Δροσος Γεωργιος

Η «μυστηριώδης φυσική αντιύλης» που ανακαλύφθηκε στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων. Πρόκειται για την παρατήρηση μιας διαφοράς μεταξύ ύλης και αντιύλης σε σωματίδια που ονομάζονται βαρυόνια. Για την ακρίβεια είναι η πρώτη παρατήρηση παραβίασης της συμμετρίας CP σε διασπάσεις βαρυονίων.Η ύλη και η αντιύλη είναι είναι σχεδόν ίδιες από κάθε άποψη, εκτός από το ηλεκτρικό τους φορτίο. Και λέμε σχεδόν ίδιες, γιατί πολύ σπάνια η ύλη και η αντιύλη εμφανίζουν διαφορές στην συμπεριφορά τους. Και όταν συμβαίνει αυτό, οι φυσικοί ενθουσιάζονται πολύ.Αν οι νόμοι της φυσικής ήταν απόλυτα συμμετρικοί, η ύλη και η αντιύλη θα είχαν δημιουργηθεί σε ίσες ποσότητες μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Όμως, το ορατό σύμπαν αποτελείται από ύλη, με την αντιύλη να αποτελεί πολύ μικρό κλάσμα της: η αναλογία ύλης-αντιύλης ισούται με ένα δισεκατομμυριοστό περίπου. Η ερμηνεία αυτής της ανισορροπίας μεταξύ ύλης και αντιύλης αποτελεί ένα από τα ανοιχτά προβλήματα στη φυσική. Απαραίτητη προϋπόθεση για την δημιουργία ασυμμετρίας ύλης-αντιύλης είναι η παραβίαση της συμμετρίας συζυγίας φορτίου C και της συμμετρίας της ομοτιμίας P – πιο σύντομα της συμμετρίας CP.H συμμετρία CP σημαίνει ότι οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι αν ένα σωματίδιο αντικατασταθεί με το αντίστοιχο αντισωματίδιο ενώ οι χωρικές συντεταγμένες αναστρέφονται. Κάποιο επίπεδο παραβίασης CP προβλέπεται από το καθιερωμένο πρότυπο φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων και παρατηρήθηκε πειραματικά σε διασπάσεις μεσονίων Β και D. Τα πειράματα έδειξαν επίσης παραβίαση της CP στις ταλαντώσεις νετρίνων. Όμως απαιτούνταν ισχυρότερες παραβιάσεις για να εξηγηθεί η ανισοροπία ύλης-αντιύλης στο σύμπαν, οπότε οι φυσικοί αναζητούν νέες πηγές παραβίασης της CP.Πριν από δύο ημέρες δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature αυτό που οι φυσικοί τoυ πειράματος LHCb είχαν ανακοινώσει πριν από τέσσερις μήνες περίπου. Ότι παρατήρησαν μια νέα κατηγορία σωματιδίων αντιύλης (αντι-βαρυόνια ) που διασπώνται με διαφορετικό ρυθμό από τα αντίστοιχα σωματίδια ύλης (βαρυόνια ). Η ανακάλυψη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια των φυσικών να λύσουν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια στο σύμπαν: γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτα.Σύμφωνα με τον Xueting Yang του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, μέλος της ομάδας LHCb: «Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί ορόσημο στην αναζήτηση παραβίασης CP. Δεδομένου ότι τα βαρυόνια είναι τα δομικά στοιχεία όλων των καθημερινών πραγμάτων γύρω μας, η πρώτη παρατήρηση παραβίασης CP στα βαρυόνια ανοίγει ένα νέο παράθυρο για την αναζήτηση νέας φυσικής». Επιπλέον, ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς φυσικούς σήμερα, ο Edward Witten του Ινστιτούτου Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον, δήλωσε: «Είναι μια εκπληκτική μέτρηση. Τα βαρυόνια που περιέχουν b κουάρκ είναι σχετικά δύσκολο να παραχθούν και η σχεδόν ανεπαίσθητη παραβίαση CP που προκύπτει είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί.» Διαβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες για την ανακάλυψη αυτή: 1. Ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της σωματιδιακής φυσικής 2. Mysterious Antimatter Physics Discovered at the Large Hadron Collider 3. CP violation in baryons is seen for the first time at CERN

Φωτογραφίζοντας τον Ήλιο από πολύ κοντά. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 2024, το διαστημικό σκάφος Parker Solar Probe της NASA «άγγιξε» τον Ήλιο, φτάνοντας σε απόσταση ρεκόρ, μόλις 6,1 εκατομμύρια χιλιόμετρα από την «επιφάνειά» του (διαβάστε σχετικά: Επιτυχής η «προσηλίωση» του Parker Solar Probe). https://physicsgg.me/2024/12/27/επιτυχής-η-προσηλίωση-του-parker-solar-probe/ Xθές η ΝΑSΑ έδωσε στη δημοσιότητα ένα νέο βίντεο που περιέχει τις πιο κοντινές φωτογραφίες του Ήλιου μέχρι σήμερα. Αυτές οι εικόνες, μαζί με άλλα δεδομένα, βοηθούν τους επιστήμονες να διερευνήσουν τα μυστήρια του ηλιακού ανέμου, κάτι που είναι απαραίτητο για την κατανόηση των επιπτώσεών του στη Γη: περισσότερες λεπτομέρειες ΕΔΩ: NASA’s Parker Solar Probe Snaps Closest-Ever Images to Sun – https://science.nasa.gov/science-research/heliophysics/nasas-parker-solar-probe-snaps-closest-ever-images-to-sun/

Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής. Στις 23 και 24 Σεπτεμβρίου του 2024, στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, είχε πραγματοποιηθεί το συνέδριο με τίτλο «Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής» , με αφορμή την 50ή επέτειο από την ανακάλυψη του σωματιδίου J/ψ το 1974. Πριν από μερικές ημέρες, όλες οι γραπτές εκδοχές των ομιλιών που δόθηκαν στο συνέδριο, συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν ΕΔΩ: Highlights in High-Energy Physics. https://arxiv.org/pdf/2507.14275 Συνολικά, αποτελούν ένα εννοιολογικό ταξίδι μέσα από τα σημαντικότερα βήματα που οδήγησαν στην διατύπωση του Καθιερωμένου Προτύπου της σωματιδιακής φυσικής.Από την ανακάλυψη του σωματιδίου J/ψ το 1974, η οποία πυροδότησε την «Επανάσταση του Νοεμβρίου» και εδραίωσε το Καθιερωμένο Πρότυπο, μέχρι την ανάπτυξη της Κβαντικής Χρωμοδυναμικής (QCD) και την πειραματική επιβεβαίωση των ασθενών αλληλεπιδράσεων διαμέσου των μποζονίων W και Z, γίνεται μια ανασκόπηση για να εντοπιστεί η εξέλιξη της σωματιδιακής φυσικής από ένα κατακερματισμένο σύνολο θεωρητικών μοντέλων σε μία συνεκτική και προγνωστική θεωρία.Eιδικότερα, η δεκαετία του 1970, αποτελεί μια καθοριστική δεκαετία, μετατρέποντας την ίδια την κβαντική θεωρία πεδίου από μια θεωρητική πρόκληση (διαχείριση των απείρων) προς ένα σύνολο εργαλείων για την περιγραφή τόσο των ηλεκτρασθενών όσο και των ισχυρών αλληλεπιδράσεων. Πολλές ομιλίες στο συνέδριο επανεξετάζουν αυτή την περίοδο μετασχηματισμού, η οποία κορυφώθηκε με την ανακάλυψη του μποζονίου Higgs το 2012 στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων – ένα γεγονός που σηματοδότησε τόσο έναν σημαντικό επιστημονικό θρίαμβο όσο και την αρχή νέων, διαρκών προκλήσεων στον τομέα.Σύμφωνα με τον Guido Emilio Tonelli, πέρα από τις θεωρητικές ανακαλύψεις, αυτές οι δημοσιεύσεις υπογραμμίζουν τον ρόλο της πειραματικής φυσικής στον χτίσιμο του Καθιερωμένου Προτύπου. Επιπλέον, συζητείται το πώς η έλευση των επιταχυντών υψηλών ενέργειών, ξεκινώντας με τους ADA (Anello Di Accumulazione) και ADONE, ακολουθούμενους από τον επιταχυντή πρωτονίων-αντιπρωτονίων στο CERN, δείχνει την σχέση μεταξύ τεχνολογικής καινοτομίας και βασικής έρευνας. Καθώς κοιτάμε μπροστά, η κληρονομιά αυτών των ανακαλύψεων συνεχίζει να εμπνέει νέες γενιές φυσικών. Είτε μέσω της συνεχιζόμενης εξερεύνησης της φυσικής πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο, της αναζήτησης νέων σωματιδίων και φαινομένων, είτε του επαναστατικού πεδίου της ανίχνευσης βαρυτικών κυμάτων, η επιδίωξη της βασικής γνώσης παραμένει τόσο ισχυρή όσο ποτέ. Η δημοσίευση των πρακτικών του συνεδρίου «Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής» , όχι μόνο θα διατηρήσει την ιστορία όλων των αξιοσημείωτων επιτευγμάτων, αλλά θα μπορούσε επίσης να πυροδοτήσει κάποιες συζητήσεις σχετικά με τις μελλοντικές κατευθύνσεις της σωματιδιακής φυσικής. Τα περιεχόμενα των πρακτικών: ● S. Ting, «Discovery of the J Particle at Brookhaven National Laboratory and the Physics of Electrons and Positrons» ● H. Georgi, «The Standard Model Yesterday, Today and Tomorrow» ● J. Iliopoulos(*), «The Rise of Gauge Theories: From Many Models to One Theory» (δείτε ΕΔΩ: Μια «αλλαγή φάσης» στην αντίληψή μας για τη Θεμελιώδη Φυσική) ● L. Maiani, «From Charm to CP Violation» ● A. De Rujula, «When the Standard Model Was Ignored» ● L. Di Lella, «The Discovery of the W and Z Bosons at the CERN Proton-Antiproton Collider» ● S. Myers, «A Personal History of CERN Particle Colliders (1972–2022)» ● F. Marion, «The Age of Gravitational Wave Astronomy» ● M. Pierini, «Precision Physics in the Era of (HL)LHC» ● G. Martinelli, «Recent Developments in Flavor Physics, the Unitary Triangle Fit, Anomalies and All That» ● R. Barbieri, «About BSM Physics, with Emphasis on Flavour» ● G. Battimelli, «The Discovery of the Antiproton between Rome and Berkeley» ● L. Bonolis et al, «Raoul Gatto and Bruno Touschek: the Rise of e+e− Physics» ● M. Greco, «From ADONE’s Multi-Hadron Production to the J/Ψ Discovery» ● G. Parisi, «From Bjorken Scaling to Scaling Violations» . (*) Μπορείτε να παρακολουθήσετε και την διάλεξη ενός ακόμα μεγάλου έλληνα φυσικού, του Σάββα Δημόπουλου, με τίτλο «Ο Gian και η χρυσή δεκαετία του 90» , https://indico.cern.ch/event/1532966/contributions/6573685/attachments/3095916/5484605/GianfestJune2025.pdf που δόθηκε πριν από έναν μήνα (ακριβώς) στο CERN. https://indico.cern.ch/event/1532966/timetable/#20250630.detailed Αφορούσε την επιστημονική συμβολή του Gian Giudice στην θεωρητική φυσική: https://en.wikipedia.org/wiki/Gian_Francesco_Giudice https://physicsgg.me/2025/07/30/η-άνοδος-της-σωματιδιακής-φυσικής/

Τι είναι οι σκοτεινοί νάνοι; Ένα νέο είδος αστρονομικών αντικειμένων που με την βοήθεια της σκοτεινής ύλης θα μπορούσαν να λάμπουν σχεδόν για πάντα Επιβίωση του λιθίου-7, μετά από 1 δισεκατομμύριο χρόνια, ως συνάρτηση της μάζας για διαφορετικές πυκνότητες σκοτεινής ύλης. Οι φυσικοί υποθέτουν ότι οι μυστηριώδεις σκοτεινοί νάνοι, ενδεχομένως να βρίσκονται στο κέντρο του Γαλαξία μας, όπου θα λάμπουν ήρεμα για χρονικό διάστημα που δεν δικαιολογούν οι καθιερωμένες αστρικές θεωρίες. Θα μπορούσαν να σχηματιστούν καθώς οι καφέ νάνοι απορροφούν σκοτεινή ύλη, σε περιοχές του Γαλαξία μας όπου η πυκνότητά της είναι αρκετά υψηλή. Η σκοτεινή ύλη – η αόρατη ουσία που πιστεύεται ότι αποτελεί περίπου το ένα τέταρτο του σύμπαντος – αποτρέπει την ψύξη τους μετατρέποντάς τα σε άσβεστους φάρους αόρατης ενέργειας. Θα μπορούσαν να προδοθούν από ένα ισότοπο του λιθίου, το 7Li (λίθιο-7). Κι αν ανιχνευθούν αυτά τα απόκοσμα αντικείμενα, θα μπορύσαν να μας αποκαλύψουν χαρκτηριστικά της ίδιας της σκοτεινής ύλης.Η υπόθεση των σκοτεινών νάνων διερευνάται στην δημοσίευση του περιοδικού Journal of Cosmology and Astroparticle Physics (JCAP) με τίτλο: ‘Dark dwarfs: dark matter-powered sub-stellar objects awaiting discovery at the galactic center‘. Μελετώνται οι επιπτώσεις της εξαΰλωσης της σκοτεινής ύλης στο εσωτερικό αστρονομικών αντικειμένων με μάζες κοντά στο υποαστρικό όριο. Διαπιστώνεται ότι η ελάχιστη μάζα για σταθερή καύση υδρογόνου είναι μεγαλύτερη από την τιμή ~0,075M⊙ που προβλέπεται στο Καθιερωμένο Πρότυπο. Κάτω από αυτό το όριο, οι καφέ νάνοι που ψύχονται εξελίσσονται σε σταθερά αντικείμενα που τροφοδοτούνται από σκοτεινή ύλη, τα οποία ονομάζονται σκοτεινοί νάνοι. Η χρονική κλίμακα αυτής της μετάβασης εξαρτάται από την πυκνότητα της σκοτεινής ύλης του περιβάλλοντος, αλλά είναι ανεξάρτητη από τη μάζα της σκοτεινής ύλης. Οι ερυνητές προβλέπουν έναν πληθυσμό σκοτεινών νάνων κοντά στο γαλαξιακό κέντρο, όπου η πυκνότητα της σκοτεινής ύλης αναμένεται να είναι ρDM ≳ 103 GeV/cm3. Οι σκοτεινοί νάνοι διατηρούν το αρχικό τους λίθιο-7 , σε αντίθεση με τους καφέ ή κόκκινους νάνους που θα το κατέστρεφαν, παρέχοντας έτσι μια μέθοδο για την ανίχνευσή τους.Χρησιμοποιώντας θεωρητικά μοντέλα, οι φυσικοί υποστηρίζουν ότι η σκοτεινή ύλη μπορεί να παγιδευτεί μέσα στα νεαρά άστρα, παράγοντας αρκετή ενέργεια που εμποδίζει την ψύξη τους και τα μετατρέπει σε σταθερά, μακράς διαρκείας λαμπερά αντικείμενα που τα βάφτισαν σκοτεινούς νάνους. Οι σκοτεινοί νάνοι θεωρείται ότι σχηματίζονται από καφέ νάνους, οι οποίοι συχνά περιγράφονται ως αποτυχημένα άστρα. Οι καφέ νάνοι είναι πολύ μικροί για να διατηρήσουν την πυρηνική σύντηξη που τροφοδοτεί τα περισσότερα άστρα, επομένως ψύχονται και εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου. Αλλά αν βρεθούν σε έναν πυκνό θύλακα σκοτεινής ύλης, όπως κοντά στο κέντρο του Γαλαξία μας, θα μπορούσαν να αιχμαλωτίσουν σωματίδια σκοτεινής ύλης. Αν αυτά τα σωματίδια συγκρουστούν και αλληλοκαταστραφούν, απελευθερώνουν ενέργεια κάνοντας τον σκοτεινό νάνο να λάμπει επ’ αόριστον.Η ύπαρξη αυτών των αντικειμένων εξαρτάται από την σκοτεινή ύλη που πιθανόν αποτελείται από συγκεκριμένα είδη σωματιδίων, γνωστά ως WIMPs (Ασθενώς Αλληλεπιδρώντα Σωματίδια με Μάζα). Αυτά τα σωματίδια που μόλις και μετά βίας αλληλεπιδρούν με την συνηθισμένη ύλη, θα μπορούσαν να εξαϋλωθούν μεταξύ τους μέσα στα άστρα, παρέχοντας έτσι την ενέργεια που απαιτείται για να διατηρηθεί «ζωντανός» ένας σκοτεινός νάνος.Για να ξεχωρίσουν τους σκοτεινούς νάνους από άλλα αμυδρά αντικείμενα όπως οι καφέ νάνοι, οι επιστήμονες επισημαίνουν ένα μοναδικό στοιχείο: το λίθιο-7. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι σκοτεινοί νάνοι θα εξακολουθούσαν να περιέχουν το ισότοπο 7Li. Στα κανονικά άστρα, το 7Li καταναλώνεται γρήγορα. Έτσι, αν βρεθεί ένα αντικείμενο που μοιάζει με καφέ νάνο αλλά εξακολουθεί να περιέχει 7Li, αυτό θα είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι πρόκειται για κάτι διαφορετικό.Η ανακάλυψη των σκοτεινών νάνων στο γαλαξιακό κέντρο θα μας έδινε μια μοναδική εικόνα για τη σωματιδιακή φύση της σκοτεινής ύλης. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τηλεσκόπια όπως το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb θα μπορούσαν να εντοπίσουν σκοτεινούς νάνους, ειδικά αν εστιάσουν στο κέντρο του γαλαξία. Μια άλλη προσέγγιση θα ήταν να εξετάσουμε πολλά παρόμοια αντικείμενα και να προσδιορίσουμε στατιστικά το αν κάποια από αυτά θα μπορούσαν να είναι σκοτεινοί νάνοι. Ο εντοπισμός έστω και ενός σκοτεινού νάνου, θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την αποκάλυψη της αληθινής φύσης της σκοτεινής ύλης. πηγές: https://www.sciencedaily.com/releases/2025/07/250713031447.htm – https://arxiv.org/abs/2408.00822

GW231123: η υπερ-μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που καταγράφηκε μέχρι σήμερα. Η ερευνητική ομάδα LIGO-Virgo-KAGRA (LVK) ανίχνευσε την υπερ-μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα με βαρυτικά κύματα. Η καταγραφή των βαρυτικών κυμάτων έγινε από τους δύο ανιχνευτές LIGO, στο Hanford (Washington) και στο Livingston (Louisiana), οι οποίοι χρηματοδοτούνται (ακόμα) από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ. Από την συγχώνευση προέκυψε μια τελική μαύρη τρύπα με μάζα πάνω από 225 φορές τη μάζα του Ήλιου μας. Το σήμα, με την ονομασία GW231123, παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της τέταρτης περιόδου παρατήρησης (O4) του δικτύου LVK στις 23 Νοεμβρίου 2023. Οι δύο μαύρες τρύπες που συγχωνεύθηκαν είχαν περίπου 100 και 140 φορές τη μάζα του Ήλιου. Δεδομένου ότι πρόκειται για την (υπερ)μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που παρατηρήθηκε μέχρι σήμερα, αποτελεί μια πραγματική πρόκληση για την κατανόηση του σχηματισμού μαύρων τρυπών. Τοσο τεράστιες μαύρες τρύπες απαγορεύονται από τα καθιερωμένα μοντέλα αστρικής εξέλιξης. Μια πιθανότητα είναι ότι οι δύο μαύρες τρύπες σε αυτό το δυαδικό σύστημα να σχηματίστηκαν από προηγούμενες συγχωνεύσεις μικρότερων μαύρων τρυπών. Για περισσότερες λεπτομέρειες, διαβάστε το πλήρες δελτίο τύπου https://ligo.org/wp-content/uploads/2025/07/Press-release-for-GW231123-discovery-paper-final.pdf και την σελίδα του σήματος GW231123. https://ligo.org/detections/gw231123/ (νεώτερη ενημέρωση) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΑΠΘ ΟΙ ΠΙΟ ΜΑΖΙΚΕΣ ΜΕΛΑΝΕΣ ΟΠΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΑΝ ΜΕ ΒΑΡΥΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ Η κοινοπραξία LIGO-Virgo-KAGRA, στην οποία συμμετέχει το ΑΠΘ, ανακοίνωσε την ανίχνευση της συγχώνευσης των πιο μαζικών μελανών οπών που έχουν παρατηρηθεί ποτέ με βαρυτικά κύματα. Το σήμα, που ονομάζεται GW231123 επειδή ανιχνεύθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023, προήλθε από τη συγχώνευση δύο μελανών οπών με περίπου 103 και 137 φορές τη μάζα του Ήλιου, που παρήγαγε μια τελική τελική μελανή οπή με μάζα μεγαλύτερη από 225 φορές τη μάζα του Ήλιου! Εκτός από τις υψηλές μάζες τους, περιστρέφονται επίσης γρήγορα, καθιστώντας αυτό το σήμα μοναδικά δύσκολο στην ερμηνεία, ωθώντας τα όργανα μέτρησης και τις δυνατότητες ανάλυσης δεδομένων μας στα όρια του δυνατού αυτή τη στιγμή. Η Ομάδα Βαρυτικών Κυμάτων του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή του Τμήματος Φυσικής κ. Νικόλαο Στεργιούλα, συμμετέχει στο διεθνές πείραμα μέσω μνημονίου συνεργασίας του ΑΠΘ και του European Gravitational Observatory που λειτουργεί τον ανιχνευτή Virgo στην Πίζα της Ιταλίας. Ο κ. Στεργιούλας είχε ρόλο εσωτερικού αξιολογητή των αποτελεσμάτων που αφορούν την παραγωγή βαρυτικής ακτινοβολίας από τις ταλαντώσεις της τελικής μελανής οπής. https://www.facebook.com/AstroAUTH/

Βρισκόμαστε μέσα σε ένα γιγαντιαίο κενό; Σύμφωνα με μια ομάδα αστρονόμων, η Γη και ολόκληρος ο Γαλαξίας μας μπορεί να βρίσκονται μέσα σε ένα μυστηριώδες γιγαντιαίο κενό, εξαιτίας του οποίου η διαστολή του σύμπαντος στην περιοχή μας να είναι ταχύτερη σε σχέση με άλλες περιοχές του σύμπαντος. Η θεωρία τους αποτελεί μια πιθανή λύση στην «διαφορά Hubble» και θα μπορούσε να βοηθήσει στην επιβεβαίωση της πραγματικής ηλικίας του σύμπαντός μας, η οποία εκτιμάται περίπου στα 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια.Σύμφωνα με την ανακοίνωση στο Royal Astronomical Society’s National Astronomy Meeting (NAM 2025), τα ηχητικά κύματα από το αρχέγονο σύμπαν, «ουσιαστικά ο ήχος της Μεγάλης Έκρηξης», δικαιολογούν αυτή την ιδέα.Η σταθερά Hubble προτάθηκε για πρώτη φορά το 1929 από τον Edwin Hubble για να εκφράσει τον ρυθμό διαστολής του σύμπαντος. Μπορεί να προσδιοριστεί μετρώντας την απόσταση των αστρονομικών αντικειμένων και την ταχύτητα με την οποία απομακρύνονται από εμάς. Όμως, προκύπτει ένα πρόβλημα. Σύμφωνα με το καθιερωμένο κοσμολογικό πρότυπο, η αναγωγή των μετρήσεων του μακρινού, αρχέγονου σύμπαντος μέχρι σήμερα, προβλέπει βραδύτερο ρυθμό διαστολής σε σχέση με τις μετρήσεις του κοντινού και πιο πρόσφατου σύμπαντος. Αυτή είναι η διαφορά Hubble (Hubble tension).Μια πιθανή λύση σε αυτή την ασυνέπεια είναι ο Γαλαξίας μας να βρίσκεται κοντά στο κέντρο ενός τεράστιου τοπικού κενού. Κάτι τέτοιο, θα προκαλούσε την βαρυτική έλξη της ύλης προς το εξωτερικό του κενού με την υψηλότερη πυκνότητα, με αποτέλεσμα το κενό να γίνεται πιο κενό με την πάροδο του χρόνου. Καθώς το κενό αδειάζει, η ταχύτητα των αντικειμένων σε σχέση με εμάς είναι μεγαλύτερη, σε σχέση με την ταχύτητα που θα είχαν αν το κενό δεν υπήρχε. Και αυτό δίνει την εντύπωση ενός ταχύτερου ρυθμού τοπικής διαστολής.Έτσι η διαφορά Hubble μπορεί να αποδοθεί σε ένα τοπικό φαινόμενο, το γιγαντιαίο τοπικό κενό, η υπόθεση του οποίου απαλείφει την διαφωνία με τους υπολογισμούς του καθιερωμένου κοσμολογικού προτύπου που προεκτείνονται στο αρχέγονο σύμπαν.Για να λειτουργεί αυτή η θεωρία, θα έπρεπε η Γη και το ηλιακό μας σύστημα να βρίσκονται κοντά στο κέντρο ενός κενού με ακτίνα περίπου ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός και με πυκνότητα περίπου 20% κάτω από τον μέση πυκνότητα του σύμπαντος. Η άμεση καταμέτρηση των γαλαξιών υποστηρίζει την θεωρία, δεδομένου ότι η πυκνότητά τους στο τοπικό μας σύμπαν είναι μικρότερη σε σχέση με άλλες περιοχές.Ωστόσο, η ύπαρξη ενός τόσο αβυσσαλέου κενού είναι αμφιλεγόμενη γιατί παραβιάζει την αρχή του καθιερωμένου προτύπου της κοσμολογίας, σύμφωνα με την οποία η ύλη θα πρέπει να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη σε τόσο μεγάλες κλίμακες.Κι όμως, τα νέα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο NAM 2025 δείχνουν ότι οι βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις (BAOs) – ο «ήχος της Μεγάλης Έκρηξης» – υποστηρίζουν την ιδέα ενός τοπικού κενού. Αυτά τα ηχητικά κύματα ταξίδεψαν μόνο για λίγο πριν ‘παγώσουν’ στη θέση τους, μόλις το σύμπαν ψύχθηκε αρκετά ώστε να σχηματιστούν ουδέτερα άτομα. Λειτουργούν ως ένας τυπικός χάρακας, το γωνιακό μέγεθος του οποίου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να χαρτογραφήσουμε την ιστορία της κοσμικής διαστολής.Ένα τοπικό κενό παραμορφώνει ελαφρώς την σχέση μεταξύ της γωνιακής κλίμακας BAO και της μετατόπισης προς το ερυθρό, επειδή οι ταχύτητες που προκαλούνται από ένα τοπικό κενό και η βαρυτική του επίδραση αυξάνουν ελαφρώς την μετατόπιση προς το ερυθρό, σε σχέση με την μετατόπιση λόγω της κοσμικής διαστολής. Οι ερευνητές λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις διαθέσιμες μετρήσεις BAOs των τελευταίων 20 ετών, απέδειξαν ότι ένα μοντέλο κενού είναι περίπου εκατό εκατομμύρια φορές πιο πιθανό από ένα μοντέλο χωρίς κενά, με καθορισμένες παραμέτρους ώστε να ταιριάζουν με τις παρατηρήσεις της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου από τον δορυφόρο Planck. Αν βρισκόμαστε σε μια περιοχή με πυκνότητα κάτω του μέσου όρου (πράσινη κουκκίδα), τότε η ύλη θα ρέει μακριά από εμάς λόγω της ισχυρότερης βαρύτητας από τις γύρω πυκνότερες περιοχές, όπως δείχνουν τα κόκκινα βέλη. (Credit Moritz Haslbauer and Zarija Lukic) Οι βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις (BAOs) – ο «ήχος της Μεγάλης Έκρηξης» – υποστηρίζουν την ιδέα ενός τοπικού κενού. (Gabriela Secara, Perimeter Institute) διαβάστε περισσότερα: Is Earth inside a huge void? ‘Sound of Big Bang’ hints so – https://ras.ac.uk/news-and-press/research-highlights/earth-inside-huge-void-sound-big-bang-hints-so

Μια πρόχειρη ατομική βόμβα με εμπλουτισμένο ουράνιο. … κατά 60% (μόνο) Αν ρίξετε μια ματιά στον περιοδικό πίνακα του Μεντελέγιεφ, θα βρείτε το στοιχείο «ουράνιο» κάπου στο κάτω μέρος. Το συμβολίζουμε με το γράμμα «U» και έχει τον ατομικό αριθμό 92. Ανήκει στην ομάδα των στοιχείων που ανακαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα: αυτά που είναι γνωστά ως ακτινίδες. Το ουράνιο είναι – όπως και άλλες ακτινίδες – «ραδιενεργό». Είναι ένα βαρύ μέταλλο που ενώ φαίνεται σπάνιο, στην πραγματικότητα είναι ένα από τα πιο συχνά απαντώμενα στοιχεία στον φλοιό της Γης. Υπάρχει παντού σε μικρές ποσότητες – στο νερό, στο έδαφος, στα τρόφιμα, ακόμη και στο σώμα μας. Συναντάμε επίσης ουράνιο σε χαμηλές συγκεντρώσεις στους ωκεανούς. H πρώτη ατομική βόμβα που κατασκευάστηκε περιείχε ουράνιο και βασιζόταν στην μη ελεγχόμενη πυρηνική σχάση.Η πυρηνική σχάση σχετίζεται με τη λεπτή ισορροπία μεταξύ των ελκτικών πυρηνικών και των απωστικών ηλεκτρικών δυνάμεων στο εσωτερικό του πυρήνα. Σε όλους τους γνωστούς πυρήνες επικρατούν οι πυρηνικές δυνάμεις. Στο ουράνιο όμως, η κυριαρχία τους είναι οριακή. Αν ο πυρήνας του ουρανίου εκταθεί σε επίμηκες σχήμα, οι ηλεκτρικές δυνάμεις μπορεί να τον επιμηκύνουν ακόμη περισσότερο. Αν η επιμήκυνση υπερβεί ένα κρίσιμο σημείο, οι πυρηνικές δυνάμεις υποχωρούν μπρoστά στις ηλεκτρικές και ο πυρήνας διαχωρίζεται. Αυτό ακριβώς είναι η σχάση.Η απορρόφηση ενός νετρονίου δίνει στον πυρήνα του ουρανίου την ενέργεια που απαιτείται για την αναγκαία επιμήκυνση. Η επακόλουθη σχάση μπορεί να δώσει διάφορους συνδυασμούς μικρότερων πυρήνων. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι το εξής:Σημειώστε ότι στην παραπάνω αντίδραση, η σχάση του πυρήνα ουρανίου ξεκινά με ένα νετρόνιο και καταλήγει μεταξύ άλλων στην παραγωγή τριών νετρονίων (που απεικονίζονται με κίτρινο χρώμα). Επειδή τα νετρόνια δεν έχουν ηλεκτρικό φορτίο, και επομένως δεν απωθούνται από τους ατομικούς πυρήνες, αποτελούν ιδανικά «πυρηνικά βλήματα». Αν διαθέτουμε πολλά άτομα ουρανίου-235 μαζί, τότε αν ένα νετρόνιο διασπάσει ένα άτομο ουρανίου, τα τρία νετρόνια που θα παραχθούν μπορούν να προκαλέσουν την σχάση τριών ακόμα ατόμων ουρανίου, από την οποία απελευθερώνονται εννέα επιπλέον νετρόνια. Αν το καθένα από αυτά διασπάσει ένα άτομο ουρανίου, το επόμενο βήμα στην αντίδραση θα δώσει 27 νετρόνια, κ.ο.κ. Μια τέτοια αλληλουχία αντιδράσεων ονομάζεται αλυσιδωτή αντίδραση.Σύμφωνα με τον Paul G. Hewitt, στο βιβλίο του με τίτλο «Οι έννοιες της Φυσικής» , μια τυπική αντίδραση σχάσης απελευθερώνει ενέργεια περίπου 200.000.000 eV (συγκριτικά η «έκρηξη» ενός μορίου ΤΝΤ απελευθερώνει ενέργεια 30 eV). Το άθροισμα των μαζών των θραυσμάτων της σχάσης και των εκπεμπόμενων νετρονίων είναι μικρότερο από τη μάζα του πυρήνα του ουρανίου. Η απειροελάχιστη ποσότητα της ελλείπουσας μάζας που μετατρέπεται σ’ αυτή την τρομακτική ποσότητα ενέργειας είναι αυτή που προβλέπει η γνωστή σχέση του Αϊνστάιν Ε=mc2. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενέργεια αυτή εκλύεται κυρίως υπό τη μορφή κινητικής ενέργειας των θραυσμάτων της σχάσης, τα οποία εκτινάσσονται σε διάφορες κατευθύνσεις. Κάποιο ποσοστό της ενέργειας εκλύεται υπό τη μορφή κινητικής ενέργειας των εκπεμπομένων νετρονίων, και κάποιο μικρότερο ποσοστό ως ακτινοβολία γάμμα.Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις δεν συμβαίνουν υπό κανονικές κανονικές συνθήκες στα κοιτάσματα του ουρανίου που υπάρχουν στη φύση. Διότι, αυτό που υφίσταται σχάση είναι κυρίως το σπάνιο ισότοπο του U-235, που σήμερα αποτελεί το 0,7% του ουρανίου στην καθαρή μεταλλική του μορφή. Η συγκέντρωση του U-235 στα φυσικά κοιτάσματα ουρανίου είναι πολύ μικρή. Το πιο άφθονο ισότοπο U-238 απορροφά νετρόνια, αλλά υπό κανονικές συνθήκες δεν υφίσταται σχάση, οπότε οποιαδήποτε αλυσιδωτή αντίδραση «καταπνίγεται» γρήγορα από τους πυρήνες του U-238, που απορροφούν τα νετρόνια. (Σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, αυθόρμητη αλυσιδωτή αντίδραση στη φύση, συνέβη όντως στο παρελθόν – περίπου πριν από δύο δισεκατομμύρια, όταν οι ισοτοπικές αναλογίες ήταν διαφορετικές. Η αντίδραση αυτή συνέβη σε ασυνήθιστα υψηλές συγκεντρώσεις μεταλλεύματος υπό ιδιάζουσες συνθήκες).Για μια αποτελεσματική βόμβα ουρανίου απαιτούνται περίπου 45 kg καθαρού ουρανιου-235 (235U) ή 75 kg ουρανίου με περιεκτικότητα τουλάχιστον 80% σε 235U. Όμως το φυσικό ουράνιο περιέχει μόνο 0,7% 235U, ενώ το υπόλοιπο είναι 238U. Γι αυτό πρέπει το φυσικό ουράνιο να εμπλουτιστεί, δηλαδή να αυξηθεί η περιεκτικότητά του σε 235U.Μέχρι τώρα θεωρούσαμε, με βάση τα δεδομένα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙAEA), ότι για να είναι αποτελεσματική μια πυρηνική βόμβα πρέπει το ουράνιο να είναι εμπλουτισμένο κατά 90%.Όμως, σύμφωνα με μια πρόσφατη εργασία, εκτιμάται ότι απαιτούνται μόλις 40 κιλά ουρανίου, εμπλουτισμένου κατά 60%, για την κατασκευή μιας πρόχειρης πυρηνικής βομβας με απόδοση κιλοτόνων. Επειδή μια τέτοια βόμβα θα είναι πολύ μεγάλη για να εκτοξευθεί με πύραυλο, ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε να μεταφερθεί ως «εμπορευματοκιβώτιο».Το ιρανικό απόθεμα περίπου 408 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60%, δεν είναι προσβάσιμο στους επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας και αποθηκεύθηκε σε άγνωστες τοποθεσίες. Η γρήγορη μυστική μεταφορά αυτού του υλικού τον Ιούνιο του 2025 ίσως έδωσε (ή θα δώσει) την ευκαιρία σε επίδοξους πυρηνικούς τρομοκράτες να «κλέψουν» 40 κιλά ουρανίου, και να τα χρησιμοποιήσουν στην κατασκευή αυτοσχέδιας πυρηνικής βόμβας, παρόμοια με αυτή που που έριξαν οι αμερικανοί στην Χιροσίμα. Όταν ο πυρήνας παραμορφωθεί, οι απωστικές ηλεκτρικές δυνάμεις μπορεί να υπερβούν τις ελκτικές πυρηνικές, οπότε έχουμε σχάση. Λεπτομερείς υπολογισμοί που δείχνουν γιατί είναι δυνατή μια τέτοια κατασκευή, περιέχονται στο άρθρο του Matt E. Caplan, με τίτλο «Improvised Nuclear Weapons with 60%-Enriched Uranium» .

Μαθηματικά και Τεχνητή Νοημοσύνη. Κορυφαίοι μαθηματικοί του κόσμου έμειναν έκπληκτοι από την ικανότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης στα μαθηματικά Τριάντα από τους πιο γνωστούς μαθηματικούς στον κόσμο σε μια συνάντηση που έγινε στα μέσα Μαΐου στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αντιμετώπισαν ένα chatbot σχεδιασμένο να λύνει δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Οι μαθηματικοί έφτιαξαν οι ίδιοι πρωτότυπα μαθηματικά προβλήματα και τα έδωσαν στο πρόγραμμα για να το δοκιμάσουν. Μετά από δύο ημέρες έμειναν έκπληκτοι όταν ανακάλυψαν πως ήταν ικανό να απαντήσει σε μερικά από τα πιο δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Ο Κεν Όνο μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και ένας από τους διοργανωτές της συνάντησης, δήλωσε: «Έχω συναδέλφους που είπαν ότι αυτά τα μοντέλα πλησιάζουν την μαθηματική ιδιοφυΐα»Το νέο chatbot βασίζεται στο o4-mini, ένα νέο είδος μεγάλου γλωσσικού μοντέλου (Large Language Model-LLM) που σχεδιάστηκε να κάνει πολύπλοκες λογικές σκέψεις. Ένα παρόμοιο μοντέλο της Google, το Gemini 2.5 Flash, έχει αντίστοιχες ικανότητες. Όπως και τα παλιότερα μοντέλα του ChatGPT, το o4-mini έχει μάθει να προβλέπει την επόμενη λέξη σε μια πρόταση. Όμως, σε αντίθεση με τα παλιότερα, είναι πιο ελαφρύ και πιο έξυπνα εκπαιδευμένο, χρησιμοποιώντας ειδικά δεδομένα και περισσότερη βοήθεια από ανθρώπους. Αυτό το κάνει ικανό να λύνει πολύ πιο δύσκολα μαθηματικά προβλήματα.Για να παρακολουθήσει την πρόοδο του o4-mini, η OpenAI ανέθεσε στην Epoch AI, έναν ανεξάρτητο οργανισμό που αξιολογεί τα LLM, να βρει 300 μαθηματικά προβλήματα των οποίων οι λύσεις δεν υπήρχαν πουθένα δημοσιευμένες. Βέβαια και τα παραδοσιακά LLM μπορούν να απαντήσουν σωστά σε περίπλοκα μαθηματικά ερωτήματα. Ωστόσο, όταν η Epoch AI έθεσε σε πολλά τέτοια μοντέλα αυτές τις ερωτήσεις, οι οποίες ήταν διαφορετικές σε σχέση με αυτές που είχαν εκπαιδευτεί, τα περισσότερα απέτυχαν. Και τα πιο επιτυχημένα κατάφεραν να λύσουν λιγότερα από το 2% των προβλημάτων, δείχνοντας ότι αυτά τα προγράμματα δεν είχαν την ικανότητα να σκέφτονται. Αλλά το o4-mini αποδείχθηκε πολύ διαφορετικό.Η Epoch AI προσέλαβε τον Elliot Glazer, ο οποίος προαφάτως είχε ολοκληρώσει το διδακτορικό του στα μαθηματικά, για να συμμετάσχει στη νέα έρευνα, με την ονομασία FrontierMath, τον Σεπτέμβριο του 2024. Η έρευνα συγκέντρωσε νέες ερωτήσεις με ποικίλα επίπεδα δυσκολίας, με τα τρία πρώτα επίπεδα να καλύπτουν προκλήσεις σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και ερευνητικό επίπεδο. Μέχρι τον Απρίλιο του 2025, ο Glazer διαπίστωσε ότι το o4-mini μπορούσε να λύσει περίπου το 20% των ερωτήσεων. Στη συνέχεια, προχώρησε σε ένα τέταρτο επίπεδο: ένα σύνολο ερωτήσεων που θα ήταν δύσκολο ακόμη και για έναν ακαδημαϊκό μαθηματικό. Μόνο μια μικρή ομάδα ανθρώπων στον κόσμο θα ήταν σε θέση να αναπτύξει τέτοιες ερωτήσεις, πόσο μάλλον να τις απαντήσει. Οι μαθηματικοί που συμμετείχαν έπρεπε να υπογράψουν μια συμφωνία εμπιστευτικότητας που απαιτούσε να επικοινωνούν αποκλειστικά μέσω της εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων Signal. Άλλες μορφές επικοινωνίας, όπως το παραδοσιακό email, θα μπορούσαν ενδεχομένως να σαρωθούν από ένα πρόγραμμα LLM και να το εκπαιδεύσουν ακούσια, μολύνοντας έτσι το σύνολο δεδομένων.Κάθε πρόβλημα που δεν μπορούσε να λύσει το o4-mini θα απέδιδε στον μαθηματικό που το επινόησε μια αμοιβή 7.500 δολαρίων. Η ομάδα σημείωσε αργή, σταθερή πρόοδο στην εύρεση ερωτήσεων. Αλλά ο Glazer ήθελε να επιταχύνει τα πράγματα, οπότε η Epoch AI φιλοξένησε τη συνάντηση με φυσική παρουσία το Σάββατο 17 Μαΐου και την Κυριακή 18 Μαΐου. Εκεί, οι συμμετέχοντες θα οριστικοποιούσαν την τελευταία ομάδα ερωτήσεων. Οι 30 συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες των έξι. Για δύο ημέρες, οι μαθηματικοί ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για να επινοήσουν προβλήματα που μπορούσαν να λύσουν, αλλά θα δυσκόλευαν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το πρόγραμμα τελικά όχι μόνο άρχισε να παρουσιάζει έξυπνες λύσεις, αλλά έδειχνε και θρασύτητα: σε κάποια φάση όταν ρωτήθηκε για την πηγή που χρησιμοποίησε σε κάποιον υπολογισμό του, απάντησε: «Δεν χρειάζεται παραπομπή αφού ο υπολογισμός έγινε από εμένα!»Παρότι οι προσκεκλημένοι μαθηματικοί κατάφεραν τελικά να βρούν 10 ερωτήσεις που δυσκόλεψαν το πρόγραμμα, έμειναν έκπληκτοι από το πόσο είχε προχωρήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη σε διάστημα ενός έτους. Πέρα από την ταχύτητά της, χρειαζόταν μόλις λίγα λεπτά για να κάνει αυτό που ένας επαγγελματίας μαθηματικός θα χρειαζόταν εβδομάδες ή και μήνες για να ολοκληρώσει. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των μαθηματικών που συμετείχαν στην συνάντησης, οι επιδόσεις του προγράμματος o4-mini ξεπερνούν αυτή τη στιγμή τις ικανότητες των καλύτερων μεταπτυχιακών φοιτητών στον κόσμο! διαβάστε περισσότερα: 1. At Secret Math Meeting, Researchers Struggle to Outsmart AI – https://www.scientificamerican.com/article/inside-the-secret-meeting-where-mathematicians-struggled-to-outsmart-ai/ 2. Mathematicians interact with AI, July 2025 – https://www.math.columbia.edu/~woit/wordpress/

Δημήτρης Χριστοδούλου, ένας μεγάλος μαθηματικός Από τον Γιώργο Λ. Ευαγγελόπουλο – the books’ journal, τεύχος166, Ιούλιος 2025 Ο Δημήτρης Χριστοδούλου είναι κορυφαίος σύγχρονος μαθηματικός. Μετά τη σπουδαία συνεισφορά των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών στον δυτικό πολιτισμό, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστήριξαν – μεταξύ τους και ο ουγγρικής καταγωγής αμερικανός μαθηματικός, Peter Lax– ότι, έπειτα από απουσία 2.300 χρόνων, οι Έλληνες επέστρεψαν στις σημαντικές τους συνεισφορές στη μαθηματική επιστήμη χάρη στο έργο του Δημήτρη Χριστοδούλου(1). Άλλοι θεωρούν ότι ο Lax σε αυτό του το σχόλιο έπρεπε να συμπεριλάβει και τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (και μάλλον έχουν δίκιο). Ο Δημήτρης Χριστοδούλου Επειδή σε αυτή τη χώρα αρεσκόμαστε πολύ να κάνουμε συγκρίσεις – τις περισσότερες φορές επιφανειακές και πρόχειρες – αντί να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το έργο όσων υποτίθεται ότι θαυμάζουμε, σε αυτό το κείμενο θα επιχειρήσω να παρουσιάσω, όσο μπορώ, κάποια από τα επιτεύγματα του Χριστοδούλου στη φυσική και τα μαθηματικά που φτάνουν μέχρι και τη δεκαετία του 1990, με έμφαση στο έργο το οποίο παρήγαγε από κοινού με τον Sergiu Klainerman, πάνω στην ευστάθεια του χώρου Minkowski. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μένουν εκτός της αφήγησης που ακολουθεί πολλά νεότερα σημαντικά επιτεύγματα του Χριστοδούλου, μεταξύ των οποίων τα μαθηματικά έργα του στην υδροδυναμική. Προτού ξεκινήσω, παραθέτω –κάνοντας μικρές μόνον αλλαγές αλλά και κάποιες αναγκαίες προσθήκες– την ακόλουθη σύντομη περιγραφή της σταδιοδρομίας του Χριστοδούλου, που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αυτή αρχίζει αφότου ο Χριστοδούλου απέκτησε το διδακτορικό του στη φυσική από το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Princeton (ΗΠΑ), το 1971: Από το 1971 έως το 1972 υπήρξε μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Caltech (ΗΠΑ) και το 1972-1973 διετέλεσε Καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά την περίοδο 1973-1983 υπήρξε ερευνητής στο CERN (Ελβετία), στο International Center for Theoretical Physics στην Τριέστη (Ιταλία), στο Max Planck Institute του Μονάχου (Γερμανία) και στο Courant Institute (ΗΠΑ). Από το 1983 έως το 1988 ήταν Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Syracuse (ΗΠΑ) ενώ από το 1988 έως το 1992 ήταν Καθηγητής Μαθηματικών στο Courant Institute. Εκλέχθηκε Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton το 1993, όπου και έμεινε έως το 2001, οπότε μετακινήθηκε στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ETH) στην Ελβετία, ως Καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής. Το 2011 αναγορεύθηκε Επίτιμος Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και το 2023 Επίτιμος Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο Καθηγητής Χριστοδούλου έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διεθνείς διακρίσεις. Μεταξύ αυτών είναι το Μετάλλιο Otto Hahn στη Μαθηματική Φυσική, το Βραβείο Mac Arthur στα Μαθηματικά και τη Φυσική, το Βραβείο Bôcher της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρίας, το βραβείο Henri Poincaré, το βραβείο Marcel Grossmann, το βραβείο της Tomalla Fοundation για την έρευνα στη βαρύτητα, το Αριστείον Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, ο Ταξιάρχης του Φοίνικα από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, το Αριστείο Μποδοσάκη, το Βραβείο Βασίλης Ξανθόπουλος, το Chaire d’Etat του College de France, και το Shaw Prize in Mathematical Sciences. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών, της Academia Europaea και της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών. Ο Χριστοδούλου ως φυσικός O Δημήτρης Χριστοδούλου γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα(2). Σε ηλικία μόλις 14 ετών ανακάλυψε την ιδιαίτερη ευχέρεια που είχε στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Διάβασε, τάχιστα, πρώτα τα βιβλία των μαθηματικών και της φυσικής των επόμενων τάξεων του εξατάξιου τότε Γυμνασίου και, κατόπιν, το βιβλίο του A. S. Kompaneyets,Theoretical Physics(3), που περιέχει συνοπτικά όλες τις βασικές γνώσεις της κλασικής φυσικής, πολλά βιβλία μαθηματικών και φυσικής της σειράς Schaum, καθώς και τα συγγράμματα του τότε καθηγητού του ΕΜΠ, Δημητρίου Γ. Δασκαλόπουλου. Με τη μεσολάβηση κοινού οικογενειακού τους φίλου, του μηχανικού Σπύρου Μιχαλόπουλου, ο Δημήτρης Χριστοδούλου πηγαίνει στο Παρίσι, για να τον γνωρίσουν – δηλαδή να τον εξετάσουν – ο Αχιλλέας Παπαπέτρου(4), που δούλευε τότε στο Ινστιτούτο Henri Poincaré, αλλά και ο John Archibald Wheeler, ο οποίος εκείνη την εποχή βρισκόταν με επιστημονική άδεια στη γαλλική πρωτεύουσα. Οι δύο προαναφερθέντες επιστήμονες θεωρούνταν αυθεντίες στη θεωρία της γενικής σχετικότητας. Ο Παπαπέτρου εντυπωσιάζεται από τις ικανότητες του Χριστοδούλου, παρότι διαγιγνώσκει αμέσως ότι είναι περισσότερο μαθηματικός,παρά φυσικός, ενώ ο Wheeler τον προτρέπει να τον ακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο Princeton(5). Ενώ είναι μαθητής της Ε ́ Γυμνασίου (σημερινής Β ́ Λυκείου), ο Χριστοδούλου φεύγει αμέσως για τις ΗΠΑ, για το Princeton. Έπειτα από ένα δοκιμαστικό εξάμηνο, γίνεται δεκτός στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα της θεωρητικής φυσικής του ομώνυμου Πανεπιστημίου, το έτος 1969. Το 1970 ο Χριστοδούλου πήρε το Μάστερ, με διπλωματική εργασία που είχε τον τίτλο “Reversible and irreversible transformations in black hole physics”, ενώ, ένα μόλις χρόνο αργότερα, το 1971, του απονεμήθηκε το διδακτορικό του δίπλωμα (PhD), χάρη στη μελέτη του «Investigations in gravitational collapse and the physics of black holes”. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε από κοινού με τον Remo Ruffini μία ακόμη εργασία που αφορά τη φυσική των μελανών οπών, με τίτλο “Reversible transformations of a charged black hole”. Πρέπει στο σημείο αυτό να λεχθεί για όσους τυχόν δεν το γνωρίζουν ότι οι μελανές οπές είναι υλικά σώματα που δημιουργούν ένα εξαιρετικά ισχυρό πεδίο βαρύτητας, από το οποίο τίποτε δεν είναι δυνατόν να διαφύγει, ούτε καν το φως. Είναι το τελικό στάδιο της ζωής ενός αστέρα που, έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα θερμοπυρηνικών καυσίμων, υφίσταται βαρυτική κατάρρευση, η οποία τείνει να τον μετατρέψει σε σημείο μηδενικού όγκου και άπειρης πυκνότητας, δηλαδή σε μια ανωμαλία (singularity). Το σύνορο της μελανής οπής με τον έξω κόσμο είναι μια επιφάνεια που ονομάζεται «ορίζοντας των γεγονότων» και περιβάλλει το κέντρο της μελανής οπής. Και οι τρεις προαναφερθείσες εργασίες του Χριστοδούλου είναι σημεία αναφοράς για όσους ασχολούνται με τη γενική σχετικότητα. Π.χ., στο κλασικό βιβλίο των Charles W. Misner, Kip S. Thorne και John Archibald Wheeler, Gravitation(6), με το οποίο γαλουχήθηκαν γενιές φυσικών, υπάρχουν αναφορές και εξηγήσεις τεχνικών λεπτομερειών των εν λόγω εργασιών στο κεφάλαιο, Black Holes. Κρίνοντας αυτή τη δουλειά της πολύ πρώιμης νεότητας του Χριστοδούλου, ο ινδός νομπελίστας φυσικός, S. Chandrasekhar, υπό την ιδιότητα του προέδρου της Επιτροπής του «Βραβείου Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», έγραψε στην πρότασή του για την απονομή αυτού του βραβείου στον Χριστοδούλου, το 1991, τα εξής: Η πρώιμη δουλειά του Χριστοδούλου στο Princeton πάνω στις μελανές οπές είναι αξιοθαύμαστη για τη φυσική διαίσθηση που φανερώνει. Έχει μια πρωτοποριακή ποιότητα. Άνοιξε κατευθύνσεις σκέψης που καρποφόρησαν με το θεώρημα του εμβαδού του Hawking για τις μελανές οπές(7). Με την τελευταία του φράση, ο Chandrasekhar παραπέμπει κυρίως στην πρώτη από τις προαναφερθείσες εργασίες του Χριστοδούλου, η οποία είναι και η σπουδαιότερη αυτής της περιόδου. Πράγματι, η δημοσίευσή του για τους αντιστρεπτούς και μη αντιστρεπτούς μετασχηματισμούς στη φυσική των μελανών οπών είναι ιδιαιτέρως σημαντική, διότι αποτελεί τον πρόδρομο της εργασίας του Jacob Bekenstein, “Black Holes and the Second Law”, στην οποία πρωτοδιατυπώθηκε η υπόθεση ότι το εμβαδόν του «ορίζοντα των γεγονότων» μιας μελανής οπής, περιστρεφομένης ή μη, είναι μέτρο της εντροπίας του. Ο Kip Thorne στο βιβλίο του, ‘Μελανές οπές και στρεβλώσεις του χρόνου – Η προκλητική κληρονομιά του Αϊνστάιν’, αναφέρει ότι ο Χριστοδούλου στην εργασία του αυτή παρατηρεί εύστοχα […] ότι οι εξισώσεις που περιγράφουν τις αργές μεταβολές των ιδιοτήτων των μαύρων τρυπών (όταν, για παράδειγμα, προστίθεται αργά σε αυτές αέριο) μοιάζουν με ορισμένες από τις εξισώσεις της θερμοδυναμικής. Η ομοιότητα ήταν αξιοσημείωτη, αλλά δεν υπήρχε λόγος να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από απλή σύμπτωση(8). Αξίζει να υπογραμμιστεί στο σημείο αυτό ότι, πράγματι, μέχρι την εν λόγω δημοσίευση του Χριστοδούλου, οι έννοιες της θερμοδυναμικής φαίνονταν τελείως άσχετες/ξένες προς τη φυσική των μελανών οπών, αφού το αρχικό πεδίο εφαρμογής τους ήταν η φυσική των ρευστών. Ο Χριστοδούλου, χρησιμοποιώντας τους όρους των αντιστρεπτών και μη αντιστρεπτών μετασχηματισμών στη φυσική των μελανών οπών, επέστησε την προσοχή των συναδέλφων του φυσικών στην υπάρχουσα αναλογία με έννοιες της θερμοδυναμικής. Ας προσέξουμε ότι η μη αντιστρεπτότητα υπάρχει στην έννοια της μελανής οπής, όπως υπάρχει και στην έννοια της εντροπίας. Ο Stephen Hawking στο βιβλίο του, ‘Το χρονικό του χρόνου – Από τη Μεγάλη Έκρηξη ώς τις Μαύρες Τρύπες’(9), αναφέρει ότι αρχικά αρνήθηκε να δεχθεί την ορθότητα της εργασίας του Bekenstein, στη συνέχεια όμως πείστηκε γι’ αυτήν. Ο αρχικός δισταγμός του οφειλόταν στο ότι σκέφτηκε πως, αν οι μελανές οπές είχαν εντροπία, θα είχαν και θερμοκρασία. Κι αφού θα είχαν θερμοκρασία, θα έπρεπε να ακτινοβολούν. Όμως, από τον ίδιο τον ορισμό τους, υποτίθεται ότι οι μελανές οπές δεν εκπέμπουν τίποτε. Τελικώς, ο ίδιος ο Hawking απέδειξε ότι η μελανή οπή όντως ακτινοβολεί και η ακτινοβολία αυτή έχει το φάσμα θερμού μέλανος σώματος. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η πρωτοποριακή δουλειά του Χριστοδούλου στη φυσική των μελανών οπών άνοιξε το δρόμο για την ανακάλυψη αυτών που ονομάζουμε «θερμοκρασία Bekenstein» και «ακτινοβολία Hawking». Ο Χριστοδούλου συνέχισε για αρκετά χρόνια να ασχολείται με θέματα της θεωρίας βαρύτητας και δημοσίευσε περισσότερες από είκοσι εργασίες υψηλού επιπέδου. Εδώ ολοκληρώνεται η πρώτη φάση της σταδιοδρομίας του Δημήτρη Χριστοδούλου. Ο Χριστοδούλου ως μαθηματικός Η δεύτερη φάση, η οποία διαρκεί ακόμη, σηματοδοτείται από μια σημαντική στροφή όσον αφορά την επιλογή των ερευνητικών του ενδιαφερόντων. Στρέφεται πια στα μαθηματικά και, πιο συγκεκριμένα, τον ενδιαφέρουν πολύ δύσκολα μαθηματικά προβλήματα που προκύπτουν από τη γενική σχετικότητα (αργότερα, θα προστεθούν κι εκείνα που αφορούν τη δυναμική των ρευστών). Έτσι, στην προαναφερθείσα έκθεση για το «Βραβείο Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», ο Chandrasekhar κάνει λόγο για μια δεύτερη σταδιοδρομία του Δημήτρη Χριστοδούλου, κι όχι απλώς για δεύτερη φάση μιας ενιαίας σταδιοδρομίας. Τα διανοητικά ερεθίσματα, που οδήγησαν στον αναπροσανατολισμό της επιστημονικής του πορείας, του δόθηκαν κατά την πενταετή (1975-1980) παραμονή του στο Μόναχο, ως μέλος της ερευνητικής ομάδας για τη γενική σχετικότητα του Ινστιτούτου Max Planck. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Jürgen Ehlers(10), o οποίος, παρότι φυσικός, έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τα μαθηματικά, οπότε έστρεψε την προσοχή της ομάδας στο πρόβλημα της βαρυτικής ακτινοβολίας του διπλού αστέρα , δηλαδή στο περίφημο «πρόβλημα των δύο σωμάτων», μέσω της μελέτης των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν. Η επίλυση του μαθηματικού προβλήματος της συγχώνευσης δύο άστρων παραμένει μακριά από τις δυνατότητές μας και ανήκει στο μέλλον. Η συγχώνευση, όμως, δυο μελανών οπών, στην οποία παράγονται και τα ισχυρότερα βαρυτικά κύματα, αποτελεί μια απλούστερη περίπτωση. Πιο ορθά, αποτελεί το αντίστοιχο στη γενική θεωρία της σχετικότητας του «προβλήματος των δύο σωμάτων» της νευτώνειας μηχανικής, και μάλιστα στην πιο «καθαρή» του μορφή. Για να φθάσουμε, όμως, σε αυτό το μαθηματικό αποτέλεσμα, πρέπει να επιλυθούν κάποια απλούστερα – καθόλου, όμως, εύκολα – μαθηματικά προβλήματα. Ένα πρώτο βήμα σε αυτή την πορεία έπρεπε να αποτελέσει η μελέτη του προβλήματος της ευστάθειας του χώρου Minkowski, με το οποίο ήδη από τότε, υπό την επιρροή του Ehlers, είχε αποφασίσει να ασχοληθεί ο Δημήτρης Χριστοδούλου. Έπρεπε να αποκτήσουμε θεωρήματα ύπαρξης καθολικών λύσεων για τις εξισώσεις του Αϊνστάιν, και τέτοια θεωρήματα δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή. Αναφέρομαι στην ύπαρξη καθολικών λύσεων των μη γραμμικών διαφορικών εξισώσεων με μερικές παραγώγους, και ιδίως των υπερβολικών, που είναι πιο άγνωστες από την περίπτωση των ελλειπτικών. Πιο συγκεκριμένα, έπρεπε πρώτα να αποδειχθεί ότι αρχικά δεδομένα που είναι κοντά στη λύση Minkowski στο επίπεδο του χωροχρόνου της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας οδηγούν σε καθολικές λύσεις και, κατόπιν, έπρεπε να μελετηθεί η ασυμπτωτική συμπεριφορά αυτών των λύσεων. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου, λοιπόν, συνέλαβε την ιδέα να ασχοληθεί με το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski το 1979, αλλά το μελέτησε σοβαρά κατά την περίοδο 1984-1991. Οι τεχνικές που ανέπτυξε και τα αποτελέσματα που παρήγαγε μελετώντας το παραπάνω πρόβλημα συγκροτούν μια πολύ σημαντική πρόοδο (breakthrough) στην περιοχή της μαθηματικής μελέτης της γενικής σχετικότητας. Αυτό θα γίνει πιο κατανοητό όταν αυτά τα αποτελέσματα παρουσιαστούν στο τέλος του παρόντος κειμένου. Ξαναγυρνώντας την αφήγηση στην «περίοδο του Μονάχου», αξίζει να τονιστεί πως ο Ehlers, προκειμένου να βοηθήσει τον Χριστοδούλου να αναπτύξει περαιτέρω τις μαθηματικές του δεξιότητες, τον έφερε σε επαφή με δύο σπουδαίους γάλλους μαθηματικούς, την Yvonne Choquet-Bruhat και τον Jean Leray. Ο Στυλιανός Νεγρεπόντης στην laudatio που εκφώνησε για την αναγόρευση, το 1996, του Χριστοδούλου σε επίτιμο διδάκτορα του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, τόνισε επ’ αυτού του θέματος τα ακόλουθα: O Ehlers προέτρεψε τον Χριστοδούλου να μελετήσει τη Μαθηματική Ανάλυση, ιδιαίτερα τη θεωρία των διαφορικών εξισώσεων. […] Έτσι, ο Χριστοδούλου, ακολουθώντας την υπόδειξη του Ehlers και ιδίως τις εσωτερικές του παρορμήσεις, ξεκίνησε ουσιαστικά από το μηδέν. Τον Δεκέμβριο του 1977, για πρώτη φορά μελετά την απόδειξη του θεωρήματος Picard για την ύπαρξη λύσεων των συνήθων διαφορικών εξισώσεων. […] Για να καλύψει το έδαφος που αισθανόταν ότι είχε χάσει, κινήθηκε, για άλλη μια φορά, με ταχύτητες που μπορούν να χαρακτηρισθούν ιλιγγιώδεις. Έτσι, ο Χριστοδούλου κατά την περίοδο 1978-1981 ασχολήθηκε με τη θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων. Το 1981, δημοσίευσε την πρώτη σημαντική μαθηματική του εργασία, με τίτλο “Global Solutions of Yang-Mills field equations”, η οποία αποτέλεσε το πρώτο βήμα στην προετοιμασία του για να καταπιαστεί με το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski. Ακολούθησε μια δεύτερη, το ίδιο έτος, την οποία εκπόνησε από κοινού με την Choquet-Bruhat, με τίτλο, “Existence of global solutions of the YangMills, Higgs and spinor field equations in 3+1 dimensions”. Τα πρώτα θεωρήματα που απέδειξε ο Χριστοδούλου στην γενική σχετικότητα ήταν τα «θεωρήματα ώθησης» (boost theorems), τα οποία διατυπώνουν την ύπαρξη μιας ευρείας κλάσεως λύσεων των εξισώσεων Αϊνστάιν σε μια περιοχή που προκύπτει «ωθώντας» την αρχική επιφάνεια Cauchy. O S. Chandrasekhar, αναφερόμενος στα «θεωρήματα ώθησης» που απέδειξε ο Χριστοδούλου, έγραψε, ως Πρόεδρος της Επιτροπής του «Βραβείου Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», η οποία – όπως προαναφέρθηκε – πρότεινε την απονομή αυτού του βραβείου στον Χριστοδούλου, το 1991, τα ακόλουθα: Όταν απέδειξε τα θεωρήματα ώθησης ο Δημήτρης δεν ήταν ακόμη πολύ γνωστός για τις ικανότητές του σε αυστηρή μαθηματική δουλειά. Έτσι, όταν εμφανίστηκαν αυτά τα αποτελέσματα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, εξέχοντες μαθηματικοί ρελατιβίστες έμειναν κατάπληκτοι. Πράγματι, αποτέλεσε μια μεγάλη έκπληξη το ότι κάποιος είχε αποτολμήσει έστω και να καταπιαστεί αυστηρά με αυτό το πρόβλημα. Πολλοί μαθηματικοί, στη Γαλλία και σε τούτη τη χώρα (σημ.: εννοεί τις ΗΠΑ), είχαν προσπαθήσει σκληρά να αναλύσουν αυτό το θέμα. Ο Δημήτρης πέτυχε γιατί μπόρεσε να συνδυάσει τη γεωμετρική διαίσθηση που είχε αποκτήσει από τη γενική σχετικότητα με βαθιά αποτελέσματα της ανάλυσης. Από τότε έγινε πια σύνηθες για την επιστημονική κοινότητα να βλέπει τον Χριστοδούλου να καταπιάνεται και να λύνει απίστευτα δύσκολα προβλήματα μαθηματικής φυσικής. Είναι αυτός που έχει τη βαθύτερη διαίσθηση της δομής μιας υπερβολικής γεωμετρίας καθώς και των ελλειπτικών ή υπερβολικών μη γραμμικών εξισώσεων. Είναι δύσκολο να σκεφθώ οποιονδήποτε που να μπορεί να συγκριθεί μαζί του, από αυτή την άποψη. Τα αυστηρά αποτελέσματα που απέδειξε φαίνονται πολύ «εσωτερικά», σε πρώτη ματιά. Εντούτοις, πολλά από αυτά είναι πιθανόν ότι θα βρουν άμεσες εφαρμογές στην αριθμητική μελέτη της γενικής σχετικότητας. Μια δεύτερη κατηγορία προβλημάτων με τα οποία ασχολήθηκε ο Χριστοδούλου είναι τα αφορώντα την πλήρη μαθηματική περιγραφή της σφαιρικής κατάρρευσης ενός βαθμωτού πεδίου, συμπεριλαμβανομένης της δομής των οριζόντων και των ανωμαλιών. Η πρώτη εργασία που αφορούσε το βαθμωτό πεδίο δημοσιεύθηκε το 1986, με τίτλο, “A mathematical theory of gravitational collapse”. Ιδού τι είπε ο Στυλιανός Νεγρεπόντης για την εν λόγω εργασία στην προαναφερθείσα πανηγυρική του ομιλία: Πρόκειται για μια εργασία θεμελιώδους πρωτοτυπίας και εξαιρετικής τεχνικής δυσκολίας, στην οποία ο Χριστοδούλου αποδεικνύεται μεγάλος τεχνίτης της κλασικής πραγματικής ανάλυσης και του χειρισμού λεπτών αλλά, κατά βάση στοιχειωδών, αναλυτικών ανισοτήτων. Δεν υπάρχει εδώ χρήση διαφορικής γεωμετρίας. Ο Χριστοδούλου χρησιμοποιεί την έννοια της τελικής μάζας Bondi, η οποία, από φυσικής πλευράς είναι η τελική μάζα μετά την εκπομπή ακτινοβολίας, από μαθηματικής δε πλευράς εκφράζεται ως ένα διπλό όριο, καθώς ο χώρος και ο χρόνος τείνουν στο άπειρο. Το δε «υπαρξιακό αποτέλεσμα» που αποδεικνύει ο Χριστοδούλου διατυπώνεται ως εξής: «Αν η τελική μάζα Bondi είναι θετική, τότε δημιουργείται στον χωροχρόνο μια μελανή οπή ίσης μάζας, περιβαλλόμενη από κενό». Και ο Νεγρεπόντης συμπληρώνει: Αυτό το θεώρημα ύπαρξης είναι μία από τις ωραιότερες και σημαντικότερες εργασίες του Χριστοδούλου και από μόνη της αρκετή για να χαρακτηρίσει τον Χριστοδούλου ως έναν μεγάλο αναλύστα. Δύο ιδιαιτέρως σημαντικές εργασίες του Χριστοδούλου που ανήκουν στην ίδια θεματική κατηγορία – ανάμεσα σε πολλές άλλες, καθ’ όλα σημαντικές– είναι οι ακόλουθες: 1) “The formation of black holes and singularities in spherically symmetric gravitational collapse”, του έτους 1991, και 2) “Bounded variation solutions of the spherically-symmetric Einstein-scalar field equations”, του έτους 1993. Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και απόλυτη πρωτοτυπία παρουσιάζουν, επίσης, οι ακόλουθες δύο εργασίες του Χριστοδούλου στο κορυφαίο μαθηματικό περιοδικό, Annals of Mathematics, που αφορούν τις καλούμενες γυμνές ανωμαλίες (naked singularities): 1) “Examples of naked singularity formation in the gravitational collapse of a scalar field”, του έτους 1994, και 2) “The instability of naked singularities in the gravitational collapse of a scalar field”, του 1999. Οι γυμνές ανωμαλίες είναι ανωμαλίες οι οποίες προέρχονται από ομαλά και ασυμπτωτικώς επίπεδα αρχικά δεδομένα και δεν έπονται κάποιας παγιδευμένης περιοχής αλλά έχουν μελλοντικούς κώνους φωτός ορατούς από έναν παρατηρητή στο άπειρο. Υπενθυμίζω ότι όλα αυτά ισχύουν στο μοντέλο του βαθμωτού πεδίου με σφαιρική συμμετρία. Χωρίς την τελευταία προϋπόθεση, τον τελευταίο περιορισμό, το πρόβλημα καθίσταται ασύλληπτα δύσκολο και δεν μπορεί σήμερα ούτε καν να φανταστεί κανείς μια πιθανή μορφή λύσης του. Σημειωτέον ότι οι δύο παραπάνω μελέτες του Χριστοδούλου συνιστούν αντιπαράδειγμα στην εικασία της «κοσμικής λογοκρισίας Penrose-Hawking». Στην πρώτη από τις δύο εργασίες αποδεικνύεται η ύπαρξη παραδειγμάτων γυμνών ανωμαλιών, ενώ, σύμφωνα με το αποτέλεσμα της δεύτερης, αφαιρουμένου ενός «μικρού» συνόλου συνθηκών, υπό κάποια έννοια συνδιάστασης 2, στο υπόλοιπο generic σύνολο συνθηκών ισχύει μια αρχή διχοτομίας.Ιδιαίτερης αξίας είναι, επίσης, οι ακόλουθες μαθηματικές του εργασίες για τις wave-maps, δηλαδή τις αρμονικές απεικονίσεις με πεδίο ορισμού τον χώρο Minkowski και πεδίο τιμών έναν χώρο Riemann: 1) “On the regularity of spherically symmetric wave maps” (από κοινού με τον A.S. Tahvildar-Zadeh), του έτους 1993, και 2) “On the asymptotic behavior of spherically symmetric wave maps”, επίσης του έτους 1993. Πρόκειται για μια τρίτη κατηγορία μαθηματικών προβλημάτων που απασχόλησε τον Δημήτρη Χριστοδούλου, το περιεχόμενο των οποίων παρέλκει, όμως, να αναλύσω περαιτέρω στο παρόν κείμενο. Η ευστάθεια του χώρου Minkowski Στο τελευταίο μέρος του κειμένου, που ακολουθεί, θα παρουσιάσω το πώς ο Δημήτρης Χριστοδούλου και ο Sergiu Klainerman προσέγγισαν και επέλυσαν το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski, καθώς και την εντυπωσιακή συνέπεια του αποτελέσματός τους για τη μη γραμμική φύση των βαρυτικών κυμάτων. Η Choquet-Bruhat είχε αποδείξει, ήδη από το 1952, την ύπαρξη τοπικών λύσεων για τις εξισώσεις Αϊνστάιν με ασθενή αρχικά δεδομένα. Η επέκταση της τοπικής λύσης σε καθολική δεν ήταν δυνατή διότι προσέκρουε στο περίφημο «θεώρημα των ανωμαλιών» του Penrose, του έτους 1965, σύμφωνα με το οποίο η γεωδαισιακή πληρότητα δεν είναι δυνατόν να ισχύει αν η αρχική τριδιάστατη πολλαπλότητα είναι μη συμπαγής και περιέχει μια παγιδευμένη σφαίρα. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου αντελήφθη ότι για την επιτυχία των μελετών του απαιτείτο βαθιά γνώση και της διαφορικής γεωμετρίας. Το κατάφερε κι αυτό, έχοντας ατύπως ως «δάσκαλο», τον σπουδαίο γεωμέτρη Sing-Tung Yau, κάτοχο του Fields Medal στα μαθηματικά για τις μελέτες του που αφορούν τις διαφορικές εξισώσεις, την εικασία Calabi στην αλγεβρική τοπολογία, την εικασία της θετικής μάζας στη γενική θεωρία της σχετικότητας, κ.λπ. Από τότε και στο εξής, η μαθηματική έρευνα του Χριστοδούλου εστιάστηκε στη θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων, της γεωμετρικής ανάλυσης, των εξισώσεων του Αϊνστάιν στο πλαίσιο της γενικής θεωρίας της σχετικότητας, καθώς και της δυναμικής των ρευστών. To 1993, λοιπόν, εκδίδεται, ως 41ος τόμος της κλασικής σειράς των μεγάλων μαθηματικών έργων, Princeton Mathematical Series, το έργο των Δημήτρη Χριστοδούλου και Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space(11). Σύμφωνα με τον Χριστοδούλου, με το έργο αυτό εισήχθησαν νέες βασικές μαθηματικές ιδέες: Δύο είναι οι κύριες ιδέες: η πρώτη, η μητρότητα της οποίας ανήκει στην Noether, αφορά τη σχέση της συμμετρίας με τους νόμους διατήρησης. Στην περίπτωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας αυτή η ιδέα παίρνει νέα μορφή. Το πρόβλημα ήταν πώς θα εφαρμόσουμε εδώ αυτή την ιδέα, δεδομένου ότι σ’ έναν γενικό χωροχρόνο δεν υπάρχουν συμμετρίες. Εφόσον δεν υπάρχουν συμμετρίες, δεν μπορούμε να «κατασκευάσουμε» ποσότητες που διατηρούνται. Μπορούμε, όμως, να «κατασκευάσουμε» ποσότητες που η αύξησή τους βρίσκεται υπό έλεγχο. Η δεύτερη ιδέα αφορά τον τρόπο «κατασκευής» όχι συμμετριών, αλλά – για να χρησιμοποιήσουμε μαθηματικούς όρους- μιας ομάδας που θα δρα με ασυμπτωτικές ισομετρίες. Σε μια τέτοια αρκετά μεγάλη ομάδα, οι ποσότητες που αντιστοιχούν σ’ αυτήν, ναι μεν δεν διατηρούνται, πλην όμως η αύξησή τους ελέγχεται από το ίδιο το σύνολο των ποσοτήτων αυτών(12). Ο Jean-Pierre Bourguignon, τον Ιούνιο του 1991, δηλαδή με την ολοκλήρωση της συγγραφής του έργου αλλά πριν από την έκδοσή του, παρουσίασε τις ιδέες και τα συμπεράσματα των δύο συγγραφέων στο περίφημο σεμινάριο Bourbaki, στο Παρίσι. Ο τιμημένος με το Fields Medal, Jean Bourgain, στην ομιλία του, “Harmonic Analysis and Nonlinear Differential Equations”, στο International Congress of Mathematicians του 1994, στη Ζυρίχη, χαρακτήρισε τα μαθηματικά αποτελέσματα της κοινής εργασίας των Χριστοδούλου και Klainerman ως “outstanding”. Ο Στυλιανός Νεγρεπόντης, στην προαναφερθείσα στο παρόν κείμενο laudatio του κατά την αναγόρευση του Δ. Χριστοδούλου σε επίτιμο διδάκτορα του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1996, τόνισε: Πρόκειται για έργο που αποτελεί έναν από τους μείζονες θριάμβους της μαθηματικής επιστήμης των τελευταίων ετών. Στο βιβλίο, Μαθηματικά: ‘Θεωρητική ή πρακτική επιστήμη εντέλει(;)’(13), έχω υποστηρίξει ότι είναι πολύ σύνηθες το φαινόμενο να μην υπάρχουν τα μαθηματικά εργαλεία προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα της Φυσικής. Κι όταν τελικώς επινοηθούν και αναπτυχθούν τα μαθηματικά εργαλεία και επιλυθεί το μαθηματικό πρόβλημα, ενδέχεται να αποδειχθεί ότι η μαθηματική λύση που βρέθηκε έχει απροσδόκητη σημασία για την ερμηνεία ή τον πειραματικό-παρατηρησιακό έλεγχο κάποιου φυσικού φαινομένου που ώς τότε δεν φαινόταν να συνδέεται με αυτή τη λύση. Τέτοιο παράδειγμα είναι η απόδειξη της καθολικής μη γραμμικής ευστάθειας του χώρου Minkowski από τους Δημήτρη Χριστοδούλου και Sergiu Klainerman. Όπως υποστήριξε ο Χριστοδούλου σε αδημοσίευτη ομιλία του στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, που έχει τίτλο «Φυσική και Μαθηματικά – Μια προσωπική εμπειρία», πρόκειται για το πρώτο του έργο γεωμετρικής ανάλυσης υπερβολικών διαφορικών εξισώσεων. Είναι μια μονογραφία 514 σελίδων και αποτέλεσε σταθμό στη σταδιοδρομία και των δύο μαθηματικών. Στο έργο αυτό, ο Χριστοδούλου και ο Klainerman απέδειξαν την ευστάθεια του επίπεδου χωροχρόνου της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας στο πλαίσιο της γενικής θεωρίας της σχετικότητας(14). Επίσης, έδωσαν μια λεπτομερή περιγραφή της ασυμπτωτικής συμπεριφοράς των λύσεων.Το εξαίρετο αυτό μαθηματικό επίτευγμα των Χριστοδούλου και Klainerman είχε όμως ένα αναπάντεχο αποτέλεσμα, μια απροσδόκητη «εφαρμογή» στη Φυσική. Συγκεκριμένα, γνωρίζουμε ότι μια αρχική διαταραχή στο υφάδι του χωροχρόνου διαδίδεται -όπως η διαταραχή σε μια ήσυχη λίμνη που προκαλείται από το ρίξιμο μιας πέτρας- με κύματα, τα βαρυτικά κύματα εν προκειμένω. Όμως, όπως έδειξε ο Χριστοδούλου σε μια μόλις τετρασέλιδη εργασία, του 1991, με τίτλο “Nonlinear nature of gravitation and gravitational-wave experiments”(15), υπάρχει μια λεπτή διαφορά σε σχέση με το παράδειγμα της λίμνης. Γιατί, μολονότι ο χωροχρόνος γίνεται ξανά, όπως η λίμνη, επίπεδος, μετά την παρέλευση των κυμάτων, ο τελικός επίπεδος χωροχρόνος σχετίζεται, κατά μη τετριμμένο τρόπο, με τον αρχικό επίπεδο χωροχρόνο, και τούτο οδηγεί σε ένα παρατηρήσιμο φαινόμενο, τη μόνιμη – προσέξτε, τονίζω τη λέξη «μόνιμη»– μετατόπιση των πειραματικών μαζών ενός ανιχνευτού βαρυτικών κυμάτων. Το φαινόμενο αυτό που ο Χριστοδούλου ονόμασε «φαινόμενο μνήμης», και αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως “Christodoulou memory effect”, είναι μη γραμμικό, εφόσον απουσιάζει στη γραμμικοποιημένη θεωρία. Επιπλέον, ο Χριστοδούλου έδειξε ότι στην περίπτωση όπου τα βαρυτικά κύματα προέρχονται από ένα πολλαπλό σύστημα ουρανίων σωμάτων, που αποτελεί την περίπτωση με ενδιαφέρον από πλευράς φυσικής επιστήμης, αυτή η καθαρά μη γραμμική μόνιμη μετατόπιση των πειραματικών μαζών είναι της ίδιας τάξεως μεγέθους με τη μέγιστη στιγμιαία μετατόπιση, ασχέτως με το πόσο σχετικιστικό είναι το ουράνιο σύστημα.Στο «φαινόμενο μνήμης», ο Χριστοδούλου οδηγήθηκε ως εξής: Είχε προηγουμένως ανακαλύψει ένα γεωμετρικό αναλλοίωτο που έχει να κάνει με την ασυμπτωτική συμπεριφορά φυλλώσεων από χαρακτηριστικές υπερεπιφάνειες. Δεν γνώριζε, όμως, όπως αναφέρει ο ίδιος στην προαναφερθείσα ομιλία του στην Κρήτη, τη φυσική σημασία αυτού του γεωμετρικού αναλλοίωτου. Παραθέτω επακριβώς τα λόγια του: Εκείνη την εποχή ήμουν καθηγητής στο Ινστιτούτο Κουράντ του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης αλλά έμενα σε μια περιοχή της πολιτείας Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στα εργαστήρια Μπελλ. Επομένως, τις καθημερινές πηγαινοερχόμουν με το τρένο στη δουλειά μου. Ένα βράδυ, λοιπόν, επιστρέφοντας από τη Νέα Υόρκη, διάβαζα στο τρένο ένα ενημερωτικό περιοδικό του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο περιοδικό αυτό περιγράφονταν οι δυσκολίες που παρουσιάζει η ανίχνευση των κυμάτων βαρύτητας. Στην περιγραφή αναφερόταν ότι, σε κάθε περίοδο περιφοράς ενός διπλού αστέρος, αντιστοιχεί μια διπλή ταλάντωση των πειραματικών μαζών γύρω από τις αρχικές τους θέσεις. Επομένως, στο άρθρο υποστηριζόταν ότι, με τη συμπλήρωση κάθε ταλάντωσης, οι μάζες επανέρχονται στις αρχικές τους θέσεις. Τούτο μου φάνηκε ότι έρχεται σε αντίφαση με το γεωμετρικό αναλλοίωτο το οποίο ήδη γνώριζα. Επιστρέφοντας στο σπίτι εκείνο το βράδυ, έβαλα κάτω τις εξισώσεις κινήσεως πειραματικών μαζών σε έναν χωροχρόνο με τις ασυμπτωτικές ιδιότητες που γνώριζα και βρήκα ότι το γεωμετρικό αναλλοίωτο αντιστοιχεί σε μόνιμη μετατόπιση των πειραματικών μαζών. Από καθαρά μαθηματικής πλευράς, τώρα, αξίζει να τονιστεί με έμφαση ότι οι μαθηματικές μέθοδοι του έργου επί της ευστάθειας του χωροχρόνου Μινκόφσκι διαφέρουν ριζικά από εκείνες όλων των προηγούμενων εργασιών στον τομέα των υπερβολικών εξισώσεων. Εν προκειμένω, όλες οι προηγούμενες εργασίες στις εξισώσεις Αϊνστάιν εξέταζαν τις εξισώσεις σε ένα σύστημα συντεταγμένων όπου ανάγονται σε ένα σύστημα μη γραμμικών κυματικών εξισώσεων, και προσπαθούσαν να εκτιμήσουν τις συνιστώσες της μετρικής σε αυτές τις συντεταγμένες. Στο εν λόγω έργο, αντιθέτως, η προσέγγιση είχε να κάνει με γεωμετρικές εκτιμήσεις της καμπυλότητος. Σε αυτές τις εκτιμήσεις, οι νόρμες ορίζονται από ένα σύνολο προσανατολισμένων προς το μέλλον χρονοειδών ανυσματικών πεδίων, τα «πεδία πολλαπλασιαστές», καθώς και από ένα άλλο σύνολο ανυσματικών πεδίων, τα «πεδία μεταθέτες», ως προς τα οποία λαμβάνονται παράγωγοι Lie. Τα δύο σύνολα ανυσματικών πεδίων κατασκευάζονται με βάση την αιτιακή δομή του χωροχρόνου, όπως αυτή εκδηλώνεται στη γεωμετρία μιας φυλλώσεως από χαρακτηριστικές υπερεπιφάνειες. Το εν λόγω έργο αποτελεί την πρώτη μελέτη τέτοιων φυλλώσεων εν σχέσει με τις εξισώσεις Αϊνστάιν. Εδώ υπενθυμίζω ότι το γεωμετρικό αναλλοίωτο το οποίο εκδηλώνεται με «φαινόμενο μνήμης» έχει να κάνει με την ασυμπτωτική συμπεριφορά τέτοιων φυλλώσεων. Σας περιέγραψα, αναπόφευκτα με κάπως τεχνικό τρόπο, το πώς από την απόδειξη της μη γραμμικής ευστάθειας του χώρου Minkowski, ο Χριστοδούλου οδηγήθηκε στη διατύπωση του «φαινομένου μνήμης» που φέρει το όνομά του και αφορά τη μη γραμμική φύση των βαρυτικών κυμάτων. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό παράδειγμα της κατά τον Eugene Wigner «παράλογης ή, αλλιώς, μη κατανοητής (unreasonable) αποτελεσματικότητας των Μαθηματικών» όσον αφορά την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Μάλιστα, ο τιμηθείς με το Νόμπελ Φυσικής 2017, Kip Thorne, ανέλαβε να εξηγήσει στους φυσικούς, με μελέτη που δημοσίευσε στο Physical Review D(16), την προαναφερθείσα, μαθηματικά «πυκνή» και δύσκολη, εργασία που έγραψε ο Χριστοδούλου, το 1991, για τη μη γραμμική φύση της βαρύτητας και τα πειράματα βαρυτικών κυμάτων. To κορυφαίο επιστημονικό επίτευγμα της πειραματικής ανίχνευσης βαρυτικών κυμάτων από το LIGO δημιουργεί την ελπίδα ότι το “Christodoulou memory effect” (ή, αλλιώς, “nonlinear memory effect”) μπορεί να ελεγχθεί πειραματικά νωρίτερα απ’ όσο αρχικώς πιστεύαμε(17). Ας το ελπίσουμε και ας το ευχηθούμε! 1. H ακριβής φράση του Peter Lax είναι: “Fortunately, after 2300 years, the Greeks have returned to mathematics!”. Αναφέρεται στο βιογραφικό του Δημήτρη Χριστοδούλου που βρίσκεται στην ακόλουθη ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου St. Andrews: https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Christodoulou/ 2. Τα όσα αναπτύσσονται κυρίως στις ενότητες 2 και 3, αλλά εν μέρει και στην ενότητα 4, του παρόντος κειμένου, στηρίζονται εν πολλοίς στο αδημοσίευτο κείμενο της ομιλίας με την οποία προλόγισε ο γράφων τον Δημήτρη Χριστοδούλου, κατά την ομιλία του με τίτλο, «Ο χώρος, ο χρόνος και η βαρύτητα», στην Καλαμπάκα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1996 (βλ. την εφημερίδα, Τα Μετέωρα, 13 Σεπτεμβρίου 1996, σ. 4). 3. S. A. Kompaneyets, Theoretical Physics, Second Edition, Dover Publications, NY, 2013. 4. Για τον σπουδαίο αυτό έλληνα φυσικό, που είναι ελάχιστα γνωστός στο ευρύ κοινό, βλ. το βιβλίο του Γιώργου Ν. Βλαχάκη, ‘Αχιλλέας Παπαπέτρου – Ένας κοσμοπολίτης φυσικός στα βήματα του Αϊνστάιν‘, Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα, 2023. 5. O Γιώργος Βλαχάκης παραθέτει τη σχετική ευχαριστήρια επιστολή που απέστειλε στον Παπαπέτρου ο Δ. Χριστοδούλου, στις 8/2/1968, στο βιβλίο του, Αχιλλέας Παπαπέτρου – Ένας κοσμοπολίτης φυσικός στα βήματα του Αϊνστάιν, ό. π., σελ. 110. Επίσης, ο John Archibald Wheeler περιγράφει τον τρόπο γνωριμίας του με τον Δ. Χριστοδούλου και την πρώιμη δουλειά του στο Πανεπιστήμιο Princeton, υπό την επίβλεψή του, στην αυτοβιογραφία του: John Archibald Wheeler with Kenneth Ford, Geons, Black Holes & Quantum Foam – A Life in Physics, W.W. Norton & Company, NY & London, 1998, σ. 298-300. 6. Charles W. Misner, Kip S. Thorne, and John Archibald Wheeler, Gravitation, W.H. Freeman and Company, San Francisco, 1973. Υπάρχει ελεύθερα διαθέσιμο εδώ: https://physicsgg.me/wp-content/uploads/2023/05/misner_thorne_wheeler_gravitation_freema.pdf. 7. Η εν λόγω έκθεση υπάρχει στο προσωπικό μου αρχείο. 8. Kip S. Thorne, Μαύρες τρύπες και στρεβλώσεις του χρόνου – Η προκλητική κληρονομιά του Αϊνστάιν, τόμος 2, μετάφραση & επιστημονική επιμέλεια: Χ. Αποστολάτος, Αλ. Μάμαλης, Θ. Πιεράττος, Α. Τσαγκογέωργα, Κάτοπτρο, Αθήνα 1994, σ. 137-138. 8. Stephen Hawking, Το χρονικό του χρόνου – Από τη Μεγάλη Έκρηξη ώς τις Μαύρες Τρύπες, μετάφραση: Κωνσταντίνος Χάρακας, Κάτοπτρο, Αθήνα, 1998. 10. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ο Δ. Χριστοδούλου, πλην του Jürgen Ehlers, θεωρεί ότι οφείλει πολλά στον Paul Dirac, τον σπουδαίο αυτό φυσικό –με τη μεγάλη συμβολή στη θεμελίωση της κβαντομηχανικής και στην κβαντική ηλεκτροδυναμική– τον οποίο έτυχε να συναντήσει στην επιστημονική του διαδρομή (βλ. τη συνέντευξή του στη LIFO: https://www.lifo.gr/prosopa/synenteyjeis/dimitris-hristodoyloy-o-spoydaioteros-en-zoi-ellinas-mathimatikos-milaei-sti ). 11. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1993. 12. Βλ. τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Δημήτρης Χριστοδούλου στον γράφοντα και δημοσιεύθηκε υπό τον τίτλο, «Η γοητεία της επιστημονικής βαρύτητας», στο Quantum – Περιοδικό για τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά, 2 (2), Μάρτιος/Απρίλιος 1995, σ. 33-34. 13. Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Μαθηματικά: Θεωρητική ή πρακτική επιστήμη, εντέλει;, Ευρασία, Αθήνα, 2016, σ. 25-30. 14. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, ό.π. 15. Demetrios Christodoulou, “Nonlinear nature of gravitation and gravitational-wave experiments”, Phys. Rev. Lett. 67(12): 1486-1489 (1991). 16. Kip Thorne, “Gravitational-wave bursts with memory: The Christodoulou effect”, Physical Review D 45(2): 520-524 (1992). 17. Tην ελπίδα αυτή δημιουργεί η ακόλουθη εργασία που ανάρτησε η ομάδα του LIGO: Paul D. Lasky, Eric Thrane,Yuri Levin, Jonathan Blackman, and Yanbei Chen, “Detecting gravitational-wave memory with LIGO: implications of GW150914”, βλ. εδώ: http://arxiv.org/pdf/1605.01415v1.pdf. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1993, τελευταία έκδοση: 2016, 526 σελ. 1972, École de Physique des Houches. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου (δεξιά, βλέπουμε την πλάτη του) στη διάρκεια συζήτησης με τον Kip Thorne (βραβεύθηκε με Νόμπελ Φυσικής το 2017). Αριστερά είναι οι Yuval Ne’eman και Bryce DeWitt.

Το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου. … και οι αντιστάσεις στην αποδοχή των ανακαλύψεών του Πιθανολογούμενα ως τηλεσκόπια του Γαλιλαίου, στο μουσείο Γαλιλαίου της Φλωρεντίας Οι πρώτες μαρτυρίες για το τηλεσκόπιο είναι του 1608, όταν τρεις Ολλανδοί κατέθεσαν αίτηση για κατοχύρωση ενός οργάνου που έκανε διάφορα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται ότι βρίσκονται πολύ κοντά. Οι ολλανδικές αρχές αρνήθηκαν την κατοχύρωση της εφεύρεσης, μιας και ήταν πολύ απλό να αντιγραφεί: επρόκειτο για δυο φακούς, έναν κυρτό και έναν κοίλο, σε ένα σωληνάριο. Ο συνδυασμός των φακών και η ρύθμιση της μεταξύ τους απόστασης μεγέθυνε τα αντικείμενα τρεις με τέσσερις φορές. Το 1609 γνωρίζουμε πως τηλεσκόπια πωλούνταν στο Παρίσι και στη συνέχεια στην Ιταλία. Όταν ο Γαλιλαίος επισκέφτηκε τη Βενετία, ενημερώθηκε για την ύπαρξη του οργάνου με τις «μαγικές» ικανότητες από τον φίλο του Paolo Sarpi. Με την επιστροφή του στην Πάντοβα άρχισε να επινοεί τρόπους για να βελτιώσει τους φακούς ώστε να μπορεί να μεγεθύνει ακόμη περισσότερο τα αντικείμενα.(…)Ο Γαλιλαίος συνέχισε να βελτιώνει το τηλεσκόπιο. Παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή δεν είχαν διερευνηθεί συστηματικά οι νόμοι της οπτικής, ο Γαλιλαίος, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα επιδέξιος στον χειρισμό οργάνων και γνώριζε τεχνικούς που ήξεραν να κατασκευάζουν όργανα από γυαλί, κατάλαβε πως η δυνατότητα για μεγέθυνση ενός τέτοιου απλού συστήματος εξαρτάται από τον λόγο των εστιακών αποστάσεων των δυο φακών και, άρα, χρειαζόταν έναν σχετικά πιο αδύναμο κυρτό φακό και έναν σχετικά πιο ισχυρό κοίλο φακό. Όταν κατάφερε να κατασκευάσει ένα τηλεσκόπιο που μεγέθυνε τα αντικείμενα περίπου 20 φορές, έστρεψε το όργανο αυτό – κατασκοπευτικό γυαλί με την ορολογία της εποχής, που θα ονομαστεί τηλεσκόπιο το 1611 από τον ελληνικής καταγωγής ποιητή και θεολόγο Giovanni Demisiani – προς τον ουρανό. Από τον Νοέμβριο του 1609 άρχισε να παρατηρεί συστηματικά τα ουράνια σώματα και να καταγράφει τις εκπληκτικές ανακαλύψεις του. Τίποτε πια δεν θα ήταν το ίδιο με πριν για τους αστρονόμους, τους φιλοσόφους και τους θεολόγους. (…) Όλες οι ανακαλύψεις μαζί – η ανώμαλη επιφάνεια της Σελήνης, οι δορυφόροι του Δία, τα αμέτρητα άστρα που αποτελούσαν τον Γαλαξία, οι φάσεις της Αφροδίτης, οι κηλίδες του Ήλιου και το ιδιόμορφο σχήμα του Κρόνου – κλόνισαν αναπότρεπτα την πίστη του Γαλιλαίου στο πτολεμαϊκό σύστημα. Η – πλήρης – υιοθέτηση του κοπερνίκειου συστήματος ήταν πια θέμα χρόνου. Αντιστάσεις στην αποδοχή των ανακαλύψεων Ενώ πολλοί είχαν εντυπωσιαστεί από αυτές τις ανακαλύψεις, αρχίζει και ένα κύμα αντιδράσεων και αμφισβητήσεων ως προς το εάν όντως υπάρχουν όσα ο Γαλιλαίος υποστήριζε ότι είχε δει.(…)Την εποχή εκείνη, η αμφισβήτιση ακόμη και αυτών καθαυτών των παρατηρήσεων μέσω τηλεσκοπίου δεν ήταν αδικαιολόγητη. Επί πολλούς αιώνες οι λόγιοι ερμήνευαν τον κόσμο με βάση τις παρατηρήσεις που έκαναν με γυμνό μάτι. Όταν άρχισε να χρησιμοποιείται το τηλεσκόπιο, έβλεπαν και πράγματα που ήταν δημιουργήματα των φακών (όπως ήταν τα χρώματα στην περιφέρεια των φακών ή στο περίγραμμα των αντικειμένων που παρατηρούσαν, ή τα αντεστραμμένα είδωλα τα οποία δεν ήταν σε θέση να τα ερμηνεύσουν). Οι παρατηρήσεις του Γαλιλαίου με το τηλεσκόπιο αμφισβητήθηκαν έντονα όχι μόνον λόγω των διαστρεβλώσεων που δημιουργούσαν οι ίδιοι οι φακοί, αλλά εξαιτίας της κυρίαρχης επιστημολογίας, με βάση την οποία η ερμηνεία της φύσης βασιζόταν στην παρατήρησή της, χωρίς την παρεμβολή άλλων μέσων πλην μόνον του ίδιου του ματιού. Μάλιστα ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους και καθηγητής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβας, ο Cesare Cremonini (1550-1631), καίτοι συνάδελφος αλλά και φίλος του Γαλιλαίου, αρνήθηκε να κοιτάξει μέσα από το τηλεσκόπιο, επιμένοντας ότι ο Αριστοτέλης είχε αποδείξει ότι η Σελήνη είναι μια τέλεια σφαίρα.Ο δεύτερος λόγος για την αντίσταση που υπήρχε ως προς την αποδοχή των εν λόγω ανακαλύψεων ήταν κοινωνικός. Την εποχή εκείνη οι φιλόσοφοι είχαν την αποκλειστική δικαιοδοσία ως προς τα κοσμολογικά ζητήματα. Η αριστοτελική-πτολεμαϊκή κοσμολογία βρισκόταν σε αρμονία με τις Γραφές, και δεν ήταν στις αρμοδιότητες των αστρονόμων και των μαθηματικών ούτε να εμπλέκονται σε θέματα κοσμολογίας αλλά ούτε να επιχειρούν επανερμηνείες των Γραφών. Οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί, χρησιμοποιώντας και βελτιώνοντας τις μαθηματικές τεχνικές της Μεγίστης, ήταν επικεντρωμένοι στους υπολογισμούς που συνέβαλλαν στην κατασκευή ωροσκοπίων, στην πρόβλεψη εκλείψεων, στον υπολογισμό των εορτών, των ισημεριών κτλ. Έτσι, λοιπόν, οι μαθηματικοί και οι αστρονόμοι ήταν «υπεύθυνοι» για τους υπολογισμούς και για το «σώζειν τα φαινόμενα» σε περιπτώσεις όπου υπήρχαν παρατηρήσεις νέων φαινομένων ή για να κάνουν ακριβέστερες μετρήσεις φαινομένων που ήταν ήδη γνωστά. Οι φιλόσοφοι ήταν «υπεύθυνοι» για την εργασία της πραγματικότητας που μας περιβάλλει ή άλλων θεμάτων, όπως εκείνα της ηθικής και της μεταφυσικής. Οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί διεκδικούσαν ένα μερίδιο δικαιοδοσίας για θέματα κοσμολογίας από τους φιλοσόφους, και αυτό δημιουργούσε εντάσεις ανάμεσα στις δύο ομάδες λογίων, δεδομένου πως οι διαμάχες για θέματα δικαιοδοσία είναι ουσιαστικά διαμάχες και για τον κοινωνικό ρόλο της κάθε ομάδας και την ταυτότητα των μελών τους. Ας θυμηθούμε πως ανάλογη θέση είχε εκφράσει και ο Κοπέρνικος στην αφιέρωσή του στον Πάπα.Ο τρίτος λόγος για τις αμφιβολίες που υπήρχαν ως προς την αποδοχή των υπό συζήτηση ανακαλύψεων ήταν επειδή καμία από αυτές δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει με απόλυτο τρόπο το κοπερνίκειο σύστημα. Υπονόμευαν, βέβαια την αριστοτελική-πτολεμαϊκή κοσμολογία, αλλά αυτή είχε ήδη υποστεί σοβαρά πλήγματα: Ο Brahe είχε αποδείξει ότι οι υπολογισμοί των τροχιών των κομητών οδηγούσαν στην «κατάρριψη» των κρυστάλλινων σφαιρών, και η παρατήρηση νέων αστεριών αμφισβητούσε τον αναλλοίωτο χαρακτήρα των ουρανών. Βέβαια ο Γαλιλαίος είχε αποφύγει να υπερασπιστεί το κοπερνίκειο σύστημα στο σύγγραμμά του, αλλά ήταν σαφές ότι η αποδοχή όλων των ανακαλύψεών του θα οδηγούσε αν όχι στη βαθμιαία εγκατάλειψη της αριστοτελικής κοσμολογίας, σίγουρα στην έντονη αμφισβήτισή της και στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών που ενδεχομένως να οδηγούσαν στην υιοθέτηση του κοπερνίκειου συστήματος.Παρ’ όλα αυτά, το πτολεμαϊκό σύστημα φάνηκε να είναι εξαιρετικά ανθεκτικό: η εγκυρότητα και χρησιμότητά του που επιβεβαιώνονταν για σχεδόν 15 αιώνες. είχε καταφέρει να δώσει «εξηγήσεις» για φαινόμενα που, εκ πρώτης όψεως, δεν ήταν ερμηνεύσιμα. μπορούσε να ενσωματώσει πολλές μαθηματικές επινοήσεις ώστε να βελτιώνονται οι συμφωνίες των παρατηρήσεων με τα αποτελέσματα των υπολογισμών, χωρίς να αμφισφητηθεί η κοσμολογία πάνω στην οποία στηριζόταν. Πολλοί αστρονόμοι – αν όχι η πλειονότητά τους – είχαν τεράστια ευχέρεια στον χειρισμό των παραδοσιακών τεχνικών, και το πτολεμαϊκό πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούσαν δεν δημιουργούσε καμία ένταση με τις εκκλησιαστικές αρχές.Υπήρχε, λοιπόν, μεγάλη διστακτικότητα στο να ταυτιστούν με την αναδυόμενη φυσική φιλοσοφία και να αποδεχθούν ασμένως τις νέες ανακαλύψεις. Το κοπερνίκειο σύστημα, ενώ ποιοτικά εξασφάλιζε απλούστερες ερμηνείες, δεν μπορούσε να επιβεβαιωθεί με έναν σαφή τρόπο – και σίγουρα δεν μπορουσε, με βάση μόνον τα παρατηρησιακά δεδομένα και κυρίως λόγω της μη παρατήρησης της παράλλαξης, να προτιμηθεί έναντι ακόμα και του συστήματος του Brahe. Οι καινοτομίες του κοπερνίκειου συστήματος δεν ήταν ικανές να πείσουν τους αστρονόμους να εγκαταλείψουν μια ολόκληρη παράδοση όπως εκείνη του «σώζουν τα φαινόμενα», που έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα και με την οποία ήταν εξοικειωμένοι οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί. Ωστόσο, ενισχυόταν η αίσθηση ότι η αριστοτελική κοσμολογία (και άρα η πτολεμαική αστρονομία) αντιμετώπιζε για πρώτη φορά τόσο σοβαρά προβλήματα για τα οποία δεν μπορούσε να προσφέρει απαντήσεις.Τέλος, ένας επιπλέον λόγος για τη διακριτικότητα να υιοθετηθούν με ενθουσιασμό οι ανακαλύψεις του Γαλιλαίου ήταν το γεγονός πως η όποια υπόνοια ότι εγκαταλείπεται το γεωκεντρικό σύστημα δημιουργούσε προβλήματα με ερμηνείες της Βίβλου.Η έλλειψη γνώσεων ως προς τη λειτουργία των τηλεσκοπίων, δηλαδή η έλλειψη γνώσεων οπτικής, η επιστημολογία που βασιζόταν στον ρόλο των εμπειρικών μετρήσεων χωρίς τη μεσολάβηση οργάνων, η κυριαρχία της κουλτούρας του «σώζειν τα φαινόμενα», οι διαφορετικές δικαιοδοσίες των φιλοσόφων και των αστρονόμων ως προς τη δομή του κόσμου, ο «αφύσικος» χαρακτήρας του κοπερνίκειου συστήματος και οι δυσκολίες να εναρμονιστούν οι ανακαλύψεις αυτές με ερμηνείες των Γραφών δημιούργησαν μια ετρόκλητη συμμαχία θεολόγων, φιλοσόφων, αστρονόμων και μαθηματικών που αντιτάχθηκαν στην αποδοχή των ανακαλύψεων του Γαλιλαίου και, κυρίως, σε όσα υπονούσε η αποδοχή τους.(…)» απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Γαβρόγλου, «Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΓΑΛΙΛΑΙΟΥ, Επιστημονικές, θεολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της» , Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. https://physicsgg.me/2025/05/14/η-δίκη-του-γαλιλαίου/

Προσεγγίζοντας τον αριθμό π. Το γράμμα π συμβολίζει τον λόγο του μήκους της περιφερειας ενός οποιουδήποτε κύκλου προς την διάμετρό του. Η τιμή του είναι: 3,14159265358979323846264338… (μπορείτε να βρείτε τα πρώτα 100.000 δεκάδικά ψηφία ΕΔΩ) http://www.geom.uiuc.edu/~huberty/math5337/groupe/digits.html .Γιατί θυμηθήκαμε τον αριθμό π μέσα στον καύσωνα του καλοκαιριού;Διότι η σημερινή ημέρα, 22η Ιουλίου ή 22/7 καθιερώθηκε ως ημέρα προσέγγισης του αριθμού π! Η εν λόγω ημερομηνία παραπέμπει στην προσέγγιση που ανακάλυψε για πρώτη φορά ο Αρχιμήδης: 22/7=3.1428571≈π.Κυκλοφορούν πάμπολλες προσεγγίσεις του αριθμού π. Για παράδειγμα, οι πιο χοντροκομμένες, π≈3 και π≈√10≈3.162277, αλλά και πολύ καλύτερες, όπως το κλάσμα 355/113≈3.1415929 και η σχέση του Ramanujan Η τελευταία που είδα ήταν στο πρώην twitter (νυν Χ): ο αριθμός π ως λύση της εξίσωσης . Η θετική της λύση είναι η x≈3,14163…≈π.Σημερα, μπορεί κανείς ψάχνοντας στο διαδίκτυο ή ρωτώντας την Τεχνητή Νοημοσύνη να βρει πολύ εύκολα και γρήγορα, σχεδόν τα πάντα όσον αφορά τις προσεγγίσεις και τις εκφράσεις του αριθμού π. Όμως, στο παρελθόν – πολύ πριν το διαδίκτυο – όλα αυτά τα μάθαινες με το σταγονόμετρο. Ευτυχώς, κυκλοφορούσαν κάποια σπάνια βιβλία, όπως για παράδειγμα το εξαιρετικό βιβλίο της σχολικής Γεωμετρίας που είχε γραφτεί από τον Σπύρο Κανέλλο το 1975, για τις Δ΄- Ε΄-ΣΤ΄ τάξεις, του τότε εξατάξιου Γυμνασίου Θετικής Κατεύθυνσης. Εκεί μπορούσε κανείς να βρει ιδιότητες, προσεγγίσεις και διάφορες σχέσεις του αριθμού π, μαζί με μερικές χιλιάδες ψηφία του.Η ενότητα για τον αριθμό π στο βιβλίο του Κανέλλου περιείχε τον ορισμό του αριθμού π, ως το θεώρημα του Ιπποκράτους του Χίου: Ο λόγος του μήκους της περιφερείας προς την διάμετρον είναι ο αυτός εις όλους τους κύκλους. Ο σταθερός ούτος λόγος καλείται «αριθμός π» . Μεταξύ πολλών άλλων, αναφερόταν και η προσεγγιστική τιμή του Αρχιμήδη π≈22/7, αλλά και η π≈√2+√3≈3,14156, «η οποία επιτρέπει την κατά προσέγγισιν γεωμετρικήν κατασκευήν του αναπτύγματος μιας περιφερείας» . Και στο τέλος της ενότητας παρέθετε 4000 ψηφία του π, που αρκούσαν για να περιπλανηθεί κάποιος, ψάχνοντας να βρει τα μυστικά του σύμπαντος ή κάποιο μήνυμα σαν αυτό που βρήκε ο μαθηματικός Νικόλαος Χατζιδάκις: «Αεί (3) ο (1) Θεός (4) ο (1) μέγας (5) γεωμετρεί (9) το (2) κύκλου (6) μήκος (5) ίνα (3) ορίση (5) διαμέτρω (8) παρήγαγεν (9) αριθμόν (7) απέραντον (9) και (3) όν (2) φεύ! (3) ουδέποτε (8) όλον (4) θνητοί (6) θα (2) εύρωσι (6)» Το βιβλίο της Γεωμετρίας του Κανέλλου (και πολλά άλλα βιβλία μαθηματικών και φυσικής) μπορείτε να τα κατεβάσετε δωρεάν από τον εξαιρετικό ιστότοπο: «για τους ρομαντικούς της γεωμετρίας» . https://parmenides52.blogspot.com/2022/07/blog-post.html

Η «Αλωπεκή» ανακαλύπτει άστρο-συνοδό του υπεργίγαντα Μπεντλεγκέζ. Ο Μπετελγκέζ (Betelgeuse, στα ελληνικά Βετελγόζης) είναι ένας ερυθρός υπεργίγαντας στον αστερισμό του Ωρίωνα, γοητεύει και προβληματίζει τους αστρονόμους με την ανεξήγητη μεταβαλλόμενη φωτεινότητά του. Όμως πριν από μερικές ημέρες ανακοινώθηκε ένα εντυπωσιακό εύρημα: Ο Μπετελγκέζ διαθέτει ένα άστρο-συνοδό! Η ανακάλυψη έγινε από μια ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Steve Howell, με την χρήση του οργάνου «Alopeke» του Διεθνούς Αστεροσκοπείου Gemini στην Χαβάη (Αλωπεκή στα χαβανέζικα σημαίνει Αλεπού ).Το άστρο-συνοδός κινείται σε μια απίστευτα κοντινή τροχιά γύρω από τον Μπετελγκέζ. Αυτό το εύρημα απαντά στο μακροχρόνιο μυστήριο της μεταβαλλόμενης φωτεινότητας του άστρου και παρέχει πληροφορίες για τους φυσικούς μηχανισμούς πίσω από άλλους μεταβλητούς ερυθρούς υπεργίγαντες.Η ανάλυση του φωτός του συνοδού αστέρα επέτρεψε στον Howell και την ομάδα του να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά του συνοδού αστέρα. Διαπίστωσαν ότι είναι έξι μεγέθη αμυδρότερος από τον Μπετελγκέζ στην περιοχή των μηκών κύματος του ορατού φωτός, έχει εκτιμώμενη μάζα περίπου 1,5 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου και φαίνεται να είναι ένα άστρο τύπου Α ή Β της προ-κύριας ακολουθίας – ένα θερμό, νεαρό, μπλε-λευκό άστρο που δεν έχει ακόμη αρχίσει την καύση υδρογόνου στον πυρήνα του.Ο συνοδός αστέρας βρίσκεται σε σχετικά κοντινή απόσταση από την επιφάνεια του Μπετελγκέζ – περίπου τέσσερις φορές την απόσταση μεταξύ Γης και Ήλιου. Είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύεται ένας κοντινός συνοδός σε τροχιά γύρω από ένα άστρο υπεργίγαντα. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο συνοδός αστέρας περιφέρεται μέσα στην εξωτερική εκτεταμένη ατμόσφαιρα του Μπετελγκέζ, αποδεικνύοντας τις απίστευτες ικανότητες διακριτικής ικανότητας αστρονομικού οργάνου «Αλωπεκή».Επισημαίνεται ότι προς το παρόν η ακρίβεια της ανίχνευσης είναι μικρή, ~1,5 σίγμα, και γιαυτό απαιτούνται περαιτέρω έρευνες. Για να γίνει αποδεκτή μια πειραματική ανακάλυψη απαιτούνται τουλάχιστον 5 σίγμα (ακρίβεια 5 σίγμα σημαίνει ότι υπάρχει πιθανότητα 1 στα 3,5 εκατομμύρια, η ανακάλυψη να είναι μια στατιστική διακύμανση των μετρήσεων). πηγές: 1. Gemini North Discovers Long-Predicted Stellar Companion of Betelgeuse – https:// noirlab.edu/public/news/no irlab2523/ 2. The Probable Direct-Imaging Detection of the Stellar Companion to Betelgeuse-https:// arxiv.org/abs/2507.15749

Ο συνολικός χρόνος ζωής του σύμπαντος. Υπάρχουν διάφορα σενάρια, όσον αφορά την εξέλιιξη του σύμπαντός μας. Τρία από αυτά είναι: το σενάριο της Μεγάλης Ψύχρας (Big Chill), της Μεγάλης Σύνθλιψης (Big Crunch), της Μεγάλης Ρήξης (Big Rip). Διαβάστε σχετικά ‘Πότε θα έρθει το τέλος του Σύμπαντος;‘ https://physicsgg.me/2016/03/03/πότε-θα-έρθει-το-τέλος-του-σύμπαντος/ Αν όπως δείχνουν όλα τα παρατηρησιακά δεδομένα το σύμπαν δημιουργήθηκε με μια «Μεγάλη Έκρηξη» , τότε είναι πολύ εύκολο να γίνει ένας προσεγγιστικός υπολογισμός της σημερινής ηλικίας του, σύμφωνα με τον οποίο το σύμπαν μας δημιουργήθηκε πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Το δύσκολο είναι να βρούμε την συνολική διάρκεια ζωής του σύμπαντος. Σ’ αυτό το πρόβλημα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα μελέτη των φυσικών Hoang Nhan Luu, Yu-Cheng Qiu, S. -H. Henry Tye.Οι μετρήσεις των ερευνών Dark Energy Survey (DES) και Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) υποστηρίζουν ότι η παράμετρος σκοτεινής ενέργειας είναι w>-1. Αυτή η εκτίμηση μπορεί να εξηγηθεί από το μοντέλο αξιονίου Σκοτεινής Ενέργειας (aDE) – περιλαμβάνει ένα υπερελαφρό αξιόνιο συν μια κοσμολογική σταθερά Λ, με μεγάλη πιθανότητα να ισχύει Λ<0. Η αρνητική τιμή της κοσμολογικής σταθεράς Λ σημαίνει ότι το σύμπαν θα οδηγηθεί στην Μεγάλη Σύνθλιψη. Χρησιμοποιώντας το θεωρητικό μοντέλο aDE οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η συνολική διάρκεια ζωής του σύμπαντός μας θα είναι 33,3 δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι μας απομένουν περίπου 20 δισεκατομμύρια χρόνια πριν πέσει η αυλαία!Αυτός ο υπολογισμός αμφισβητεί την υπόθεση ότι το σύμπαν θα διαστέλλεται για πάντα. Αντιθέτως, δείχνει ότι το σύμπαν συνεχίζει να διαστέλλεται αλλά με σταδιακά επιβραδυνόμενο ρυθμό μέχρι να φτάσει στο μέγιστο μέγεθος, περίπου 69% μεγαλύτερο από σήμερα, σε περίπου 7 δισεκατομμύρια χρόνια. Στη συνέχεια, ξεκινά η σταδιακή συστολή καθώς οι βαρυτικές δυνάμεις και η αρνητική κοσμολογική σταθερά υπερισχύουν, μέχρι την ολοκληρωτική του κατάρρευση σε ένα μόνο σημείο.Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η πρόβλεψη συνοδεύεται από σημαντική αβεβαιότητα. Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι το μοντέλο τους έχει μεγάλα περιθώρια σφάλματος λόγω περιορισμένων παρατηρησιακών δεδομένων. Η αρνητική κοσμολογική σταθερά που καθοδηγεί την πρόβλεψή τους παραμένει εξαιρετικά αβέβαιη και εναλλακτικά σενάρια, συμπεριλαμβανομένης της αέναης διαστολής, εξακολουθούν να είναι πιθανά.Νέες αστρονομικές έρευνες θα ξεκινήσουν τα επόμενα χρόνια με σκοπό να δώσουν ακριβέστερες μετρήσεις της συμπεριφοράς της σκοτεινής ενέργειας, επιβεβαιώνοντας, βελτιώνοντας ή αποκλείοντας ενδεχομένως το σενάριο της Μεγάλης Συνθλίψεως, πιθανώς, μια για πάντα. Αν επιβεβαιωθεί, τότε η αντίστροφη μέτρηση των 20 δισεκατομμυρίων ετών μέχρι την συντέλεια του κόσμου, δεν πρέπει προς το παρόν να μας ανησυχεί. Αρκεί να σκεφτούμε ότι μέχρι τότε ο ήλιος θα έχει πεθάνει και ο Γαλαξίας μας θα έχει συγκρουστεί με τον γαλαξία της Ανδρομέδας, πολύ πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε κοσμική κατάρρευση.Η εν λόγω έρευνα αντιπροσωπεύει ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα όσον αφορά την κατανόηση του σύμπαντός μας. Αναπτύχθηκε μια συγκεκριμένη, ελέγξιμη πρόβλεψη για την τελική μοίρα όλων όσων υπάρχουν, δίνοντάς μας ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για το πιο δραματικό δυνατό γεγονός: το τέλος του ίδιου του σύμπαντος! πηγές: 1. If Dark Energy is Decreasing, is the Big Crunch Back on the Menu?https://www.universetoday.com/articles/if-dark-energy-is-decreasing-is-the-big-crunch-back-on-the-menu 2. The Lifespan of our Universe https://arxiv.org/abs/2506.24011

Το περιοδικό Science απέσυρε την δημοσίευση περί «εξωγήινης ζωής» με αρσενικό. Το 2010, η Felisa Wolfe-Simon και οι συνεργάτες της, μελετώντας το βακτήριο GFAJ-1, θεώρησαν ότι είναι σε θέση να αναπτυχθεί και να αναπαραχθεί με το τοξικό χημικό στοιχείο του αρσενικού (As). Ότι ο μικροοργανισμός χρησιμοποιεί το αρσενικό ως υποκατάστατο του φωσφόρου στα συστατικά των κυττάρων του. Έτσι, έστειλαν προς δημοσίευση τα ευρήματά τους στο περιοδικό Science. Το περιοδικό ενέκρινε την δημοσίευση της εργασίας που έφερε τον τίτλο «A Bacterium That Can Grow by Using Arsenic Instead of Phosphorus» :Με την εν λόγω έρευνα διευρύνονταν οι πιθανότητες το χημικό στοιχείο Αρσενικό να αποτελεί συστατικό της εξωγήινης ζωής. Όμως καμία άλλη ερευνητική ομάδα δεν μπόρεσε να αναπαράγει τα αποτελέσματα, αποδεικνύοντας ότι η αρχική έρευνα ήταν λανθασμένη. Αυτό δημιούργησε απαξιωτική κριτική και σχόλια, κυρίως για την Felisa Wolfe-Simon (GFAJ-1 όπως Give Felisa Α Job).Πριν από λίγες μέρες το περιοδικό Science, έκανε κάτι που δεν συνηθίζεται σε επιστημονικά περιοδικά: απέσυρε την δημοσίευση, διότι το βασικό συμπέρασμα της εργασίας βασίστηκε σε εσφαλμένα δεδομένα (και όχι γιατί οι συγγραφείς της εργασίας έκαναν κάποια απάτη). Οι συγγραφείς της εργασίας διαφωνούν με την απόφαση του περιοδικού, δηλώνοντας διαμέσου του Ariel Anbar, ότι «οι συζητήσεις και οι διαφωνίες σχετικά με τα ευρήματα των ερευνών αποτελούν μέρος της επιστημονικής διαδικασίας».Πάντως, δεν είναι λίγες οι δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά (με κριτές, όπως το Science), που εκ των υστέρων αποδείχθηκαν λανθασμένες. Ένα κραυγαλέο παράδειγμα είναι μια δημοσίευση του μεγάλου φυσικού Enrico Fermi, για την οποία βραβεύθηκε με το Νομπέλ Φυσικής το 1938. Εκεί περιγράφεται ένα πείραμα που έγινε το 1934, σύμφωνα με το οποίο ο βομβαρδισμός του ουρανίου με αργά νετρόνια, θεωρήθηκε (λανθασμένα) ότι παρήγαγε δύο νέα στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 93 και 94. Το ένα από τα δύο παραλίγο να ονομαστεί Μουσολίνιο!Εντέλει, πρέπει να αποσύρονται από τα επιστημονικά περιοδικά οι (έντιμες) εργασίες, αν στο μέλλον αποδειχθούν λανθασμένες, όπως συνέβη με την εργασία των Felisa Wolfe-Simon et al στο περιοδικό Science; πηγές: https://phys.org/news/2025-07-science-journal-controversial-bizarre-life.html – https://www.science.org/content/blog-post/last-step-long-process-arsenic-life?utm_campaign=ScienceMagazine&utm_medium=ownedSocial&utm_source=twitter

Μετά τον τελευταίο επιταχυντή. Από τα μέσα του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, οι επιταχυντές σωματιδίων έχουν γίνει μεγαλύτεροι και πιο ισχυροί, επιτυγχάνονοντας όλο και πιο υψηλές ενέργειες. Κάθε νέο βήμα προς τις υψηλότερες ενέργειες, μας οδηγεί προς νέες ανακαλύψεις και ευρήματα, που μερικές φορές μας εκπλήσσουν αποκαλύπτοντας νέα μυστικά της φύσης. Όμως, κάποια στιγμή, θα είναι ασύμφορο να κατασκευάζουμε νέους και ισχυρότερους επιταχυντές. Όταν όμως φτάσουμε στο σημείο αυτό η πειραματική σωματιδιακή φυσική δεν θα τελειώσει. Μάλλον θα επιστρέψει στις ρίζες της. Ας δούμε πώς.Προς το τέλος του 19ου αιώνα ο Joseph John Thomson πρότεινε την σωματιδιακή φύση των καθοδικών ακτίνων (τα σωματίδια που αργότερα ονομάστηκαν ηλεκτρόνια), κάτι που επιβεβαιώθηκε και από τα πειράματα με καθοδικές ακτίνες του Philipp Lenard. Την ίδια εποχή ο Wilhelm Röntgen διαπίστωνε ότι ο βομβαρδισμός μεταλλικών υλικών με καθοδικές ακτίνες, δημιουργούσε ακτίνες Χ. Και αντιστρόφως: η πρόσπτωση ηλεκτρομαγνητικής ακτιινοβολίας σε μεταλλικές επιφάνειες προκαλούσε την εκπομπή ηλεκτρονίων, σύμφωνα με την πειραματική υλοποίηση του φωτοηλεκτρικού φαινομένου, κυρίως από τον Philipp Lenard.Με το σπουδαίο πείραμα των Geiger–Marsden (που επέβλεψε ο Rutherford) το 1909, όπου σωματίδια άλφα από μια ραδιενεργό πηγή ραδίου προσέπιπταν έναν στόχο από χρυσό, αποδείχθηκε ότι το άτομο είναι ως επί το πλείστον κενός χώρος, και ότι σχεδόν όλη μάζα του είναι συγκεντρωμένη στην κεντρική του περιοχή – στον ατομικό πυρήνα.Οι φυσικοί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι βομβαρδίζοντας την ύλη με άλλα σωματίδια ή ακτινοβολίες, θα μπορουσαν να διερευνήσουν την εσωτερική της δομή. Ο Rutherford θεωρούσε ότι χρειαζόταν μια πηγή σωματιδίων πολλών MeV για να διεισδύσει στα μυστικά του πυρήνα των ατόμων. Όμως το 1928, όταν oι George Gamow (και ανεξάρτητα από αυτόν οι Ronald Gurney και Edward Condon) εξήγησαν το φαινόμενο σήραγγας, φάνηκε ότι μια ενέργεια 500 keV θα μπορούσε να είναι αρκετή για να διασπάσει τον πυρήνα. Αυτό φάνηκε τεχνολογικά εφικτό στον Rutherford και αμέσως ενθάρρυνε τους John Douglas Cockcroft και Ernest Thomas Sinton Walton να αρχίσουν τον σχεδιασμό ενός επιταχυντή σωματιδίων. Και το 1932 ο επιταχυντής Cockcroft & Walton κατάφερε να διασπάσει πυρήνες επιταχύνοντας πρωτόνια μόνο στα 400 keV. Έτσι την δεκαετία του 1930 άρχισαν να πραγματοποιούνται πυρηνικές αντιδράσεις επιταχύνοντας σωματίδια με γραμμικούς επιταχυντές (linear accelerator= linac), αλλά και με το κύκλοτρο που ανακάλυψε ο Ernest Lawrence. Όμως η έρευνα των σωματιδίων στην δεκαετία του 1930 προχωρούσε και διαμέσου των πειραμάτων με κοσμικές ακτίνες που βομβαρδίζουν την Γη. Έτσι, ανακαλύφθηκε η ύπαρξη του ποζιτρονίου – το αντίστοιχο σωματίδιο αντιύλης του ηλεκτρονίου: Στη συνέχεια, οι πειραματικοί φυσικοί άρχισαν να κατασκευάζουν μεγαλύτερους και πολυπλοκότερους επιταχυντές σωματιδίων. Οι συγκρούσεις των σωματιδίων γίνονταν σε όλο και μεγαλύτερες ενέργειες, αποκαλύπτοντας μια ολόκληρη ζούγκλα νέων σωματιδίων. Η προέλευση και η ταξινόμηση όλων των σωματιδίων ανακαλύφθηκαν, αλλά και όσων δεν είχαν ανιχνευθεί ακόμα, ολοκληρώθηκε με την διατύπωση της θεωρίας του Καθιερωμένου Προτύπου της σωματιδιακής φυσικής, στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Καθώς τα ενεργειακά σύνορα των επιταχυντών επεκτείνονταν, τελικά ανακαλύφθηκαν όλα τα σωματίδια που προβλέπονταν από το Καθιερωμένο Πρότυπο. Ο κατάλογος έκλεισε το 2012, όταν ανιχνεύθηκε το μποζόνιο Higgs στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC).Πολλοί ελπίζουν στην κατασκευή νέων, πιο ισχυρών επιταχυντών, οι οποίοι θα μπορούσαν να αποκαλύψουν επιπλέον μυστικά της φύσης. Ποιοί θα είναι οι διάδοχοι του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων (LHC);Δεδομένου ότι η πρόταση για τον Πολύ Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (VLHC) μάλλον έμεινε στα χαρτιά, οι διάδοχοι θα μπορούσαν να είναι ο Διεθνής Γραμμικός Επιταχυντής (ILC) στην Ιαπωνία ή ο Κυκλικός Επιταχυντής Ηλεκτρονίων-Ποζιτρονίων (CEPC) στην Κίνα, ή ο Future Circular Collider (FCC) στο CERN. Ίσως κάποια μέρα, να κατασκευάσουμε έναν επιταχυντή γύρω από τη Γη, χιλιάδες φορές ισχυρότερο από τον LHC…Ούτως ή άλλως, σε κάποια στιγμή θα υπάρξει ένα ενεργειακό όριο στους συγκρουστές που θα μπορούμε να κατασκευάζουμε. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Θα συνεχιστεί η έρευνα στην πειραματική σωματιδιακή φυσική μετά τον τελευταίο μας υπερ-επιταχυντή; Ή θα φτάσουμε στο τέλος της.Όπως συνέβη και στην πρώιμη ιστορία της σωματιδιακής φυσικής, οι κοσμικές ακτίνες, μπορούν κατά κάποιο τρόπο να αντικαταστήσουν τους επιταχυντές σωματιδίων. Στο σύμπαν υπάρχουν ακραίες αστροφυσικές καταστάσεις που λειτουργούν ως φυσικοί επιταχυντές. Εκεί δημιουργούνται σωματίδια και ακτινοβολία σε ένα μεγάλο εύρος ενεργειών που υπερβαίνει τα ~1011 GeV. Πρόκειται για ενέργειες εκατομμύρια φορές μεγαλύτερες από την μέγιστη ενέργεια που επιτυγχάνεται στον LHC. .Έτσι λοιπόν, η πειραματική φυσική των σωματιδίων δεν πρόκειται να τελειώσει μαζί με τον τελευταίο επιταχυντή που θα έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος. Οι σπάνιες, αλλά εξαιρετικά ενεργητικές κοσμικές ακτίνες θα συνεχίσουν να αποκαλύπτουν τα μυστικά του σύμπαντος. Το πρώτο μιόνιο που ανιχνεύθηκε ποτέ, μαζί με άλλα σωματίδια κοσμικών ακτίνων. Φαινόταν ότι είχε το ίδιο φορτίο με το ηλεκτρόνιο, αλλά ήταν εκατοντάδες φορές βαρύτερο από αυτό. Καλλιτεχνική απεικόνιση, μιας ενεργούς, υπερμαζικής μαύρης τρύπας (blazar) της οποίας ο πίδακας είναι στραμμένος προς την Γη, Αυτό το εξωτικό αστροφυσικό φαινόμενο επιταχύνει πρωτόνια σε ακραίες ενέργειες, παράγοντας πιόνια ως θυγατρικά σωματίδια, τα οποία με τη σειρά τους παράγουν νετρίνα και ακτίνες γάμμα. Οι ενέργειες αυτών των κοσμικών ακτίνων υπερβαίνουν κατά πολύ αυτές που επιτυγχάνονται σε επίγειους επιταχυντές. Γραφική παράσταση της ροής των κοσμικών ακτίνων συναρτήσει της ενέργειας. Το τελευταίο σημείο κάτω δεξιά παριστάνει το σωματίδιο «Ω! Θεέ μου». διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες: How particle physics will continue after the last collider – https://bigthink.com/starts-with-a-bang/particle-physics-continue-last-collider

Η Έρευνα του Σταθμού της Τρίτης Προάγει την Υγεία του Πληρώματος καθώς το Πλήρωμα Αποσυσκευάζει το Φορτίο. Η βιοϊατρική έρευνα κορυφώθηκε στο επιστημονικό πρόγραμμα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό την Τρίτη, καθώς τα πληρώματα της Αποστολής 73 και της Αποστολής Axiom 4 (Ax-4) εξερεύνησαν την κυτταρική ανοσία και την ηλεκτρική μυϊκή διέγερση. Οι μεταφορές φορτίου και η συντήρηση του εξοπλισμού άσκησης ολοκλήρωσαν την ημέρα για τους διαστημικούς κατοίκους. Ο Διοικητής του Σταθμού Takuya Onishi από την JAXA (Ιαπωνική Υπηρεσία Αεροδιαστημικής Εξερεύνησης) ξεκίνησε τη βάρδιά του συνεχίζοντας τις σπουδές του στη διαστημική βιολογία και συλλέγοντας δείγματα αίματος και σάλιου για επεξεργασία και αποθήκευση. Περιέστρεψε τα δείγματα σε μια φυγόκεντρο και στη συνέχεια τοποθέτησε τα δείγματα αίματος σε μια επιστημονική κατάψυξη. Στη συνέχεια, αποθήκευσε τα δείγματα σάλιου στον θερμοκοιτίδα Kubik. Τα δείγματα θα αναλυθούν για να κατανοηθεί η επίδραση της μικροβαρύτητας στην κυτταρική ανοσία, να παρακολουθηθούν οι ανοσολογικές αντιδράσεις που σχετίζονται με το στρες στο διάστημα και να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα ανοσίας που προκαλούνται από το διάστημα. Οι μηχανικοί πτήσης της NASA Jonny Kim, Nichole Ayers και Anne McClain πέρασαν την ημέρα τους σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων συντήρησης του τροχιακού εργαστηρίου και υποστήριξης του πληρώματος. Ο Κιμ επικεντρώθηκε κυρίως στις υδραυλικές εγκαταστάσεις της τροχιάς καθώς αποστράγγιζε και αντικαθιστούσε τις δεξαμενές στη μονάδα Tranquility. Ο Άγιερς έλεγξε τα εξαρτήματα τροφοδοσίας και τα καλώδια μέσα στη μονάδα εργαστηρίου Destiny και στη συνέχεια απενεργοποίησε και αποθήκευσε ένα μικροσκόπιο. Ο ΜακΚλέιν έκανε ένα τεστ γνωστικής λειτουργίας σε έναν φορητό υπολογιστή και συνέχισε να υποστηρίζει το πλήρωμα του Ax-4 κατά τη διάρκεια του πολυάσχολου ερευνητικού τους προγράμματος.Η βετεράνος αστροναύτης Πέγκι Γουίτσον και οι συνάδελφοί της στο Ax-4, Σούμπχανσου Σούκλα, Σλάβος Ουζνάνσκι-Βισνιέφσκι και Τίμπορ Κάπου συνέχισαν τις πολυάριθμες διαστημικές τους έρευνες σε όλο το τροχιακό εργαστήριο. Οι ιδιωτικοί αστροναύτες, κατά τη δεύτερη πλήρη εβδομάδα τους στον σταθμό, εξερεύνησαν την ηλεκτρική διέγερση των μυών για να βελτιώσουν τις διαστημικές προπονήσεις και να αντιμετωπίσουν την μυϊκή ατροφία στη μικροβαρύτητα. Άλλα πειράματα του Ax-4 την Τρίτη εξέτασαν υφάσματα στολών που προάγουν τη θερμική άνεση κατά την άσκηση σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, την ψυχική υγεία του πληρώματος και τη διαστημική γεωργία.Οι μηχανικοί πτήσης της Roscosmos, Σεργκέι Ριζίκοφ και Αλεξέι Ζουμπρίτσκι, πέρασαν τη βάρδιά τους την Τρίτη εργαζόμενοι μαζί στη μονάδα εξυπηρέτησης Zvezda επισκευάζοντας και τοποθετώντας εξαρτήματα σε έναν διάδρομο, έναν από τους δύο μέσα στον διαστημικό σταθμό, συμπεριλαμβανομένου του διαδρόμου COLBERT που βρίσκεται στο Tranquility. Ο μηχανικός πτήσης Kirill Peskov ξεκίνησε την ημέρα του αναλύοντας βιολογικά δείγματα από τους συναδέλφους του κοσμοναύτες και στη συνέχεια επισκεύασε τον εξοπλισμό βιντεοσκόπησης. Ολοκλήρωσε τη βάρδιά του μεταφέροντας νερό από το νεοαφιχθέν διαστημόπλοιο Progress 92 και ξεφορτώνοντας μερικούς από τους τρεις τόνους προμηθειών και υλικού πληρώματος. Μάθετε περισσότερα για τις δραστηριότητες του σταθμού ακολουθώντας το ιστολόγιο του διαστημικού σταθμού, @space_station στο X, καθώς και τους λογαριασμούς του ISS στο Facebook και στο Instagram.Ο ιδιωτικός αστροναύτης της αποστολής Axiom 4, Tibor Kapu (αριστερά), από την Ουγγαρία, φορτώνει ερευνητικά δείγματα σε μια καταψύκτη επιστημονικών δεδομένων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με τη βοήθεια του διοικητή της αποστολής 73, Takuya Onishi, από την JAXA (Ιαπωνική Υπηρεσία Αεροδιαστημικής Εξερεύνησης). https://www.nasa.gov/blogs/spacestation/2025/07/08/tuesdays-station-research-advancing-crew-health-as-crew-unpacks-cargo/

Το Webb της NASA Ξύνεται Πέρα από την Επιφάνεια του Ποδιού της Γάτας για την 3η Επέτειο. Είναι το νιαούρισμα της γάτας! Για να γιορτάσει την τρίτη χρονιά που αποκαλύπτει εκπληκτικές σκηνές του σύμπαντος σε υπέρυθρο φως, το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb της NASA «ξεριζώνει» τα παχιά, σκονισμένα στρώματα ενός τμήματος μέσα στο Νεφέλωμα Ποδιού της Γάτας (NGC 6334). Εστιάζοντας την κάμερα NIRCam (Κάμερα Εγγύς Υπερύθρου) του Webb σε ένα μόνο «φακό» μέσα σε αυτήν την ενεργή περιοχή σχηματισμού άστρων, αποκάλυψε ένα υποσύνολο μίνι φακόντων, τα οποία φαίνεται να περιέχουν νεαρά αστέρια που διαμορφώνουν το περιβάλλον αέριο και σκόνη. Η ματιά του Webb σε αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή του Νεφελώματος Ποδιού της Γάτας μόλις ξύνει την επιφάνεια των τριών ετών πρωτοποριακής επιστήμης του τηλεσκοπίου. «Τρία χρόνια μετά την έναρξη της αποστολής του, το Webb συνεχίζει να υλοποιεί τον σχεδιασμό του - αποκαλύπτοντας προηγουμένως κρυφές πτυχές του σύμπαντος, από τη διαδικασία σχηματισμού των αστεριών μέχρι μερικούς από τους πρώτους γαλαξίες», δήλωσε ο Shawn Domagal-Goldman, αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Αστροφυσικής στην έδρα της NASA στην Ουάσινγκτον. «Καθώς σπάει επανειλημμένα τα δικά του ρεκόρ, το Webb αποκαλύπτει επίσης άγνωστα για να αντιμετωπίσουν νέες γενιές εμβληματικών αποστολών. Είτε πρόκειται για την παρακολούθηση των μυστηρίων της σκοτεινής ύλης με το σχεδόν ολοκληρωμένο Ρωμαϊκό Διαστημικό Τηλεσκόπιο Nancy Grace της NASA, είτε για τον περιορισμό της αναζήτησής μας για ζωή σε πλανήτες σαν τη Γη με το Παρατηρητήριο Κατοικήσιμοι Κόσμοι, τα ερωτήματα που έχει θέσει το Webb είναι εξίσου συναρπαστικά με τις απαντήσεις που μας δίνει». Ευέλικτη Σχηματισμός Αστέρων Η εξέλιξη από ένα μεγάλο μοριακό νέφος σε τεράστια αστέρια περιλαμβάνει πολλαπλά βήματα, μερικά από τα οποία δεν είναι ακόμη καλά κατανοητά από τους αστρονόμους. Βρίσκεται περίπου 4.000 έτη φωτός μακριά στον αστερισμό του Σκορπιού, το Νεφέλωμα Cat's Paw προσφέρει στους επιστήμονες την ευκαιρία να μελετήσουν την ταραγμένη διαδικασία από σύννεφο σε άστρο με μεγάλη λεπτομέρεια. Η παρατήρηση του νεφελώματος από τον Webb στο εγγύς υπέρυθρο φως βασίζεται σε προηγούμενες μελέτες του Hubble της NASA και του αποσυρμένου διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer σε ορατό και υπέρυθρο φως, αντίστοιχα.Με την ευκρινή του ανάλυση, το Webb δείχνει δομικές λεπτομέρειες και χαρακτηριστικά που δεν έχουν ξαναδεί: Τα τεράστια νεαρά αστέρια διασπούν κοντινό αέριο και σκόνη, ενώ το φωτεινό τους φως παράγει μια φωτεινή νεφελώδη λάμψη που απεικονίζεται με μπλε χρώμα. Είναι μια προσωρινή σκηνή όπου τα ανατρεπτικά νεαρά αστέρια, με τη σχετικά σύντομη ζωή και τη φωτεινότητά τους, έχουν έναν σύντομο αλλά σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη ιστορία της περιοχής. Ως συνέπεια της ζωντανής συμπεριφοράς αυτών των τεράστιων αστεριών, η τοπική διαδικασία σχηματισμού αστεριών τελικά θα σταματήσει. Περίπλοκη Δομή της Όπερας Ξεκινήστε με το φασόλι toe στο πάνω κέντρο, το οποίο ονομάζεται "Όπερα" για την κυκλική, κλιμακωτή δομή του. Οι κύριοι παράγοντες για τη θολή μπλε λάμψη της περιοχής είναι πιθανότατα προς το κάτω μέρος της: είτε το φως από τα φωτεινά κιτρινωπά αστέρια είτε από μια κοντινή πηγή που εξακολουθεί να είναι κρυμμένη πίσω από την πυκνή, σκούρα καφέ σκόνη.Ακριβώς κάτω από τα πορτοκαλί-καφέ στρώματα σκόνης βρίσκεται ένα φωτεινό κίτρινο αστέρι με αιχμές περίθλασης. Ενώ αυτό το τεράστιο αστέρι έχει αποκολληθεί στο άμεσο περιβάλλον του, δεν μπόρεσε να ωθήσει το αέριο και τη σκόνη μακριά σε μεγαλύτερες αποστάσεις, δημιουργώντας ένα συμπαγές κέλυφος περιβάλλοντος υλικού.Κοιτάξτε προσεκτικά για να παρατηρήσετε μικρές κηλίδες, όπως η περιοχή σε σχήμα διαπασών ακριβώς αριστερά της Όπερας, που περιέχουν λιγότερα αστέρια. Αυτές οι φαινομενικά κενές ζώνες υποδεικνύουν την παρουσία πυκνών νηματίων σκόνης στο προσκήνιο που φιλοξενούν αστέρια που εξακολουθούν να σχηματίζονται και εμποδίζουν το φως των αστεριών στο φόντο. Προβολέας στα αστέρια Προς το κέντρο της εικόνας υπάρχουν μικρές, φλογερές κόκκινες συστάδες διάσπαρτες ανάμεσα στην καφέ σκόνη. Αυτές οι λαμπερές κόκκινες πηγές σηματοδοτούν περιοχές όπου βρίσκεται σε εξέλιξη μαζικός σχηματισμός αστεριών, αν και με σκοτεινό τρόπο.Μερικά τεράστια μπλε-λευκά αστέρια, όπως αυτό στο κάτω αριστερό toe bean, φαίνεται να είναι πιο ευκρινή από άλλα. Αυτό συμβαίνει επειδή οποιοδήποτε ενδιάμεσο υλικό μεταξύ του αστεριού και του τηλεσκοπίου έχει διαλυθεί από την αστρική ακτινοβολία.Κοντά στο κάτω μέρος αυτού του toe bean υπάρχουν μικρά, πυκνά νήματα σκόνης. Αυτές οι μικροσκοπικές συστάδες σκόνης κατάφεραν να παραμείνουν παρά την έντονη ακτινοβολία, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι αρκετά πυκνές για να σχηματίσουν πρωτοαστέρες. Ένα μικρό τμήμα κίτρινου στα δεξιά υποδεικνύει τη θέση ενός ακόμα τυλιγμένου σε αστέρα μεγάλης μάζας που κατάφερε να λάμψει μέσα από το παρεμβαλλόμενο υλικό.Σε όλη αυτή τη σκηνή υπάρχουν πολλά μικρά κίτρινα αστέρια με αιχμές περίθλασης. Φωτεινά μπλε-λευκά αστέρια βρίσκονται στο προσκήνιο αυτής της εικόνας Webb, αλλά μερικά μπορεί να αποτελούν μέρος της πιο εκτεταμένης περιοχής του Νεφελώματος Cat's Paw.Μια εντυπωσιακή πτυχή αυτής της εικόνας Webb είναι το φωτεινό, κόκκινο-πορτοκαλί οβάλ επάνω δεξιά. Ο χαμηλός αριθμός αστεριών στο φόντο υποδηλώνει ότι πρόκειται για μια πυκνή περιοχή που μόλις ξεκινά τη διαδικασία σχηματισμού των αστεριών. Μερικά ορατά και ακόμα καλυμμένα αστέρια είναι διάσπαρτα σε όλη αυτήν την περιοχή, τα οποία συμβάλλουν στον φωτισμό του υλικού στη μέση. Μερικά ακόμα τυλιγμένα αστέρια αφήνουν σημάδια της παρουσίας τους, όπως ένα τόξο στο κάτω αριστερό μέρος, το οποίο υποδηλώνει μια ενεργητική εκτόξευση αερίου και σκόνης από μια φωτεινή πηγή. Εξερευνήστε περαιτέρω αυτό το υποσύνολο των φασολιών toe ξεκινώντας μια αφηγηματική περιήγηση ή πλησιάζοντας την εικόνα. Σας προσκαλούμε επίσης να θυμηθείτε τα τρία χρόνια επιστημονικών παρατηρήσεων του Webb. Βίντεο Α (Αφηγηματική Οπτικοποίηση): Κοσμικά Σπήλαια στο Νεφέλωμα Cat's Paw Αυτή η οπτικοποίηση εξερευνά ένα υποσύνολο δομών που θυμίζουν φασόλια toe μέσα σε ένα τμήμα του Νεφελώματος Cat's Paw, μιας τεράστιας, τοπικής περιοχής σχηματισμού άστρων που βρίσκεται περίπου 4.000 έτη φωτός μακριά στον αστερισμό του Σκορπιού. Αυτή η εικόνα από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb της NASA σε εγγύς υπέρυθρο φως δημοσιεύθηκε προς τιμήν της τρίτης επετείου επιστημονικών δραστηριοτήτων του τηλεσκοπίου. Από την έναρξη των επιστημονικών δραστηριοτήτων του τον Ιούλιο του 2022, οι παρατηρήσεις του Webb για το σύμπαν μας έχουν εντυπωσιάσει τους επιστήμονες και το κοινό. Γλιστρήστε στο κάτω αριστερό φασόλι toe, περνώντας δίπλα από πολλά μικρά κίτρινα αστέρια στην πορεία, όπου νήματα αερίου και σκόνης πλαισιώνουν την σπηλαιώδη περιοχή. Η νεφελώδης λάμψη της περιοχής, που αναπαρίσταται με μπλε χρώμα, προέρχεται από το έντονο φως τεράστιων νεαρών αστεριών. Πλέστε προς το πάνω μέρος του φασολιού, το οποίο έχει το παρατσούκλι «Όπερα» για την κυκλική, κλιμακωτή δομή του. Καθώς κινείστε, θα περάσετε από πορτοκαλί-καφέ σκόνη που ποικίλλουν σε πυκνότητα και μικρές, φλογερές κόκκινες συστάδες όπου συμβαίνει ο σχηματισμός των αστεριών, αν και με σκοτεινό τρόπο. Βίντεο Β: Ζουμ στο Νεφέλωμα Cat's Paw Αυτό το βίντεο με ζουμ δείχνει τη θέση του Νεφελώματος Cat's Paw στον ουρανό. Ξεκινά με μια φωτογραφία εδάφους από τον αείμνηστο αστροφωτογράφο Akira Fujii και στη συνέχεια δείχνει εικόνες από την Ψηφιακή Έρευνα Ουρανού. Το βίντεο στη συνέχεια εστιάζει σε ένα επιλεγμένο τμήμα του ουρανού για να αποκαλύψει μια εικόνα του Νεφελώματος Cat's Paw από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο στο ορατό φως. Το βίντεο συνεχίζει να ζουμάρει σε ένα τμήμα του Cat's Paw, το οποίο σταδιακά μεταβαίνει στην εκπληκτική εικόνα που τράβηξε το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb της NASA σε εγγύς υπέρυθρο φως. Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb είναι το κορυφαίο διαστημικό επιστημονικό παρατηρητήριο στον κόσμο. Το Webb λύνει μυστήρια στο ηλιακό μας σύστημα, κοιτάζοντας πέρα από μακρινούς κόσμους γύρω από άλλα αστέρια και διερευνώντας τις μυστηριώδεις δομές και την προέλευση του σύμπαντός μας και τη θέση μας σε αυτό. Το Webb είναι ένα διεθνές πρόγραμμα με επικεφαλής τη NASA με τους συνεργάτες της, την ESA (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος) και την CSA (Καναδική Υπηρεσία Διαστήματος). Για να μάθετε περισσότερα για το Webb, επισκεφθείτε τη διεύθυνση: https://science.nasa.gov/webb

Συνεχίζοντας την αναζήτηση αργίλου. Τον τελευταίο ενάμιση μήνα, η Perseverance εξερευνά το οροπέδιο Krokodillen αναζητώντας αργιλώδη πετρώματα. Ένα προηγούμενο ιστολόγιο ανέφερε ότι αυτά τα πετρώματα θα μπορούσαν να κρύβουν ενδείξεις για το υδάτινο παρελθόν του Άρη και η Perseverance εξερευνά πολλαπλές πιθανές τοποθεσίες για να βρει έναν κατάλληλο στόχο για δειγματοληψία. Όταν δεν βρέθηκε στόχος δειγματοληψίας στην προηγούμενη έξαρση, η Επιστημονική Ομάδα αποφάσισε να επιστρέψει στην τοποθεσία "Main Topsail". Σε μια μόνο διαδρομή προς αυτήν την περιοχή, η Perseverance οδήγησε 411,7 μέτρα (1.350,7 πόδια ή λίγο πάνω από ένα τέταρτο του μιλίου) - η μεγαλύτερη απόσταση οδήγησης που έχει επιτευχθεί ποτέ από ρομποτικό όχημα σε άλλο πλανήτη. Πάμε, Πέρσι, πάμε! Πίσω στην περιοχή κοντά στο "Main Topsail" και το "Salmon Point", η ομάδα προσπάθησε να τρίψει και να δειγματίσει τα αργιλώδη πετρώματα σε μερικούς διαφορετικούς στόχους. Αυτά τα πετρώματα, ωστόσο, αποδεικνύονται πολύ εύθραυστα και δύσκολα στη δειγματοληψία και την τρίψιμο. Το Perseverance έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν δύσκολα λεπτά πετρώματα, όπως κατά τη διάρκεια της εκστρατείας μετώπου ανεμιστήρα μέσα στον κρατήρα Jezero. Σε αυτό το σενάριο και σε αυτό, οι ομάδες Επιστήμης και Μηχανικής συνεργάζονται επιμελώς για να βρουν τους στόχους υψηλότερης προτεραιότητας και να βρουν πετρώματα που θα μπορούσαν να αντέξουν την τριβή και τις διαδικασίες πυρηνοληψίας. Σε αυτήν την περίπτωση, η ομάδα αποφάσισε να επιστρέψει στην τοποθεσία μιας προηγούμενης τριβής, το "Strong Island", για να λάβει δείγματα από το βράχο που έχουμε ήδη τριβεί και αναλύσει. Αυτή η τριβή έδειξε την ισχυρή αργιλώδη υπογραφή που η ομάδα θέλει να λάβει δείγμα και θα κάνουμε μια ακόμη προσπάθεια πυρηνοληψίας αυτή την εβδομάδα.Μια έγχρωμη εικόνα από την επιφάνεια του Άρη δείχνει ανώμαλο κίτρινο-καφέ έδαφος, καλυμμένο με χαλίκι και πολύ μεγαλύτερα επίπεδα, γωνιώδη πετρώματα που φαίνονται πάνω από την επιφάνεια. Ένα τμήμα του ρόβερ Perseverance είναι ορατό στην κάτω αριστερή γωνία της εικόνας. Το ρόβερ Mars Perseverance της NASA απέκτησε αυτήν την εικόνα του στόχου "Gallants", που ονομάστηκε από τον συμμετέχοντα στο Make-A-Wish, Joshua, που βρίσκεται στο κάτω αριστερό τεταρτημόριο της εικόνας. Το Perseverance χρησιμοποίησε την ενσωματωμένη αριστερή κάμερα πλοήγησης (Navcam), η οποία βρίσκεται ψηλά στον ιστό του ρόβερ και βοηθά στην οδήγηση, για να καταγράψει την εικόνα την 1η Ιουλίου 2025 (1551η ηλιακή ώρα ή 1.551η ημέρα του Άρη της αποστολής Mars 2020), κατά την τοπική μέση ηλιακή ώρα 13:10:08. Την περασμένη εβδομάδα, η ομάδα Perseverance φιλοξένησε δύο πολύ ξεχωριστούς επισκέπτες, τη Madeline και τον Joshua, και είχε τη μοναδική τιμή να εκπληρώσει τις επιθυμίες τους μέσω του ιδρύματος Make-A-Wish. Κατά τη διάρκεια των επισκέψεών τους στο JPL, η Madeline και ο Joshua ονομάστηκαν επίτιμα μέλη της Ομάδας Επιχειρήσεων Mars 2020. Επισκέφτηκαν τα δοκιμαστικά ρόβερ στην αυλή του JPL Mars, παρακολούθησαν δεδομένα να φτάνουν από το ρόβερ με την ομάδα επιχειρήσεων Perseverance και παρακολούθησαν μια συνάντηση σχεδιασμού του ρόβερ, συνεργαζόμενη με τα μέλη της ομάδας επιστήμης και μηχανικής στην πανεπιστημιούπολη. Η Madeline και ο Joshua θα είναι για πάντα συνδεδεμένοι με την αποστολή Mars 2020, καθώς ο καθένας επέλεξε το όνομα ενός από τους στόχους σχεδιασμού μας. Ο στόχος της Madeline, «Jigging Cove», ήταν στόχος για την ανάλυση «όλων των τεχνικών» των Mastcam-Z και SuperCam, συμπεριλαμβανομένων των LIBS, VISIR και RMI. Η επιλογή του Joshua, «Gallants», θα χρησιμοποιηθεί για τον επόμενο στόχο πυρήνωσης. Συνεχίζοντας την ανθεκτικότητα που επέδειξαν η Madeline και ο Joshua, το Perseverance θα επιχειρήσει να λάβει δείγματα από αυτό το πλούσιο σε άργιλο υπόβαθρο πριν συνεχίσει την έρευνα κατά μήκος του χείλους του κρατήρα Jezero.Το ρόβερ Mars Perseverance της NASA απέκτησε αυτήν την εικόνα που δείχνει τον στόχο «Jigging Cove», που ονομάστηκε από τη Madeline, συμμετέχουσα στο Make-A-Wish, και βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας. Το Perseverance χρησιμοποίησε την αριστερή κάμερα Mastcam-Z, μία από ένα ζεύγος καμερών που βρίσκονται ψηλά στον ιστό του ρόβερ, για να καταγράψει την εικόνα στις 27 Ιουνίου 2025 (Ηλιοφάνεια 1547 ή Αρειανή ημέρα 1.547 της αποστολής Mars 2020) στην τοπική μέση ηλιακή ώρα 11:26:04. https://science.nasa.gov/blog/continuing-the-quest-for-clays/

Αστρικό Δίδυμο. Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble της NASA κατέγραψε ένα φωτεινό μεταβλητό αστέρι, το V 372 Orionis, και τον συνοδό του σε αυτήν την εορταστική εικόνα που δημοσιεύθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2023. Το ζευγάρι βρίσκεται στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα, μια κολοσσιαία περιοχή σχηματισμού αστεριών περίπου 1.450 έτη φωτός από τη Γη. Το V 372 Orionis είναι ένας ιδιαίτερος τύπος μεταβλητού αστέρα γνωστός ως Μεταβλητός Ωρίωνας. Αυτά τα νεαρά αστέρια βιώνουν κάποιες θυελλώδεις διαθέσεις και πόνους ανάπτυξης, οι οποίοι είναι ορατοί στους αστρονόμους ως ακανόνιστες διακυμάνσεις στη φωτεινότητα. Οι Μεταβλητοί Ωρίωνας συχνά συνδέονται με διάχυτα νεφελώματα, και το V 372 Orionis δεν αποτελεί εξαίρεση. Το ανομοιογενές αέριο και η σκόνη του Νεφελώματος του Ωρίωνα διαπερνούν αυτή τη σκηνή. https://www.nasa.gov/image-article/stellar-duo/

Πιλοτικό πείραμα επικοινωνίας ελληνικών αστεροσκοπείων με διαστημόπλοιο στον Άρη. Επικοινωνία με σύστημα λέιζερ με το σκάφος της αποστολής Psyche. Για τις πρωτοβουλίες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που οδήγησαν στην ανάληψη υλοποίησης εμβληματικών έργων στο τομέα του Διαστήματος και αναδεικνύουν την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό πυλώνα ανάπτυξης καινοτομίας στις νέες διαστημικές τεχνολογίες επικοινωνιών ενημερώθηκε ο υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος από τον διευθυντή και πρόεδρο του ΔΣ του ΕAΑ, Σπύρο Βασιλάκο.Στη συνάντηση συμμετείχε και ο υφυπουργός Ανάπτυξης, αρμόδιος για θέματα Έρευνας και Καινοτομίας, Σταύρος Καλαφάτης. Όπως αναφέρει ανακοίνωση, ο κ. Βασιλάκος παρουσίασε τις εξελίξεις σε ένα μοναδικό πιλοτικό στον κόσμο πείραμα σε συνεργασία με τη NASA και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος: την επικοινωνία με ακτίνες λέιζερ του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου στην Κορινθία με διαστημόπλοιο στον Άρη, σε απόσταση 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, στο πλαίσιο της διαστημικής αποστολής «ΨΥΧΗ-Phyche». Το μήνυμα στάλθηκε και λίγα λεπτά αργότερα η απάντηση έφτασε στο Αστεροσκοπείο Χελμού. Πρόκειται για τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο διάστημα, που μπορεί να σημαίνει πραγματική «επανάσταση» στο πεδίο των τηλεπικοινωνιών.Σε αυτό το πρωτοποριακό πείραμα συμμετέχει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών -και με τα δύο Αστεροσκοπεία που διαθέτει στην Πελοπόννησο- με στόχο να μετατραπεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου στο μεγαλύτερο διαστημικό κόμβο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εμβληματική αυτή συνεργασία θα αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυλώνες στη θεματική περιοχή των οπτικών και κβαντικών επικοινωνιών και θα λειτουργήσει ως αναπτυξιακός παράγοντας, καθιστώντας το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και την Ελλάδα σημαντικό παίκτη σε διεθνές επίπεδο στις διαστημικές εφαρμογές και στις νέες τεχνολογίες. Το σκάφος της αποστολής Psyche https://www.naftemporiki.gr/techscience/1978929/pilotiko-peirama-epikoinonias-ellinikon-asteroskopeion-me-diastimoploio-ston-ari/

Πιλοτικό πείραμα επικοινωνίας ελληνικών αστεροσκοπείων με διαστημόπλοιο στον Άρη. Επικοινωνία με σύστημα λέιζερ με το σκάφος της αποστολής Psyche. Για τις πρωτοβουλίες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που οδήγησαν στην ανάληψη υλοποίησης εμβληματικών έργων στο τομέα του Διαστήματος και αναδεικνύουν την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό πυλώνα ανάπτυξης καινοτομίας στις νέες διαστημικές τεχνολογίες επικοινωνιών ενημερώθηκε ο υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος από τον διευθυντή και πρόεδρο του ΔΣ του ΕAΑ, Σπύρο Βασιλάκο.Στη συνάντηση συμμετείχε και ο υφυπουργός Ανάπτυξης, αρμόδιος για θέματα Έρευνας και Καινοτομίας, Σταύρος Καλαφάτης. Όπως αναφέρει ανακοίνωση, ο κ. Βασιλάκος παρουσίασε τις εξελίξεις σε ένα μοναδικό πιλοτικό στον κόσμο πείραμα σε συνεργασία με τη NASA και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος: την επικοινωνία με ακτίνες λέιζερ του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου στην Κορινθία με διαστημόπλοιο στον Άρη, σε απόσταση 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, στο πλαίσιο της διαστημικής αποστολής «ΨΥΧΗ-Phyche». Το μήνυμα στάλθηκε και λίγα λεπτά αργότερα η απάντηση έφτασε στο Αστεροσκοπείο Χελμού. Πρόκειται για τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο διάστημα, που μπορεί να σημαίνει πραγματική «επανάσταση» στο πεδίο των τηλεπικοινωνιών.Σε αυτό το πρωτοποριακό πείραμα συμμετέχει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών -και με τα δύο Αστεροσκοπεία που διαθέτει στην Πελοπόννησο- με στόχο να μετατραπεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου στο μεγαλύτερο διαστημικό κόμβο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εμβληματική αυτή συνεργασία θα αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυλώνες στη θεματική περιοχή των οπτικών και κβαντικών επικοινωνιών και θα λειτουργήσει ως αναπτυξιακός παράγοντας, καθιστώντας το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και την Ελλάδα σημαντικό παίκτη σε διεθνές επίπεδο στις διαστημικές εφαρμογές και στις νέες τεχνολογίες. Το σκάφος της αποστολής Psyche https://www.naftemporiki.gr/techscience/1978929/pilotiko-peirama-epikoinonias-ellinikon-asteroskopeion-me-diastimoploio-ston-ari/

Τα φράγματα σε όλο τον κόσμο συγκρατούν τόσο πολύ νερό που έχουν μετατοπίσει τους πόλους της Γης. Αναδιανέμουν τη μάζα σε όλο τον πλανήτη μετατοπίζοντας τη θέση του φλοιού της Γης σε σχέση με τον μανδυα. Η κατασκευή χιλιάδων φραγμάτων από το 1835 έχει προκαλέσει ταλάντωση των πόλων της Γης σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Geophysical Research Letters». Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα μεγάλα φράγματα συγκρατούν τόσο πολύ νερό που αναδιανέμουν τη μάζα σε όλο τον πλανήτη μετατοπίζοντας τη θέση του φλοιού της Γης σε σχέση με τον μανδύα, το μεσαίο στρώμα του πλανήτη.Ο μανδύας της Γης είναι κολλώδης και ο φλοιός σχηματίζει ένα συμπαγές κέλυφος που μπορεί να ολισθαίνει πάνω του. Το βάρος στον φλοιό που τον προκαλεί να μετατοπιστεί σε σχέση με τον μανδύα μετατοπίζει επίσης τη θέση των πόλων της Γης, ανέφεραν οι ερευνητές.«Οποιαδήποτε κίνηση μάζας μέσα στη Γη ή στην επιφάνειά της αλλάζει τον προσανατολισμό του άξονα περιστροφής σε σχέση με τον φλοιό, μια διαδικασία που ονομάζεται πραγματική πολική περιπλάνηση» αναφέρουν οι ερευνητέςΟι επιστήμονες γνώριζαν ήδη ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες που εκτοπίζουν τεράστιους όγκους νερού μπορούν να προκαλέσουν πολική περιπλάνηση. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο έδειξε ότι η δραματική τήξη των πάγων λόγω της κλιματικής αλλαγής μπορεί να μετακινήσει τους πόλους κατά 27 μέτρα μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα. Και μια μελέτη του 2023 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η άντληση υπόγειων υδάτων μεταξύ 1993 και 2010 προκάλεσε πολική μετατόπιση 80 εκατοστών. Τα ευρήματα Για τη νέα μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν την επίδραση στους πόλους της Γης 6,862 φραγμάτων που κατασκευάστηκαν σε όλο τον πλανήτη μεταξύ 1835 και 2011. Η ομάδα χρησιμοποίησε μια ήδη δημοσιευμένη βάση δεδομένων φραγμάτων η οποία προηγουμένως αποκάλυψε ότι ο όγκος του νερού που συγκρατούν αυτά τα φράγματα – ένας όγκος που θα μπορούσε να γεμίσει το Γκραν Κάνιον δύο φορές – είχε οδηγήσει σε πτώση της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας κατά 23 χιλιοστά.Η αποθήκευση νερού πίσω από τα φράγματα προκάλεσε την μετακίνηση των πόλων της Γης σε συνολική απόσταση 1,1 μ. κατά την περίοδο της μελέτης, διαπίστωσαν οι συγγραφείς της νέας έρευνας.«Καθώς παγιδεύουμε νερό πίσω από τα φράγματα, όχι μόνο αφαιρεί νερό από τους ωκεανούς, οδηγώντας έτσι σε παγκόσμια πτώση της στάθμης της θάλασσας, αλλά αναδιανέμει επίσης τη μάζα με διαφορετικό τρόπο σε όλο τον κόσμο», δήλωσε σε ανακοίνωσή της η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Νατάσα Βαλέντσιτς, μεταπτυχιακή φοιτήτρια γεωλογίας, γεωφυσικής και πλανητικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.Τα αποτελέσματα, τα οποία βασίστηκαν σε υπολογισμούς και μοντελοποίηση υπολογιστών, έδειξαν δύο διακριτές φάσεις πολικής περιπλάνησης κατά την περίοδο της μελέτης. Η πρώτη, από το 1835 έως το 1954, αντικατοπτρίζει την κατασκευή φραγμάτων μεγάλης κλίμακας στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Αυτό προκάλεσε τη μετακίνηση του Βόρειου Πόλου 20 εκατοστά πιο κοντά στον 103ο μεσημβρινό ανατολικά, μια νοητή γραμμή που εκτείνεται από βορρά προς νότο μέσω της Ρωσίας, της Μογγολίας και της Κίνας. Η στάθμη Η δεύτερη φάση, από το 1954 έως το 2011, αντικατοπτρίζει την εκτεταμένη κατασκευή φραγμάτων στην Ανατολική Αφρική και την Ασία. Αυτά τα φράγματα πρόσθεσαν μάζα στις αντίθετες πλευρές του πλανήτη από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, οδηγώντας σε μια μετατόπιση 57 εκατοστά στη θέση του Βόρειου Πόλου προς τον 117ο δυτικό μεσημβρινό, ο οποίος διασχίζει τη δυτική Βόρεια Αμερική και τον Νότιο Ειρηνικό. Η πολική περιπλάνηση δεν είναι γραμμική, αλλά σχηματίζει μια ασταθή γραμμή, γι’ αυτό και οι καθαρές μετατοπίσεις προς κάθε κατεύθυνση δεν αθροίζονται στα 3,7 πόδια.Ενώ η θέση των πόλων έχει σχετικά μικρή επίδραση στις διεργασίες της Γης, η επίδραση των φραγμάτων στη στάθμη της θάλασσας είναι σημαντική, δήλωσε η Βαλέντσικ. «Δεν πρόκειται να βυθιστούμε σε μια νέα εποχή των παγετώνων, επειδή ο πόλος μετακινήθηκε κατά περίπου ένα μέτρο συνολικά, αλλά έχει επιπτώσεις στη στάθμη της θάλασσας», είπε.Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι επιστήμονες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα φράγματα στις προβλέψεις τους για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, επειδή τα φράγματα εμποδίζουν τόσο πολύ νερό να φτάσει στους ωκεανούς. Η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά 4,7 έως 6,7 ίντσες (12 έως 17 εκατοστά) κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Περίπου το ένα τέταρτο αυτής της ποσότητας νερού βρίσκεται πίσω από φράγματα, πράγμα που σημαίνει ότι ανάλογα με το πού βρίσκεστε στον κόσμο, τα φράγματα θα επηρεάσουν τη στάθμη της θάλασσας. Αυτό είναι ένα άλλο πράγμα που πρέπει να λάβουμε υπόψη, επειδή αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι αρκετά μεγάλες, αρκετά σημαντικές» είπε η Βαλέντσι. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1979531/ta-fragmata-se-olo-ton-kosmo-sygkratoyn-toso-poly-nero-poy-echoyn-metatopisei-toys-poloys-tis-gis/

Μια διαστημική κουκουβάγια εντόπισε το James Webb. Η σύγκρουση γαλαξιών δημιούργησε μια κοσμική δομή που μοιάζει με το συμπαθητικό πτηνό. Ερευνητική ομάδα με τη βοήθεια του ισχυρότερου διαστημικού τηλεσκοπίου που έφτιαξε η ανθρωπότητα, του James Webb, εντόπισε ένα διαστημικό αντικείμενο με πρόσωπο κουκουβάγιας που φαίνεται να μας κοιτάζει από απόσταση μερικών δισ. ετών φωτός από εμάς.Πρόκειται για μια κοσμική δομή σχηματισμένη μέσω της εξαιρετικά ασυνήθιστης σύγκρουσης δύο σπάνιων δακτυλιοειδών γαλαξιών. Η δομή χρησιμεύει ως ένα φυσικό εργαστήριο όπου οι ερευνητές μπορούν να μελετήσουν πολλές από τις διαδικασίες που συνοδεύουν την εξέλιξη των γαλαξιών. Οι γαλαξίες έχουν διάφορα σχήματα, από στροβιλιζόμενες σπείρες όπως ο γαλαξίας μας μέχρι τον γαλαξία M82 που έχει σχήμα πούρου. Ένας ελαφρώς πιο ιδιόρρυθμος τύπος είναι οι δακτυλιοειδείς γαλαξίες, που σχηματίζονται όταν ένας μικρός γαλαξίας διασχίζει κατευθείαν ένα μεγαλύτερο γειτονικό του γαλαξία εκτινάσσοντας άστρα και αέριο μέσω κρουστικών κυμάτων σε έναν δακτύλιο γύρω από έναν κεντρικό πυρήνα.Οι δακτυλιοειδείς γαλαξίες είναι αρκετά σπάνιοι, αντιπροσωπεύοντας μόλις το 0,01% όλων των γαλαξιών που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής. Ακόμα πιο σπάνιο όμως είναι ένα ζεύγος δακτυλιοειδών γαλαξιών που ανιχνεύονται κατά τη σύγκρουση ακριβώς αυτό που είναι αυτή η κοσμική κουκουβάγια όπως περιγράφεται στη μελέτη της ερευνητικής ομάδας. Η ύπαρξη αυτής της κοσμικής δομής έχει ήδη επιβεβαιωθεί από μια άλλη ερευνητική ομάδα που ανίχνευσε ανεξάρτητα την ίδια γαλαξιακή σύγκρουση. H κοσμική δομή όπως την κατέγραψε το James Webb. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1978988/mia-diastimiki-koykoyvagia-entopise-to-james-webb/

Είναι πραγματικό ροκ συγκρότημα ή είναι δημιούργημα της Τεχνητής Νοημοσύνης; «Hold the Light«, μάλλον η καλύτερη σύνθεση των Velvet Sundown Σύμφωνα με το … ChatGPT, οι The Velvet Sundown δεν είναι ένα πραγματικό ροκ συγκρότημα, αλλά ένα εντυπωσιακό δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης, διότι: ● Η μπάντα εμφανίστηκε ξαφνικά τον Ιούνιο του 2025 στο Spotify με 400–850 χιλιάδες ακροατές, χωρίς καμία πραγματική ιστορία, συνέντευξη ή ζωντανές εμφανίσεις στο παρελθόν. ● Οι εικόνες των μελών (στο Spotify, Instagram, X) έχουν αναγνωριστεί ως προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης. ● Η πλατφόρμα Deezer έδειξε ότι τα τραγούδια τους είναι 100% δημιουργήματα τεχνητής νοημοσύνης ● Ο «εκπρόσωπος Andrew Frelon» παραδέχτηκε στο περιοδικό Rolling Stone ότι χρησιμοποίησαν το εργαλείο Suno για τη δημιουργία μουσικής και χαρακτήρισε το όλο εγχείρημα ως “art hoax” – μια σκόπιμη πρόκληση προς την μουσική βιομηχανία. ● Και στις 5 Ιουλίου 2025 «η ίδια η μπάντα» επιβεβαίωσε πως το όλο project είναι δημιούργημα της τεχνητής νοημοσύνης ως μια “καλλιτεχνική πρόκληση” για το πως αντιλαμβανόμαστε την ταυτότητα, την ιδιοκτησία και την δημιουργία στο διαδίκτυο. Διαβάστε σχετικά: AI claims and a hoax spokesman: Viral band confuses the world of music και How a Canadian’s AI hoax duped the media and propelled a ‘band’ to streaming success

Είναι δυνατή η ύπαρξη εξωγήινων από σκοτεινή ύλη ή σκοτεινή ενέργεια; Σήμερα γνωρίζουμε ότι η γνωστή μας ύλη από την οποία είμαστε φτιαγμένοι κι εμείς, αποτελεί μόνο το 5% περίπου του περιεχομένου του σύμπαντος. Το υπόλοιπο σύμπαν συνίσταται από 68% σκοτεινή ενέργεια και 27% σκοτεινή ύλη.Τίθεται λοιπόν το εξής εύλογο ερώτημα: Δεδομένου ότι, υπάρχει ζωή – τουλάχιστον στη Γη – φτιαγμένη από την κανονική ύλη, το 5% του σύμπαντος, γιατί να μην υπάρχει κάποια μορφή ζωής φτιαγμένη από το 95% του πλειοψηφικού και «σκοτεινού» περιεχομένου του;Καταφατική είναι η απάντηση που βρίσκουμε στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «Starplex», του Robert J. Sawyer, που κυκλοφόρησε το 1996. Εκεί ο ανθρώπινος εγωισμός καταρρακώνεται. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο: «Όχι μόνο δεν είμαστε στο κέντρο του σύμπαντος, αλλά δεν είμαστε καν από την ουσία που είναι φτιαγμένο το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος!» Στο Starplex περιγράφεται η ύπαρξη εξωγήινης ευφυούς ζωής φτιαγμένης από τεράστιες δομές σκοτεινής ύλης, η οποία κυριαρχεί στο σύμπαν.Προφανώς το «αν είναι δυνατόν να υπάρχουν μορφές ζωής από σκοτεινή ύλη ή σκοτεινή ενέργεια;» δεν μπορεί να απαντηθεί από μυθιστορήματα φαντασίας, έστω και επιστημονικής. Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται πως ούτε η επιστήμη μπορεί να το απαντήσει δεδομένου ότι, ακόμα και σήμερα, γνωρίζουμε πολύ λίγα για την σκοτεινή ύλη και ενέργεια. Τόσο λίγα που δεν έχουμε ιδέα περί τίνος πρόκειται. Βέβαια δεν είναι κακό, έστω και με αυτά τα ελάχιστα δεδομένα, να προσπαθήσει κανείς να δώσει κάποιες συγκεκριμένες απαντήσεις.Η βασική ιδιότητα της κανονικής ύλης που της επιτρέπει να σχηματίζει σύνθετες, δεσμευμένες, συσσωρευμένες δομές, είναι ο ηλεκτρομαγνητισμός. Το γεγονός ότι η ύλη που γνωρίζουμε, σχηματίζει γαλαξίες, άστρα, πλανήτες, μόρια και όλες τις μορφές ζωής που γνωρίζουμε, οφείλεται στο ότι συνίσταται από βαρείς, θετικά φορτισμένους ατομικούς πυρήνες, που αποτελούνται από πρωτόνια και νετρόνια, και ελαφρά, αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια, τα οποία μπορούν να σχηματίσουν δεσμευμένες καταστάσεις (άτομα και ιόντα) με τους ατομικούς πυρήνες. Επιπλέον αυτά τα δύο βασικά είδη φορτισμένων σωματιδίων, πυρήνες και ηλεκτρόνια, δημιουργούν ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά και με το φως. Γι αυτό η κανονική ύλη μπορεί να σχηματίσει δεσμευμένες καταστάσεις, όπως τα άτομα. Μπορεί να απορροφήσει φως, να ιονιστεί ή να μεταβεί σε διεγερμένες καταστάσεις και να επανεκπέμψει φως. Τα άτομα μπορούν να συνδεθούν και να σχηματίσουν μόρια κι ακόμη πιο πολύπλοκες δομές. Η κανονική ύλη μπορεί επίσης να καταρρεύσει, εκπέμποντας ενέργεια με τη μορφή φωτός. Τι μπορούμε να πούμε για την σκοτεινή ύλη. Σίγουρα, δεν έχει τέτοιες ιδιότητες. Όσον αφορά την σκοτεινή ύλη μέχρι σήμερα υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα: ● πόσα είδη σωματιδίων σκοτεινής ύλης υπάρχουν, κι αν υπάρχουν, ποιά είναι τα χαρακτηριστικά τους; ● υπάρχουν «σκοτεινές ιδιότητες» όπως η σκοτεινή ακτινοβολία, αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν μόνο μεταξύ σωματιδίων σκοτεινής ύλης; ● μήπως η σκοτεινή ύλη δεν είναι σωματίδια, αλλά καποιο είδος σκοτεινού ρευστού με μάζα; Η μόνη σημαντική πληροφορία που έχουμε για την σκοτεινή ύλη προέρχεται έμμεσα από τις βαρυτικές της αλληλεπιδράσεις στο σύμπαν. Οι αστρονόμοι κατάφεραν να δουν πώς η σκοτεινή ύλη κάμπτει τον ιστό του διαστήματος και να προσδιορίσουν ένα τεράστιο ποσό της σκοτεινής ύλης από τις παρατηρήσεις: του φαινομένου βαρυτικών φακών, της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, των δομών μεγάλης κλίμακας του σύμπαντος, των βαρυονικών ακουστικών ταλαντώσεων κ.λπ. Διαπιστώνουν ότι η σκοτεινή ύλη είναι απίστευτα συνεπής με το να αλληλεπιδρά μόνον βαρυτικά με την γνωστή ύλη και τον εαυτό της. Δεν εμφανίζει άλλου είδους αλληλεπιδράσεις (ηλεκτρομαγνητικές ή πυρηνικές ασθενείς/ισχυρές αλληλεπιδράσεςις) ούτε με τον εαυτό της. Οι προσομοιώσεις, ειδικά σε μεγάλες κοσμικές κλίμακες, δείχνουν με βεβαιότητα ότι η σκοτεινή ύλη πρέπει: ● να γεννήθηκε ψυχρή ή να κινείται αργά σε σύγκριση με την ταχύτητα του φωτός, ακόμη και στους πρώιμους κοσμικούς χρόνους, ● να συσσωρεύεται όχι μόνο σε γιγάντιες δομές που μοιάζουν με άλω, αλλά που ενσωματώνουν μέσα τους ένα μεγάλο σύνολο παρόμοιων δομών, ● να είναι ανίκανη να αποβάλει σημαντική ποσότητα της ορμής και της στροφορμής της, καθώς παραμένει διάχυτη και δεν έχει καταρρεύσει με κανένα μετρήσιμο τρόπο, ακόμη και μετά από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Ίσως η πιο εντυπωσιακή ‘ιδιότητα’ της σκοτεινής ύλης είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα, παρά τις ατέρμονες αναζητήσεις με απίστευτα ευαίσθητους ανιχνευτές, δεν μπορέσαμε ποτέ να την εντοπίσουμε άμεσα. Δεν έχουμε δει ποτέ σκοτεινή ύλη να απορροφά ή να εκπέμπει φως. Δεν την έχουμε δει ποτέ να απορροφάται ή να εκπέμπεται από οποιοδήποτε κβάντο γνωστής (κανονικής) ύλης. Δεν την έχουμε δει ποτέ να συγκρούεται και να μεταφέρει ορμή σε ένα σωματίδιο κανονικής ύλης. Δεν την έχουμε δει ποτέ να δημιουργεί οποιαδήποτε υπογραφή στο εργαστήριο που να υποδεικνύει ότι πρόκειται για ένα σωματίδιο σκοτεινής ύλης. Όλες οι προσπάθειες άμεσης ανίχνευσής της παραμένουν άγονες.Θα μπορούσε λοιπόν να πει κάποιος πως είναι απίθανο η σκοτεινή ύλη να συνδέεται για να σχηματίσει μια δεσμευμένη δομή οποιουδήποτε τύπου. Ότι δεν πρέπει να υπάρχουν σκοτεινά άτομα, σκοτεινοί πλανήτες, σκοτεινά άστρα ή σκοτεινά όντα.Μήπως η σκοτεινή ύλη αλληλεπιδρά με κάποιον τρόπο που προς το παρόν δεν γνωρίζουμε; Μπορεί, αλλά η απλούστερη ερμηνεία των παρατηρήσεων δεν απαιτεί κάτι τέτοιο. Αντίθετα, ενώ η κανονική ύλη και η σκοτεινή ύλη αναμένεται να αλληλεπιδρούν βαρυτικά, η κανονική ύλη μπορεί να κάνει πράγματα που η σκοτεινή ύλη δεν μπορεί, όπως: να καταρρέει βαρυτικά, να εκπέμπει θερμότητα (και να ψύχεται), να σχηματίζει άστρα, να υφίσταται πυρηνική σύντηξη, να αλληλεπιδρά με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.Έτσι, φαίνεται πραγματικά απίθανο να υπάρχει κάποιου είδους «σκοτεινή, έξυπνη ζωή». Η ζωή, όπως την γνωρίζουμε, απαιτεί τουλάχιστον μεταβολισμό και ικανότητα αναπαραγωγής. Η ευφυής ζωή απαιτεί πολλά περισσότερα: την ικανότητα να αξιοποιείς την ενέργεια, να χρησιμοποιείς εργαλεία και να αναπτύσσεις τεχνολογία – κι αν θέλουμε να πάμε ένα βήμα παραπέρα, υποθέτοντας έναν εξωγήινο πολιτισμό φτιαγμένο από σκοτεινά «πράγματα» – θα έπρεπε να μπορεί να ταξιδεύει από το ένα μέρος στο άλλο με τη δική του ισχύ. Η σκοτεινή ύλη, με βάση όσα είναι γνωστά γι’ αυτήν, ακόμα κι αν έχει κάποια πολύ αδύναμη μορφή αλληλεπίδρασης με τον εαυτό της, μάλλον δεν μπορεί να κάνει τίποτα από αυτά.Και όσον αφορά την σκοτεινή ενέργεια; Η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Η σκοτεινή ύλη, τουλάχιστον έχει την ικανότητα να συσσωρεύεται λόγω της μη μηδενικής μάζας ηρεμίας της (για την ακρίβεια, η συμπεριφορά της συνάδει με την ύπαρξη μη μηδενικής μάζας ηρεμίας). Αλλά η σκοτεινή ενέργεια, δεν διαθέτει μάζα ηρεμίας και συμπεριφέρεται σαν να είναι μια μορφή ενέργειας εγγενής στον ίδιο τον κενό χώρο. Δεν συσσωρεύεται, δεν έχει ανομοιογένειες, δεν είναι περισσότερο (ή λιγότερο) συσσωματωμένη όπου υπάρχει κανονική και σκοτεινή ύλη. Αντίθετα, συμπεριφέρεται σαν να είναι απολύτως ομοιόμορφη προς όλες τις κατευθύνσεις και θέσεις, και δεν φαίνεται να αλληλεπιδρά με κανέναν άλλο τρόπο.Γι αυτό, οποιοδήποτε σενάριο όπου οι εξωγήινοι είναι φτιαγμένοι από σκοτεινή ύλη προς το παρόν αφήνεται στους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας.Και οι εξωγήινοι που πιθανόν μας επισκέφθηκαν, όπως αναφέρουν οι αυτόπτες μάρτυρες των αγνώστου ταυτότητας αντικειμένων ή UFO; Είμαστε 100% βέβαιοι ότι τα UFO δεν μπορεί να είναι φτιαγμένα ούτε από σκοτεινή ύλη ούτε από σκοτεινή ενέργεια για έναν απλούστατο λόγο: έχουν παρατηρηθεί άμεσα! Τα ακλόνητα πειραματικά και παρατηρησιακά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια δεν μπορούν να αλληλεπιδράσουν με την κανονική ύλη (και το φως), και τα ήδη παρατηρηθέντα UFO εκπέμπουν ξεκάθαρα φως με τρόπο που αποκλείει οποιαδήποτε πιθανή εξήγηση να είναι από σκοτεινή ύλη/ενέργεια. Ότι κι αν είναι, σίγουρα δεν είναι φτιαγμένα από τα «σκοτεινά πράγματα». διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες: Could there be dark matter aliens out there? – https://bigthink.com/starts-with-a-bang/dark-matter-aliens