Νίκος Κατσαμάκας

O Cambridge Star Atlas ήταν ο πρώτος μου άτλαντας. Τον χρησιμοποιούσα για παρατήρηση με το 5ιντσο τηλεσκόπιό μου και για σχεδίαση. Για αυτό το μέγεθς τηλεσκοπίων ήταν σχεδόν εντάξει. Για χρήση επί του πεδίου όμως, δεδομένου ότι το finderscope δεν ήταν καλό, ο άτλαντας ήταν ανεπαρκής. Απλά πολύ λίγα άστρα για να γίνει εύκολο star hopping. Τώρα, αν πάρεις 8ιντσο, ο άτλαντας, παρά τη χαμηλή του τιμή, θα αποδειχθεί πεταμένα λεφτά. Άκου με που σου λέω. Μόλις εγκατέστησα το Ciel και του φόρτωσα τους εξτρά καταλόγους, δεν ξαναπρογραμμάτισα τις βραδυές μου από οπουδήποτε αλλού. Ο Cambridge Star Atlas έχει πολύ λιγότερα αντικείμενα από όσα μπορείς να δεις με το 8ιντσο. Χάρτης της προκοπής για χρήση επί του πεδίου (αλλά και για εσωτερική - εννοείται) είναι ο (τι κοινότοπος που γίνομαι ώρες - ώρες) Skyatlas 2000. Τώρα, αν έχεις τόσο μεγάλο οικονομικό πρόβλημα, από το ντιπ κι ολότελα καλή κι η Παναγιώταινα. Ο Cambridge Star Atlas έχει δίπλα σε κάθε χάρτη ένα κατάλογο των περισσότερων αντικειμένων που σημειώνει ο χάρτης. Πολύ δυνατό στοιχείο, αν δεν υπήρχαν και κάμποσα χοντρά λάθη στις λίστες αυτές...Έχει ωραίο φινίρισμα και χρώματα. Υπόψην, αν σκοπεύεις να παρατηρήσεις μόνο με κυάλια, μικρό τηλεσκόπιο με red dot ή κάτι παρόμοιο, είναι μια χαρά.

Δεν είναι μόνο επίκληση αυθεντίας. Επιπλέον, είναι λάθος η αντίληψη ότι οι προσομοιώσεις σε υπολογιστή είναι επιστημονικές αποδείξεις. Ειδικά στο χώρο της αστρονομίας είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις που άλλα έδειξαν οι υπολογιστές και άλλα αποδείχθηκε αργότερα ότι ισχύουν. Ακόμα κι αν όντως η σύνοδος συνέβη (που όλα τα προγράμματα πλανηταρίου κάτι τέτοιο δείχνουν), η ουσία δεν είναι εκεί. Πρέπει να αποδειχθεί ότι αυτή η σύνοδος ήταν το άστρο των Χριστουγέννων και όχι απλά μια εντυπωσιακή σύνοδος. Ο μόνος τρόπος (νομίζω) για να γίνει αυτό είναι να αποδειχθεί ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ εκείνη την ημέρα και ώρα και όχι απλά πως έγινε η σύνοδος. Δεν ισχύει το αντίστροφο: ότι έγινε μια σύνοδος δεν αποδεικνύει τη γέννηση κανενός, όποιος κι αν είναι αυτός. Άρα πρέπει να αποδειχθεί με μη αστρονομικές μεθόδους ότι ο Ιησούς γεννήθηκε εκείνη την ημέρα. Αν γίνει αυτό, τότε να το συζητήσουμε... Πολύ καλό το ποίημα του Δροσίνη.

Κατά βάση, το πρόβλημά του δεν είναι άμεσα ο θόρυβος, αλλά η εστίαση. Χρειάζεται καλύτερος εστιαστής. Ναι, να στακάρει, να πάρει και dark frames και flats και bias, να μάθει και πώς γίνεται η επεξεργασία εικόνας, αλλά πρώτα απ'όλα να εστιάσει καλύτερα, γιατί αυτό δε διορθώνεται (στον υπολογιστή) με τίποτα.

Αναμφίβολα το "πάρε dobsonian" δεν είναι πανάκεια. Ο John Nunn, Άγγλος γκραν μετρ στο σκάκι, πρωην διεκδικητής του παγκόσμιου τίτλου, φέτος σταμάτησε το σκάκι και αγόρασε ένα LX200. Πήρε και μια CCD και άρχισε να τραβά DSO αντικείμενα. Για αυτόν η συμβουλή να πάρει dobsonian θα ήταν ανώφελη. Πιστεύω πως η συντριπτική πλειοψηφία των αρχάριων ονειρεύονται να ξεκινήσουν κάποτε την αστροφωτογράφηση. Οπότε, ο Τηλέμαχος έχει ένα δίκιο. Αν υπάρχει η δυνατότητα, ας ξεκινήσει κανείς κατευθείαν. Υπάρχουν όμως και περιπλοκές. Θεωρώ πως ένας αρχάριος πρέπει να ξεκινά με ενθαρρυντικές πρώτες επιτυχίες, έστω και μικρές. Ο αστρονομικός εξοπλισμός, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τεχνικά πολύ δύσκολος. Για τον εντελώς αρχάριο όμως περιέχει συχνά δυσάρεστες εκπλήξεις και δυσεπίλυτα προβλήματα. Αν δεν επιλυθούν, θα τον απομακρύνουν από το χόμπι. Ας θυμηθεί ο καθένας τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στα πρώτα του βήματα. Το να ξεκινήσεις κατευθείαν με την αστροφωτογράφιση κατά τη γνώμη μου είναι, ας το πω, κακή συμβουλή για τον εξής λόγο: το ποσοστό αποτυχίας στην αστροφωτογράφηση είναι πολύ υψηλό, ειδικά αν ο εξοπλισμός είναι ανεπαρκής. Ίσως άλλοι βρίσκουν χαρά καμαρώνοντας τις αποτυχίες τους (δεν ειρωνεύομαι - ο Χένρυ Μίλλερ είπε για το πρώτο του βιβλίο, που δε δημοσιεύτηκε ποτέ, "είμαι περήφανος για αυτή μου την αποτυχία", εννοώντας πως τουλάχιστον είχε καταφέρει να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο), εγώ όμως δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος και σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εμένα. Η αστροφωτογράφιση έχει πολύ υψηλά ποσοστά αποτυχίας. Ιδίως με φιλμ. Και τραγικές αποτυχίες. Και οι αποτυχίες αποθαρρύνουν. Ο Τηλέμαχος γράφει πως ένας αρχάριος θα καταφέρει να τραβήξει στην πρώτη του βραδυά έστω έναν αστερισμό. Είναι υπεραισιόδοξος. Ας καταφέρει πρώτα να εστιάσει και τα ξαναλέμε... Αυτό που μένει είναι πως οι απανωτές αποτυχίες αποκαρδιώνουν και διώχνουν από το χόμπυ. Όντως στην αρχή τα πράγματα πρέπει να γίνονται βήμα - βήμα. Μόνο που δε ζητάμε από ένα παιδί που μαθαίνει κολύμβηση να κάνει με την πρώτη πανελλήνιο ρεκόρ. Επίσης, το αντεπιχείρημα του Τηλέμαχου "Και τώρα ερχόμαστε στον αντίλογο που λέει «μα πως θα μπορέσει να φωτογραφήσει π.χ. ένα DSO;» Και απαντώ με ένα άλλο ερώτημα: Γιατί ποιος αρχάριος μπόρεσε να βρει και να παρατηρήσει ένα DSO στη πρώτη βραδιά παρατήρησης του; Τα πάντα γίνονται σταδιακά. Μπορεί λοιπόν να μην μπορέσει ο αρχάριος να φωτογραφήσει ένα DSO αλλά θα μπορέσει έναν αστερισμό!" Έξι DSO ήταν το σκόρ μου την πρώτη μου βραδυά με το 5ιντσο. Φυσικό, αφού πιο πριν είχα περάσει δύο χρόνια με τα κυάλια. Επίσης, υπάρχει ένα σφάλμα λογικής. Είναι σα να λέμε "Μα πώς θα μπορέσει ένα νήπιο να κάνει παγκόσμιο ρεκόρ στο ύπτιο; Μα ποιο νήπιο έμαθε ύπτιο από την πρώτη του βουτιά; Αφού λοιπόν δε μπορεί να κάνει παγκόσμιο ρεκόρ, θα το βάλω να προσπαθήσει για το πανελλήνιο". Τραβάω στα άκρα το επιχείρημα για να φανεί το λογικό σφάλμα. Σε ένα βαθμό η επιτυχία είναι θέμα γνώμης. Η επιτυχημένη πρώτη προσπάθεια για έναν, στα μάτια κάποιου άλλου είναι "αχ, τα άστρα σου βγήκαν λίγο αυγουλάκια" (έχει ειπωθεί πρόσφατα). Αυτό που κάποιον θα τον ενθαρρύνει, κάποιον άλλο θα τον αποκαρδιώσει. Η καλή στήριξη του ενός είναι το παλιοσίδερο του άλλου. Από ένα σημείο και πέρα όμως, η επιτυχία είναι πιο αντικειμενικό ζήτημα. Η αστροφωτογράφιση είναι τεχνικό ζήτημα, που περιλαμβάνει την αρμονική χρήση μιας πλειάδας συσκευών, και η επιτυχής χρήση όλων των συστατικών μερών του αστροφωτογραφικού συστήματος απαιτεί εκμάθηση του εξοπλισμού. Θέλει το χρόνο της. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι πως το τι θα πετύχει κανείς στην αστροφωτογράφιση εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον εξοπλισμό που διαθέτει – ας πούμε η φωτογραφική μηχανή: μια compact της σειράς μπορεί να εγγυηθεί σχεδόν μόνο αποτυχίες. Είμαι σίγουρος πως το όνειρο κάθε επίδοξου αστροφωτογράφου είναι ποιότητα αντίστοιχη με τις φωτογραφίες του Sky & Telescope. Όλοι ονειρεύονται νεφελώματα με ζωηρά χρώματα, pinpoint άστρα και κατάμαυρο background. Μόνο ένας αξιοπρεπής εξοπλισμός μπορεί να πετύχει τέτοια αποτελέσματα. Δυστυχώς κοστίζει, και για τον αρχάριο είναι περίπλοκος. Τελευταίο, ένα πιο σημαντικό: η αστροφωτογράφιση και η οπτική παρατήρηση είναι δύο πολύ διαφορετικές ιδιότητες, που επί του πεδίου ανταγωνίζονται η μία την άλλη. Η οπτική παρατήρηση είναι τεχνικά πιο απλή, όμως έχει τις εντελώς δικές της απαιτήσεις και διαδικασίες και απολαύσεις. Η αστροφωτογράφιση δεν υποκαθιστά την παρατήρηση, ούτε η παρατήρηση είναι η ενασχόληση όσων δεν έχουν τα μέσα για αστροφωτογράφιση. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Νομίζω πιο σώφρον είναι για τον αρχάριο να ασχοληθεί μα την παρατήρηση πρώτα. Την βρίσκω πιο ουσιαστική! Δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες φυσικά. Κάποιοι ξεκινούν από τα βαθιά κατευθείαν. Πολύ καλά κάνουν αν το μπορούν. Επειδή όμως δεν είναι όλοι το ίδιο αποφασισμένοι ή επίμονοι, δε μπορούμε να δίνουμε σα γενική οδηγία το δύσκολο δρόμο. Εγώ τα κατάφερα μια χαρά με το Konus 130, δε θα το άλλαζα, όμως η συμβουλή μου είναι περισσότερες ίντσες, όσο γίνεται και επιτρέπει η τσέπη. Τώρα, η αστροφωτογράφιση, αν είναι να έρθει, θα έρθει μόνη της. Με EQ3-2 ή Paramount ME, θα έρθει μόνη της. Υ.Γ. Altinakis νομίζω γίνεσαι υπερβολικός. Είμαι σίγουρος πως κανείς δεν αγοράζει πανάκριβους οπτικούς σωλήνες και στηρίξεις - μαμουθ για να την πει στους άλλους. Και πέραν πάσης αμφιβολίας, κανείς δεν τα αγοράζει όλα αυτά για να γίνουν έπιπλα του σαλονιού. Εντάξει, έχουν τα λεφτά, έχουν όμως και το μικρόβιο. Κι εσύ αν τα είχες θα αγόραζες ακριβώς τα ίδια πράγματα. Τώρα, ναι, ακόμα και με το Bresser της Lidl, αν αγαπαει τον ουρανο θα βρει τον δρομο του. Έχεις απόλυτο δίκιο σε αυτό. Δεν είναι ο εξοπλισμός που κάνει τον αστρονόμο. Σκέψου πως ο Γαλιλαίος είχε τηλεσκόπιο χειρότερο κι από το Bresser της Lidl (είχε όμως σκοτεινούς ουρανούς ο τυχεράκιας)...

Ο.Κ. Αφού δεν είχες κακή πρόθεση, παρεξήγησα, είπα κι εγώ τα δικά μου, συγνώμη και από τη μεριά μου και ας το λήξουμε το ζήτημα (θα ήμασταν γελοίοι να μαλώσουμε για τα κυάλια που θα αγοράσει κάποιος τρίτος).

Φαντάζομαι πως ούτε εσύ μπορείς να βρείς άλλα κυάλια με την ποιότητα των παιδικών στα ίδια λεφτά... Το θέμα είναι τι κάνουν τα bresser ενάντια σε κυάλια των 70 ευρώ. 70 ευρώ δεν είναι πολλά λεφτά.

Για να ξεκαθαρίσω τη θέση μου, όσα είπε ο Στέφανος τα προσυπογράφω. Υπάρχει λόγος που κάποια κυάλια κάνουν 500 και βάλε ευρώ. Απλά δεν υπάρχει λόγος να τα προτιμήσει ένας αρχάριος στο χόμπυ, εκτός κι αν το φυσάει το χρήμα. Από την άλλη πιστεύω πως, επειδή τα κυάλια μπορούν να κρατήσουν μια ζωή με στοιχειώδη φροντίδα, το να μπούμε σε κάποιο έξοδο, θα αποδώσει σε βάθος χρόνου. Αξίζει να δώσουμε το κάτι παραπάνω και να αποφύγουμε τα κυάλια των πλανόδιων ή του Lidl. Πάντως, ακριβά κυάλια θα αγόραζα μόνο αν είχα ειδικό ενδιαφέρον για την παρατήρηση με κυάλια (ή και το κυνήγι κομητών) ή αν ήμουν γιος εφοπλιστή.

filiatra, γιατί ειρωνεύεσαι; Σε ξέρω; Είπα κάτι που σε πείραξε; Σου επιτέθηκα προσωπικά; Υπογράφεις κάθε post σου "με εκτίμηση". Δεν τη βλέπω... Δεν εννοούσα ότι με το χρόνο πέφτει η ποιότητα των οπτικών τους. δεν ανέφερα καθόλου τη λέξη "χρόνος". Διάβασε ξανά. Εννοούσα πως με την πτώση του κόστους πέφτει και η ποιότητα των οπτικών, και αποδίδουν λιγότερο στο σκοτάδι. Περνά λιγότερο φως, και τη νύχτα, τότε που θέλει κανείς να συλλέξει όλο το ελάχιστο φως που υπάρχει, δεν αποδίδουν σωστά. Έχουν πιο σκοτεινό είδωλο. Αν είχες δει ποτέ μέσα από πιο ποιοτικά κυάλια να το ξανασυζητούσαμε (και δε θα έλεγες εξυπνάδες). Μέχρι τότε είσαι αναρμόδιος (κι αν σ'αρέσει)!! Τα δικά σου τα φτηνιάρικα (ναι) κυαλάκια τα έχεις σε ένα χρόνο. Σε πέντε να δούμε τι θα λες. Και αν χτυπήσουν, κατά μια τυχαία πτώση, ή αν κάτι πέσει πάνω τους (και δε χρειάζεται να είναι πολύ βαρύ αυτό το κάτι), θα βλέπεις δύο είδωλα. Όλα αυτά τα λέω εκ πείρας.

Εεε...χμμμ...ούτε τα κινέζικα από πλανόδιο είναι λύση! Τα κυάλια πρέπει να έχουν μια αποδεκτή ποιότητα για δύο λόγους. Πρώτον, θα κρατήσουν μια ζωή (χωρίς πλάκα) οπότε, είπαμε όχι πανάκριβα, αλλά κρίμα να μην ξοδευτούμε και λίγο. Δεύτερον και πιο σημαντικό, με τα φτηνά κυάλια πέφτει η ποιότητα των οπτικών τόσο που τα κυάλια τελικά δεν αποδίδουν τίποτα σε σκοτεινό ουρανό. Δηλαδή, ενώ την ημέρα θα βλέπεις μια χαρά, τη νύχτα δε θα φαίνεται τίποτα (και δεν αναφέρομαι μόνο σε άστρα, αλλά πραγματικά τίποτα). Για τα μηχανικά τους μέρη βέβαια ούτε συζήτηση. Τώρα, και πάλι λέω όχι στα Nikon. Πήγαινε στο Πλανητάριο - έχουν πολύ καλά κυάλια με τα μισά (σχεδόν) λεφτά. Με τα χρήματα που θα περισσέψουν πάρε έναν άτλαντα. Ένα τελευταίο: προτίμησε τα 10Χ50. Μεγαλύτερη διάμετρος, μεγαλύτερο πεδίο θέας από τα 8Χ30 (αλλά πιο βαρια). Πιστεύω πως με 8Χ30 (ή 7Χ30) θα καταλήξεις σύντομα να ονειρεύεσαι καινούρια κυάλια. Μην πάρεις μεγαλύτερα από 10Χ50, εκτός κι αν είσαι junkie του γυμναστηρίου. Απέφυγε τα Bushnell, όπως ο διάολος το λιβάνι.

Συγνώμη, αλλά ανεξάρτητα από την ποιότητά τους, κυάλια 10Χ50 ακριβότερα από 100 ευρώ είναι σπατάλη. Με 60-70 ευρώ βρίσκει κανείς πολύ καλά κυάλια, με πολύ καλά οπτικά και απροβλημάτιστη μηχανική λειτουργία. Δε χρειάζεται ένας αρχάριος να πάρει τόσο ακριβά κυάλια. Μόλις αγοράσει το πρώτο του τηλεσκόπιο τα πανάκριβα κυάλια θα γίνουν ο δευτερεύων του εξοπλισμός. Θα κλαίει που δεν έδωσε τα εξτρά λεφτά για κανένα αξεσουάρ. Εγώ λέω πως το καλύτερο που έχεις να κάνεις casperino είναι να αγοράσεις από εξειδικευμένο κατάστημα, έστω και φωτογραφικών ειδών. Η μόνη πιθανή παγίδα είναι πως δε ζυγίζουν όλα το ίδιο και τα βαριά κυάλια γίνονται κουραστικά όταν τα κρατάς για κάμποση ώρα κοιτώντας ψηλά.

Εγώ πήρα μια EOS 400d την περασμένη εβδομάδα (και δύο φακούς μαζί). Μετράει;

Πριν 17 χρόνια αγόρασα από τα Duty free στο αεροδρόμιο Χήθροου κυάλια 10χ50 για 25 λίρες (τότε). Ακόμα τα χρησιμοποιώ! Πολύ καλά οπτικά (δεν τους βρήκα ποτέ σοβαρό ελάττωμα), και πολύ πιο ελαφρά από ένα πιο σύγχρονο ζευγάρι (πάλι 10χ50) που πήρα πρόσφατα (και τελικά τα έκανα δώρο). Με αυτά ξεκίνησα, έμαθα τον ουρανό και πάντα τα έχω μαζί μου. Δεν αλλάζονται, δε χαρίζονται, και δυστυχώς δεν αναγράφεται πάνω η μάρκα τους.

Αν είναι να πέσει κάτι, να πέσει στα μαλακά...

Καμμένο pixel με χρήση φιλμ; Πώς γίνεται; Να παρατηρήσω μόνο πως στην 27α ο Ωρίων είναι λάθος! Το ζ Οri (το άστρο δίπλα στο κόκκινο στίγμα) είναι εκτός θέσης. Κάποιο πρόβλημα στο σκαννάρισμα ίσως;

THEO-007 σχετικά με τη λέξη "ύφος", να εξηγηθώ μόνο πως την εννοούσα με τη φιλολογική έννοια της λέξης (δεν υπάρχει και άλλη εδώ που τα λέμε), ότι δηλαδή ο καθένας όταν γράφει έχει ένα συγκεκριμένο στυλ, λέει όσα έχει να πει με συγκεκριμένο τρόπο, ιδιαίτερο, το δικό του και αυτό (το ύφος) περνάει και επιπλέον μηνύματα, που στην περίπτωση τη δική σου είναι η σιγουριά για την άποψή σου. Δεν εννοούσα "υφάκι". Ύφος έχει ένα κείμενο θες δε θες. Υφάκι όταν θέλει να προσβάλλει τον άλλο. Μια όμως και δε βλέπετε διαφορά, σας έχω όσους έχετε τη μεμβράνη και ένα τεστ: την άνοιξη, που θα φαίνεται ψηλά η Κόμη της Βερενίκης, κοιτάξτε το γαλακτικό σμήνος Abell 1656, to διάσημο Coma cluster. Αφού peaceful έχεις 10 ίντσες (όπως εγώ), αρκετοί γαλαξίες του σμήνους φαίνονται και άλλοι τόσοι είναι στο όριο των δυνατοτήτων του τηλεσκοπίου. Κάνε εκεί το τεστ (από σκοτεινό ουρανό, γιατί αλλιώς δε θα δεις τίποτα) και θα έχεις ένα καλό μέτρο του αν κόβει ή δεν κόβει. Επίσης, πιο κατάλληλο για το φθινόπωρο, το Stephan's Quintet στον Πήγασο, μόλις 25' νότια από το γαλαξία NGC 7331. Βέβαια, είναι σημαντικό και τι κοιτάζει κανείς. Αν δεν ασχολείται με τα πιο αμυδρά αντικείμενα, ίσως να μην τον νοιάζει και μια μικρή απώλεια φωτός, οπότε δε μένει τίποτα άλλο να πει κανείς. Mόνο ότι εγώ δε θα βάλω μεμβράνη σκεφτόμενος πως επειδή η απόδοση με ζελατίνα σούπερ μάρκετ δεν πέφτει αισθητά, άρα η μεμβράνη της Baader θα είναι καλύτερη. Προτιμώ να πλύνω. Σιγά το extreme sport...

Σχετικά με τις βίδες και την υποδοχή τους: Έχεις προσωπική εμπειρία για αυτό; Πάντα είχα "γρήγορα" νευτώνεια και τέτοιο πρόβλημα δε συνάντησα. Τώρα, για το δευτερεύον, απλά θέλει λίγη (πολύ λίγη) προσοχή. Και αν κάνεις τη δουλειά σου πάνω σε μαλακή επιφάνεια (βλ. κρεβάτι π.χ.) δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Εναλλακτικά, μην κάνεις collimation!