Νίκος Κατσαμάκας

Εεε...ομολογώ πως βαριόμουν να ανοίξω τα βιβλία αστρονομίας και να δω ακριβώς πόση είναι η διαφορά...

Η θεωρία της πανσπερμίας ποϋποθέτει πως η ζωή ήρθε στη Γη από άλλο ηλιακό σύστημα. Αν ήρθε από άλλο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος δεν έχει διαφορά με το κλασσικό μοντέλο. Πρέπει τότε να εξηγήσουμε πώς η ζωή εμφανίστηκε στον γειτονικό πλανήτη, μέσα στρο δικό μας ηλιακό σύστημα. Εξάλλου υπάρχει μια ελάχιστη πιθανότητα η γήινη ζωή να επιμόλυνε τον Άρη με δικούς της μετεωρίτες. Αν λοιπόν παίρνει 2,5 εκατομμύρια χρόνια για να έρθει ένας αρειανός μετεωρίτης από τον Άρη στη Γη, φαντάσου πόσο θα παίρνει για να έρθει από ένα άστρο κάμποσες δεκάδες έτη φωτός μακριά (στην καλύτερη περίπτωση, γιατί είναι απίθανο να εμφανιστεί ζωή και στο ακριβώς γειτονικό άστρο - ακόμα κι αν ήταν έτσι, η διαφορά μεταξύ Άρη και Proxima είναι τρομερή, της τάξης του 10000 αν θυμάμαι καλά. Το θέμα είναι πως μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, καθώς η επίδραση της ακτινοβολίας στους ζωντανούς οργανισμούς έχει συσσωρευτικά αποτελέσματα, η αποστείρωση θα έχει απόλυτη επιτυχία. Αν σε 6 χρόνια πέθανε το 20%, σε μερικά εκατομμύρια δε θα έχει μείνει κολυμπηθρόξυλο!!! Μάλλον άλλο πρέπει να μας ανησυχεί: μήπως κάποιος βολιστήρας μας επιμολύνει τον Άρη και μετά από μερικές γενιές ανακαλύψουμε πως στον γειτονικό πλανήτη ζουν σταφυλόκοκκοι...

Αν βρεις και ένα τρόπο να διαβάζουμε τα άρθρα του Nature στο τζάμπα και μας το πεις θα είσαι θεός

Ενώ η θεωρία της πανσπερμίας δεν αντιβαίνει τις πιθανότητες; Δεδομένου του μεγέθους του διαστρικού χώρου, ποιά είναι η πιθανότητα α) να αποκολληθεί ένας μετεωρίτης από πλανήτη με ζωή και β) να έχει πάνω του μικρόβια και γ) αυτά να επιβιώσουν πάνω στον μετεωρίτη για εκατομμύρια χρόνια πρωτού αυτός δ) εκτοξευτεί από το ηλιακό του σύστημα και περιπλανηθεί στο διαστρικό χώρο μέχρι να ε) να συλληφθεί από ένα ηλιακό σύστημα που στ) έχει πλανήτη ικανό να φιλοξενήσει ζωή και ζ) ο μετεωρίτης να προσγειωθεί τελικά σε αυτόν τον πλανήτη, η) να το κάνει χωρίς να "καεί" στην ατμόσφαιρα και θ) τα βακτήρια που φέρει να μην πάθουν τίποτα κατά την προσγείωση; Α! Και ποια είναι η πιθανότητα να συμβούν όλα αυτά σε ένα νεογέννητο πλανήτη μόλις οι συνθήκες στην επιφάνειά του σταθεροποιηθούν,όπως έγινε με τη Γη όταν εμφανίστηκε η ζωή στον πλανήτη μας; Ήδη αυτό το γεγονός πρέπει να μας υποψιάζει προς το συμπέρασμα ότι η ζωή στη Γη είναι ιθαγενής. Αν η ζωή είχε εμφανιστεί στα μισά της ιστορίας του πλανήτη να το συζητούσαμε... Υπάρχει διαφορά στο αν οι μετεωρίτες φέρουν τα βασικά μόρια της ζωής με το αν φέρουν ολόκληρα μικρόβια. Τα αμινοξέα απέχουν πάρα πολύ από το να είναι ζωή. Επιπλέον, πρωτού πέσει στη Γη το Columbia έμεινε μόνο λίγες μέρες σε τροχιά. Ένας μετεωρίτης θα περνούσε εκατομμύρια χρόνια σε πορεία στο διαστρικό χώρο και σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο πριν πέσει στη Γη. Μερικά χρόνια μόνο αρκούν για να αποστειρωθεί αποτελεσματικά και εξολοκλήρου ο αστεροειδής από την ηλιακή UV ακτινοβολία και την κοσμική γ ακτινοβολία.

Δεν συζητήσαμε περί τυχαιότητας ή πιθανοκρατίας και δεν το τραβήξαμε ως την γέννηση του σύμπαντος. Κατά τη γνώμη μου δε χρειάζεται κιόλας. Όσο για τον όρο "υβριστικό", η χρήση του είναι τραβηγμένη. Μέσα από όλη τη συζήτηση συμφωνήσαμε σε κάποια ελάχιστα, όπως ότι εφόσον η ζωή όντως συνέβη είναι λίγο περίεργο να λέμε "τί πιθανότητες είχε να συμβεί;". Οπότε πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για το τι ρωτάμε: το σωστό είναι "πόσο συνηθισμένη είναι στο σύμπαν η διαδικασία που συνέβη στη Γη". Μετά αρχίσαμε να μαλώνουμε γύρω από το πώς συνέβη η εμφάνιση της ζωής στη Γη... Δε χρειάζεται να πάμε ως εκεί γιατί δεν αναρωτηθήκαμε "γιατί οι φυσικοί νόμοι είναι αυτοί που είναι;". Δεν το κάναμε στην ως τώρα συζήτηση και δε χρειάζεται να γίνει. Το ζήτημα είναι αν η εμφάνιση της ζωής στη Γη είναι συνηθισμένο φαινόμενο ή οχι δεδομένων των ισχύοντων φυσικών νόμων. Όπως κι αν προέκυψε το σύμπαν, ακόμα κι αν η εμφάνισή του είναι απολύτως τυχαία και συμπτωματική, οι φυσικοί του νόμοι είναι, όπως τους ξέρουμε σήμερα τουλάχιστον, εντόνως αιτιοκρατικοί. Τόσο μάλιστα που η πιθανοκρατία του κβαντικού μικροκόσμου δεν μπορεί να αναιρέσει τη συνολική εικόνα αιτιακού ντετερμινισμού. Μετά την εποχή του Πλανκ όλα τα συμβάντα οφείλονται σε προηγούμενα συμβάντα και είναι πλήρως καθορισμένα από αυτά. Θα συμφωνήσω πάντως πως όταν αναρωτιόμαστε για το αν η ζωή στο σύμπαν είναι συχνή υποκύπτουμε στις αθρωποκεντρικές μας τάσεις. Υποτίθεται πως ρωτάμε τα σημαντικά ερωτήματα. Από μια κλίμακα όμως τόσο μεγάλη όσο το ίδιο το σύμπαν, πόσο σημαντικό ως φυσικό φαινόμενο είναι η ζωή; Γιατί με τις μέχρι στιγμής γνώσεις μας δεν προκύπτει ότι μπορεί να παίξει έστω και έναν απειροελάχιστο ρόλο στη μελλοντική πορεία του σύμπαντος προς την αχαλίνωτη διαστολή του διαγαλαξιακού χώρου, ή να αντιστρατευτεί την διάσπαση των πρωτονίων (που θα οδηγήσει στην εξάλειψη όλης της βαρυονικής μάζας). Σημαντική για εμάς, η ζωή φαίνεται πως στην κοσμική κλίμακα δεν αποτελεί παρά δευτερεύουσα λεπτομέρεια (και πολύ λέω).

Για να μην αναφέρουμε και τις γ σφαιρίνες (οι πρωτεΐνες των αντισωμάτων) όπου νέες σφαιρίνες φτιάχνονται όχι από δικά τους γονίδια αλλά με διαφορετική κάθε φορά σύνδεση των έξονίων κατά το splicing ενός βασικού γονιδίου ώστε να προκύψει mRNA διαφορετικής κάθε φορά αλληλουχίας.

(Συνέχεια από το προηγούμενο) Η κρίση που προκάλεσε η εμφάνιση της φωτοσύνθεσης (και που τελικά τα βακτήρια την ξεπέρασαν επιτυχώς) τελείωσε πριν 2 δις χρόνια. Μέχρι την εμφάνιση των ευκαρυωτικών κυττάρων πέρασε άλλο 1 δις χρόνια. Είναι εύλογο να υποθέσουμε πως μόλις τελείωσε η κρίση που αναφέραμε, ο παγκόσμιος πληθυσμός των μικροβίων έφτασε σε μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας και η βιομάζα έμεινε συνολικά σταθερή μέχρι το επόμενο βήμα της εξέλιξης. Έπιασαν δηλαδή τα βακτήρια ένα πλατώ. Αυτό σημαίνει πως συνολικά η απόδοση του διπλασιασμού έμεινε κολλημένη στο r=1 αφού μεν κάθε βακτήριο διπλασιάζεται, όμως με τον πληθυσμό να κρατά σταθερό αριθμό, το ένα εκ των δύο πεθαίνει πριν διπλασιαστεί. Η χρήση γεωμετρικής προόδου δεν έχει νόημα τώρα. Με 10 μεταλλάξεις σε κάθε βακτήριο, με χρόνο γενιάς 1 μέρα, με 1 δις χρόνια διάστημα και με αρχικό (αλλά βεβαίως και τελικό) πληθυσμό βακτηρίων όσο λεέι ο stemi (έτσι κι αλλιώς περίπου τόσο ήταν) συνέβησαν 1,825Ε+43 μεταλλάξεις. Ασύλληπτος αριθμός βέβαια, προφανώς όμως ασυγκρίτως λιγότερο από την πιθανότητα που παραθέτεις για μια πρωτεΐνη να κατασκευαστεί στην τύχη από την αρχή, από το μηδέν, de novo ("για μια μόνο πρωτείνη 100 βάσεων υπάρχουν 4,15E+180 διαφορετικοί συνδυασμοί"). Τι έγινε; Κάνω λάθος; Κατ'αρχήν, στο διάστημα που μόλις παρέθεσα η εξέλιξη συνεχίστηκε επί ενός προϋπάρχοντος πληθυσμού, οπότε καμία πρωτεΐνη δεν προέκυψε de novo, αλλά όλες από προϋπάρχουσες πρωτεΐνες. Θα το εξηγήσω και αυτό (εξάλλου το είχα τάξει). Για de novo σύνθεση πρωτεϊνών πρέπει να ανατρέξουμε στην περίοδο που εμφανίστηκε η ζωή στη Γη, όταν αρχικά δεν είχαμε κανένα κύτταρο και μετά από διάστημα που δε γνωρίζουμε είχαμε τον πλανήτη γεμάτο από (αρχέγονα, καλό είναι να το σημειώσουμε) βακτήρια. Ο τελικός πληθυσμός ήταν της τάξης του σημερινού, το πολύ μία ή δυο δυνάμεις του 10 κάτω ή και πάνω. Αν κατάφερναν να αναπαράγονται 1 φορά τη μέρα, με απόδοση 100% θα χρειάζονταν μόλις 900 μέρες περίπου για να φτάσουν στο σημερινό μέγεθος πληθυσμού. Επειδή δεν ξέρουμε τις ακριβείς συνθήκες πρέπει να είμαστε πιο προσεγγιστικοι. Όσο κι αν πήρε, μια απλή πρόοδος (υποθέτωντας τέλεια επιτυχία στην αναπαραγωγή) μας δίνει μια τάξη του μεγέθους των διπλασιασμών που έγιναν: χοντρικά 2^35. Καθώς όμως τα πρώτα εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια οι DNA πολυμεράσες δεν είχαν εξελιχθεί ακόμα τόσο ώστε να έχουν ικανότητα επιδιώρθωσης των λαθών κατά το διπλασιασμό του DNA, οι μεταλλάξεις ήταν 1000 ή και 10000 φορές πιο συχνές! Δηλαδή περίπου 2^43 ως 2^46 μεταλλάξεις. Ανεπαρκής για μια de novo σύνθεση πρωτεΐνης 100 αμινοξέων. Όμως τα πρώτα ενζυμικά μόρια δεν ήταν αμινοξέα αλλά αυτοαναπαραγόμενα μόρια RNA, ενώ τα πρώτα πεπτίδια με ενζυμική δράση ήταν πολύ μικρότερα, περίπου 10 ως 30 αμινοξέα. Ή και 5 αμινοξέα. Είναι μια χοντρική περιγραφή αυτή που θα κάνω για τις πρωτεΐνες, όμως γενικά αποτελούνται από ένα σημαντικό για την εκάστοτε δράση τους κομμάτι (το ενεργό κέντρο) και το υπόλοιπο είναι...γαρνιτούρα! Οπότε δεν έχει καμία σημασία αν οι πιθανότητες είναι τοσες που λες George Makris γιατί πράγματι τα περισσότερα αμινοξέα μπήκαν στις θέσεις τους στην τύχη, ή με ένα μόνο κριτήριο, αν είναι πολικά ή υδρόφοβα. Παράδειγμα όλες οι μυοσφαιρίνες και οι αιμοσφαιρίνες σε όλους τους οργανισμούς επιτελούν την ίδια λειτουργία (δεσμεύουν οξυγόνο), ολες έχουν όμως μόνο 9 κοινά αμινοξέα. Χωρίς τα συγκεκριμένα οι αιμοσφαιρίνες δε μπορούν να επιτελέσουν τη δουλειά τους. Δεν είναι όλοι οι συνδυασμοί αμινοξέων καταστρεπτικοί. Σε όλες σχεδόν τις πρωτεΐνες το μικρό ενεργό κέντρο κάνει όλη τη δουλειά, είναι απαραίτητο αλλά είναι μικρό, και το υπόλοιπο κομμάτι παίζει βοηθητικούς ρόλους, οπότε το ποιό αμινοξύ θα μπεί σε εκείνες τις θέσεις παίζει πολύ μικρό ρόλο. Άρα να ρωτάμε ποιά η πιθανότητα τυχαίας κατασκευής πεπτιδίων τέτοιου μήκους (και να παίρνουμε υπόψην πως πολύ συχνά παρεμφερή αμινοξέα κάνουν την ίδια δουλεία) και όχι 100 αμινοξέων. Το όλο ζητούμενο για τη ζωή ήταν να προκύψουν τα ενεργά κέντρα πεπτιδίων και RNA αλυσίδων που να επιτελούν δυο - τρεις δεκάδες βασικές χημικές αντιδράσεις (υδρολύσεις μερικών τύπων δεσμών, SN1 και SN2 νουκλεόφιλη υποκατάσταση, φωσφορυλίωση, αφυδατώσεις, ουσιαστικά η πλειάδα βασικών αντιδράσεων που μαθαίναμε στο μάθημα της Οργανικής Χημείας). Πάνω σε αυτά τα (αρχικά μη ειδικά) "πρωτοένζυμα" κτίστηκε όλη η βιοχημεία της ζωής. Η εξέλιξη απλά (...) εκλέπτυνε. Μετά την επικράτηση της ζωής στη Γη κάθε νέα πρωτεΐνη προκύπτει με τον εξής μηχανισμό: το γονίδιο μιας πρωτεΐνης διπλασιάζεται ολόκληρο και αρκετές γενιές μετά, συσσωρεύονται μεταλλάξεις που τροποποιούν την πρωτεΐνη αυτού του νέου γονιδίου και της δίνουν μια νέα λειτουργία. Έτσι έχουν προκύψει παρεμφερείς ομάδες πρωτεϊνών από μία αρχική πρωτεΐνη: Οι αιμοσφαιρίνες όλες από τη μυοσφαιρίνη, τα παγκρεατικά ένζυμα όλα από ένα αρχικό, τα κυτοχρώματα της αναπνοής από εκείνα της φωτοσύνθεσης, όλοι οι υποδοχείς για νευροδιαβιβαστές του νευρικού συστήματος των σπονδυλωτών από έναν αρχικό (μάλλον αυτόν της ακετυλχολίνης). Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει τη δημιουργία μιας νέας λειτουργικής πρωτεΐνης με μόλις 5 - 10 μεταλλάξεις.

Μάλλον εννοείς (2^ν)-1 (γιατί αν εννοούσες 2^(ν-1) θα ήταν λάθος). Να παρατηρήσω όμως πως ο αριθμός που δίνεις είναι μερική περίπτωση του γενικότερου τύπου για το άθροισμα μιας προόδου. Επιμένω πως τον έδωσα σωστά S=a(1-r^n)/(1-r). Αντικαθιστώντας a=1, r=2 παίρνουμε την απλούστερη σχέση που γράφεις. Για άλλες προόδους θα ήταν λάθος. Επιμένεις με τα μόρια νερού. Εμείς όμως προσπαθούμε να υπολογίσουμε συμβάντα (διπλασιασμοί και μεταλλάξεις) και όχι πόσα βακτήρια έμειναν στο τέλος. Οπότε είναι απολύτως ευχερές να ξεπερνά ο αριθμός των συμβάντων τον αριθμό κάποιων υλικών μονάδων. Αφού η ύλη που αποτελεί τα μικρόβια χρησιμοποιείται ξανά και ξανά. Η κριτική έχει βάση όμως. Το μοντέλο μου ήταν υπεραισόδοξο, γιατί υπέθεσε πως όλα τα βακτήρια επιβίωσαν και διπλασιάστηκαν. Στην πραγματικότητα, πολλά βακτήρια πέθαναν από κακουχίες, φαγώθηκαν από άλλα βακτήρια, ενώ η ζωή στον πλανήτη πέρασε μία κρίση όταν η φωτοσύνθεση έφτιαξε αρκετό οξυγόνο για να δηλητηριάσει τα αναερόβια βακτήρια (που τότε δεν είχαν μηχανισμούς άμυνας και που για αυτά το ανύπαρκτο ως τότε οξυγόνο ήταν δηλητήριο). Η σταθερά αναλογίας μας δίνει το μέσο αριθμό απογόνων που αφήνει κάθε βακτήριο, είναι δηλαδή ένα μέτρο της απόδοσης της αναπαραγωγής, δεδομένης κάποιας θνησιμότητας. Με r=2 κανένα βακτήριο δεν πεθαίνει. Με 99% θνησιμότητα, έχουμε r=1,01. H πρόοδος δίνει τότε S=100x1,01^912,5E+9. Επειδή 1,01 εις την 70 ισούται με 2, ο αριθμός είναι 100x2^13E+9 διπλασιασμοί μέσα σε 2,5 δις χρόνια. Παραμένει ασύλληπτος. Ο αριθμός αυτός δε μας δίνει πόσα βακτήρια έμειναν στο τέλος. Μας δίνει πόσοι διπλασιασμοί, πόσα τέτοια συμβάντα έγιναν. Υποθέσαμε πως γίνονταν τόσες μεταλλάξεις όσες και στα ευκαρυωτικά κύτταρα, 1 για κάθε απόγονο διπλασιασμού. Στην πραγματικότητα είναι περίπου δεκαπλάσιο (και ο stemi σωστά παρατήρησε πως τότε μάλλον ήταν μεγαλύτερος ο αριθμός των μεταλλάξεων). Ακόμα κι αν η μέση διάρκεια μιας γενιάς βακτηρίων ήταν 10 μέρες, θα προέκυπταν τεράστιοι αριθμοί. Ας το προσεγγίσουμε όμως εντελώς διαφορετικά. (to be continued)

Η βιβλιογραφία που ζήτησες: Lubert Stryer "Βιοχημεία" τρίτη έκδοση, σ.797, τελευταίοι δύο στίχοι. Στον Παπασωτηρίου έχουν την τέταρτη έκδοση, θα στη συνιστούσα. Στη βιβλιογραφία του ο Stryer αναφέρει και άρθρα από τα περιοδικά Nature και Science. Για τα μαθηματικά μου. Δεν ήταν σπουδαία μεν, ήταν όμως απλά. Θα στα κάνω λιανά λοιπόν και θα δούμε ποιός δεν ξέρει τι λέει. Κατ'αρχήν, αν δε διάβαζες φευγαλέα θα έβλεπες πως το χρονικό διάστημα είναι από το πρώτο βακτήριο μέχρι την εμφάνιση των ευκαρυωτικών κυττάρων πριν 1 (ένα) δις χρόνια. Ήμουν σαφής, σαφέστατος. 3,5-1=2,5. 2,5 δις χρόνια είναι 2,5Ε+9 Χ 365=912,5 δις. Στρογγυλοποίησα, κακό είναι; Τι να πω για σένα που υπολόγισες λάθος χρονικό διάστημα; Τώρα, το 2 εις την 900 δις. Αν αρχικά πριν 3,5 δις χρόνια είχαμε ένα βακτήριο και αν τα βακτήρια διπλασιάζονται κατά μέσο όρο μία φορά τη μέρα και αν σε κάθε νέο βακτήριο συμβαίνει μία μετάλλαξη, τότε πόσα βακτήρια γεννήθηκαν μέσα σε 2,5 δις χρόνια; Η απάντηση δίνεται από το άθροισμα μιας γεωμετρικής προόδου S=a(1-r^n)/(1-r). a είναι ο πρώτος αριθμός της προόδου, άρα a=1. Τα βακτήρια διπλασιάζονται, άρα r=2. Έχουμε n γενιές που κρατάνε μία μέρα και μία μετάλλαξη σε κάθε διπλασιασμό, άρα n=912,5 δις. Και μια ασκησούλα για το σπίτι: Πόσες μεταλλάξεις έγιναν τα πρώτα 2,5 δις χρόνια με 10 μεταλλάξεις ανά βακτήριο και 99,9% ποσοστό βλαβερών μεταλλάξεων; Τι σχέση έχουν τα μόρια του νερού; Τι μας έμαθαν στη δεύτερη τάξη (ή μήπως ήταν ήδη η πρώτη); Δε μας έμαθαν την τροφική αλυσίδα; Δε μας έμαθαν πως κάθε οργανισμός αποδομείται όταν πεθάνει; Πως τον τρώνε, ποιός άλλος από τα μικρόβια; Η πρόοδος μας δίνει πόσα βακτήρια γεννήθηκαν στο δοσμένο χρονικό διάστημα. Δεν έχει καμία σχέση με τη συνολική μάζα τους. Το ξαναλέω: δεν έχει καμία σχέση με τη συνολική μάζα τους. Η βιομάζα των βακτηρίων ανακυκλώνονταν βεβαίως. Για το 99% βλ. "Γενετική" Σ.Αλαχιώτης, ή "Εξελικτική Βιολογία" Fukuyama, ή "Εvolution" J.M.Smith. Όλα στον Παπασωτηρίου. Έχουν και τα πειράματα που ζητάς. Επειδή είναι αργά, θα σου απαντήσω αύριο και για το 4,15E+180 που δίνεις. Εγώ λέω πως μπορεί να είναι και μόλις 5! Το ύφος των συνομιλητών σου είναι ανάλογο με το πώς τους μιλάς εσύ.

George Makris δε θα ασχοληθώ άλλο. Αν θέλεις να καταλάβεις μπορείς. Και μην αποκαλείς μαθηματικά αυτά τα νουμεράκια που έγραψες. Σου έδειξα τα μεθοδολογικά λάθη στο σκεπτικό σου, σημείωσα τις αντιφατικές σου δηλώσεις, σου υπέδειξα πως υπάρχουν λεπτομέρειες για τη Βιολογία και τη Βιοχημεία που εσύ αγνοείς. Σου λέω για αυτοοργάνωση και νομίζεις πως τα βγάζω από το κεφάλι μου. Μήπως θέλει η θεωρία της εξέλιξης μαθηματικό ορισμό; Ή ούτε αυτήν την ενστερνίζεσαι; Μάθε: Σε ένα δοχείο νερό, απομονωμένες βάσεις DNA ζευγαρώνουν μεταξύ τους με δεσμούς υδρογόνου, αυθόρμητα, οι αδενίνες με τις θυμίνες και οι γουανίνες με τις κυτοσίνες. Αυτό δεν είναι τίποτα . Υπάρχουν μόρια RNA που καταλύουν την ίδια τους τη διάσπαση στο φωσφοδιεστερικό δεσμό που ενώνει τις βάσεις (αυτός σχηματίζει την αλυσίδα του μορίου) και την επανασύνδεσή τους με διαφορετικά τμήματα του μορίου (συγκεκριμένα είναι rRNA και mRNA μικροοργανισμών που κάνουν splicing στον εαυτό τους). "Σε ένα αρχικό στάδιο της εξέλιξης τέτοια μόρια μπορούσαν να αυτοαναπαράγονται χωρίς τη βοήθεια πρωτεϊνών" (Lubert Stryer). Σου κάνει αυτό για αυτοοργάνωση; Θες μαθηματικά; Η πιθανότητα μετάλλαξης για κάθε γονίδιο είναι μία στις 100000 (το έχουν μετρήσει). Με 100000 γονίδια κάθε άνθρωπος έχει μία μετάλλαξη στο DNA του. Ας πούμε πως τόσο είναι και για τα βακτήρια (που είναι περίπου δεκαπλάσιο...). Από το πρώτο κύτταρο (πριν 3,5 δις χρόνια) ως το πρώτο ευκαρυωτικό κύτταρο (πριν 1,5 δις χρόνια) γεννήθηκαν 2 εις την 900 δις βακτήρια, δεδομένου ότι μια γενιά βακτηρίων κρατά μία ημέρα κατά μέσο όρο. Αν 99% των μεταλλάξεων είναι βλαβερές, επιβίωσαν 2 εις την 130 δις βακτήρια με μία μη βλαβερή μετάλλαξη το καθένα. Με τέτοια νούμερα όλα είναι δυνατά και κανένας υπολογισμός απιθανότητας δε μπορεί να σταθεί. Τα δικά σου νούμερα δείχνουν μόνο πως είναι αδύνατο να προκύψει το γονιδίωμα του οποιουδήποτε ζωντανού οργανισμού στην τύχη, αν είναι να μαζέψουμε τις απαιτούμενες βάσεις DNA και τις βάλουμε στην αλυσίδα σε τυχαία σειρά. Χαίρω πολύ! Δεν καταλαβαίνεις; Το παράδειγμά σου από την wikipedia εννοεί πως είναι αδύνατο αν κάνουμε τη δοκιμή μόνο μία φορά στην τύχη. Ποιός είπε όμως πως η ζωή τη μια μέρα δεν ήταν και την άλλη ήταν; Πήρε ασύλληπτο χρόνο. Οι ιοί δεν είναι ζωντανοί οργανισμοί. Ένας θεός ξέρει τι εννοείς με αυτό. Εγώ λυπάμαι,αλλά δεν καταλαβαίνω. Μια τελευταία παρατήρηση: σου λέιπει η ταπεινοφροσύνη! Γιατί έχεις γνώμη για τον τρόπο εμφάνισης της ζωής στη Γη, χωρίς να έχεις ιδέα για τα βασικά της Βιολογίας. Δεν σε προβληματίζει αυτο γιατί δεν χρησιμοποίησες την κοινή λογική. Παρασύρθηκες από τα λόγια ενός λαθεύοντος φυσικού και παράβλεψες πως για την εμφάνιση της ζωής στη Γη οι ειδικοί δεν είναι οι αστρονόμοι και οι πυρηνικοί φυσικοί (αυτό μας έλειπε) αλλά οι βιολόγοι. Δεν αναρωτήθηκες τι ξέρεις και τι δεν ξέρεις. Παρά το ότι υπολείπεσαι στον κρίσιμο τομέα παραμένεις σίγουρος για την άποψή σου.

George Makris μόλις είπες: Πριν λίγες μέρες έγραψες: Αν η ζωή δεν είναι συνέπεια των φυσικών νόμων, τότε εμφανίστηκε παρά τους φυσικούς νόμους, ενάντια σε αυτούς, άρα και τους αντιβαίνει. Εκτός αν εννοείς πως κάποιο ενσυνείδητο ον παρενέβη και κατασκεύασε τη ζωή η οποία, υπενθυμίζω, δε μπορούσε να εμφανιστεί μόνη της (αυτό υποστηρίζεις κι εσύ). Αν αυτό το ον είναι εξωγήινοι, το θέμα είναι ποιός έφτιαξε τους εξωγήινους, οπότε δεν πάμε μακριά. Αν το ον, ο "δημιουργός" της ζωής στη Γη, είναι ο (ή κάποιος) θεός, το ερώτημα είναι γιατί παραβίασε τους φυσικούς νόμους που ο ίδιος έφτιαξε ώστε να κατασκευάσει τη ζωή. Εκτός κι αν ο θεός αυτός έφτιαξε μεν τη ζωή, δεν είναι όμως ο δημιουργός του σύμπαντος και των φυσικών νόμων του. Μπορώ να συνεχίσω έτσι για σελίδες και σελίδες, το ίδιο κι εσύ. Δεν είναι η θεολογία όμως το ζήτημα (προσωπικά δεν την έχω και σε πολλή εκτίμηση). Επιμένεις πως η παγκοσμιότητα των φυσικών νόμων είναι αποδεδειγμένη. Μελέτησε καλύτερα κοσμολογία γιατί κάνεις λάθος. Το επιχείρημα που παραθέτεις είναι αστείο και εύκολα αντιμετωπήσιμο: οτιδήποτε κι αν κάνουν οι φασματικές γραμμές των στοιχείων, δεν έχουμε παρατηρήσει ολόκληρο το σύμπαν. Σίγουρα η υπόθεση της παγκοσμιότητας των φυσικών νόμων μέχρι στιγμής δείχνει να επιβεβαιώνεται και μάλλον ισχύει. Δε σημαίνει όμως πως είναι και αποδεδειγμένη. Υπάρχει διαφορα μεταξύ ισχυρών ενδείξεων και αποδείξεων. Ισχυρίζεσαι κιόλας ότι η παγκοσμιότητα των φυσικών νόμων είναι και a priori! Α priori σημαίνει μια γνώση που διαθέτει ο νους εκ των προτέρων, πρωτού γνωρίσει τον κόσμο και δια της εμπειρίας αποκτήσει γνώσεις (οι οποίες είναι μεταγενέστερες, a posteriori). Θες να πεις πως η παγκοσμιότητα των φυσικών νόμων είναι μια τέτοια γνώση, πως είναι αυταπόδεικτη; Υποθέτω λοιπόν πως με το a priori εννοείς κάτι άλλο. Για τους φυσικούς νόμους πάλι, παρά κάτι περίεργους που κυκλοφορούν σε αυτό το φόρουμ και λένε τα δικά τους, ο πληθωρισμός (inflation) είναι το πιο πιθανό σενάριο για την προέλευση του σύμπαντος και σε αυτό γίνεται σαφές πως, αν ισχύει, υπάρχουν περιοχές του σύμπαντος, έστω αφάνταστα απομακρυσμένες και εξωφρενικά τεράστιες, των οποίων τις συνθήκες ο πληθωρισμός δε μπόρεσε να εξομαλύνει και οι οποίες υπακούουν σε διαφορετική φυσική από τη δική μας. Τώρα και για τον Fred Hoyle,γιατί οι ιδέες του μοιάζουν να είναι το στήριγμα των απόψεών του. Έχω σπουδάσει Βιολογία και αυτά που λέει ο Hoyle είναι ανοησίες αδαούς. Ο Hoyle ήταν φυσικός και όχι βιολόγος. Αν γνώριζες βιοχημεία ακαδημαϊκού επιπέδου δε θα είχες σε καμία εκτίμηση τα λόγια του. Ο Hoyle ούτε που υποψιάστηκε ποτέ πως τα βιολογικά συστήματα έχουν την ικανότητα της αυτοοργάνωσης προς ανώτερες δομές. Δεν το ήξερε (κι άλλα δεν ήξερε ο Hoyle...). Η ικανότητα αυτοοργάνωσης είναι ιδιότητα των βιολογικών μορίων που αποτελούν τα συστατικά των ζώντων οργανισμών, είναι φυσικός νόμος. Αν ήξερες με τι ευκολία ξεκάρφωτα κομμάτια DNA ή και RNA σχηματίζουν αυθόρμητα διπλές έλικες, ακόμα και δρουν ως καταλύτες του εαυτού τους, θα μειδιούσες συγκαταβατικά με την άγνοια του κάθε Hoyle. Οι πιθανότητες λοπόν δεν είναι αυτές που λέει ο κάθε Hoyle αλλά πολύ καλύτερες. Τα βιολογικά συστήματα δεν έφτασαν στο βαθμό πολυπλοκότητας που απαιτείται για τη ζωή μόνο από τύχη. Και έλλειψη τύχης δε σημαίνει μόνο παρέμβαση οποιουδήποτε είδους (όπως εσύ φαίνεται να καταλαβαίνεις). Μπορεί να είναι και συνέπεια των φυσικών νόμων.

Μια στιγμή ρε παιδιά! Τι να γράψουν οι άνθρωποι; "Πωλείται μεταχειρισμένο τηλεσκόπιο ολίγον ταλαιπωρημένο από τη χρήση. Ο μικρομετρικός της εστίασης θέλει λάδωμα, κοπάνησα δυο-τρεις φορές το σωλήνα στην μπαλκονόπορτα καθώς το έβαζα πάλι μέσα στο δωμάτιο, τα προσοφθάλμια είναι λίγο χαραγμένα (νομίζω), ο άξονας ορθής αναφοράς έχει λίγο τζόγο, ενώ την πρώτη φορά που έπλυνα τον καθρέφτη δεν ήξερα και χρησιμοποίησα ΑΖΑΧ";

George Makris και πάλι κάνεις λάθος!Δεν υπάρχει κανένα ερώτημα αν η εμφάνιση ζωής στη Γη είναι συνέπεια των φυσικών νόμων. Αναμφίβολα και χωρίς δεύτερη συζήτηση η απάντηση είναι θετική. Είναι αδύνατο για οτιδήποτε συμβεί στο σύμπαν να αντιβαίνει τους φυσικούς νόμους. Αν δε γνωρίζεις φυσικούς νόμους που σχηματίζουν τόση οργάνωση και κώδικες, είτε οι νόμοι αυτοί μένει να ανακαλυφθούν,γιατί η ανθρωπότητα δεν τα ξέρει όλα πια, είτε εσύ δεν έχεις κατανοήσει κάποιους από τους υπάρχοντες φυσικούς νόμους. Αν γνώριζες καλή Βιοχημεία η ζωή δε θα σου φαινόταν σαν ένα φαινόμενο διαφορετικό από τα άλλα. Η δική μου γνώμη είναι πως άνετα μπορεί να προκύψει οργάνωση με τους υπάρχοντες φυσικούς νόμους. Είναι όμως σωστό να επικαλούμαστε ως επιχειρήματα ο καθένας τη γνώμη του, ή ακόμα χειρότερα το τι δε γνωρίζει λες και αν αγνοούμε κάτι αυτό δεν υπάρχει κιόλας; Φυσικά, όταν κάτι γίνεται σα συνέπεια των φυσικών νόμων δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει και παντού. Δεν ξέρω κατά πόσο είσαι εξοικειωμένος με το πρόβλημα της επαγωγής, υπενθυμίζω όμως πως είναι λογικά άκυρη. Αν κάτι συνέβη μία φορά δεν είναι υποχρεωτικό να ξανασυμβεί. Αν κάτι συμβαίνει εδώ δεν είναι υποχρεωτικό να συμβεί και αλλού. Ακόμα κι αν είναι ίδιες οι συνθήκες!! Δεν τα λέω εγώ αυτά, τα έχουν πει πριν από εμένα πιο σοφοί άνθρωποι (όπως ο Χιουμ). Τι σημαίνουν όλα αυτά; Απλά πως η παγκοσμιότητα των φυσικών νόμων είναι μια αρχή που δεχόμαστε a priori και όχι μια θέση που έχει αποδειχθεί. Μάλιστα τα βιβλία κοσμολογίας το διευκρινίζουν αυτό. Εσύ όμως δείχνεις να υπονοείς πως αφού η ζωή είναι φυσικά δυνατή πρέπει να εμφανιστεί σε όλες τις λίμνες και θάλασσες του πλανήτη, μηδεμιάς εξαιρουμένης. Και για να το τραβήξω ως τα λογικά του όρια, αφού η εμφάνιση ζωής στη Γη είναι σύμφωνη με τους φυσικούς νόμους, έπρεπε να εμφανιστεί οπουδήποτε υπάρχει στερεό έδαφος, γιατί αλλιώς θα παραβιάζονταν η παγκοσμιότητα των φυσικών νόμων. Το παράδειγμα με τη σύντηξη δεν είναι ατυχές.Η σύντηξη αυθόρμητα συμβαίνει μόνο στον πυρήνα του άστρου, όχι σε όλη την έκταση του άστρου. Πάνω στη Γη δε συμβαίνει αυθόρμητα. Κατά αναλογία λοιπόν, αφού δεν ξέρουμε ποιές ήταν οι συνθήκες στην αρχική Γη (μόνο χονδροειδείς προσεγγίσεις μπορούμε να κάνουμε), θα μπορούσε να είχε εμφανιστεί μόνο σε μία λίμνη, μόνο σε ένα σημείο του πλανήτη και να μην αντιβαίνει κανένα φυσικό νόμο. Το τι συμβαίνει με τη σύντηξη σε άλλα άστρα δεν ενδιαφέρει εδώ, ούτε είναι η συχνότητα της σύντηξης στο σύμπαν απόδειξη για τη σχνότητα εμφάνισης της ζωής στο σύμπαν (αν και δεν ισχυρίστηκες τίποτα τέτοιο...) Προσωπικά δεν έχω αμφιβολία για το αν η ζωή στη Γη είναι συνέπεια των φυσικών νόμων. Το φυσικό σύμπαν είναι όλα όσα υπάρχουν. Όλα όσα υπάρχουν υπόκεινται στους φυσικούς νόμους. Αν κάτι δεν υπόκειται στους φυσικούς νόμους ή δεν υπάρχει ή δεν είναι μέσα στο φυσικό σύμπαν(πρέπει να υποθέσουμε ένα επέκεινα της ύπαρξης). Προφανώς η ζωή υπάρχει, οπότε ανήκει στο φυσικό σύμπαν και υπακούει στους φυσικούς νόμους. Το αν είναι συχνό φαινόμενο στο σύμπαν θα μας πάρει καιρό να το μάθουμε και μόνο να ελπίζουμε μπορούμε. Πιο συγκεκριμένα τώρα, με ενοχλούν οι θεωρίες πως η ζωή εμφανίστηκε επειδή οι τοπικές συνθήκες στο ηλιακό σύστημα στάθηκαν εξαιρετικά ευνοικές, να κάτι σουπερνόβες που δεν έσκασαν κοντά, να κάτι αστεροειδείς που δε χτύπησαν τη Γη, να κάτι αέριοι γίγαντες που δε μετανάστευσαν προς πιο εσωτερικές τροχιές. Κι ο Κασπάροβ δε θα ήταν παγκόσμιος πρωταθλητής αν εγώ ήξερα καλύτερο σκάκι, από τύχη το πήρε το πρωτάθλημα για 15 χρόνια...Η ζωή στη Γη εμφανίστηκε αμέσως μόλις η κατάσταση στο νεαρό ηλιακό μας σύστημα σταθεροποιήθηκε, οπότε, όποιες κι αν ήταν οι συνθήκες (που ουσιαστικά δεν έχουμε ιδέα ποιες ήταν), ήταν εξαρχής εξαιρετικά ευνοικές. μπορεί μια διαβολική σύμπτωση να συγκέντρωσε τις τέλειες συγκυρίες, μπορεί και όχι. Εύκολα ξεχνάμε στην καθημερινή ζωή πως μιλάμε για απίστευτες χρονικές κλίμακες. Από το πρώτο τυχαίο δινουκλεοτίδιο μέχρι το πρώτο βακτήριο πέρασε τόσος χρόνος όσο από τα πρώτα σπονδυλωτά μέχρι σήμερα. Και εφόσον μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για τις λεπτομέρειες (και όχι μόνο), είναι σχεδόν μωρολογία να συζητάμε για το πόσο εύθαυστη ήταν η όλη διαδικασία, γιατί μπορεί και να μην ήταν καθόλου εύθραυστη. Απλά δεν ξέρουμε.

George Makris υπάρχει λάθος στη συλλογιστική σου: Άλλο αν ένα συμβάν είναι μια αναπόφευκτη διαδικασία και άλλο το σε πόσες περιοχές μπορεί να συμβεί. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αναπόφευκτο και να συνέβαινε μόνο σε ένα σημείο. A priori δεν υπάρχει τίποτα που να καθορίζει πως ένα συμβάν είναι αδύνατο να συμβεί αναπόφευκτα μόνο σε ένα σημείο. Οπότε δεν αποδεικνύεται η θέση σου με το παραπάνω επιχείρημα. Η πυρηνική σύντηξη είναι αναπόφευκτη στον πυρήνα του Ήλιου και απολύτως αδύνατη στην επιφάνεια της Γης. Πρέπει να εξηγήσεις γιατί είναι αδύνατο η συγκεκριμένη διαδικασία (η γένεση της ζωής στη Γη) να συνέβη αναπόφευκτα και μόνο σε ένα μέρος του πλανήτη. Το επιχείρημα που προτείνεις είναι μια πρόταση που πρέπει να αποδείξεις. Με τόσο λίγες γνώσεις που έχουμε για εκείνη την εποχή, δεν αποκλείεται καθόλου να συνέβη αναπόφευκτα και μόνο σε μία λίμνη σε ηφαιστειακό κρατήρα. Δεν αποκλείεται καν να συνέβη σε 400 διαφορετικά μέρη και παντού με τον ίδιο γενετικό κώδικα. Δε μπορείς να ξέρεις. Ή να συνέβη σε 400 μέρη, με άλλους κώδικες, και η εξέλιξη να οδήγησε στην επικράτηση του καλύτερου κώδικα (μάλιστα αυτό σύμφωνα με τους εξελικτιστές βιολόγους είναι και το πιο πιθανό σενάριο). Τώρα, αρχικά μίλησες για αυθόρμητη διαδικασία και μετά για αναπόφευκτη. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Μάλιστα το "αυθόρμητη" δυσκολεύει τη θέση σου (είναι πιο άμεσα κατανοητό πως μια αυθόρμητη διαδικασία δε συνεπάγεται και ότι συνέβη σε πολλές περιοχές). Το "αναπόφευκτη" είναι λίγο πιο ασαφές. Εξ'άλλου είναι πολύ δύσκολο να επιχειρηματολογήσει κανείς ενάντια στο αναπόφευκτο της εμφάνισης της ζωής στη Γη, αφού η ζωή όντως εμφανίστηκε και εξαπλώθηκε! Αν όμως η ζωή στη Γη δεν ήταν αυθόρμητη διαδικασία, αυτό δε σημαίνει πως πρέπει κάποιος να έβαλε το χεράκι του; Σε ικανοποιεί μια τέτοια λύση; Το αν η άνθηση της ζωής στη Γη είναι θαύμα ή αναπόφευκτο είναι λίγο επιστημονικά ανώριμο, τουλάχιστον όπως τίθεται σαν ερώτημα. Το σίγουρο είναι πως δεν είναι θαύμα με την κανονική σημασία της λέξης. Συνέβη και αν το αποδώσουμε σε θαύμα τότε αρνούμαστε την επιστημονική μέθοδο. Αν λέγοντας θαύμα εννοούμε πως σπάνια πλανήτες σαν τη Γη δίνουν ζωή, χρησιμοποιούμε τη λέξη μεταφορικά και το ερώτημα παίρνει άλλες, πιο σαφείς διαστάσεις. Δυστυχώς όμως και η συζήτηση τελειώνει πιο γρήγορα. Από τη στιγμή που δε γνωρίζουμε κανέναν άλλο πλανήτη, είναι αδύνατο να γενικεύσουμε προς ένα συνολικό συμπέρασμα. Οι συνθήκες στο ηλιακό μας σύστημα ευνόησαν την εμφάνιση ζωής είτε αυτό συμβαίνει και σε πλήθος άλλων ηλιακών συστημάτων με πλανήτες σαν τη Γη, είτε όχι.

Χρειάζεσαι βοήθεια...

Ο επίσημος ορισμός δε λέει τίποτα τέτοιο. Αν εννοούσαν, ας το έγραφαν κιόλας. Επίσης, αν ο Πλούτωνας είχε μάζα εφάμιλλη της Γης, τότε και πάλι θα υπήρχε πρόβλημα με τον ορισμό του ως πλανήτη, γιατί ο Ποσειδώνας δε θα είχε καθαρίσει τη γειτονιά του, όμως ούτε ένα σώμα με τη μάζα της Γης είναι εφάμιλλο με έναν αέριο πλανήτη. Θέλω να πω πως το πρόβλημα με το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι πως δεν υπακούει στον ορισμό, πως απλά ο Ποσειδώνας δεν έχει καθαρίσει τη γειτονιά του και δε θα συνέβαινε ανεξάρτητα από το πόση μάζα θα είχε ο Πλούτωνας. Και τέλος πάντων τι ελεϊνά αόριστη ορολογία είναι αυτή; Τι πάει να πει "καθάρισε" (cleared στο πρωτότυπο) και τι πάει να πει "γειτονιά" (neigbourhood" στο πρωτότυπο); Που σταματά η γειτονιά, βάση ποιών κριτιρίων; Σαν να γράφτηκε από ανεπαρκείς μαθητές του Γυμνασίου... 1ον. Ότι έγραψα το έγραψα προς προβληματισμό και όχι για να ξαναγράψω την πλανητική αστρονομία. Αυτό προς αποφυγή παρανοήσεων. 2ον. Το ότι συχνά ο άνθρωπος χρησιμοποιεί υποκατηγορίες δε σημαίνει πως δεν κάνει λάθη. Στο 19ο αιώνα οι φάλαινες κατατάσσονταν με τα ψάρια και όχι με τα θηλαστικά (που είναι το σωστό). Η ταξινόμηση είναι ενέργεια του ανθρώπου και όχι της φύσης. Παραδείγματα λαθών υπάρχουν αμέτρητα και πάντα το πρόβλημα το έχει ο άνθρωπος. 3ον. Δεν είναι το ίδιο στους πλανήτες και με τα άστρα. Οι νάνοι πλανήτες ΔΕΝ είναι πλανήτες. Είναι καινούρια ξεχωριστή κατηγορία που το όνομά της είναι παράγωγο της λέξης "πλανήτης". Η Γη διαφέρει από το Δία και είναι και τα δύο πλανήτες, όμως ο Πλούτων δεν είναι πλανήτης. Όσο για τον Sedna, δεν είναι τίποτα παρά ο εαυτός του. Αταξινόμητος. 4ον. Ποτέ δεν μπορεί να είναι επιχείρημα η άνεσή μας, ότι πολλές υποκατηγορίες θα μας...μπερδέψουν. Γιατί οι λάθος υποκατηγορίες είναι που θα μας κάνουμε να κατανοούμε τα πράγματα εντελώς μπερδεμένα. Γενικά στην επιστήμη, η εισαγωγή μιας νέας έννοιας πρέπει να υπακούει στην αναγκαιότητα και όχι στις διαθέσεις μας.

Και ο πρώτος καταγεγραμμένος άνθρωπος ο οποίος πρότεινε ηλιοκεντρικό μοντέλο του ηλιακού συστήματος είανι ο Ηρακλείδης ο Ποντικός!

dimos εύκολα μιλάς για την Ιστορία, εύκολα χαρακτηρίζεις τους άλλους παραχαράκτες, όμως δεν την γνωρίζεις και τέλεια...Έχεις πει εκατό φορές πως τον Αρίσταρχο τον πολέμησε το ιερατείο. Αν όμως διάβαζες ολόκληρο το θέμα, από τα πρώτα post, θα μάθαινες πως το πρόβλημα με τον Αρίσταρχο είναι το αντίθετο: οι θεωρίες του απορρίφθηκαν από τους άλλους αστρονόμους, τους συναδέλφους του, επειδή δεν κατάφεραν να πειστούν. Το ιερατείο έπαιξε δευτερεύοντα ρόλο. Η περίπτωσή του είναι μια ιστορική αποτυχία της επιστήμης να δεχτεί την αλήθεια όταν την είχε μπροστά της. Άρα υπάρχει μια κάποια διαφορά με τον Κοπέρνικο, τα γραπτά του οποίου, μόλις έγιναν γνωστά, ξεσήκωσαν τη μήνη των Μεταρρυθμιστών. Ο Λούθηρος εκφράστηκε προσωπικά ενάντια στον Κοπέρνικο. Το αστείο είναι πως τα πρώτα χρόνια η Καθολική Εκκλησία ήταν θετική στις ιδέες του, κυίως επειδή ο Κοπέρνικος δεν άρεσε στους Μεταρρυθμιστές. Βέβαια, δεν κράτησε πολύ. Η μόνη σοβαρή αντίρρηση που βρήκε ο Κοπέρνικος από τους επιστημονικούς κύκλους ήταν από τον Τycho, οι αντιρρήσεις του οποίου όμως εύκολα αντικρούστηκαν. Ομολογουμένως τον Κοπέρνικο τον ευνόησαν οι περιστάσεις (τις απόψεις του πιο σωστά γιατί ο ίδιος δε ζούσε πια). Αν τις είχε πει 200 χρόνια νρίτερα θα τον είχαν κάψει σαν αιρετικό, ή θα τον περιγελούσαν οι "επιστήμονες" της εποχής εκείνης λέγοντας πως μόνο ένας τρελός θα αμφισβητούσε το πτολεμαϊκό σύστημα. Αν κάποιοι δεν πάνε καλά, πρόσεξε μήπως εσύ δεν ξέρεις καλά.

Αν ο ορισμός αυτός ήταν σωστός, τότε ο Ποσειδών είναι πλανήτης, γιατί δεν έχει καθαρίσει τη δική του "γειτονιά": ο Πλούτων ακόμα υπάρχει εκεί γύρω...Ούτε η Γη είναι πλανήτης: για δες στο Skyweather.com πόσοι αστεροειδείς περνάνε από τη "γειτονιά" της καθημερινά. Επίσης, ενώ γενικά κάθε κατηγορίας νάνοι παραμένουν μέλη του γενικού ορισμού (ο Ήλιος είναι άστρο νάνος, αλλά είναι άστρο, οι γαλαξίες νάνοι, όπως ο Sculptor, παραμένουν γαλαξίες) οι πλανήτες νάνοι ξεκάθαρα σύμφωνα με την IAU δεν έίναι πλανήτες (ομολογώ πως το επιχείρημα δεν είναι ατράνταχτο, γιατί οι καφέ νάνοι είναι άστρα, λίγο καταχρηστικά όμως, ενώ οι λευκοί νάνοι, κατατάσσονται στα άστρα, μάλλον επειδή κατάγονται από άστρα και όχι επειδή είναι πια άστρα). Το πιο σοβαρό πρόβλημα όμως είναι πως τα μέλη της IAU δεν ασχολήθηκαν καθόλου με τους εξοπλανήτες, οπότε ο ορισμός είναι άχρηστος. Κατά την προσωπική μου γνώμη ο Πλούτων δεν είναι πλανήτης σαν τους υπόλοιπους 8, ίσως και να μην είναι πλανήτης με οποιαδήποτε έννοια. Όμως μόλις τώρα αρχίσαμε να εξερευνούμε τη ζώνη Κuiper με κάποιον αξιοπρεπή για τις ανάγκες εξοπλισμό και δεν έχουμε καμία ιδέα τι μπορεί να προκύψει τα επόμενα χρόνια. Θέλω να πω, οι γνώσεις μας είναι ελάχιστες. Και το πράγμα είναι εξαιρετικά περίπλοκο, ίσως επειδή δεν φαίνεται να υπάρχει ξεκάθαρο όριο μεταξύ πλανήτη και μη πλανήτη. Βλέποντας μια απεικόνιση όλου του ηλιακού μας συστήματος σε παράταξη στο τελευταίο τεύχος του Sky & Telescope, ανρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να αποκαλούμε πλανήτες τόσο τους εσωτερικούς, όσο και τους αέριους γίγαντες! Οι διαφορές τους είναι χαώδεις αν το καλοσκεφτείς. Ίσως αυτό πρέπει να μας προβληματίσει περισσότερο. Οι λέξεις είναι ταμπέλες που βάζουμε στα πράγματα. Και επειδή όταν χρησιμοποιούμε μια λέξη για να μιλήσουμε (και για να σκεφτούμε) για ένα αντικείμενο ή φαινόμενο, λαμβάνουμε υπόψην και όλες τις συνδηλώσεις της, πολύ συχνά καταλήγουμε να μιλάμε, όχι για τα ίδια τα πράγματα, αλλά για τις έννοιες που δώσαμε στις λέξεις και να νομίζουμε ότι μιλάμε για τα ίδια τα πράγματα. Η γλώσσα είναι το πρώτο εμπόδιο προς την γνώση. Μια ερώτηση: από τους αστεροειδείς μόνο η Δήμητρα έχει σφαιρικό σχήμα;

Διορθώστε με αν κάνω λάθος: το 11860 π.Χ. όλη η ανθρωπότητα την έβγαζε κυνηγώντας μαμούθ. Ναι, το τελευταίο απολίθωμα μαμούθ χρονολογείται στα 9800 π.Χ.. Οι άνθρωποι ακόμα δεν είχαν εξημερώσει τον σκύλο. Μιλάμε για την εποχή των σπηλαίων. Οπότε ποιοι Ορφικοί και πράσινα άλογα; Α! Και αφού υπάρχουν αποδείξεις ότι οι Αιγύπτιοι ήταν Έλληνες, ωραία θα ήταν να παρατεθούν, να τις δούμε να γελάσουμε, να ζεσταθούμε και λίγο γιατί κάνει κρύο σήμερα;

Πίσω από το ωραίο ύφος και την πολύ συναισθηματική ρητορεία, καλύπτεται και το γεγονός πως οι απόψεις είναι κοινότοπες. Τονίζονται υπερβολικά οι διαλυμένες οικογένειες και τα σπίτια με πισίνα, λες και είναι ο κανόνας. Η επιστολή (που μάλλον την έγραψε η μάνα του παιδιού) υποστηρίζει το παλιό καλό ιδανικό παραλλαγμένο στην πιο μοντέρνα εκδοχή του: "Πατρίς, λογοτεχνεία, οικογένεια". Αποκαλεί τους γονείς τσιφτετέλληνες, όμως η νεολαία είναι εκείνη που γεμίζει τα μπουζουξίδικα.

Υπάρχει χειρότερη ταινία από την "Ημέρα της Ανεξαρτησίας". Το "Αρμαγεδδών" τα έχει όλα: είναι εντελώς αντιεπιστημονική, έχει το πιο απίθανα γελοίο σενάριο, οι ηθοποιοί προσπαθούν συνειδητά για το χειρότερο. Μα πάνω από κάθε τι, πρωταγωνιστεί ο χειρότερος ηθοποιός όλων των εποχών. Αν είναι να αρχίσουμε να αναφέρουμε κάθε μαργαριτάρι της ταινίας δε θα τελειώσουμε ούτε του χρόνου. Πως είναι το "Σολάρις"; Ακριβώς το αντίθετο.

Αφού αναφέρατε τις "απαγορευμένες περιοχές" για το αζιμούθιο, σημειώνω πως ο Ήλιος της 20ης Ιουνίου βρίσκεται σε αζιμούθιο 308, καθόλου "εφικτό" αν εννόησα καλά, όσο για την ανύψωση, είναι το αστείο νούμερο 26 μοίρες, λες και είναι καταχείμωνο. Όταν ανέφερα πως ο Ήλιος έχει λάθος διάσταση υπονοούσα πως και το ανάλημμα είναι σε λάθος απόλυτη διάσταση (είναι μισό από ότι πρέπει). Στην πραγματικότητα, το μόνο σωστό στη φωτογραφία του Ερέχθειου είναι η κλίση του αναλήμματος και οι σχετικές διαστάσεις του. Σε όλα τα άλλα είναι λάθος. Τουλάχιστον οι απόλυτες διαστάσεις του αναλήμματος θα ήταν σωστές αν το Ερέχθειο είχε τραβηχθεί με τον ίδιο φακό που χρησιμοποιήθηκε και για το ανάλημμα. Τέλος, οι τουρίστες που μπαίνουν στο πλάνο δεν είναι δικαιολογία για το ότι το ανάλημμα είναι σε λάθος θέση, λάθος ανύψωση, λάθος απόλυτες διαστάσεις. Η σημασία που αποδίδω στο σωστό φόντο στην εποχή του Photoshop είναι πως εγώ, ένας οποιοσδήποτε, δεν έχω καμία πρόσβαση στα πραγματικά αρνητικά, οπότε όταν βλέπω ένα ανάλημμα με τον Ήλιο σε εξωπραγματική θέση, λες και η Αθήνα είναι στο Νότιο Ημισφαίριο (τότε βέβαια η κλίση θα ήταν λάθος), βάζω πράγματα με το μυαλό μου. Το 1979 δεν υπήρχε τέτοιο πρόβλημα. Πολύ φοβάμαι πως στα επόμενα χρόνια οι άνθρωποι που θα έχουν "φωτογραφήσει" το ανάλημμα θα αυξηθούν ραγδαία από το σημερινό μονοψήφιο νούμερο προς το τριψήφιο.

Ε όχι και κανένα ανάλλημα δεν είναι σε βόρεια κατεύθυνση! Στη φωτογραφία του Ερέχθειου στο βάθος φαίνεται το Αλσος του Αιγάλεω, ο Άνω Κορυδαλλός και το Χαϊδάρι. Όλα βρίσκονται σε βορειοδυτική κατεύθυνση. Συγκεκριμένα ο Ήλιος της 20ης Δεκεμβρίου είναι σε αζιμούθιο 293 μοίρες από τη θέση φωτογράφησης. Και σε ανύψωση 8 μοίρες. Για τη συγκεκριμένη μέρα και ώρα τα πραγματικά νούμερα είναι: αζιμούθιο 238 μοίρες (είναι φυσικό, ο Ήλιος το χειμώνα δύει σε νοτιοδυτική κατεύθυνση, ποτέ από την Ακρόπολη δε θα τον δει κανείς πάνω από το Άλσος Αιγάλεω) και ανύψωση 0.5 μοίρες. Επίσης ο Ήλιος έχει διάμμετρο 1/4 της μοίρας στη φωτογραφία. Η φωτογραφία είναι μετρήσιμη ποσοτικά...Μια πυξίδα και ένας τοπογραφικός χάρτης αρκεί (εγώ προχώρησα ακόμα πιο πέρα βέβαια - ανέβηκα και μέτρησα). Στο ναό του Ολυμπίου Διός το ανάλλημα είναι επίσης σε λάθος κατεύθυνση. Στους Δελφούς είναι λίγο χαμηλά και είναι λίγο μικρότερο. Νόμιζα πως το ανάλλημα είναι ένα σχήμα που πρώτα υπολογίστηκε μαθηματικά και πολύ αργότερα έγινε κατορθωτό να καταγραφεί σε φιλμ. Η κάθε επιτυχημένη προσπάθεια, νόμιζα πως αποδείκνυε πως όπου κι αν σταθεί κανείς, αν καταγράφει για ένα χρόνο την κίνηση του ήλιου, θα προκύψει το σχήμα του αναλλήματος, άρα η θεωρία από την οποία εμείς υποθέτουμε πως θα προκύψει το ανάλλημα, θα αποδειχθεί σωστή. Άρα το φόντο, υπέθετα, έχει τη σημασία του. Η φωτογραφία του αναλλήματος είναι επιστημονική νόμιζα, άρα οφείλει να είναι και ποσοτικά ακριβής. Αν το Ερέχθειο, σκεφτόμουν κάποτε, αν είναι αδύνατο να χωρέσει ποτέ κανείς στο ίδιο πλάνο τον Ήλιο και τις Καρυάτιδες, τότε ούτε και το ανάλλημα γίνεται να χωρέσει χωρίς το Photoshop. Ο Dennis De Cicco από ότι θυμάμαι, στο δικό του ανάλλημα έχει για φόντο το περιβάλλον από την τοποθεσία της φωτογράφισης (και το φόντο ισχυρίζεται πως το τράβηξε πάνω στο ίδιο αρνητικό). Τώρα, το φόντο του De Cicco είναι κάτι εντελώς αδιάφορα σπιτάκια. Είμαστε όμως στην εποχή του Photoshop. Πριν λίγο καιρό το Sky and Telescope δημοσίευσε μια φωτογραφία του πλανήτη Άρη και τον περιέβαλλαν οι δακτύλιοι του Κρόνου...

Είναι θεμιτό αυτό; Ιδίως αν δε χρησιμοποιείται ο ίδιος φακός και ιδίως όταν στοιχίζουμε το ανάλλημα στα βορειοδυτικά (εννοώ το Ερέχθειο); Ποιά είναι η επιστημονική αξία της φωτογραφίας;