλης άρκτου Αφού παραθέτει όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για τους Έλληνες, Χααλδαίους, Άρατο κτλ οδηγείται πολύ παλαιότερα σε βραχογραφίες άνω των 30000 χρόνων σε ευρωπαϊκά σπήλαια που υποδηλώνουν κάποιο είδος λατρείας των αρκούδων. Ο αστερισμός μπορεί να δημιουργήθηκε ως μια λαϊκή απεικόνιση ενός σαμανιστικού ομοιώματος. Όπως και αν προέκυψε πάντως, η UMa είναι μια απο τις παλαιότερες επινοήσεις τις ανθρωπότητας. Πρι απο 14000 χρόνια παλαιολιθικοί κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες μετανάστευσαν αρχικά διαμέσου μιας λωρίδας ξηράς που σχηματίστηκε κατά την διάρκεια της τελευταίας εποχής παγετώνων, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλή, και συνέδεε τη Σιβηρία με την αμερικανική ήπειρο. Ο πολιτισμός τους πέρασε στους απογόνους τους,που αποίκισαν τον Νέο Κόσμο. Δεν είναι δύσκολο να φανταστείς μια αλυσίδα απο παππουδες( και γιαγιάδες) να εκτείνεται από την παλαιολιθική Σιβηρία μέχρι τα βουνά και τις πεδιάδες της Αμερικής και τελικά μέχρι το σύγχρονο Κολοράντο, οι οποίοι να αφηγούνται ιστορίες για την Άρκτο στον ουρανό.

Να προσθέσω και μερικές δικές μου σκέψεις με λίγη φαντασία.΄Οι παππουδες και οι γιαγιαδες ανταγωνίζονταν την αρκούδα και για τροφή αλλά κυριώς για τα σπήλαια. Ήξεραν σίγουρα την μικρή ουρά της. Πιθανώς να ανταγωνίζονταν και την αρκούδα των σπηλαίων που έχει εξαφανιστεί και προηγείται και της καφέ και της πολικής αρκούδας. Αν προσθέσουμε και την παγετωνική εποχή γιατί να μην είχαν επαφή και με καποια λευκή αρκούδα; Μάλλον σωστά την απεικόνισαν. Εμείς δεν βλέπουμε την εικόνα που αυτοί σχημάτισαν στον ουρανό. Συμφωνώ με την δική σου απεικόνιση. Να προτείνουμε αλλαγές σε όλα τα έντυπα παγκοσμίως;

Περισσότερα για την εξέλιξη των αρκουδιών εδώ...στο τμήμα evolution, Recovery of fossil DNA,Causes of extinction.

http://en.wikipedia.org/wiki/Cave_bear

[Bi2L]

Πολύ ωραία σημείωση Αλέξη δεν το γνώριζα ότι υπήρχαν βραχογραφίες με την Μεγάλη Άρκτο.

 

Στάθη εμένα δεν μου είναι τόσο περίεργο όπου τόσοι λαοί έβλεπαν τον συγκεκριμένο Αστερισμό με το ίδιο σχήμα αφού μπορεί να εξηγηθεί γιατί το έβλεπαν όλοι έτσι, φυσικά δεν αποκλείω το γεγονός ότι μπορεί να έχει κοινή ρίζα προέλευσης... και όπως έγραψε και ο Αλέξης θα μπορούσε ακόμα και απο την εποχή των σπηλαίων να υπήρχε η άποψη ότι πρόκειται για Αρκούδα...

[Νίκος Κατσαμάκας]

Θα σας χαλάσω τους στοχασμούς λιγάκι...

 

Η Μεγάλη Άρκτος είναι όπως την έχουν σκεφτεί οι αρχαίοι. Δηλαδή η ιδέα του Βασίλη να τη σχεδιάσει με το κεφάλι εκεί που όλοι ως τώρα βάζαμε την ουρά, ξεχνάει μία μικρή, αλλά πολύ βασική λεπτομέρεια.

 

Το άστρο Αρκτούρος δεν έχει τυχαίο όνομα. Αρκτούρος σημαίνει το άστρο που βρίσκεται "στην ουρά της άρκτου", κάτι που δε μας αφήνει καμία αμφιβολία για το πού είναι η ουρά της άρκτου.

 

Τώρα, γιατί οι αρχαίοι φαντάζονταν την Μεγάλη Άρκτο με τόσο αφύσικα μεγάλη ουρά, τη λύση σε αυτό το φαινομενικό παράδοξο μας τη δίνει ο αστερισμός του Ωρίωνα: μοιάζει με κάτι σαν κυνηγό (ή κάτι σαν οτιδήποτε άλλο γενικώς) ο Ώρίωνας; Το πώς μοιάζουν οι αστερισμοί δεν παίζει και πολύ ρόλο στο πώς τους συνέλαβαν τα μάτια (και τα μυαλά) των ανθρώπων. Εντάξει, ο Σκορπιός μοιάζει κάπως με σκορπιό, αλλά οι περισσότεροι αστερισμοί δεν μοιάζουν με κάτι. Εξάλλου, δεν υπάρχει και γενική συμφωνία. Η Άρκτος , για τη λαϊκή φαντασία των Άγγλων είναι μια μεγάλη κανάτα, ενώ ο Τοξότης είναι ένα ανάποδο τσαγερό (πάντως κι εγώ απορώ πού είδαν οι αρχαίοι τόξο στον Τοξότη).

[Bi2L]

Νίκο έχεις δίκιο είναι όντως ο Αρκτούρος στην ουρά της άρκτου και φυσικά δεν θα πω όχι στην τωρινή απεικόνιση της Μεγάλης Άρκτου, αλλά μέσα στα χρόνια και ιδικά μέσα στα 3.000+χρόνια μυθολογίας και ουρανογραφίας είναι πολύ δύσκολο οι μορφές να είναι ίδιες για όλους αφού θα μπορούσε να άλλαζαν απεικόνιση από τόπο σε τόπο, αλλά είναι και δύσκολο να παραμείνουν Σταθερές Μορφές στα μάτια των ανθρώπων, για αυτό άλλωστε βλέπουμε σε κάθε Αστερισμό -τρις-πέντε-δέκα- παραλλαγές στους Μύθους και στα πρόσωπα, είναι φυσικό επακόλουθο να υπάρχουν διαφοροποιήσεις.

Ίσως ο τίτλος του Θέματος να είναι υπερβολικός αλλά σίγουρα η Μεγάλη Άρκτος δεν είχε αυτή τη μορφή της Αρκούδας για όλους, όπως φυσικά δεν ήταν Αρκούδα για όλους.

 

Τώρα όσο για τον Αρκτούρο... ο Αρκτούρος υπάρχει σε αναφορές του Ομήρου και τον περιγράφει ως Βοώτη (τον Αστέρα) από το βόδι και το ωθείν, βέβαια τότε η Μεγάλη Άρκτος ήταν Άμαξα. Αλλά υπάρχουν και περιγραφές όπου αναφέρουν τον Βοώτη ως κυνηγό και ως φύλακα της Αρκούδας... εξού και ο Αρκτοφύλαξ, πράγμα που με ώθησε να γράψω το Θέμα αφού όντως η εικόνα που είδα στον έναστρο ουρανό ήταν αυτή.

 

 

 

Τώρα όσο έχει να κάνει με το αν οι Αστερισμοί μοιάζουν ή όχι με αυτό που φαντάζονταν οι Αρχαίοι... εγώ θα έλεγα ότι μοιάζουν αρκετά(όχι βέβαια όλοι), ο Σκορπιός ιδικά αν βάλεις μέσα και τις δαγκάνες(τον Ζυγό) είναι τρομακτικά ίδιος! ο Ωρίωνας ο κυνηγός πραγματικά μοιάζει με κυνηγό αφού και το ξίφος το ρόπαλο και το τόξο του ταιριάζουν απίστευτα! άλλος ένας Αστερισμός που είναι ίδιος είναι Κύκνος!! ή μην μου πεις ότι ο Δράκος δεν μοιάζει με την Λερναία Ύδρα ή με Δράκο! Φυσικά και πολύ άλλοι μοιάζουν με αυτό που φαντάζονταν οι Αρχαίοι αλλά θέλει λίγο παραπάνω φαντασία όπως π.χ ο Ηρακλης όπου με λίγη παραπάνω φαντασία μπορείς να τον δεις Γονατιστό να μάχεται με την Ύδρα ... βέβαια υπάρχουν και αυτοί που δεν μοιάζουν αλλά δεν χάθηκε και ο κόσμος!

[alepohori]

Ανέτρεξα και εγώ στο θαυμάσιο βιβλίο του Σταύρου Πλακίδη "Η Μυθολογία, η Ονοματολογία και τα αξιοπαρατήρητα των αστερισμών" και είδα ότι το όνομα Αρκτούρος προέρχεται από το Άρκτος και το Ούρος που σημαίνει Φρουρός ή Φύλακας. Πάντως υπάρχουν και αστερισμοί η ονομασία των οποίων απλά κυριάρχησε στο πέρασμα του χρόνου, χωρίς να θυμίζει σε τίποτα το σχήμα τους. Ένα παράδειγμα, οι Θυρευτικοί Κύνες!

[3c273]

Αρκτούρος: 1) επι αστέρος , ο φυλάττων την άρκτον, αρκτοφύλαξ, ονομασία αστέρος παρά την μεγάλην άρκτον.2) μετωνυμ. αρχή του φθινοπώρου, καθ ήν η οψιαιτάτη επτολή του αρκτούρου , ο καιρός του τρυγητού.Θουκ.2.78 αρκτούρου επιτολαί. Μέγα λεξικό της ελληνικής γλώσσης Δ.Δημητράκου 1964.

Υ.Γ. Γηράσκω αεί διδασκόμενος δια της αστρονομίας.