Δροσος Γεωργιος

Ελληνικοί μικροδορυφόροι στο Διάστημα: Η εταιρεία EMTECH που ανέλαβε την αποστολή μιλά στη «N» Η αποστολή Hellenic Space Dawn γίνεται σε συνεργασία με την ESA.Τον περασμένο Μάρτιο υπογράφηκε σύμβαση 4 εκατομμυρίων ευρώ με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και το Ελληνικό Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Μετά από ανοιχτή πρόσκληση και διαδικασία αξιολόγησης, η ελληνική εταιρεία ανάπτυξης διαστημικών τεχνολογιών EMTECH ανέλαβε τον συντονισμό μιας αποστολής με την ονομασία Hellenic Space Dawn (HSD) που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την εκτόξευση και τη λειτουργία δύο μικρού μεγέθους ελληνικών δορυφόρων (HELIOS& SELENE CubeSats).Η EMTECH έχει σχηματίσει κοινοπραξία που αποτελείται από πέντε ελληνικές εταιρείες εξειδικευμένες στο Διάστημα, τρία ακαδημαϊκά ιδρύματα και έναν αριθμό Ελλήνων προμηθευτών όπου όλοι μοιράζονται ένα κοινό όραμα: να οδηγήσουν την Ελλάδα για πρώτη φορά να εισέλθει στην νέα εποχή της διαστημικής τεχνολογίας και εξερεύνησης, σχεδιάζοντας, αναπτύσσοντας και λειτουργώντας τους πρώτους ελληνικούς δορυφόρους.Κύριος στόχος του έργου είναι να διασφαλίσει την λειτουργικότητα σε περιβάλλον τροχιάς πλήθους ελληνικών διαστημικών τεχνολογιών και πνευματικής ιδιοκτησίας, όσον αφορά τόσο το διαστημικό όσο και το επίγειο τμήμα, και προφανώς την ενίσχυση της εμπειρίας και των δεξιοτήτων του ελληνικού διαστημικού οικοσυστήματος. Η αποστολή O στόχος της αποστολής προσανατολίζεται σε δύο άξονες. Σύμφωνα με τον πρώτο, το σμήνος των δύο δορυφόρων υποστηριζόμενο από το επίγειο κέντρο ελέγχου της αποστολής και το τμήμα δεδομένων ωφέλιμου φορτίου, θα υποστηρίξει εφαρμογές γεο-παρατήρησης, όπως ανίχνευση πλοίων, παράκτιες πλημμύρες και κατολισθήσεις, γεωργία, δασοκομία, φωτορύπανση και παρακολούθηση της χρήσης γης (αστικές αλλαγές, χαρτογράφηση έκτακτης ανάγκης) με τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά: απόκριση σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (μέσα σε μερικά λεπτά), υψηλό ποσοστό επανάληψης αποτύπωσης πεδίου (5 καταγραφές/ημέρα/δορυφόρο από τον χώρο της Ελλάδας), υψηλή ανάλυση εικόνων (16 μέτρα) και δυνατότητα επεξεργασίας εικόνας πάνω στον δορυφόρο (on-board/EDGE).Στο δεύτερο άξονα, το σμήνος θα πραγματοποιήσει διεξοδικά πειράματα οπτικών επικοινωνιών τεχνολογίας λέιζερ, τόσο μεταξύ δορυφόρου και σταθμού εδάφους, όσο και μεταξύ των δορυφόρων, κάτι που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί σε παγκόσμια κλίμακα με μικροδορυφόρους (CubeSat).Για την αποστολή αυτή, το παρόν και το μέλλον της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας μίλησε στο Naftemporiki.gr ο κ. Νικόλαος-Αντώνιος Λιβανός, ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της EMTECH. Τι ώθησε την EMTECH SPACE να ασχοληθεί με τον τομέα μικροδορυφόρων; Η ΕΜΤΕCH ασχολείται με έργα διαστημικής από το 2009, σε συνεργασίες με μεγάλους πελάτες όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος, η AIRBUS, η THALES ALENIA SPACE, κ.α. Μέχρι πριν 2-3 χρόνια το κύριο ενδιαφέρον μας ήταν σε σχέση με μεγάλα διαστημικά προγράμματα και Ευρωπαϊκές διαστημικές αποστολές, κάτι που αναφέρεται ως institutional space market. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η συμμετοχή μας ήταν σε μικρά τμήματα των προγραμμάτων, σαν υποκατασκευαστές, όπως για παράδειγμα σε συστήματα προσομοίωσης, συστήματα μέτρησης και μοντελοποίησης μαγνητικών πεδίων συσκευών, κ.α. Τελευταία, η στρατηγική μας έχει στραφεί στο πως οι υπηρεσίες και τα προϊόντα μας θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στην σχετικά νέα αγορά των νανο και μίκρο-δορυφόρων. Οι αποστολές αυτές είναι πολύ μικρού κόστους και συνεπώς μεγάλου ρίσκου και θεωρήσαμε λοιπόν ότι εργαλεία που χρησιμοποιούνται και σε μεγάλες αποστολές ενδεχομένως να είναι πολύτιμα στη μείωση του ρίσκου, χωρίς όμως να αυξάνουν ιδιαίτερα το συνολικό κόστος. Η αποστολή Hellenic Space Dawn είναι μια εξαιρετική περίπτωση για τον πειραματισμό στη χρήση των τεχνολογιών αυτών, προσδοκώντας να μας οδηγήσει σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες χρήσιμες στην αγορά των μικροδορυφόρων. Ποια θα είναι αποστολή των δύο δορυφόρων; Η αποστολή έχει σαν κύριο αντικείμενο τον έλεγχο καλής λειτουργίας και την πιστοποίηση διαφόρων Ελληνικών διαστημικών τεχνολογικών, όπως συστήματα ηλεκτρονικών και μονάδων υπολογισμών υψηλής απόδοσης, εργαλείων λογισμικού για προσομοιώσεις, κ.α., καθώς επίσης και εφαρμογών επεξεργασίας δεδομένων και γεοεπισκόπισης, τόσο στο διάστημα, όσο και σε επίγειους σταθμούς. Οι τεχνολογίες αυτές θα χρησιμοποιηθούν σε μια διαστημική αποστολή με νανοδορυφόρους (CubeSats) έχοντας δύο βασικούς άξονες. Σύμφωνα με τον πρώτο, το σμήνος των δύο δορυφόρων υποστηριζόμενο από το επίγειο κέντρο ελέγχου της αποστολής και το τμήμα δεδομένων ωφέλιμου φορτίου, θα υποστηρίξει εφαρμογές γεο-παρατήρησης, όπως ανίχνευση πλοίων, παράκτιες πλημμύρες και κατολισθήσεις, γεωργία, δασοκομία, φωτορύπανση και παρακολούθηση της χρήσης γης (αστικές αλλαγές, χαρτογράφηση έκτακτης ανάγκης) με τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά: απόκριση σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (μέσα σε μερικά λεπτά), υψηλό ποσοστό επανάληψης αποτύπωσης πεδίου (5 καταγραφές/ ημέρα/ δορυφόρο από τον χώρο της Ελλάδας), υψηλή ανάλυση εικόνων (16 μέτρα) και δυνατότητα επεξεργασίας εικόνας πάνω στον δορυφόρο (on-board/EDGE). Στο δεύτερο άξονα, το σμήνος θα πραγματοποιήσει διεξοδικά πειράματα οπτικών επικοινωνιών τεχνολογίας λέιζερ, τόσο μεταξύ δορυφόρου και σταθμού εδάφους, όσο και μεταξύ των δορυφόρων, κάτι που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί σε παγκόσμια κλίμακα με μικροδορυφόρους (CubeSat). Ποια είναι τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά των δύο μικροδορυφόρων που θα κατασκευάσετε και ποιες οι τεχνολογίες και συστήματα τους που ξεχωρίζουν; Τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά των δύο πανομοιότυπων δορυφόρων είναι: διαστάσεις 8U, συστήματα RF επικοινωνίας X-band και S-band, οπτικό σύστημα επικοινωνίας με laser, κάμερα με ανάλυση περίπου 15-20 μέτρα, δυνατότητα επεξεργασίας εικόνας πάνω στους δορυφόρους, και σύστημα καθορισμού και ελέγχου θέσης και στόχευσης της τάξης 0,1 μοίρας. Τα συστήματα που ξεχωρίζουν είναι η μονάδα επεξεργασίας υψηλής απόδοσης που έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από την Ελληνική εταιρεία Integrated Systems Development (ISD S.A.), καθώς επίσης και το σύστημα laser επικοινωνίας που έχει αναπτυχθεί από Ευρωπαϊκή εταιρεία και προς το παρόν δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε κάποια πραγματική αποστολή. Πόσο εύκολο ήταν να σχεδιάσετε και να οργανώσετε την πρόταση σας αλλά και να γίνει τελικά σε εσάς η ανάθεση της αποστολής; Ποια τεχνικά, γραφειοκρατικά ή άλλους είδους εμπόδια είχατε να ξεπεράσετε; Ο σχεδιασμός και η οργάνωση μιας πρότασης αυτού το επιπέδου είναι ιδιαίτερα απαιτητικός. Αυτό οφείλεται τόσο στο επίπεδο πολυπλοκότητας από πλευράς τεχνικών και τεχνολογικών δυσκολιών, όσο και στο ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα από την ανακοίνωση του προγράμματος μέχρι την ημερομηνία υποβολής, που ήταν περίπου 2 μήνες. Ωστόσο η συνεργασία μας με ιδιαίτερα έμπειρους φορείς σε προγράμματα διαστημικής, τέσσερις ελληνικές εταιρείες και τρία πανεπιστήμια, δημιούργησε εποικοδομητικές και παραγωγικές συνθήκες, με μεγάλη συμπληρωματικότητα, σε όλους τους τεχνολογικούς τομείς που απαιτούνται σε τέτοιες περίπλοκες περιπτώσεις, όπως συστήματα ηλεκτρονικών διαστημικής πιστοποίησης, λογισμικό, μηχανολογικούς σχεδιασμούς, επίγειους σταθμούς ελέγχου και επικοινωνίας, κ.α.Έχουμε την τιμή να ηγούμαστε μιας ισχυρής συνεργασίας με τις ακόλουθες ελληνικές ΜΜΕ και ερευνητικούς/ακαδημαϊκούς φορείς: Η Integrated Systems Development (ISD S.A.) είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των ωφέλιμων φορτίων (payloads), θα παρέχει μικροηλεκτρονικά ολοκληρωμένα κυκλώματα και μονάδες επεξεργασίας EDGE υψηλής απόδοσης και θα διαχειριστεί τις κρίσιμες διεργασίες AIT/AIV. · Η HERON Engineering είναι υπεύθυνη για όλες τις μηχανολογικές πτυχές της αποστολής. · Η LEO Photonics θα εμπλακεί στην ανάπτυξη διαστημικών συστημάτων οπτικής επικοινωνίας λέιζερ. · Η Geosystems Hellas θα αναπτύξει όλες τις εφαρμογές Earth Observation και το Payload Data Ground Segment. · Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης θα παρέχει τεχνογνωσία σε προσομοιώσεις συστημάτων και σε αποστολές CubeSat. · Το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών θα διασφαλίζει την υψηλή απόδοση της on-board επεξεργασίας συμπίεσης εικόνας μέσω αλγορίθμων. · Η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων θα συμβάλει στην προσομοίωση των πειραμάτων οπτικής επικοινωνίας laser. Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα της αποστολής; Το χρονοδιάγραμμα της αποστολής συνοψίζεται σε ανάπτυξη των υποσυστημάτων μέχρι το καλοκαίρι του 2024, στη συνέχεια η ολοκλήρωση τους συστήματος και ο εξαντλητικός έλεγχος μέχρι το τέλος του 2024, ενώ η εκτόξευση προγραμματίζεται για τα μέσα του 2025. Το σμήνος των δορυφόρων θα είναι σε τροχιά για τουλάχιστο 3 χρόνια, ωστόσο τα βασικά πειράματα θα διαρκέσουν περίπου 6 μήνες, οπότε και είμαστε υποχρεωμένοι να παραδώσουμε τα τελικά αποτελέσματα σύμφωνα με την πρότασή μας. Ωστόσο θα αναζητήσουμε περαιτέρω χρηματοδότηση, είτε εσωτερικά από τις εταιρείες που συμμετέχουν, είτε από εξωτερικούς φορείς, έτσι ώστε να υποστηρίξουμε λειτουργία τουλάχιστον για τα υπόλοιπα 2.5 χρόνια, όπου θα βρίσκονται σε τροχιά οι δορυφόροι. Ποια είναι τα επόμενα σχέδια της εταιρείας; Βρίσκεστε στη διαδικασία υλοποίησης ή εκπόνησης κάποιων προγραμμάτων/αποστολών; Η εταιρεία μας βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μια σχετικά γρήγορη ανάπτυξη, της τάξης του 30% σε ετήσια βάση, κάτι που αναμένουμε να συνεχίσει και για τα επόμενα δύο χρόνια. Μέχρι στιγμής η εταιρεία έχει χρηματοδοτήσει την ανάπτυξή της μέσω ιδίων κεφαλαίων και επανεπένδυσης κερδών, ωστόσο προσδοκούμε σε μελλοντική χρηματοδότηση και από εξωτερικούς φορείς, με στόχο την περαιτέρω γρήγορη ανάπτυξη.Έχουμε αναπτύξει πλήθος συνεργασιών με μεγάλες εταιρείες της Ευρώπης σε σχέση με διαστημικές αποστολές και άλλα σχετικά ερευνητικά προγράμματα, ενώ την παρούσα φάση εργαζόμαστε στις αποστολές Space Rider, CRISTAL και Mars Sample Return. Η εταιρεία μας, εκτός από υπηρεσίες, είναι έτοιμη να λανσάρει στην αγορά και μια σειρά προϊόντων για μετρήσεις και μοντελοποίηση μαγνητικών πεδίων που χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές μαγνητικού καθαρισμού διαστημοπλοίων και δορυφόρων, με εν δυνάμει πελάτες τόσο σε περιπτώσεις μεγάλων διαστημικών αποστολών, όσο και μικρο-δορυφόρων. Η αλήθεια είναι ότι αν και υπάρχουν πολλές ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται και μάλιστα για πολλά χρόνια στον διαστημικό τομέα αυτή η επιστημονική/επιχειρηματική κοινότητα είναι κατά βάση άγνωστη στην κοινή γνώμη. Πώς θα χαρακτηρίζατε το επίπεδο της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας σήμερα; Η ελληνική διαστημική βιομηχανία σήμερα έχει δημιουργήσει τη βάση για μια ισχυρή ανάπτυξη, τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει πλήθος εταιρειών που συμμετέχει σε διαστημικές αποστολές, τόσο σε τεχνολογίες upstream, δηλαδή αυτές που υποστηρίζουν το σχεδιασμό, και την κατασκευή διαστημοπλοίων και δορυφόρων και των σχετικών επίγειων τεχνολογιών υποστήριξης, όσο και downstream, δηλαδή αυτές που υποστηρίζουν επεξεργασία δεδομένων και παραγωγή προϊόντων χρήσιμων στην καθημερινή μας ζωή. Εκτός από τις εταιρείες, υπάρχει και πλήθος ακαδημαϊκών φορέων που συμμετέχουν σε έργα έρευνας και ανάπτυξης, ενώ έχουν διαμορφώσει προγράμματα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών διαστημικής και σε συνεργασία με τη βιομηχανία, έχει δημιουργηθεί ένα σημαντικό Ελληνικό οικοσύστημα διαστημικής, που συντονίζεται τόσο από το si-cluster, το ελληνικό cluster διαστημικής, όσο και τον σύνδεσμο της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας (ΕΒΙΔΙΤΕ). Είναι ιδιαίτερα σημαντική και η συνεργασία που υπάρχει με τους κρατικούς φορείς, δηλαδή το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ) και το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης με στόχο να διαμορφωθεί μια Εθνική στρατηγική διαστήματος. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1528968/ellinikoi-mikrodoryforoi-sto-diastima-i-etaireia-emetch-poy-anelave-tin-apostoli-mila-sti-n/

Πετυχημένη δοκιμή του προηγμένου drone που θα εξερευνήσει τον Τιτάνα (βίντεο) Το Dragonfly θα πραγματοποιήσει σύνθετες αποστολές στο δορυφόρο του Κρόνου.Ο Κρόνος διαθέτει περισσότερους από 80 δορυφόρους και γνωρίζουμε ότι ο μεγαλύτερος εξ αυτών είναι ο Τιτάνας. Οι διάφορες παρατηρήσεις και οι αποστολές εξερεύνησης του δορυφόρου με κυριότερη την αποστολή Cassini αποκάλυψαν ότι ο Τιτάνας βρίσκεται σε μια γεωατμοσφαιρική κατάσταση παρόμοια με αυτή που πιστεύεται ότι βρισκόταν η Γη στην βρεφική της ηλικία. Για αυτόν τον λόγο ο Τιτάνας αποτελεί πλέον μόνιμο στόχο μελέτης αφού από την μια πλευρά μπορούμε να μάθουμε στοιχεία για την εξέλιξη του πλανήτη μας αλλά παράλληλα ενδέχεται να έχουν αναπτυχθεί στον δορυφόρο κάποιες μορφές ζωής.Η NASA οργανώνει μια αποστολή εξερεύνησης του Τιτάνας στην οποία θα πάρει μέρος και ένα drone πολύ πιο προηγμένο από το drone που έχει στείλει στον Άρη. To drone έχει λάβει την ονομασία Dragonfly, διαθέτει οκτώ έλικες και κινείται χάρη σε ενέργεια από ραδιοϊσότοπα. Το Dragonfly θα εκμεταλλεύεται την πυκνή ατμόσφαιρα του Τιτάνα για να επισκέπτεται πολλαπλούς προορισμούς, προσεδαφιζόμενο σε ασφαλείς ζώνες και μετά πλοηγούμενο προσεκτικά σε πιο δύσκολες για εξερεύνηση περιοχές.Το drone θα κινείται πετώντας από το ένα σημείο στο άλλο, σε μια σειρά «αλμάτων», με τους σχεδιαστές του να εμπνέονται για την ονομασία του από τη λιβελούλα, με τα διπλά της φτερά, που πετά επίσης με παρόμοιο τρόπο. Η NASA ανακοίνωσε ότι πραγματοποίησε μια πετυχημένη αποστολή του Dragonfly. Η πυκνή ατμόσφαιρα και η χαμηλή βαρύτητα του Τιτάνα κάνουν τις πτήσεις σημαντικά πιο εύκολες από ό,τι στη Γη, κάτι που συνεπάγεται μεγάλες δυνατότητες για το Dragonfly που θα τροφοδοτείται με ενέργεια από μια θερμοηλεκτρική γεννήτρια ραδιοϊσότοπων καθώς αν και στην επιφάνεια του Τιτάνα φτάνει αρκετό ηλιακό φως για να υπάρχει ορατότητα δεν επαρκεί για να μπορεί ένα σκάφος να κινείται με ηλιακή ενέργεια.Στην κάθε στάση του το Dragonfly θα λαμβάνει δείγματα εδάφους και ατμόσφαιρας με μια σειρά επιστημονικών οργάνων, που θα μελετούν το περιβάλλον του φεγγαριού και θα διερευνούν τη χημεία του, αναζητώντας παράλληλα ίχνη που θα μπορούσαν να υποδεικνύουν μορφές ζωής που βασίζονται στο νερό ή τους υδρογονάνθρακες. Τα ευρήματα αυτής της αποστολής αναμένονται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αφού κάποιες μελέτες υποδεικνύουν τον Τιτάνα ως πιθανό προορισμό δημιουργίας αποικιών εκεί και μάλιστα σύμφωνα με τους θιασώτες αυτής της ιδέας οι αποικίες αυτές θα μπορούν να φιλοξενήσουν δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατ. ανθρώπους. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1528610/petychimeni-dokimi-toy-proigmenoy-drone-poy-tha-exereynisei-ton-titana-vinteo/

Η κολασμένη Ιώ αποκαλύπτεται σε… φρέσκες κοντινές εικόνες της αποστολής Juno (βίντεο) Η Ιώ όπως την κατέγραψε πριν λίγες μέρες το σκάφος Juno. πηγή φωτό (NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Brian Swift © CC BY) Το σκάφος πλησίασε την τελευταία εβδομάδα τον γεμάτο ηφαίστεια δορυφόρο.Η Ιώ είναι ο τρίτος σε μέγεθος δορυφόρος του Δία. Είναι το γεωλογικά πιο δραστήριο σώμα στο Ηλιακό μας σύστημα. Εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, ηφαίστεια εκρήγνυνται αδιάκοπα εκτοξεύοντας κολοσσιαίες ποσότητες πυρακτωμένων υλικών σε ύψος εκατοντάδων χλμ. Η Ιώ αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο του Δία και εκτός από τα πυρακτωμένα υλικά εκτοξεύει φορτισμένα σωματίδια τα οποία παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο του Δία προκαλώντας υψηλής έντασης σέλας.Το σκάφος της αποστολής Juno που εξερευνά το Δία και τα φεγγάρια του από το 2016 πλησίασε σε κοντινή απόσταση την Ιω την τελευταία εβδομάδα και κατέγραψε μια σειρά από νέες λεπτομερείς εικόνες του δορυφόρου οι οποίες αναμένεται να βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τα διάφορα φαινόμενα που συντελούνται σε αυτόν τον κολασμένο κυριολεκτικά κόσμο του ηλιακού μας συστήματος. Γεωλογικά η Ιώ είναι το πιο δραστήριο σώμα στο Ηλιακό μας σύστημα επειδή βρίσκεται αιχμαλωτισμένη σε μια βαρυτική παγίδα ανάμεσα στο Δία και τους γειτονικούς δορυφόρους Ευρώπη, Γανυμήδη και Καλλιστώ, που την έλκουν από διαφορετικές συνεχώς γωνίες. Μέσα σ’ αυτές τις παλιρροϊκές δυνάμεις η επιφάνεια του εδάφους της Ιούς ανεβοκατεβαίνει συνεχώς. Οι παλίρροιες θερμαίνουν το εσωτερικό της λιώνοντας τους βράχους, που μαζί με θειούχα αέρια ξεπετάγονται στην επιφάνεια με βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις. Ορισμένα από τα 400 ενεργά ηφαίστειά της εκτοξεύουν τα πυρακτωμένα τους υλικά σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων, ενώ καπναγωγοί διοξειδίου του θείου απελευθερώνονται από το εσωτερικό και ανερχόμενοι παγώνουν και πέφτουν πάλι στο έδαφος σαν όμορφο χρωματιστό χιόνι. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1528193/i-kolasmeni-io-apokalyptetai-se-freskes-kontines-eikones-tis-apostolis-juno-vinteo/

Στολές με ηλεκτρικό πεδίο προστασίας από τη σεληνιακή σκόνη φτιάχνει η NASA. Οι νέες στολές θα προστατεύουν τους αστροναύτες από τη σκόνη της Σελήνης. πηγή φωτό (NASA) Στόχος η προστασία των αστροναυτών από το επικίνδυνο υλικό.Η ανθρωπότητα ετοιμάζεται πυρετωδώς να επιστρέψει στη Σελήνη με την NASA έχει ανακοινώσει μια επανδρωμένη αποστολή στην επιφάνεια του φυσικού μας δορυφόρου στα τέλη του 2025. Ένα από τα εμπόδια που καλείται η αμερικανική αλλά και οι υπόλοιπες διαστημικές υπηρεσίες και ιδιωτικές εταιρείες που αναμένεται να στείλουν ανθρώπους στο φεγγάρι τα επόμενα χρόνια είναι η σκόνη που καλύπτει τον ερημικό κόσμο της Σελήνης. Η σκόνη αυτή είναι ιδιαίτερα κολλώδης αλλά και ταυτόχρονα διαβρωτική προκαλώντας διάφορα προβλήματα σε ότι ακουμπά και στην περίπτωση των στολών των αστροναυτών η σκόνη αυτή μπορεί να προκαλεί ζημιές που να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των αστροναυτών.Ερευνητές του Πανεπιστημίου Ειρηνικού Χαβάης (HPU) έλαβαν μια χρηματοδότηση από την NASA για αναπτύξουν μια τεχνολογία ή πιο σωστά υλικά τα οποία θα ενσωματώνονται στις στολές των αστροναυτών που θα ταξιδέψουν στη Σελήνη τα επόμενα χρόνια και θα διαθέτουν ηλεκτροστατικές ιδιότητες ώστε να απωθούν τη σεληνιακή σκόνη.Η νέα τεχνολογία ονομάζεται LiqMEST (Liquid Metal Electrostatic Protective Textile) και είναι ένα ύφασμα υγρών μετάλλων με ηλεκτροστατικές ιδιότητες που εκτός από την προστασία από την σκόνη θα προσφέρει επίσης μεγαλύτερη άνεση στις κινήσεις των αστροναυτών αφού είναι πιο εύκαμπτο από τα υλικά από τα οποία κατασκευάζονται οι συμβατικές στολές αστροναυτών.«Όταν ενεργοποιείται δημιουργεί ένα ηλεκτρικό πεδίο που απωθεί τη σεληνιακή σκόνη, εμποδίζοντας τη σκόνη να προσκολληθεί. Αυτή η στρατηγική μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε διαστημικές στολές όσο και σε υφασμάτινα καλύμματα για σεληνιακό εξοπλισμό κατά τη διάρκεια αποστολών σε φεγγάρι» λέει Αρίφ Ραχμάν καθηγητής μηχανικής στο HPU, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1527663/stoles-me-ilektriko-pedio-prostasias-apo-ti-seliniaki-skoni-ftiachnei-i-nasa/

Λύθηκε το μυστήριο με το φως της πρώτης Υπερ-Γης (βίντεο) Καλλιτεχνική απεικόνιση της Υπερ Γης 55 Cancri e. πηγή φωτό (NASA) Στον εξωπλανήτη ηφαίστεια φτιάχνουν ατμόσφαιρα που εξαφανίζεται και δημιουργείται εκ νέουΈνας από τους πλέον κοινούς τύπους πλανητών στο Σύμπαν είναι πλανήτες με μάζα 2-10 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης. Σχεδόν όλα τα πλανητικά συστήματα που έχουν εντοπιστεί διαθέτουν τουλάχιστον ένα τέτοιο πλανήτη ο οποίος έλαβε από την επιστημονική κοινότητα την ονομασία «Υπερ-Γη» ή «Υπερ-Γαία».Η πρώτη Υπερ-Γη ανακαλύφθηκε το 2004 σε απόσταση 40 ετών φωτός από τον πλανήτη μας στο δυαδικό σύστημα 55 Cancri (σύστημα με δύο άστρα) όπου έχουν εντοπιστεί συνολικά πέντε εξωπλανήτες. Η Υπερ-Γη έλαβε την ονομασία 55 Cancri e και είναι ένας βραχώδης πλανήτης με μάζα οκτώ φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης. Βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από το μητρικό του άστρο με αποτέλεσμα να ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από αυτό σε μόλις 17 ώρες, ένα γήινο έτος δηλαδή είναι μικρότερο από 24 ώρες σε αυτόν τον πλανήτη.Η εγγύτητα του στο άστρο του προκαλεί στον 55 Cancri e διάφορα έντονα και ακραία κοσμικά και γεωατμοσφαιρικά φαινόμενα και φυσικά πρόκειται για ένα από τους αποκαλούμενους κολασμένους κόσμους του Σύμπαντος αφού οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στην πλευρά που βλέπει το άστρο είναι περίπου 2,5 χιλιάδες βαθμού Κελσίου και η σκοτεινή του πλευρά βιώνει θερμοκρασίες περίπου 1,130 βαθμών Κελσίου. Από την στιγμή που εντοπίστηκε ο 55 Cancri e οι επιστήμονες εντοπίζουν μυστηριώδες εκπομπές φωτός που προέρχονται από αυτόν την προέλευση των οποίοων δεν μπορούν να εξηγήσουν μέχρι σήμερα. Κατά την τροχιακή του κίνηση ο εξωπλανήτης εκπέμπει στο ορατό φάσμα άλλες φορές πολύ ισχυρό φως και άλλες φορές δεν εκπέμπει καθόλου φως ενώ και στο υπέρυθρο φάσμα η ακτινοβολία του πλανήτη έχει διακυμάνσεις.Ερευνητική ομάδα με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κορνέλ στις ΗΠΑ πραγματοποίησε μια μελέτη στην οποία αναφέρεται ότι η εξήγηση του μυστηριώδους φαινομένου σχετίζεται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα του 55 Cancri e. Σύμφωνα με τους ερευνητές τα ηφαίστεια στον εξωπλανήτη ενεργοποιούνται περιοδικά και κάθε φορά που συμβαίνει αυτό εκτοξεύουν ζεστό αέριο το οποίο σχηματίζει μια ατμόσφαιρα η οποία όμως στις καυτές συνθήκες που επικρατούν κυριολεκτικά καίγεται και εξαφανίζεται δημιουργώντας έτσι ένα αέναο ατμοσφαιρικό κύκλο ο οποίος προκαλεί αυτές τις διακυμάνσεις φωτός. Τόσο οι ερευνητές όσο και οι ειδικοί εκτιμούν ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb θα μπορέσει να πιστοποιήσει αυτή τη θεωρία ή να προσφέρει νέα στοιχεία που να δίνουν κάποια άλλη εξήγηση. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1527316/lythike-to-mystirio-me-to-fos-tis-protis-yper-gis-vinteo/

Διαστημικό σταθμό και αστροναύτες της πάνω στη Σελήνη ανακοίνωσε η Ινδία. Το ρόβερ της Ινδίας στη Σελήνη Τον οδικό διαστημικό χάρτη της χώρας ανακοίνωσε ο Ινδός πρωθυπουργός.Τον διαστημικό οδικό χάρτη της Ινδίας ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός της χώρας Ναρέντρα Μόντι στον οποίο περιλαμβάνονται ένας διαστημικός σταθμός και μια επανδρωμένη αποστολή στην επιφάνεια της Σελήνης.Λίγες μέρες μετά την πετυχημένη προσεδάφιση μιας σεληνακάτου και ενός ρομπότ εξερεύνησης στο Νότιο Πόλο της Σελήνης που έγινε πριν από περίπου ένα μήνα η διαστημική υπηρεσία της Ινδίας ISRO έκανε γνωστό ότι θα ακολουθήσει και μάλιστα άμεσα μια επανδρωμένη αποστολή στο φυσικό μας δορυφόρο. Πιο συγκεκριμένα η Ινδία σχεδιάζει να εκτοξεύσει πριν το τέλος του 2023 ένα διαστημικό σκάφος στο οποίο θα υπάρχει τριμελές πλήρωμα. Το σκάφος θα ταξιδέψει στη Σελήνη και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από αυτή σε απόσταση 400 χλμ. από την επιφάνεια της και η αποστολή θα διαρκέσει τρεις μέρες.Ο Ναρέντρα Μόντι επανήλθε στο ζήτημα του διαστημικού προγράμματος της Ινδίας και ανακοίνωσε ότι έδωσε εντολή στην ISRO για τη δημιουργία ενός διαστημικού σταθμού και μιας επανδρωμένης αποστολής αυτή τη φορά στην επιφάνεια της Σελήνης. Ο «Bharatiya Antriksha Station» όπως ονομάζεται ο ινδικός διαστημικός σταθμός σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα που ανακοινώθηκε θα είναι έτοιμος μέχρι το το 2035 ενώ η επανδρωμένη αποστολή στην επιφάνεια της Σελήνης θα πραγματοποιηθεί μέχρι το 2040.Στο ενδιάμεσο η ISRO έχει ανακοινώσει ότι θα πραγματοποιήσει μια σειρά από διαστημικές αποστολές με διαφόρων ειδών στόχους που περιλαμβάνουν κυρίως δοκιμές διαστημικών τεχνολογιών, πυραύλων, σκαφών και οχημάτων. Η Ινδία είναι φανερό ότι μπαίνει δυναμικά στην κούρσα κατάκτησης της Σελήνης μαζί με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Κίνα και την Ρωσία που σχεδιάζουν επανδρωμένες αποστολές και δημιουργία επίσης επανδρωμένων βάσεων στο φεγγάρι με πολλούς στόχους όπως την εκμετάλλευση του πλούσιου ορυκτού πλούτου της Σελήνης, τη δημιουργία εγκαταστάσεων που θα βοηθούν στη πραγματοποίηση αποστολών στον Άρη και άλλες περιοχές του ηλιακού συστήματος αλλά και έναρξη τουριστικών δραστηριοτήτων. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1526339/diastimiko-stathmo-kai-astronaytes-tis-pano-sti-selini-anakoinose-i-india/

EUMED9: Η Ελλάδα υπέγραψε κοινή δήλωση για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. REUTERS/Dado Ruvic/Illustration Η αποδοχή της κοινής δήλωσης πραγματοποιήθηκε από τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου,Η Ελλάδα μαζί με τις χώρες που μετείχαν σε διάσκεψη των EU MED9 χωρών στη Μάλτα υπέγραψαν κοινή δήλωση για την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης.Η αποδοχή της κοινής δήλωσης πραγματοποιήθηκε από τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου, ενώ τη χώρα εκπροσώπησε στη διάσκεψη ο Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος.Συγκεκριμένα, την κοινή δήλωση συνυπέγραψε η Ελλάδα με την Κροατία, την Κύπρο, τη Μάλτα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Σλοβενία. Στη δήλωση, αναγνωρίζεται η δραστική επιρροή της Τεχνητής Νοημοσύνης στο ψηφιακό μέλλον και τονίζεται η αδήριτη ανάγκη της προάσπισης των δικαιωμάτων του πολίτη ταυτόχρονα με την προώθηση της καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη δίνει το πλαίσιο στο οποίο θα διασφαλιστεί ότι η έρευνα, η ανάπτυξη και η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης συμμορφώνεται με τα διεθνή ηθικά πρότυπα και τις αρχές που διασφαλίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αρχές.Συνοπτικά, οι EU MED9 συμφώνησαν ότι από κοινού θα διερευνήσουν την πιθανότητα ανάπτυξης εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο καθώς και της βελτιστοποίησης της διαχείρισης των πόρων και της προώθησης βιώσιμων πρακτικών. Ακόμη, δεσμεύτηκαν για την ανάπτυξη τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης με ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό, ηθική υπευθυνότητα και με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης, δεσμεύτηκαν για επένδυση σε ισχυρές υποδομές Τεχνητής Νοημοσύνης και σε κέντρα έρευνας και ανάπτυξης στην περιοχή της Μεσογείου καθώς και για τη χρήση των δυνατοτήτων της για τη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχει το Δημόσιο κάθε χώρας στους πολίτες της.Για τους σκοπούς αυτούς, οι χώρες ενθαρρύνουν την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, έρευνας και βέλτιστων πρακτικών στο κομμάτι της Τεχνητής Νοημοσύνης και συμφωνούν να συνεργαστούν σε πρωτοβουλίες για την εκπαίδευση, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των πολιτών και του στελεχιακού δυναμικού, και την εξασφάλιση μιας «δεξαμενής» ταλέντων με εξειδίκευση στις τεχνολογίες της εποχής. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1526227/eumed9-i-ellada-ypegrapse-koini-dilosi-gia-tin-axiopoiisi-tis-technitis-noimosynis/

Σκάφος της NASA συνέτριψε το ρεκόρ του ταχύτερου τεχνητού αντικειμένου. Το νέο ρεκόρ φτάνει τα 176 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. To Parker Solar Probe ήταν το πρώτο διαστημικό σκάφος που διείσδυσε μέσα σε ηλιακή έκρηξη Το σκάφος Parker Solar Probe που παρακολουθεί τον Ήλιο από μικρή απόσταση κατέρριψε και πάλι το ρεκόρ του ταχύτερου τεχνητού αντικειμένου. Στο 17ο κοντινό πέρασμά του από τον Ήλιο, το σκάφος της NASA έπιασε τα 625.266 χιλιόμετρα την ώρα, ή 176 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, ταχύτητα 500 φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου στην επιφάνεια της θάλασσας. Με αυτή την ταχύτητα, θα χρειαζόταν 45 δευτερόλεπτα για να πετάξει από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη, μια απόσταση σχεδόν 8.000 χιλιομέτρων. Το νέο ρεκόρ τέθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου, επιβεβαιώθηκε όμως μόλις πριν από λίγες ημέρες από τα δεδομένα που μεταδίδει η αποστολή. Το Parker Solar Probe κατέρριψε έτσι το προηγούμενο ρεκόρ των 586.863 χλμ/ώρα που είχε θέσει το ίδιο τον Νοέμβριο του 2021. Και θα καταρρίψει εκ νέου το ρεκόρ το 2024, όταν πλησιάσει τον Ήλιο σε απόσταση μικρότερη των 4 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Ακραίο περιβάλλον Για να φτάσει αυτές τις ακραίες ταχύτητες, το σκάφος περνά ανά διαστήματα σε μικρή απόσταση από την Αφροδίτη ώστε να επιταχυνθεί από το βαρυτικό της πεδίο και να μειώσει την ακτίνα της τροχιάς του γύρω από τον Ήλιο. H θερμική του ασπίδα το προστατεύει από τον βομβαρδισμό των ηλιακών σωματιδίων και τις ακραίες θερμοκρασίες που φτάνουν τους 1.400 βαθμούς Κελσίου. Το Parker Solar Probe εκτοξεύτηκε το 2018 σε μια επταετή αποστολή για τη μελέτη του ηλιακού στέμματος, το εξώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας του Ήλιου, το οποίο γίνεται ορατό με γυμνό στη διάρκεια ολικών εκλείψεων. Τα δεδομένα της αποστολής ίσως βοηθήσουν τους αστροφυσικούς να λύσουν ένα μεγάλο μυστήριο, το γιατί η θερμοκρασία του στέμματος ξεπερνά το ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου, ενώ η επιφάνεια του Ήλιου περιορίζεται στους 5.500 βαθμούς. Εκτός του ότι κατέρριψε το ρεκόρ ταχύτητας και το ρεκόρ της μικρότερης απόστασης από τον Ήλιο, το Parker Solar Probe έγινε πέρυσι η πρώτη αποστολή που περνά μέσα από μια «εκτίναξη στεμματικής μάζας», ή CME, ένα είδος έκρηξης στην επιφάνεια του Ήλιου που εκτοξεύει στο Διάστημα δισεκατομμύρια τόνους πρωτονίων και ηλεκτρονίων. Σε περίπτωση που πετύχουν τη Γη, τα σύννεφα φορτισμένων σωματιδίων μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε δίκτυα ηλεκτροδότησης, να καταστρέψουν δορυφόρους και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή αστροναυτών. πηγή: https://www.in.gr/2023/10/18/in-science/space/parker-solar-probe-skafos-tis-nasa-synetripse-rekor-tou-taxyterou-texnitou-antikeimenou/ – https://www.space.com/nasa-parker-solar-probe-fastest-man-made-object-breaks-record

Νέα στοιχεία για την πιθανή ύπαρξη ζωής στο παρελθόν στον πλανήτη Άρη. Κρατήρες πλάτους 161 χλμ. είναι απομεινάρια αρχαίου ποταμού Εντοπίστηκαν εναλασσόμενα σημάδια στο ανάγλυφο του τοπίου που θα μπορούσαν να είναι «δείκτες» αρχαίων κοιτασμάτων ποταμών σε κρατήρες. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια ανέλυσαν εκ νέου δεδομένα που συλλέχθηκαν από το ρόβερ Curiosity της NASA στον κρατήρα GaleΜπορεί ο Άρης, ο επονομαζόμενος «κόκκινος πλανήτης», να είναι μια απέραντη ερημιά, αλλά οι επιστήμονες ανακάλυψαν υπολείμματα αρχαίων συστημάτων ποταμών, στους οποίους κάποτε διαμορφώνονταν οι κατάλληλες συνθήκες για να υποστηρίξουν ζωή. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια ανέλυσαν εκ νέου δεδομένα που συλλέχθηκαν από το ρόβερ Curiosity της NASA στον κρατήρα Gale, διαπιστώνοντας ότι οι σχηματισμοί ήταν κατοικήσιμα σώματα νερού πολύ πιο άφθονα από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Η ομάδα εντόπισε εναλασσόμενα σημάδια στο ανάγλυφο του τοπίου που θα μπορούσαν να είναι «δείκτες» αρχαίων κοιτασμάτων ποταμών σε κρατήρες.Αυτά τα σώματα νερού πιστεύεται επίσης ότι συμπεριφέρονται όπως αυτά στη Γη – «σημαντικά για τη ζωή, τους χημικούς κύκλους, τους κύκλους θρεπτικών συστατικών και τους κύκλους ιζημάτων», είπαν οι ερευνητές.Ο Μπέντζαμιν Καρντένας, επίκουρος καθηγητής γεωεπιστημών στο Penn State και βασικός συγγραφέας της έρευνας, είπε: «Βρίσκουμε στοιχεία ότι ο Άρης ήταν πιθανότατα ένας πλανήτης ποταμών. «Βλέπουμε σημάδια αυτού σε όλο τον πλανήτη». Η μελέτη διεξήχθη με χαρτογράφηση της διάβρωσης του εδάφους του Άρη χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο υπολογιστή εκπαιδευμένο σε δορυφορικά δεδομένα. Τα δεδομένα προήλθαν από το ρομποτικό σκάφος Curiosity της NASA και τις τρισδιάστατες σαρώσεις στρωμάτων βράχου που ονομάζονται στρώματα και είχαν αποτεθεί για εκατομμύρια χρόνια κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα του Κόλπου του Μεξικού.Σχεδιάζοντας το μοντέλο του υπολογιστή τους, ο Καρντένας και η ομάδα του βρήκαν μια νέα χρήση για σαρώσεις 25 ετών της στρωματογραφίας της Γης που συνέλεξαν οι εταιρείες πετρελαίου. Η ομάδα προσομοίωσε μια διάβρωση που μοιάζει με αυτή του Άρη χρησιμοποιώντας τις τρισδιάστατες σαρώσεις της πραγματικής, καταγεγραμμένης στρωματογραφίας στη Γη.Οι ερευνητές είπαν ότι η ανάλυση αποκάλυψε μια νέα ερμηνεία για κοινούς σχηματισμούς κρατήρων του Άρη, οι οποίοι, μέχρι τώρα, ποτέ δεν είχαν συσχετιστεί με διαβρωμένες αποθέσεις ποταμών.«Μπορούμε να μάθουμε πολλά για τον Άρη κατανοώντας καλύτερα πώς αυτές οι αποθέσεις ποταμών μπορούν να ερμηνευτούν στρωματογραφικά – αντιλαμβανόμενοι σήμερα τους βράχους ως στρώματα ιζήματος που εναποτίθενται με την πάροδο του χρόνου», τόνισε ο Kαρντένας.«Αυτό που βλέπουμε σήμερα στον Άρη είναι τα απομεινάρια μιας ενεργού γεωλογικής ιστορίας, όχι κάποιο τοπίο παγωμένο στο χρόνο».Η μελέτη υποδηλώνει ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν άγνωστες αποθέσεις ποταμών αλλού στον πλανήτη, και ότι ένα ακόμη μεγαλύτερο τμήμα του ιζηματογενούς αρχείου του Άρη θα μπορούσε να είχε κατασκευαστεί από ποτάμια κατά τη διάρκεια μιας κατοικήσιμης περιόδου της ιστορίας του Άρη», είπε ο Καρντένας. «Στη Γη, οι ποτάμιοι διάδρομοι είναι τόσο σημαντικοί για τη ζωή, τους χημικούς κύκλους, τους κύκλους θρεπτικών ουσιών και τους κύκλους των ιζημάτων. «Όλα δείχνουν ότι αυτά τα ποτάμια συμπεριφέρονται παρόμοια στον Άρη». Πηγή: https://www.skai.gr/news/world/nasa-kratires-platous-161-xlm-einai-apomeinaria-arxaiou-potamou-pou-kapote-itan-katoikisim – dailymali.co

Πειραματικές μέθοδοι που προσεγγίζουν χρονικές κλίμακες αττοδευτερολέπτου. Ιστορικό υπόβαθρο Με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2023 τιμήθηκε η έρευνα για την μελέτη της κίνησης ηλεκτρονίων σε άτομα, μόρια και στην συμπυκνωμένη φάση της ύλης διαμέσου της φασματοσκοπίας αττοδευτερολέπτου (attosecond). Το Νόμπελ Φυσικής 2023 απονεμήθηκε στους: στους Pierre Agostini (The Ohio State University, Columbus, HΠΑ), Ferenc Krausz (Max Planck Institute of Quantum Optics, Garching and Ludwig-Maximilians-Universität München, Γερμανία) και Anne L’Huillier (Lund University, Σουηδία…) «για την ανάπτυξη πειραματικών μεθόδων που παράγουν παλμούς φωτός διάρκειας attosecond για την μελέτη της δυναμικής των ηλεκτρονίων στην ύλη». Υπενθυμίζεται ότι 1 attosecond=1×10−18 sec =0,000000000000000001 sec. Όταν ο Werner Heisenberg διατύπωσε τη νέα κβαντική μηχανική το 1925, το κύριο επιχείρημά του ήταν ότι η παλιά κβαντομηχανική ανάγκασε τους φυσικούς να χρησιμοποιήσουν ποσότητες που «αξιωματικά» ήταν μη παρατηρήσιμες, όπως η θέση και η περίοδος περιφοράς του ηλεκτρονίου στο άτομο του υδρογόνου.Ο Heisenberg υποστήριξε ότι μια νέα θεωρία πρέπει να βασίζεται σε παρατηρήσιμα φυσικά μεγέθη (observables), όπως οι συχνότητες των κβαντικών αλμάτων. Η ενορατική εργασία του Heisenberg του 1925 να είναι μια από τις πιο σημαντικές στη φυσική του 20ου αιώνα. Όμως, δεν μπορούσε να προβλέψει ότι εκείνα που τότε ήταν σύμφωνα με τις «θεμελιώδεις αρχές» μη παρατηρήσιμα θα γίνονταν σήμερα προσιτά σε εργαστηριακά πειράματα. Μπορεί να μην είμαστε ακόμη σε θέση να παρατηρήσουμε, με την αυστηρή έννοια, τη θέση και την περιφορά ενός ηλεκτρονίου γύρω από έναν πυρήνα, αλλά σήμερα, μπορούμε να «δούμε»σε εργαστηριακά πειράματα την δυναμική των ηλεκτρονίων σε άτομα, μόρια και στη συμπυκνωμένη φάση της ύλης.Πώς είναι δυνατόν αυτό; Απλά επιχειρήματα που βασίζονται σε σύγκριση της εγγενούς ατομικής μονάδας του χρόνου, περίπου 24∙10−18 s=24 as (attoseconds) και της χρονικής κλίμακας ενός απλού κύκλου οπτικού παλμού, περίπου 10−15 s ή 1 femtosecond (fs), δείχνουν ότι δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να μελετηθεί η δυναμική του ηλεκτρονίου σε πραγματικό χρόνο. Πράγματι, για αρκετό καιρό, ο συντομότερος παλμός που παρήγαγαν τα εργαστήρια λέιζερ ήταν περίπου 6 fs. Η πειραματική ανάπτυξη σύντομων οπτικών παλμών έχει συνδεθεί στενά με τις τεχνικές εξελίξεις στην τεχνολογία λέιζερ, όπως η εγκλείδωση ρυθμών (mode locking) και οι μετρήσεις διάρκειας παλμών φωτός.Αυτό κατέστησε δυνατή την ανίχνευση του τρόπου με τον οποίο τα άτομα κινούνται σε ένα μόριο και ειδικότερα, τη δυνατότητα μελέτης των «φευγαλέων» μεταβατικών καταστάσεων στις χημικές αντιδράσεις, μελέτες για τις οποίες ο Ahmed Zewail τιμήθηκε με το Νόμπελ Χημείας το 1999.Όλες οι εξελίξεις στη δυνατότητα μέτρησης των πιο σύντομων χρονικών διαστημάτων από τις αρχές του 15ου αιώνα (~ένα δευτερόλεπτο) βασίστηκαν στην πρόοδο της τεχνολογίας. Αλλά το σπάσιμο του φράγματος 1 femtosecond (fs) απαιτούσε μια αλλαγή παραδείγματος βασισμένη στη θεμελιώδη φυσική. Ο μακρύς δρόμος προς παλμούς φωτός αττοδευτερολέπτων Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980, αρκετές ερευνητικές ομάδες παρήγαγαν και μελέτησαν φορτισμένα ατομικά ιόντα – άτομα χωρίς ή με λίγα ηλεκτρόνια. Οι ερευνητές βασίστηκαν σε διαφορετικές προσεγγίσεις, με την χρήση προηγμένων πηγών ιόντων και λέιζερ υψηλής ισχύος. Έδειξαν πώς οι διαδικασίες ιονισμού πολυφωτονικού ιονισμού ατόμων μπορούσαν να παράγουν πολλαπλά φορτισμένα ιόντα.Ένα φυσικό ερώτημα που έπρεπε να τεθεί ήταν «σε ποια μήκη κύματος παράγονται τα φωτόνια σε αυτές τις διαδικασίες πολυφωτονικού ιονισμού ατόμων;» Τα πολλαπλά φορτισμένα ιόντα είναι αρκετά εύκολο να ανιχνευθούν, ενώ ο φασματικός διαχωρισμός των φωτονίων είναι πολύ πιο δύσκολο να ανιχνευθεί. Το πρώτο πείραμα χρησιμοποιώντας υπέρυθρα φωτόνια [με μήκος κύματος 1064 νανόμετρα (nm) από ένα ισχυρό λέιζερ] πραγματοποιήθηκε σε ένα ερευνητικό κέντρο στο Paris-Saclay στη Γαλλία και έδωσε πολύ εκπληκτικά αποτελέσματα.Πολλές υψηλής τάξης αρμονικές παρήχθησαν όταν ευγενή αέρια ακτινοβολήθηκαν με υπέρυθρα φωτόνια έντασης 1013 W/cm2, που αντιστοιχούσαν σε σύμφωνες εκπομπές ακτινοβολίας με συχνότητες που ήταν πολλαπλάσια της συχνότητας του λέιζερ. Ήταν εκπληκτικό το γεγονός ότι η ένταση εκπομπής των περιττών αρμονικών αρχικά μειώθηκε μάλλον απότομα, στη συνέχεια ήταν ουσιαστικά σταθερή από την 5η αρμονική μέχρι περίπου την 33η αρμονική για το αργό, και μετά μειωνόταν ξανά.Αυτή δεν ήταν η πρώτη παρατήρηση παραγωγής υψηλών αρμονικών (Ηigh-Ηarmonic Generation: HHG), αλλά ήταν η πρώτη για την οποία παρατηρήθηκε ένα πολύ καθαρό πλατώ. Το ερώτημα παρέμενε για το ποια φυσική διαδικασία ήταν υπεύθυνη για το σχηματισμό του πλατώ και πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Το σχήμα 1 δείχνει γενικά την ένταση εκπομπής ως συνάρτηση της συχνότητας υψηλών αρμονικών (HHG). Σχήμα 1: Ένα γενικό φάσμα παραγωγής υψηλών αρμονικών (HHG) με τα τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματά του: την αρχική πτώση της έντασης, την σταθεροποίησή της (πλατώ) και την αποκοπή. Αρκετές ομάδες πρότειναν ότι το πλατώ παρείχε το εύρος ζώνης που απαιτείται για την παραγωγή πολύ σύντομων παλμών, αλλά οι προτάσεις τους διατυπώνονταν ως «κατ’ αρχήν θα έπρεπε να είναι δυνατό». Προκειμένου να γίνει πρακτική χρήση του πλατώ HHG, απαιτήθηκε η κατανόηση του μηχανισμού παραγωγής υψηλών αρμονικών (HHG).Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 1991, οι Anne L’Huillier, Kenneth Schafer και Kenneth Kulander παρουσίασαν αποτελέσματα από μια αριθμητική λύση της χρονοεξαρτώμενης εξίσωσης Schrödinger και παρείχαν μια σαφή κατανόηση της διαδικασίας HHG. Πρόβλεψαν σωστά το γενικό σχήμα του φάσματος HHG (Εικόνα 1), συνειδητοποίησαν ότι το HHG είναι ένα φαινόμενο ενός ηλεκτρονίου και ξεκίνησαν την πρώτη συζήτηση για την μακροσκοπική αντιστοίχιση φάσης, η οποία απαιτούσε την επίλυση των εξισώσεων του Maxwell.Αργότερα, η ομάδα του Kulander χρησιμοποίησε το TDSE SAE για να εξαγάγει έναν απλό τύπο για την ενέργεια αποκοπής για άτομα ευγενούς αερίου: Ec = Ip + 3Up, όπου Ip είναι το δυναμικό ιονισμού του ατόμου και Up είναι το δυναμικό του ανομοιογενούς πεδίου του παλμού λέιζερ (pondermotive potential) (ανάλογο με το γινόμενο της έντασης και του μήκους κύματος του λέιζερ), ή με άλλα λόγια, η μέση κινητική ενέργεια που αποκτά ένα ηλεκτρόνιο όταν ταλαντώνεται στο πεδίο του λέιζερ. Στις αρχές του 1993, σε ένα συνέδριο στο Βέλγιο, ο Kulander έκανε μια προφορική παρουσίαση του πρόσφατα διαμορφωμένου μοντέλου επανα-σκέδασης, το οποίο δείχνει πώς παράγονται σύντομοι παλμοί στην ενεργειακή περιοχή από 10 έως 120 eV – ακραία υπεριώδης ακτινοβολία (XUV). Το Σχήμα 2 δείχνει πώς εξελίσσεται η διαδικασία σύμφωνα με το μοντέλο επανασκέδασης. Σχήμα 2: Το επανασκέδαση, ή το ημικλασικό μοντέλο τριών βημάτων της παραγωγής υψηλών αρμονικών (Ηigh-Ηarmonic Generation: HHG). Στο πρώτο βήμα, το πεδίο λέιζερ προκαλεί ιονισμό σήραγγας. Στο δεύτερο βήμα, το πεδίο λέιζερ επιταχύνει το ηλεκτρόνιο. Όταν το πεδίο αντιστραφεί στον επόμενο μισό κύκλο, το ελεύθερο ηλεκτρόνιο μπορεί να επιστρέψει στο ιόν και να επανασυνδεθεί. Στο τρίτο βήμα, η διαδικασία επανασύνδεσης μετατρέπει την κινητική ενέργεια του ηλεκτρονίου σε φωτόνιο υπεριώδους ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας (XUV). Το συναρπαστικό εύρημα του Kulander και των συνεργατών τους προέκυψε από τη θεωρητική εργασία τους σχετικά με τη διαδικασία του ιονισμού πάνω από το κατώφλι, στην οποία ένα ισχυρό πεδίο λέιζερ οδηγεί σε μεταπτώσεις ελεύθερων ηλεκτρονίων. Με άλλα λόγια, το ηλεκτρόνιο καθοδηγείται στο συνεχές πάνω από το πρώτο όριο ιονισμού με βήματα που αντιστοιχούν στο μήκος κύματος του λέιζερ. Η διαδικασία του ιονισμού πάνω από το κατώφλι, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά πειραματικά από τον Pierre Agostini και τους συναδέλφους του το 1979 και η ανακάλυψη παρέμεινε στο επίκεντρο της προσοχής στην ατομική φυσική λέιζερ ισχυρού πεδίου για μια δεκαετία.Περίπου την ίδια εποχή που ο Kulander και η ομάδα του εργάζονταν πάνω στο μοντέλο επανα-σκέδασης, ο Paul Corkum, διατύπωσε μια εναλλακτική πρόταση, η οποία έγινε γνωστή ως μοντέλο τριών βημάτων. Η σημαντική συνιστώσα και στα δύο μοντέλα των Kulander και Corkum, είναι η δράση μεταξύ του ηλεκτρονίου και του ιόντος στη διαδικασία επανασκέδασης. Στη διαδικασία του ιονισμού πάνω από το κατώφλι, μόνο η αλληλεπίδραση του πεδίου λέιζερ και του ηλεκτρονίου είναι σημαντική.Στο μοντέλο επανασκέδασης, όπως φαίνεται στο Σχήμα 2, το ηλεκτρόνιο δεν διεγείρεται στο σημείο που διαφεύγει. Αντίθετα, επιστρέφει, οδηγούμενο πίσω από το πεδίο λέιζερ στο φορτισμένο ιόν που άφησε πίσω του. Στη διαδικασία ανασυνδυασμού, η κινητική ενέργεια του ηλεκτρονίου μετατρέπεται σε φωτόνιο ακραίας υπεριώδους ακτινοβολίας όταν το ηλεκτρόνιο επιστρέφει στο ιόν. Το Σχήμα 2 δείχνει επίσης γιατί η ανακάλυψη του πλατώ στο φάσμα παραγωγής υψηλών αρμονικών (βλέπε Σχήμα 1) διευκολύνθηκε με τη χρήση ενός ισχυρού λέιζερ Nd:YAG στα 1064 nm, αντί της ακτινοβολίας 248 nm που χρησιμοποιήθηκε από την ομάδα toy C.K. Rhodes. Το ηλεκτρόνιο αναγκάζεται από την ακτινοβολία λέιζερ των 248 nm να επιστρέψει στο ιόν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στα 1064 nm, διαθέτοντας πολύ λιγότερη κινητική ενέργεια. Οι πιθανότητες για το ηλεκτρόνιο να αναπτύξει ένα πλατώ HHG είναι αρκετά λιγότερες σε αυτό το σενάριο.Τα μοντέλα των Kulander και Corkum ήταν ημικλασικά και το 1994, οι Lewenstein, L’Huiller και Corkum, με αρκετούς άλλους συν-συγγραφείς, παρουσίασαν μια πλήρη κβαντική θεωρία που επιβεβαίωσε τις ημικλασικές ερμηνείες των Kulander και Corkum. Διαθέτοντας μια καλή θεωρητική ερμηνεία της διαδικασίας επανασκέδασης, τόσο από ημικλασική όσο και από κβαντική άποψη, ο L’Huillier και οι συνεργάτες του θα μπορούσαν τώρα να προχωρήσουν στην παρατήρηση και την κατανόηση της παραγωγής υψηλών αρμονικών (HHG), έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία παλμών διάρκειας αττοδρευτερολέπτων. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους παρουσιάστηκαν σε μια σειρά δημοσιεύσεων από τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η δημιουργία των παλμών φωτός αττοδευτερολέπτων Ο οδικός χάρτης προς τη δημιουργία παλμών attosecond είχε σκιαγραφηθεί και τα θεωρητικά βήματα είχαν επαληθευτεί πειραματικά. Η επόμενη απαίτηση ήταν η ανάπτυξη μιας μεθόδου για την μέτρηση της διάρκειας των παλμών αττοδευτελολέπτου με την χρήση κατάλληλων συστημάτων λέιζερ.Ένα σημαντικό βήμα έγινε από τον Agostini και τους συνεργάτες του το 1994, όπου ερεύνησαν την αρχή της διαμόρφωσης συχνότητας σε ένα πεδίο φωτονίων δύο χρωμάτων (μηκών κύματος). Αυτή η αρχή αναπτύχθηκε αργότερα στη (μετρολογική) τεχνική που ονομάστηκε RABBIT (reconstruction of attosecond beating by interference of two-photon transitions). Η τεχνική RABBIT καθιστά δυνατή τη μέτρηση της διάρκειας παλμού μιας σειράς παλμών αττοδευτερολέπτου εστιάζοντας τον παλμό ακραίας υπεριώδους ακτινοβολίας και το φως από το λέιζερ-οδηγό σε έναν στόχο ευγενούς αερίου και αναλύοντας τα φωτοηλεκτρόνια που αναδύονται από τον στόχο. Σημαντική προσφορά στην κατανόηση του φαινομένο παρείχαν επίσης οι Corkum, Burnett και Ivanov και αργότερα οι Schafer και Kulander. Στην εργασία των Corkum et al, η θεωρία χρησιμοποιήθηκε για να προτείνει πώς ένα πεδίο-οδηγός με χρονοεξαρτώμενη πόλωση θα μπορούσε να περιορίσει την αρμονική εκπομπή σε έναν μόνο κύκλο. Οι Schafer και Kulander πρότειναν επιπλέον ό,τι με βάση τη θεωρία, ένας απομονωμένος παλμός αττοδευτερολέπτου θα μπορούσε να σχηματιστεί από αρμονικές κοντά στην αποκοπή χρησιμοποιώντας έναν παλμό μερικών κύκλων.Ακριβώς αυτή τη μέθοδο εκμεταλλεύτηκε ο Ferenc Krausz όταν παρήγαγε μεμονωμένους παλμούς διάρκειας αττοδευτερολέπτων για πρώτη φορά. Η επίτευξη απομονωμένων παλμών αττοδευτερολέπτων απαιτούσε τεχνικές εξελίξεις που ο Krausz διερεύνησε με την ερευνητική ομάδα στη Βιέννη σε συνεργασία με την ομάδα του Mauro Nisoli στο Μιλάνο. Η συνεργασία Μιλάνου-Βιέννης είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή των συντομότερων παλμών που έγιναν μέχρι τότε: 4,5 fs=4,5·10−15 seconds = 4500 attoseconds.Η ομάδα στο Μιλάνο είχε πρωτοπορήσει στην τεχνική της συμπίεσης ενός παλμού λέιζερ και στη Βιέννη, η ομάδα Krausz δημιούργησε ένα ευρύ φάσμα HHG με αποκοπή περίπου στα 300 eV. Όλα ήταν πλέον έτοιμα για την παραγωγή παλμών αττοδευτερολέπτων. Το 2001, 13 χρόνια αφότου παρατηρήθηκαν τα πρώτα φάσματα HHG με λέιζερ υπερύθρων, επιδείχθηκαν παλμοί αττοδευτρολέπτων στο ParisSaclay και στη Βιέννη. Στο Paris-Saclay, στο ίδιο ερευνητικό κέντρο όπου ανακαλύφθηκε το HHG, η ομάδα Agostini παρήγαγε ένα συρμό παλμών με διάρκεια 250 as (αττοδευτερόλεπτα), όπως μετρήθηκε με τη μετρολογία RABBIT χρησιμοποιώντας αργό ως αέριο στόχο.Στη Βιέννη, η ομάδα Krausz παρήγαγε μεμονωμένους παλμούς διάρκειας 650 as (αττοδευτερόλεπτα): για να γίνει αυτό, χρησιμοποίησαν φασματικό φιλτράρισμα για να επιλέξουν σχετικές αρμονικές με ένα πολυστρωματικό κάτοπτρο ακρα;iας υπεριώδους ακτινοβολίας. Στη συνέχεια μέτρησαν το φάσμα της κινητικής ενέργειας των 4p φωτοηλεκτρονίων που εκτοξεύτηκαν από άτομα κρυπτού κάτω από την ταυτόχρονη ακτινοβολία με φωτόνια 90 eV και ο παλμός του φωτός στα 750 nm από το λέιζερ-οδηγός παρήγαγε την αρμονική ακτινοβολία. Είχαν ανοίξει το παράθυρο για την μελέτη της δυναμικής των ηλεκτρονίων σε άτομα, μόρια και στη συμπυκνωμένη φάση ύλης. Καθυστερημένη φωτοεκπομπή Το άνοιγμα ενός νέου χρονικού παραθύρου κατέστησε δυνατή την απάντηση σε ερωτήσεις που προηγουμένως ήταν αδύνατο να απαντηθούν. Το 1905, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δημοσίευσε την πρώτη ερμηνεία του φωτοηλεκτρικού φαινομένου, αλλά εκείνη την εποχή, ήταν αδύνατο να μελετηθούν οι χρονικές κλίμακες που ήταν σχετικές με αυτό το φαινόμενο.Για πολύ καιρό, οι φυσικοί υπέθεταν ότι το αποτέλεσμα ήταν ακαριαίο. Ο Αϊνστάιν τιμήθηκε τελικά με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1921 «για τις υπηρεσίες του στη Θεωρητική Φυσική και ειδικά για την ανακάλυψη του νόμου του φωτοηλεκτρικού φαινομένου». Παρενθετικά, όταν έδωσε με καθυστέρηση, στα μέσα του καλοκαιριού του 1923, την διάλεξή του για το Νόμπελ (τον Δεκέμβριο του 1922 δεν παρευρέθηκε στην Στοκχόλμη, αλλά στην Ιαπωνία), η ομιλία του δεν αφορούσε το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο αλλά τη θεωρία της σχετικότητας, τη θεωρία για την οποία δεν του απονεμήθηκε ποτέ βραβείο Νόμπελ.Το θεμελιώδες ερώτημα κατάφεραν να θέσουν οι φετινοί βραβευθέντες με το Νόμπελ φυσικής ήταν «ποιά είναι η χρονική διάρκεια του φωτοηλεκτρικού φαινομένου;» Όταν ένα άτομο ή μια επιφάνεια απορροφά αρκετή ενέργεια από το εισερχόμενο φως, μπορεί να μεταφέρει αυτή την ενέργεια σε ένα ηλεκτρόνιο, το οποίο στη συνέχεια εκπέμπεται με κινητική ενέργεια ίση με την ενέργεια του φωτονίου μείον την ενέργεια σύνδεσης του ηλεκτρονίου. Η πολύπλοκη δυναμική της ατομικής φωτοεκπομπής έχει ως αποτέλεσμα μια μικρή χρονική καθυστέρηση και το ερώτημα είναι πόσο μικρή είναι αυτή η χρονική καθυστέρηση. Πριν ανοίξει το παράθυρο για την επιστήμη του αττοδευτερολέπτου, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η διαδικασία συνέβη ακαριαία, και γιαυτό η έρευνα εστίαζε στην ενέργεια. Αυτή ήταν η βάση της φασματοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων.Η ομάδα Krausz βρήκε σε ένα πρωτοποριακό πείραμα ότι όταν ένα άτομο νέον ιονίζεται από φωτόνια 100 eV, υπάρχει μια χρονική καθυστέρηση μεταξύ της εκπομπής ηλεκτρονίων από τα τροχιακά 2s και 2p. Το ηλεκτρόνιο 2p φεύγει πιο αργά από το άτομο σε σχέση με το το ηλεκτρόνιο 2s κατά 21 attoseconds. Αυτό μπορεί να συγκριθεί με τον φυσικό χρόνο τροχιάς των 100 attoseconds για ένα ηλεκτρόνιο 2p σε νέον. Οι καθυστερήσεις φωτοεκπομπής είναι μια υπογραφή της συλλογικής δυναμικής του νέφους ηλεκτρονίων. Η ομάδα Krausz κατέγραψε την κινητική ενέργεια των ηλεκτρονίων ως συνάρτηση της χρονικής μετατόπισης μεταξύ των παλμών XUV και IR.Οι θεωρητικοί υπολογισμοί δεν μπόρεσαν να αναπαράγουν το πειραματικό αποτέλεσμα και έδωσαν αποτελέσματα περίπου δύο φορές μικρότερα. Αν και πρόκειται για περίπλοκους υπολογισμούς, διαφορετικές θεωρητικές ομάδες συμφώνησαν για τις υπολογισμένες χρονικές καθυστερήσεις.Η ομάδα του L’Huillier αντιμετώπισε την ασυμφωνία κάνοντας χρήση του φάσματος HHG που λαμβάνεται από παρεμβολές σταθερής φάσης μεταξύ διαδοχικών παλμών attosecond. Με αυτόν τον τρόπο οι ερευνητές θα μπορούσαν να παρακάμψουν τη φυσική αντιστάθμιση μεταξύ χρονικής και φασματικής ανάλυσης, όπως είχε αποδειχθεί προηγουμένως. Το σχήμα 3 δείχνει την πειραματική διάταξη που κατασκεύασε η ομάδα στο Lund της Σουηδίας. Προκειμένου να αποφευχθεί η επικάλυψη μεταξύ των σημάτων ιονισμού ηλεκτρονίων από 2s και 2p, εφάρμοσαν φασματικό φιλτράρισμα προκειμένου να επιλέξουν αρμονικές που εκτείνονται σε λιγότερο από 27 eV. Η ενέργεια σύνδεσης του 2s υπερβαίνει αυτή του 2p κατά 27 eV. Τα αποτελέσματα φαίνονται στο σχήμα 4. Σχήμα 3. Σχηματική απεικόνιση του πειράματος στο Lund. Χρησιμοποιεί την τεχνική της “reconstruction of attosecond beating by interference of two-photon transitions (RABBIT)«. Το λέιζερ-οδηγός στα 800 nm, 30 femtosecond (fs), κατευθύνεται προς δύο διαφορετικούς βραχίονες διαμέσου ενός διαχωριστή δέσμης. Η παραγωγή υψηλών αρμονικών (HHG) σε ένα πίδακα αερίου νέον δίνει μια σειρά παλμών XUV attosecond. Οι παλμοί υπερύθρων (ΙR) από το λέιζερ-οδηγό και οι παλμοί XUV (συνήθως με εύρος ζώνης 10–20 eV) επικαλύπτονται και εστιάζονται από ένα τοροειδές κάτοπτρο στον στόχο του αερίου νέον. Τα φωτόνια XUV ιονίζουν το αέριο-στόχο και τα φωτοηλεκτρόνια αναλύονται με φασματόμετρο μαγνητικής φιάλης. Οι επικαλυπτόμενοι παλμοί IR/XUV δημιουργούν σήματα πλευρικής ζώνης που μπορούν να διαχωρίσουν τα ηλεκτρόνια (shake-up) που διεγείρονται σε υψηλότερο επίπεδο ενέργειας (μετα ηλεκτρόνια 2p να ιονίζονται ή να μεταβαίνουν από το τροχιακό 2p στο 3p) από τα ηλεκτρόνια 2s, παρά το γεγονός ότι η διαφορά ενέργειας είναι μόνο 7,4 eV. Σχήμα 4. Χρονικές καθυστερήσεις στον φωτοϊονισμό του ηλεκτρονίου 2p σε σχέση με το ηλεκτρόνιο 2s στο άτομο νέον [ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ=τ(2s) −τ(2p)]. Στην πάνω εικόνα, φαίνεται το φάσμα υψηλών αρμονικών (HHG) που χρησιμοποιήθηκε στο πείραμα. Σημειώστε ότι το νέον χρησιμοποιήθηκε τόσο για HHG όσο και ως στόχο στο μαγνητικό φασματόμετρο φιάλης με την ένδειξη MBES στο Σχήμα 3. Οι αρνητικές χρονικές καθυστερήσεις για τον ιονισμό του 2p σε σχέση με το 2s παρουσιάζονται ως κίτρινες και κόκκινες κουκκίδες. Το πειραματικό αποτέλεσμα από την ομάδα Krausz στο Garching εμφανίζοναι με το τετράγωνο σημείο. Οι μπλε ρόμβοι δείχνουν τις διαφορές χρονικής καθυστέρησης μεταξύ shake-up και ιονισμού 2p [ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ = τ(2p→3p shake-up) − τ(2p)]. Η μαύρη συμπαγής γραμμή είναι η θεωρητική πρόβλεψη διαμέσου της θεωρίας διαταραχών πολλών σωμάτων. Η πολύ καλή συμφωνία μεταξύ του πειράματος του Lund και των θεωρητικών υπολογισμών από τη θεωρία πολλών διαταραχών υποδηλώνει ότι το πρωτοποριακό αποτέλεσμα από την ομάδα Krausz επηρεάστηκε από τα ηλεκτρόνια που διεγείρονται σε υψηλότερο επίπεδο ενέργειας (shake-up). Η διαφορά ενέργειας μεταξύ ενός μόνο φωτονίου που αφαιρεί ένα ηλεκτρόνιο από το τροχιακό 2p, ενώ ταυτόχρονα προωθεί ένα άλλο ηλεκτρόνιο από το 2p στο 3p είναι μόνο 7,4 eV περισσότερη ενέργεια από τον άμεσο ιονισμό ενός ηλεκτρονίου 2s. Στο πείραμα Lund, τα σήματα της πλευρικής ζώνης από ηλεκτρόνια shake-up και τον ιονισμό 2s μπορούσαν να διαχωριστούν. Αυτό θα είχε μείνει άλυτο στο πείραμα του Garching. Εφαρμογές στην επιστήμη των υλικών Οι μελέτες της αλληλεπίδρασης φωτός-ύλης σε χρονικά διαστήματα ατοδευτερολέπτων προσφάτως έχουν επεκταθεί σε νέα πεδία, εξετάζοντας μόρια, υγρά και στερεά. Ως παράδειγμα, περιγράφουμε εν συντομία ένα πείραμα που απεικονίζει με ποσοτικό τρόπο πώς η δυναμική των ηλεκτρονίων εξαρτάται από το χημικό περιβάλλον. Το Σχήμα 5 δείχνει συνοπτικά ένα πείραμα συμβολομετρίας αττοδευτερολέπτων που έχει σχεδιαστεί για τη μέτρηση της χρονικής καθυστέρησης μεταξύ της φωτοεκπομπής από υγρό νερό και από αέριο νερό.Σε χρονικές κλίμακες attoseconds, όλοι οι τύποι δομικής δυναμικής παγώνουν, εκτός από εκείνη των ηλεκτρονίων, και έτσι το πείραμα επιτρέπει την μελέτη της δυναμικής των ηλεκτρονίων. Όπως δείχνει το σχήμα 5, μια σειρά παλμών attoseconds υπερτιθέμενη με έναν σχεδόν IR παλμό femtosecond λέιζερ αλληλεπίδρασε με νερό σε υγρή φάση και αέρια φάση. Τα φωτοηλεκτρόνια εκπέμπονταν ταυτόχρονα από τα μόρια του νερού στην υγρή και αέρια φάση και το πείραμα έδειξε μια χρονική καθυστέρηση 50 έως 70 attoseconds μεταξύ των φωτοηλεκτρονίων από υγρό νερό και εκείνων από αέριο νερό. Αυτό το πείραμα έδειξε ποσοτικά ότι τα ηλεκτρόνια από το υγρό νερό φτάνουν στον ανιχνευτή φωτοηλεκτρονίων αργότερα από τα ηλεκτρόνια από το αέριο νερό.Η βραδύτερη κίνηση των ηλεκτρονίων του υγρού νερού μπορεί να φαίνεται διαισθητικά λογική, καθώς αυτά τα ηλεκτρόνια πρέπει να ταξιδέψουν μέσα από ένα πιο περίπλοκο τοπίο δυναμικού, σε σύγκριση με τα μόρια του νερού σε αέρια φάση. Το πείραμα στο Σχήμα 5 έδειξε αυτό το φαινόμενο λεπτομερώς: οι μετρήσεις θα μπορούσαν να απομονώσουν την επίδραση της διαλυτοποίησης – μόρια νερού που αλληλεπιδρούν με κοντινά μόρια νερού – ως το κυρίαρχο για τη χρονική καθυστέρηση στην δυναμική αττοδευτερολέπτων του φωτοϊονισμού. Σχήμα 5. Μια ακολουθία παλμών αττοδευτερολέπτων (μπλε) που αποτελείται από μερικές τάξεις υψηλής αρμονικής υπέρθεσης με έναν παλμό λέιζερ femtosecond στο εγγύς υπέρυθρο (κόκκινο), που αλληλεπιδρά με μικροπίδακα νερού. Τα φωτοηλεκτρόνια εκπέμπονται ταυτόχρονα από την υγρή και την περιβάλλουσα αέρια φάση και ανιχνεύονται στον ανιχνευτή φωτοηλεκτρονίων. Για τα στερεά, η φασματοσκοπία attosecond αναμένεται να αποκαλύψει μια πληθώρα πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων ηλεκτρονίων, π.χ. διεργασίες που περιλαμβάνουν μεταφορά φορτίου και φαινόμενα θωράκισης φορτίου, δημιουργία ειδώλου φορτίου και σκέδαση ηλεκτρονίων-ηλεκτρονίων, καθώς και την συλλογική ηλεκτρονιακή κίνηση. Ένα τέτοιο πείραμα με βολφράμιο εξέτασε την πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων των ηλεκτρονίων στα στερεά.Σε μια μελέτη εκπομπής φωτοηλεκτρονίων με χρονική διακριτική ικανότητα attoseconds, οι ερευνητές θα μπορούσαν να επιδείξουν μια καθυστέρηση περίπου 100 αττοδευτερολέπτων μεταξύ της εκπομπής φωτοηλεκτρονίων που προέρχονται από καταστάσεις που μοιάζουν με ατομικά τροχιακά 4f, σε σύγκριση με εκείνα που προέρχονται από καταστάσεις ζώνης αγωγιμότητας. Χρησιμοποίησαν το αποκαλούμενο πείραμα αντλίας-ανιχνευτή, όπου ένας αρχικός παλμός φωτός πυροδοτεί την δυναμική του μετάλλου βολφραμίου, ακολουθούμενος από έναν δεύτερο παλμό φωτός που δείχνει την μεταβατική κατάσταση διαμέσου μιας διαδικασίας φωτοεκπομπής.Αυτό το πείραμα χρησιμοποίησε το γεγονός ότι η ενέργεια δέσμευσης των καταστάσεων που μοιάζουν με ατομικά τροχιακά 4f είναι σαφώς διαφορετική από αυτή των καταστάσεων της ζώνης σθένους. Αυτή η διαφορά επέτρεψε στους ερευνητές να ακολουθήσουν τις διαφορετικές χρονικές κλίμακες αυτών των μοναδικών τύπων καταστάσεων ηλεκτρονίων. Βρήκαν ότι κατά μέσο όρο, τα φωτοηλεκτρόνια που προέρχονται από τις εντοπισμένες καταστάσεις 4f αναδύονται από την επιφάνεια του βολφραμίου με καθυστέρυση περίπου 100 αττοδευτερολέπτων σε σχέση με εκείνα που προέρχονται από την ζώνη αγωγιμότητας. Το παρατηρούμενο φαινόμενο καθυστέρησης στο μέταλλο βολφραμίου και σε παρόμοια υλικά εμφανίζεται κατά τη μεταφορά των διεγερμένων φωτοηλεκτρονίων στην επιφάνεια, κάτι που δείχνει την δυνατότητα άμεσης παρατήρησης των χαρακτηριστικών της διάδοσης του κυματοπακέτου ηλεκτρονίων με ακρίβεια αττοδευτερολέπτων.Η ικανότητα ανακίνησης των ηλεκτρονίων σε πειράματα αντλίας-ανιχνευτή και η μελέτη της απόκρισης σε χρονικές κλίμακες αττοδευτερολέπτων προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες για την εξερεύνηση εντελώς νέων φυσικών φαινομένων. Μέχρι στιγμής, στην επιστήμη των υλικών, έχουν καρποφορήσει μόνο οι πρωτοποριακές αρχικές έρευνες της φυσικής του αττοδευτερολέπτου, αλλά χάρη στην πρωτοποριακή έρευνα των L’Huillier, Krausz και Agostini, μπορεί κανείς να αναμένει πολλά εκπληκτικά και μη διαισθητικά αποτελέσματα που θα εμφανιστούν στο μέλλον. Για να φανταστούμε τις εκπλήξεις που μπορεί να επιφυλάσσει η δυναμική των ηλεκτρονίων στα αττοδευτρόλεπτα, είναι διδακτικό να βασιστούμε σε μερικές από τις απροσδόκητες δυναμικές αποκρίσεις που γνωρίζουμε ότι τα καθημερινά αντικείμενα έχουν, για παράδειγμα, το εκκρεμές Kapitza, με την φαινομενικά «μαγική» του ικανότητα να αντιτίθεται στη βαρύτητα: Τελικές παρατηρήσεις Όλα τα παραπάνω δεν φτάνουν για να περιγράψουν την φυσική του αττοδευτερολέπτου σε όλο της το εύρος. Αυτό που αρχικά ξεκίνησε ως ένα στενά εστιασμένο πεδίο της ατομικής φυσικής στις διεργαδίες πολλαπλών φωτονίων, τώρα έχει διεισδύσει στα σύνορα της μοριακής φυσικής, της φυσικοχημείας, της φυσικής συμπυκνωμένης ύλης και άλλα εφαρμοσμένα πεδία όπως η τεχνολογία παραγωγής φωτός. Και τα πρώτα βήματα προς τις βιολογικές εφαρμογές έγιναν από την ερευνητική ομάδα Krausz στο Garching.Συνδυάζοντας ευρυζωνική οπτική, εξαιρετικά γρήγορες πηγές λέιζερ και τεχνολογίες ακριβείας ανάλυσης πεδίου femtosecond-attosecond, η ερευνητική ομάδα Krausz έχει αναπτύξει μοριακά αποτυπώματα ηλεκτρικού πεδίου και μπορεί να ανιχνεύσει αλλαγές στη μοριακή σύνθεση των βιορευστών. Αυτό υπόσχεται ως μια νέα in vitro διαγνωστική αναλυτική τεχνική για την ανίχνευση χαρακτηριστικών μοριακών ιχνών ασθενειών σε δείγματα αίματος. Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι πολλά μόρια μπορούν να παρακολουθούνται ταυτόχρονα, και ότι η ακτινοβολία είναι μη ιονίζουσα και επομένως δεν είναι επιβλαβής. Σημαντική συνεισφορά στην επιστήμη του αττοδευτερολέπτου έχουν συνεισφέρει επίσης άλλες ερευνητικές ομάδες, όπως της Margaret Murnane και του Henry Kapteyn στο Πανεπιστήμιο του Colorado, και της Ursula Keller στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης.Ένα πρόσφατο και περιεκτικό άρθρο ανασκόπησης από τους Rocio Borrego-Varillas, Matteo Lucchini και Mauro Nisoli με τίτλο «Attosecond spectroscopy for the investigation of ultrafast dynamics in atomic, molecular and solid-state physics» περιγράφει την έρευνα των Pierre Agostini , Ferenc Krausz και Anne L’Huillier και τις συνέπειές της: αξιοποιώντας ισχυρά λέιζερ για να προσεγγίσουν χρονικές κλίμακες αττοδευτερολέπτων, κατάφεραν να «δουν» τα ηλεκτρόνια να κινούνται στα άτομα, στα μόρια και στην συμπυκνωμένη φάση της ύλης. Η έρευνα των βραβευθέντων με το Νόμπελ Φυσικής 2023 ανοίγει παράθυρα για την εξερεύνηση φαινομένων που σύμφωνα με τους πρωτοπόρους της κβαντικής φυσικής όπως ο Heisenberg, ήταν αδύνατο να παρατηρηθούν! διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες με τις απαραίτητες βιβλιογραφικές αναφορές στο: Scientifc Background to the Nobel Prize in Physics 2023 – “FOR EXPERIMENTAL METHODS ΤHAT GENERATE ATTOSECOND PULSES OF LIGHT FOR THE STUDY OF ELECTRON DYNAMICS IN MATTER”

Ψάχνοντας τα υπολείμματα της Μεγάλης Έκρηξης. Η Ασημίνα Αρβανιτάκη και ο Σάββας Δημόπουλος υποστηρίζουν ότι η Γη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανιχνευτής για να εντοπιστούν αρχέγονα νετρίνα Η μελέτη των πρώτων στιγμών του σύμπαντος μοιάζει λίγο με την αρχαιολογία. Περιλαμβάνει το σκάψιμο για την εύρεση λειψάνων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη δημιουργία μιας πληρέστερης εικόνας του μακρινού παρελθόντος. Μεταξύ των «κοσμικών αρχαιολόγων» στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής Perimeter είναι η Ασημίνα Αρβανιτάκη, που συνεργάζεται με τον Σάββα Δημόπουλο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Stanford. Οι δυό τους διερευνούν τη δυνατότητα κατασκευής ενός «τηλεσκοπίου αρχέγονων νετρίνων» που θα μας αποκαλύψει την εικόνα του σύμπαντος ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη.Το κοσμολογικό μας υπόβαθρο έχει ενσωματωμένα διάφορα είδη «απολιθωμάτων». Εκτός από το κοσμικό υπόβαθρο της μικροκυματικής ακτινοβολίας (Cosmic Microwave Background ή CMB) υπάρχει και το κοσμικό υπόβαθρο νετρίνων (CνB), που συνίσταται από τα νετρίνα που περίσσεψαν μετά την Μεγάλη Έκρηξη και κυκλοφορούν μέχρι σήμερα ανάμεσά μας (όπως και τα φωτόνια της CMB). Το αρχέγονο σύμπαν περιείχε ηλεκτρόνια, ποζιτρόνια, φωτόνια και νετρίνα σε θερμική ισορροπία μεταξύ τους. Ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη, πραγματοποιήθηκε η αποδέσμευση των νετρίνων από την ύλη καθώς το σύμπαν βίωνε την λεγόμενη εποχή της ακτινοβολίας, όταν η θερμοκρασία του ήταν 1010Kelvin. Σήμερα εξαιτίας της διαστολής και της αντίστοιχης ψύξης του σύμπαντος η θερμοκρασία στην οποία αντιστοιχούν τα αρχέγονα νετρίνα είναι περίπου 1,95 Kelvin και η μέση πυκνότητά τους είναι 340 νετρίνα ανά κυβικό εκατοστό ή 56 νετρίνα του ηλεκτρονίου ανά κυβικό εκατοστό. Το κοσμικό υπόβαθρο νετρίνων (CνB) περιέχει πληροφορίες για το σύμπαν έως ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη.Στην εργασία τους με τίτλο «Cosmic neutrino background on the surface of the Earth» που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Physical Review D, μελετούν την συγκέντρωση αρχέγονων νετρίνων στην επιφάνεια της Γης, εξετάζοντας τα φυσικά φαινόμενα της ανάκλασης και διάθλασης των νετρίνων από την γήινη επιφάνεια. Με τον τρόπο αυτό υπολόγισαν κοντά στην γήινη επιφάνεια μια σημαντική τοπική ασυμμετρία νετρίνων-αντινετρίνων, που υπερβαίνει κατά πολύ την αναμενόμενη αρχέγονη ασυμμετρία λεπτονίων. Το γεγονός αυτό ενισχύει τη δυνατότητα ανίχνευσης του υπολείμματος των αρχέγονων νετρίνων από την εποχή της Μεγάλης Έκρηξης. Τα νετρίνα φτάνουν στη Γη σε διάφορες ποικιλίες και από διάφορες πηγές. Υπάρχουν, για παράδειγμα, τα ηλιακά νετρίνα, που δημιουργούνται κατά τη διαδικασία της πυρηνικής σύντηξης στον ήλιο. Υπάρχουν κοσμικά νετρίνα υψηλής ενέργειας, που παράγονται σε «κοσμικούς επιταχυντές», όπως οι μαύρες τρύπες και τα πάλσαρ. Και υπάρχουν τα αντινετρίνα του ηλεκτρονίου υψηλής ενέργειας, που ανιχνεύθηκαν από το Παρατηρητήριο Νετρίνων IceCube, το οποίο χρησιμοποιεί χιλιάδες αισθητήρες κάτω από τον πάγο της Ανταρκτικής. Αλλά τα νετρίνα της Μεγάλης Έκρηξης που ενδιαφέρουν την Αρβανιτάκη και τον Δημόπουλο έχουν πολύ μικρότερη ενέργεια – περίπου 20 τάξεις μεγέθους λιγότερη ενέργεια από τα σωματίδια υψηλής ενέργειας που ανιχνεύθηκαν από τον ανιχνευτή IceCube – και είναι τρομερα δύσκολο να εντοπιστούν.Μια ομάδα που εργάζεται στο πείραμα PTOLEMY (Princeton Tritium Observatory for Light) προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τρίτιο, ένα ραδιενεργό ισότοπο του υδρογόνου, για να μετρήσει τα υπολείμματα νετρίνων από την Μεγάλη Έκρηξη. Η Αρβανιτάκη και ο Δημόπουλος αναζωογονούν μια προσέγγιση που στο παρελθόν θεωρούνταν αδύνατη. Πριν από περίπου 40 χρόνια, υπήρχαν δημοσιεύσεις που υποστήριζαν ότι η ανίχνευση των αρχέγονων νετρίνων χρησιμοποιώντας την ίδια τη Γη, ήταν αδύνατη. Τελικά φαίνεται πως υπάρχει τρόπος να ξεπεραστούν τα εμπόδια.Μια διαφορά στην ισχύ της ασθενούς δύναμης για τα σωματίδια σε σχέση με τα αντισωματίδια οδηγεί σε ένα είδος ασυμμετρίας που δημιουργεί ένα «μποτιλιάρισμα νετρίνων» και την συσσώρευσή τους γύρω από την επιφάνεια της Γης. Η «κυκλοφοριακή συμφόρηση» των νετρίνων είναι υπεύθυνη για την σημαντική τοπική ασυμμετρία νετρίνων-αντινετρίνων, που υπερβαίνει κατά πολύ την αναμενόμενη αρχέγονη ασυμμετρία Σε αυτή την προσέγγιση, η Γη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα είδος φακού που θα ενίσχυε τα φαινόμενα των αρχέγονων νετρίνων υποβάθρου από την Μεγάλη Έκρηξη. «Η Γη μας δίνει ό,τι χρειαζόμαστε δωρεάν», υποστηρίζει η Αρβανιτάκη, που έχει ειδικευθεί στην επινόηση πειραματικών ιδεών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη φυσική πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο, με ένα ελάχιστο κλάσμα του οικονομικού κόστους των γιγάντιων επιταχυντών σωματιδίων που στοιχίζουν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια.Όποιος έχει παίξει με πρίσματα ξέρει για τη διάθλαση – την κάμψη του φωτός. Σύμφωνα με την Αρβανιτάκη, στις κατάλληλες συνθήκες, ακόμη και αυτά τα απόκοσμα αρχέγονα νετρίνα που κανονικά διασχίζουν την Γη, θα διαθλαστούν, όπως γίνεται με το φως όταν διέρχεται από ένα οπτικό μέσο σε ένα άλλο με διαφορετικό δείκτη διάθαλασης. Η ασυμμετρία μεταξύ των σωματιδίων και των αντισωματιδίων θα δημιουργούσε αποσβενύµενα κύματα νετρίνων και ένα «στρώμα νετρίνων» γύρω από τη Γη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό το φαινόμενο θα εξακολουθούσε να είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανιχνευθεί, αλλά η ανιχνευσιμότητά του εξαρτάται από την συχνότητα και την γωνία με την οποία τα νετρίνα προσπίτπουν στην επιφάνεια της Γης. Το φαινόμενο μπορεί να ενισχυθεί περισσότερο σε ορισμένες επίπεδες περιοχές της Γης, π.χ. όπως στις αλυκές της Βολιβίας. H Ασημίνα Αρβανιτάκη και ο Σάββας Δημόπουλος Η εργασία των Αρβανιτάκη-Δημόπουλου υποδεικνύει νέες κατευθύνσεις για την ανίχνευση του κοσμικού υποβάθρου νετρίνων από τη Μεγάλη Έκρηξη, ένα φαινόμενο που απέχει πολύ από τις σημερινές δυνατότητες εντοπισμού του. Η ακτινοβολία υποβάθρου νετρίνων δημιουργήθηκε όταν το σύμπαν είχε ηλικία μόλις ένα δευτερόλεπτο. Η πειραματική ανακάλυψή του θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα στην ιστορία της επιστήμης. Θα ανοίξει ένα παράθυρο για να δούμε πως ήταν το σύμπαν στο παρελθόν, πριν από σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια! Διαβάστε περισότερες λεπτομέρειες στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Perimeter άρθρο με τίτλο ‘Searching for relics of the big bang‘

Τι θα συνέβαινε στην ανθρωπότητα εάν μια υπερδύναμη «σκοτείνιαζε» τον ήλιο. … για να μειωθεί η θερμοκρασία του πλανήτη; Σε ένα μυθιστόρημα κλιματικής φαντασίας, μια απελπισμένη κυβέρνηση αγνοεί τη διεθνή συναίνεση και διοχετεύει αερολύματα στην ατμόσφαιρα για να ψύξει τον πλανήτη και να αποφευχθεί η πιθανή κλιματική καταστροφή. Θα μπορούσε να συμβεί πραγματικά; Η χρήση μιας τέτοιας τεχνολογίας από ένα κράτος θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου για την ανθρωπότητα Τι θα γινόταν εάν κάποτε ένα ισχυρό κράτος αποφάσιζε, μονομερώς, να γράψει στα υποδύματά του τη διεθνή κοινότητα και να αντιμετωπίσει τις ακτίνες του ήλιου με μια τεχνολογία της οποίας οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές για άλλα σημεία του πλανήτη;Ως γνωστόν, εδώ και αρκετά χρόνια έχει γίνει πολύ συζήτηση για την περίφημη ηλιακή γεωμηχανική τεχνολογία που μπορεί να μειώσει την επιφανειακή ερμοκρασία της Γης, μέσω της ανάκλασης του ηλιακού φωτός στα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας.Ένας εξαυτών είναι η έγχυση στρατοσφαιρικού αερολύματος, με χιλιάδες αεροπλάνα να απελευθερώνουν -για χρόνια- μικροσκοπικά σωματίδια που αντανακλούν το φως πίσω. Επίσης, υπάρχει το marine cloud brightening, που είναι μια προσπάθεια να αυξηθεί η ανακλαστικότητα των χαμηλών νεφών χάρη σε σωματίδια αερολύματος που απελευθερώνονται από αεροπλάνα.Γνωρίζουν όμως οι επιστήμονες τις περιβαλλοντικές συνέπειες τέτοιων… «ψεκασμών»; Σε ανάλυσή της στο BBC η περιβαλλοντική δημοσιογράφοε του BBC India Bourke επισημαίνει ότι μέχρι σήμερα, τα μοντέλα και οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι η στρατοσφαιρική έγχυση αερολύματος θα μπορούσε να επηρεάσει τα πάντα, από τη θέση του αεροχείμαρρου έως την πρόκληση περιφερειακών ξηρασιών.Μεταξύ των πιο δυνητικά επακόλουθων επιπτώσεων είναι η βλάβη στο προστατευτικό στρώμα του όζοντος της ατμόσφαιρας. Πρόσφατη έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP) σημείωσε «ελλείψεις» στη μοντελοποίηση των επιπτώσεων της ηλιακής γεωμηχανικής. Η τεχνολογία δεν θα έκανε επίσης τίποτα για να σταματήσει την αύξηση των συγκεντρώσεων CO2 από την οξίνιση των ωκεανών.Μπορεί λοιπόν σε σενάρια επιστημονικής φαντασίας οι μαγικές λύσεις να φαντάζουν εύκολες, αλλά στη πραγματικότητα η ιδέα ότι μια «από μηχανής θεός» τεχνολογία θα μας έσωζε κρύβει θανάσιμους κινδύνους για την ανθρωπότητα. Η ψυκτική του επίδραση θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν «ηθικό κίνδυνο», προειδοποιούν πολλοί ερευνητές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, σαμποτάροντας τις προσπάθειες για μείωση των εκπομπών CO2.«Αυτές οι αβεβαιότητες δεν μπορούν να εξαλειφθούν με την έρευνα, διότι στο τέλος, τις τελικές επιπτώσεις αυτών των τεχνολογιών, θα τις ξέρουμε μόνο όταν τις δοκιμάσετε σε πλανητική κλίμακα. Δεν μπορούμε πραγματικά να απαλλαγούμε από όλες τις αβεβαιότητες με πειράματα στο εργαστήριο, αλλά και τα πειράματα μικρής κλίμακας δεν μπορούν πραγματικά να σας πουν όλη την ιστορία. Δεν μπορούν να σας πουν πραγματικά ποιοι είναι οι κίνδυνοι που μπορεί να αποκαλυφθούν μόνο όταν εφαρμόσουμε αυτές τις τεχνολογίες σε πλανητική κλίμακα για πολλά, πολλά χρόνια. Επίσης, οι κοινωνικοί επιστήμονες ανησυχούν πραγματικά για τον γεωπολιτικό κίνδυνο. Τι θα συμβεί αν κάποιες χώρες το κάνουν μόνες τους;», σχολίασε στο Euronews ο καθηγητής Φρανκ Μπιρμαν, ειδικός σε θέματα παγκόσμιας διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Πως θα αντιδρούσε η διεθνής κοινότητα Τα μαγικά ραβδάκια όμως δεν φέρνουν μαγικές λύσεις σε όλη την υφήλιο. Τα αποτελέσματα της ηλιακής γεωμηχανικής μπορεί να φέρουν βροχοπτώσεις σε ένα μέρος και σε ένα άλλο να προκαλέσει ξηρασία.Μια τέτοια ανομοιόμορφη κατανομή των επιπτώσεων σημαίνει ότι οποιαδήποτε μονομερής προσπάθεια μείωσης της φωτεινότητας του Ήλιου θα μπορούσε πιθανότατα να συντριβεί από πιο ισχυρούς γείτονες, λένε οι επιστήμονες. Για παράδειγμα, δεν θα ήταν δυνατό για την Ινδία μόνη της να δημιουργήσει ένα είδος παγκόσμιας ψύξης, υποστηρίζει ο ερευνητής του κλίματος στη Σχολή Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίο του Γέηλ Γουέηκ Σμιθ.Εάν απελευθερώνονταν αερολύματα στη βόρεια Ινδία, η περιστροφή του πλανήτη θα τα άπλωνε σε έναν δακτύλιο γύρω από τη Γη, από όπου ένα ατμοσφαιρικό σύστημα που ονομάζεται Brewer Dobson Circulation θα τα μετέφερε στον Βόρειο Πόλο και θα κατέβαιναν – ψύχοντας απευθείας μόνο το βόρειο ημισφαίριο. Τέτοιες εκτεταμένες γεωφυσικές επιπτώσεις σημαίνει ότι οποιοδήποτε άτακτο κράτος θα ήταν απίθανο να παραμείνει μόνο του για πολύ, λέει ο Σμιθ, είτε αποθαρρύνεται από τις προσπάθειές του είτε ενώνεται με άλλους.Εξάλλου, μόνο ισχυρά κράτη θα τολμούσαν ποτέ να αναπτύξουν εξαρχής τέτοια εργαλεία.Σύμφωνα με τον Γουέηκ Σμιθ η στρατοσφαιρική έγχυση αερολύματος θα απαιτούσε «έναν στόλο από πολλές εκατοντάδες εκατοντάδες ειδικά μεγάλα αεροπλάνα που δεν υπάρχουν επί του παρόντος». Αυτά τα εξειδικευμένα αεροπλάνα θα πρέπει συλλογικά να απελευθερώσουν εκατομμύρια τόνους χημικών ουσιών σε ύψος περίπου 20 χιλιομέτρων (66.000 πόδια).Οι μόνες χώρες που θα μπορούσαν να κατασκευάσουν τέτοιους στόλους, ισχυρίζεται ο Γουέηκ Σμιθ, είναι οι ΗΠΑ, το Ην. Βασίλειο, η Γαλλία, η Ρωσία ή η Κίνα και ενδεχομένως η Γερμανία ή η Ιαπωνία. «Κανένα άλλο κράτος δεν είναι τεχνολογικά ικανό, και αυτό είναι πολύ μεγάλο για άτομα ή εταιρείες για να το επιδιώξουν». Για τον Φρανκ Μπίρμαν, καθηγητή Παγκόσμιας Διακυβέρνησης Αειφορίας στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, οι ΗΠΑ είναι ο πιο πιθανός υποψήφιος σε ένα τέτοιο σενάριο: «Εάν η πλειονότητα των χωρών αντιτίθεται στην ανάπτυξη (της τεχνολογίας)… το πολιτικό κόστος να το κάνει οποιαδήποτε χώρα μονομερώς είναι εξαιρετικά υψηλό».Ωστόσο, εάν ένα ή περισσότερα κράτη προχωρούσαν ανεξάρτητα από τέτοιες εντάσεις, τα χειρότερα σενάρια είναι πολλά. Αντίμετρα που κυμαίνονται από οικονομικές κυρώσεις, μέχρι παρέμβαση του ΟΗΕ και δυνητικά ένοπλες συγκρούσεις θα μπορούσαν να συμβούν λέει ο Μπίρμαν, με το τελικό αποτέλεσμα να είναι «δύσκολο να προβλεφθεί». Υπάρχει επίσης μια πιθανότητα να αναπτυχθεί μια κούρσα εξοπλισμών, με τα κράτη να αναπτύσσουν την τεχνολογία απλώς και μόνο επειδή οι αντίπαλες υπερδυνάμεις κάνουν το ίδιο.Για να αποφευχθεί αυτό, ο Μπίρμαν υποστηρίζει ότι θα πρέπει να σταματήσετε την τεχνολογία να φτάσει στο επίπεδο ανάπτυξης που επιτυγχάνουν οι πυρηνικές βόμβες, όπως μέσω της συμφωνίας μη χρήσης που έχουν προτείνει ο ίδιος και άλλοι. Η Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα, η οποία στοχεύει στην αποτροπή τόσο της ανάπτυξης όσο και της χρήσης χημικών όπλων, αποτελεί προηγούμενο που έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης. Η προοπτική μιας παγκόσμιας συμφωνίας Τι θα γινόταν όμως αν μια ομάδα εθνών, ή ακόμα και ολόκληρος ο κόσμος, συμφωνούσε να ενεργήσει από κοινού; Για τον Σμιθ, μπορεί να υπάρξει ένα σενάριο όπου η ανάπτυξη εξυπηρετεί την πλειοψηφία των συμφερόντων. Το «πιο αληθοφανές σενάριο» για την ανάπτυξη, προτείνει, είναι μια κλιμακούμενη κλιματική έκτακτη ανάγκη που οδηγεί σε μαζική παγκόσμια μετανάστευση από το νότο προς το βορρά«Ενώ πολλά, ανταγωνιστικά προγράμματα ανάπτυξης (τέτοιας τεχνολογίας) είναι μια πιθανότητα, τα κίνητρα σε αυτήν την περίπτωση ευνοούν στην πραγματικότητα ένα ενιαίο, παγκόσμιο πρόγραμμα», λέει Σμιθ «Οι υπάρχουσες πολιτικές δομές δεν είναι κατάλληλες για να το κυβερνήσουν αυτό, αλλά ούτε και να παγιδεύουν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε παραπαίουσες οικονομίες παρά τη θέλησή τους».Το πόσο ρεαλιστικό είναι ένα τέτοιο «ενιαίο, παγκόσμιο πρόγραμμα» είναι άλλη υπόθεση βέβαια. Ο Ντέιβιντ Κιθ, επικεφαλής της μηχανικής κλιματικών συστημάτων στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο έχει σημειώσει πιθανά προηγούμενα στην παγκόσμια κεντρική τράπεζα, το Διαδίκτυο και τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας. Άλλοι επισημαίνουν τη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και τη συμφωνία του Παρισιού που προκύπτει, βάσει της οποίας τα κράτη έχουν δεσμευτεί να περιορίσουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες. Άλλο επιστήμη, άλλο γεωπολιτική Ωστόσο δεν είναι και τόσο εύκολη η παγκόσμια συνεργασία. Για τους σκεπτικιστές, μια σταθερή παγκόσμια προσπάθεια απλά δεν είναι μια πιθανή προοπτική.Απλώς δεν υπάρχει ακόμη επαρκής μοντελοποίηση των γεωπολιτικών συνεπειών, λέει ο Olaf Corry, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς στο Ην. Βασίλειο. «Οι επιστήμονες είναι καλοί άνθρωποι και μοντελοποιούν (τις φυσικές επιπτώσεις), αλλά στον κόσμο των μοντέλων τους, δεν υπάρχει γεωπολιτική».Αντίθετα, στρατιωτικοί σχεδιαστές και απόστρατοι στρατηγοί είπαν στον Corry ότι οι δοκιμές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μια δυνητικά εχθρική πράξη και ότι ανησυχούν για την απόκτησή τους από άλλες δυνάμεις. Σκεφτείτε ότι η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία, αλλά με τη δυνατότητα να απενεργοποιήσει μια παγκόσμια τεχνολογία που δημιουργεί καιρικές συνθήκες. Η ανάπτυξη θα μπορούσε επίσης να διακινδυνεύσει να ανοίξει μια εντελώς νέα αρένα παραπληροφόρησης σχετικά με το γιατί άλλαζε ο καιρός, προτείνει, και να «μολύνει» την υπόλοιπη κλιματική πολιτική.«Ολόκληρη η σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας είναι ήδη τεταμένη μετά τον κορονοϊό», λέει ο Corry. «Έτσι θα είχατε μια εξαιρετική δυνατότητα για θεωρίες συνωμοσίας και για παραπληροφόρηση, και ένα απίστευτα δύσκολο περιβάλλον για την επιστήμη να κάνει τη δουλειά της». πηγή: https://www.in.gr/2023/10/16/in-science/perivallon-b-science/giati-einai-tromokratimenoi-oi-eidikoi-ean-ena-kratos-skoteiniaze-ton-ilio-etsi-thelo/

Νικόλαος Μητρόπουλος: Ενας πρωτοπόρος της τεχνητής νοημοσύνης … στην ομάδα του Οπενχάιμερ Oι Paul Stein και Nicholas Metropolis παίζουν σκάκι στο Los Alamos εναντίον του υπολογιστή MANIAC, σε μια απλοποιημένη μορφή του παιχνιδιού χωρίς αξιωματικούς. Ο υπολογιστής χρειαζόταν γύρω στα 20 λεπτά για να κάνει την κίνησή του. Ανάμεσα στις ιστορικές μαρτυρίες για τους επιστήμονες που συμμετείχαν στη δημιουργία της πρώτης ατομικής βόμβας στο Λος Αλαμος ξεχωρίζει η μορφή του Nicholas Metropolis, όπως πολιτογραφήθηκε στην Αμερική ο Νικόλας Μητρόπουλος του Κωνσταντίνου (Σικάγο 1915 – Los Alamos, New Mexico, 1999).Δυστυχώς, τίποτε δεν είναι γνωστό για την καταγωγή και την ιστορία των γονιών του ή της οικογένειάς τους. Ο ελληνικής καταγωγής επιστήμων είναι ελάχιστα γνωστός στα ελληνικά πράγματα, ακαδημαϊκά και μη. Το έργο του το πρωτογνώρισα κατά την προετοιμασία ενός σύντομου δοκιμίου μου για την ατομική ενέργεια, που δημοσιεύτηκε το 2019 και το οποίο του αφιέρωσα.Ο Metropolis πήρε το πτυχίο του στην πειραματική φυσική από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου το 1936 και το διδακτορικό του από το ίδιο πανεπιστήμιο το 1941, με καθηγητή τον Robert S. Mulliken, Νόμπελ Χημείας του 1966. Εκεί ξεκίνησε τη συνεργασία του με τον Enrico Fermi (1901-1954) και τον Edward Teller (1908-2003), τον κατοπινό πατέρα της βόμβας υδρογόνου. Εκεί τον γνώρισε και ο Robert Oppenheimer και τον Απρίλιο του 1943 τον προσέλαβε στην ομάδα του για την κατασκευή της ατομικής βόμβας στο Los Alamos, στο γνωστό ως Manhattan Project.Από τα βασικά προβλήματα που είχαν να επιλύσουν οι ερευνητές του ατομικού όπλου ήταν οι πολύπλοκοι και επίπονοι υπολογισμοί των ποικίλων διαδικασιών στη σχάση του ραδιενεργού στοιχείου της βόμβας, φαινόμενο που διαρκούσε 10 δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου. Για τη διευκόλυνση των υπολογισμών αυτών, που την εποχή εκείνη γίνονταν με λογαριθμικούς κανόνες, ο Φέρμι εισήγαγε τη χρήση των συσκευών Μarchant της γερμανικής εταιρείαs Brunsviga, των οποίων ο ίδιος ήταν ένθερμος χρήστης. Πιστός στην αντίληψή του ότι καμιά θεωρία για τα φυσικά φαινόμενα δεν έχει την παραμικρή αξία αν δεν επαληθεύεται από τους αριθμούς, ο Φέρμι ήταν εξαιρετικά απαιτητικός στον ακριβή υπολογισμό των φαινομένων της αλυσιδωτής αντίδρασης. Ισως γιατί το 1943 είχε βιώσει την παρ’ ολίγο πρόκληση πυρηνικής έκρηξης στον αντιδραστήρα Oak Ridge του Tennessee. Οι συσκευές όμως αυτές είχαν μηχανικά μέρη που φθείρονταν και προκαλούσαν βλάβες. Τότε, επιπλέον της συμμετοχής του στις μελέτες του έργου, ο Metropolis, μαζί με τον 24 μόλις ετών Richard Feynman (1918-1988), έστησε ένα εργαστήριο για την επισκευή τους. Ο Feynman αναδείχτηκε αργότερα σε έναν από τους πλέον γνωστούς φυσικούς στον κόσμο και βραβεύτηκε με Νόμπελ το 1965.Τότε φαίνεται ότι τα ενδιαφέροντα του Metropolis αναπροσανατολίστηκαν από τη φυσική στον κόσμο των υπολογιστών, που είχε αρχίσει να αναδύεται. Το πρώτο μεγάλο βήμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών έγινε το 1945 με την κατασκευή του υπολογιστή ENIAC στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Ο John von Neumann, ο οποίος κατείχε ρόλο συμβούλου και στις δύο ομάδες, έφερε τον Metropolis στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια για να προγραμματίσει στον ENIAC τους υπολογισμούς για τη βόμβα υδρογόνου, που ήταν υπό κατασκευή.Επειτα από σύντομη παραμονή σε θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, ο Metropolis επανήλθε στο Los Alamos κατόπιν πρότασης του κέντρου να σχεδιάσει, σε συνεργασία με τον Von Neumann, έναν νέο υπολογιστή. Με το χιούμορ και την ευρηματικότητα που τον διέκρινε, ονόμασε τον νέο υπολογιστή MANIAC (Mathematical and Numerical Integrator and Computer). Ο MANIAC αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία των υπολογιστών για τον ρόλο του στη μελέτη και τη λύση πολλών επιστημονικών προβλημάτων της εποχής. Παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι το 1977, εν μέσω της γιγάντωσης του κόσμου των υπολογιστών και τη σαρωτική επικράτηση της IBM.Σημαντικό γεγονός στην ιστορία των υπολογιστών είναι ότι από τους πρώτους προγραμματιστές του MANIAC ήταν η Ελληνίδα μαθηματικός Μαρία Τσίγκου (γεν. 1928) η οποία είναι γνωστή από το περίφημο πείραμα Fermi-Pasta-Ulam-Tsingou, στο οποίο συμμετείχε. Πολιτογραφημένη ως Mary Tsingou-Menzel ζει σήμερα στο Milwaukee.Το μεγαλύτερο προσωπικό επίτευγμα του Metropolis υπήρξε ίσως η ανάπτυξη της μεθόδου υπολογισμών Monte Carlo. Η μέθοδος συνίσταται σε μια μεθοδολογία-αλγόριθμο για την τυχαία δειγματοληψία των τιμών της εξέλιξης ενός φαινομένου, όταν η περιγραφή και ο υπολογισμός των παραμέτρων του ή η μαθηματική του περιγραφή δεν είναι επαρκείς ή όταν η εξίσωση που το περιγράφει είναι δυσεπίλυτη. Το όνομα Monte Carlo ήταν επίσης εύρημα του Metropolis, ο οποίος συσχέτισε τη χρήση τυχαίων αριθμών για τη δειγματοληψία ενός φαινομένου με το καζίνο της ομώνυμης πόλης. Η μέθοδος Monte Carlo κατατάχτηκε από το περιοδικό Computing Εngineering μεταξύ των δέκα κορυφαίων αλγορίθμων με τη «μεγαλύτερη επιρροή στην ανάπτυξη και την πρακτική της επιστήμης και της μηχανικής στον 20ό αιώνα». Ο John von Neumann τον Μάρτιο του 1947 πρότεινε μια στατιστική προσέγγιση στο πρόβλημα της διάχυσης νετρονίων σε σχάσιμο υλικό. Οι Μητρόπουλος και Ulam υλοποίησαν τον υπολογισμό εκτελώντας μια πρωτότυπη στατιστική προσομοίωση, με χρήση γεννήτριας τυχαίων αριθμών στον πρώτο ηλεκτρονικό υπολογιστή γενικής χρήσης, τον ENIAC. O Μητρόπουλος βάφτισε την προσομοίωση ‘μέθοδο Monte Carlo’ (γιατί άκουγε τον Ulam να λέει για τον τον θείο του, τον Michał Ulam που πήγαινε συχνά στο Monte Carlo για να τζογάρει). Κάπως έτσι προέκυψε η πρώτη δημοσίευση για την πασίγνωστη πλέον μέθοδο Monte Carlo από τους Mητρόπουλο και Ulam. Αυτό όμως που εντυπωσιάζει ακόμα πιο πολύ από την πολυσχιδή προσωπικότητα και την επιστημονική δραστηριότητα του Metropolis είναι κάτι που δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής και αναγνώρισης. Συσχετίζεται με τη φωτογραφική μαρτυρία που δείχνει τον Metropolis να παίζει σκάκι με τον υπολογιστή Maniac. Η ιδέα να κατασκευασθεί μια «μηχανή» που να μπορεί να ανταγωνιστεί τον άνθρωπο στις διανοητικές του ικανότητες υπήρχε στους προβληματισμούς των πρωταγωνιστών της τεχνητής νοημοσύνης κι όλοι τους ανεξαιρέτως γοητεύθηκαν από την ιδέα να προγραμματισθεί ένας υπολογιστής που παίζει σκάκι.Τα πρωτεία σε αυτήν την εποποιία ανήκουν στον Metropolis που προγραμμάτισε τον MANIAC να παίξει μια κανονική παρτίδα, αν και στην εναρκτήρια προσπάθεια χρειάστηκε να μειώσει το μέγεθος της σκακιέρας με ανάλογη μείωση των κομματιών, λόγω των απαιτήσεων σε χρόνο που χρειαζόταν ο MANIAC για να υπολογίσει κάθε του κίνηση. To εν λόγω επίτευγμα κατατάσσει τον Metropolis μεταξύ των ιδρυτικών πρωταγωνιστών της τεχνητής νοημοσύνης.Η επιστημονική του προσωπικότητα, σε συνδυασμό ίσως και με τα φυσικά χαρακτηριστικά και τον χαρακτήρα του, οδήγησε τον Woody Allen να τον επιλέξει στον ρόλο του επιστήμονα στην ταινία του Husbands and Wives (1992).Ο Nicholas Metropolis(*) τιμήθηκε με πολλά βραβεία στην Αμερική και το υπερσύγχρονο υπολογιστικό κέντρο του Los Alamos φέρει το όνομά του. Δεν είναι γνωστό αν επισκέφτηκε ποτέ την Ελλάδα ή αν είχε σχέσεις με τους συναδέλφους του Ελληνες της Αμερικής. Γνωστό όμως είναι ότι κανείς από τους φορείς που θα όφειλαν να τον τιμήσουν, όπως η Ακαδημία Αθηνών ή το ΕΚΠΑ, δεν το έκαναν μέχρι σήμερα. Μήπως η προβολή της ταινίας Οπενχάιμερ είναι μια χρυσή ευκαιρία να τον τιμήσει και η χώρα του; – https://www.kathimerini.gr/life/science/562682056/nikolas-metropolis-enas-protoporos-tis-technitis-noimosynis-stin-omada-toy-openchaimer/ (*) Ο Νικόλαος Μητρόπουλος, εμφανίζεται στην αρχή της ταινίας του Woody Allen, ‘Husbands and Wives’, όπου παίζοντας τον ρόλο του επιστήμονα στην τηλεόραση, αναφέρει την γνωστή άποψη του Αϊνστάιν ‘ότι ο Θεός δεν παίζει ζάρια με το σύμπαν’, για να σχολιάσει ο Woody Allen ‘όχι παίζει κρυφτό’ (παραπέμποντας μάλλον στην απάντηση του Steven Hawking «Ο Θεός όχι μόνο παίζει ζάρια με το σύμπαν, αλλά και τα ρίχνει και σε μέρη που δεν μπορούμε να τα βρούμε»): Κοινοποιήστε:

Η αρχαιότερη ταχεία ραδιοέκρηξη και ο νέος τρόπος «ζυγίσματος» του σύμπαντος. Οι γρήγορες ραδιοφωνικές εκρήξεις (FRB=Fast Radio Burst) είναι σύντομες λάμψεις ραδιο-εκπομπών από εξωγαλαξιακές πηγές. Οι ερευνητές Ryder et al. εντόπισαν μια ταχεία ραδιοέκρηξη και την πηγή της σε έναν γαλαξία που εμφανίζει μετατόπιση προς το ερυθρό περίπου z=1, σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Science» [A luminous fast radio burst that probes the Universe at redshift 1]. Πρόκειτια για την παλαιότερη και πιο μακρινή ταχεία έκρηξη ραδιοκυμάτων που εντοπίστηκε μέχρι σήμερα.Είναι πολύ συνηθισμένο οι αστρονόμοι να χρησιμοποιούν το μέγεθος της μετατόπισης προς το ερυθρό z για να περιγράψουν τις χρονικές περιόδους του σύμπαντος και τις αποστάσεις των αντικειμένων. Όταν λοιπόν αναφέρονται σε γαλαξίες με μετατόπιση στο ερυθρό z, εννοούν την χρονική περίοδο που το σύμπαν είχε το 1/(1+z) του σημερινού μεγέθους του (διαβάστε σχετικά: Βομβαρδισμός από ρεκόρ «μετατοπίσεων προς το ερυθρό»). Επομένως η τιμή z=1 που αντιστοιχεί στην ραδιοέκρηξη που ονομάστηκε FRB 20220610A, μας λέει ότι πραγματοποιήθηκε όταν το σύμπαν είχε το μισό του σημερινού του μεγέθους και ότι η ακτινοβολία χρειάστηκε οκτώ δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει σε εμάς.Η έκρηξη ήταν ασυνήθιστα φωτεινή, από τις πιο ενεργητικές που έχουν παρατηρηθεί ποτέ, καθώς σε ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου απελευθέρωσε το ισοδύναμο της συνολικής εκπομπής του Ήλιου για 30 χρόνια. Η πηγή της έκρηξης εντοπίστηκε από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) και διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για μία ομάδα δύο ή τριών γαλαξιών που συγχωνεύονται.Οι ταχείες εκρήξεις ραδιοκυμάτων, φευγαλέες εκρήξεις ενέργειας που είναι φωτεινότερες από ολόκληρους γαλαξίες, μπορούν να εκπέμψουν τόση ενέργεια σε χιλιοστά του δευτερολέπτου όση εκπέμπει ο Ήλιος σε λίγες ημέρες. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου 50 τέτοιες εκρήξεις.Μπορεί ακόμα να μην είναι γνωστό τι προκαλεί αυτές τις τεράστιες εκρήξεις ενέργειας, ωστόσο η ανακάλυψη προσφέρει νέες πληροφορίες για το μακρινό σύμπαν. Επιβεβαιώνεται, επίσης, ότι οι FRB μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μέτρηση της «χαμένης» ύλης μεταξύ των γαλαξιών και να παρέχουν έναν νέο τρόπο για την εκτίμηση της μάζας του Σύμπαντος. Οι τρέχουσες μέθοδοι εκτίμησης της μάζας του Σύμπαντος δίνουν αντικρουόμενες απαντήσεις.«Αν μετρήσουμε την ποσότητα της κανονικής ύλης στο Σύμπαν -τα άτομα από τα οποία είμαστε όλοι φτιαγμένοι- διαπιστώνουμε ότι λείπει περισσότερο από το μισό από αυτό που θα έπρεπε να υπάρχει σήμερα. Πιστεύουμε ότι η ύλη που λείπει κρύβεται στον χώρο μεταξύ των γαλαξιών, αλλά μπορεί να είναι τόσο θερμή και διάχυτη που είναι αδύνατον να τη δούμε με τις συνήθεις τεχνικές», εξηγεί ο καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Swinburne της Αυστραλίας, Ράιαν Σάνον, ένας από τους διευθυντές της μελέτης. «Οι ταχείες εκρήξεις ραδιοκυμάτων ανιχνεύουν αυτό το ιονισμένο υλικό», προσθέτει ο ίδιος. πηγή: https://www.amna.gr/home/article/769520/I-palaioteri-tacheia-ekrixi-radiokumaton-anoigei-ton-dromo-gia-ti-metrisi-tis-mazas-tou-Sumpantos – https://www.eso.org/public/news/eso2317/#1

Όλα τα αντικείμενα του σύμπαντος σε ένα διάγραμμα. Όταν το σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια μέσα από μια θερμή Μεγάλη Έκρηξη, δεν υπήρχαν αντικείμενα όπως πρωτόνια, άτομα, άνθρωποι, πλανήτες, άστρα ή γαλαξίες. Όλα αυτά δημιουργήθηκαν καθώς το σύμπαν ψυχόταν και διαστελλόταν. Για να δείξουν αυτή τη διαδικασία με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, οι Charles H. Lineweaver και Vihan M. Patel παρουσίασαν δύο γραφικές παραστάσεις. Α. Η πρώτη μας δείχνει την εξέλιξη της θερμοκρασίας και της πυκνότητας του σύμπαντος συναρτήσει του χρόνου ή του παράγοντα κλίμακας a (υπενθυμίζεται ότι ο παράγοντας κλίμακας a, περιγράφει την χρονική εξάρτηση κάθε τυπικού μήκους, όπως για παράδειγμα την απόσταση μεταξύ δυο γαλαξιών): Διάγραμμα 1: Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε: Την μέση θερμοκρασία και πυκνότητα του σύμπαντος ως συνάρτηση του χρόνου (και στον άνω άξονα x ως συνάρτηση του παράγοντα κλίμακας a. Η συμπαγής μαύρη γραμμή παριστάνει την ενεργειακή πυκνότητα της ακτινοβολίας και της ύλης (⁠ρr+ρm⁠). Η διακεκομμένη μαύρη καμπύλη είναι η ενεργειακή πυκνότητα του κενού. Η κόκκινη καμπύλη παριστάνει την μέση θερμοκρασία του σύμπαντος. Το υπόβαθρο του διαγράμματος είναι χρωματικά κωδικοποιημένο έτσι ώστε να δείχνει τις πυκνότητες που κυριαρχούν στο σύμπαν σε συνάρτηση με το χρόνο. Από αριστερά προς τα δεξιά ξεκινώντας από την εποχή Planck, οι κυρίαρχες πυκνότητες είναι: ροζ (πυκνότητα ακτινοβολίας, Ωr), γκρι (πυκνότητα ψευδο-ενέργειας κενού κατά την διάρκεια της πληθωριστικής διαστολής, ΩΛinf), ροζ (πυκνότητα ακτινοβολίας ακτινοβολία, Ωr), μπλε (πυκνότητα ύλης, Ωm) και ανοιχτό γκρι (πυκνότητα ενέργειας κενού ή σκοτεινή ενέργεια, ΩΛ). Διαβάστε για την παράμετρο πυκνότητας Ω και το πως σχετίζεται με την κρίσιμη πυκνότητα του σύμπαντος ΕΔΩ. Η μετάβαση από την κυριαρχία της ύλης στην τρέχουσα κυριαρχία της σκοτεινής ενέργειας συνέβη σε t≈2,4×1017 δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Έκρηξη (πριν από 6,1×109 χρόνια περίπου). Λόγω του λογαριθμικού άξονα χρόνου, αυτή η μετάβαση είναι ελάχιστα διακριτή στα αριστερά της κάθετης γραμμής «τώρα» (⁠4,4×1017 s). Η παραπάνω γραφική παράσταση υποθέτει ένα σύμπαν ΛCDM με Ωm=0,30±0,02, ΩΛ=0,70±0,02, Ho=70±2 km s−1Mpc−1⁠. Η ένδειξη «GUT» εκφράζει την ενεργειακή κλίμακα των μεγάλων ενοποιημένων θεωριών, το «EW» την ηλεκτροασθενή κλίμακα, το «QGP» είναι η εποχή του πλάσματος κουάρκ-γλοιονίων, ενώ το «BBN» δείχνει την εποχή της πυρηνοσύνθεσης της Μεγάλης Έκρηξης. Οι χρόνοι πριν από τον χρόνο Planck (διαβάστε σχετικά: Μήκος Planck, χρόνος Planck και μάζα Planck) χαρακτηρίζονται ως «sub-Planckian unknown». Σε λογαριθμικό άξονα, το t = 0 είναι απείρως μακριά προς τα αριστερά. Αυτή η επιλογή αποκλείει όλα τα μοντέλα στα οποία ο χρόνος δεν έχει αρχή. Β. Η δεύτερη γραφική παράσταση περιέχει τη μάζα και το μέγεθος όλων των αντικειμένων του σύμπαντος. Μέρη αυτού του διαγράμματος είναι «απαγορευμένα» – δεδομένου ότι τα αντικείμενα δεν μπορούν να είναι πιο πυκνά από τις μαύρες τρύπες ή να είναι τόσο μικρά, όσο το όριο Compton που δημιουργεί μια διφορούμενη περιοχή πέρα από την οποία το μέγεθος και η θέση του αντικειμένου συνδέονται με την κβαντική αβεβαιότητα, υπονομεύοντας την κλασική αντίληψη ότι το μέγεθος ενός αντικειμένου μπορεί να είναι αυθαίρετα μικρό. Παρατηρείστε στο σημείο όπου συναντώνται η κβαντική μηχανική και η γενική σχετικότητα το μικρότερο δυνατό αντικείμενο – το instanton. Αυτή η γραφική παράσταση δείχνει ότι το σύμπαν μπορεί να ξεκίνησε ως ένα instanton, το οποίο έχει ένα συγκεκριμένο μέγεθος και μάζα, παρά ως ιδιομορφία που αντιστοιχεί σε ένα υποθετικό σημείο άπειρης πυκνότητας και θερμοκρασίας: Διάγραμμα 2: Μάζες, μεγέθη και σχετικές πυκνότητες των αντικειμένων στο σύμπαν μας. Οι εξαρτώμενες από το χρόνο πυκνότητες κωδικοποιούνται με χρώμα στο υπόβαθρο όπως και στο διάγραμμα 1. Το διάγαραμμα 2 μας δείχνει ότι βαρύτητα και η κβαντική αβεβαιότητα εμποδίζουν τα αντικείμενα μιας δεδομένης μάζας να είναι μικρότερα από την αντίστοιχη ακτίνα Schwarzschild ή τo μήκος κύματος Compton . Οι μαύρες τρύπες Schwarzschild βρίσκονται στην μαύρη διαγώνια γραμμή m∝r που είναι το κάτω όριο της «απαγορευμένης από τη βαρύτητα» περιοχής. Οι μάζες και τα μήκη κύματος Compton του κορυφαίου κουάρκ (t), του μποζονίου Higgs (Ho), του πρωτονίου (p), του ηλεκτρονίου (e) και των νετρίνων (ν) σχεδιάζονται κατά μήκος της διαγώνιας γραμμής Compton (⁠ m∝r−1). Το κορυφαίο κουάρκ που έχει το μικρότερο μήκος κύματος Compton, επειδή έχει τη μεγαλύτερη μάζα: 173 GeV/c2. Το μικρότερο δυνατό αντικείμενο είναι μια μαύρη τρύπα μάζας Planck που υποδεικνύεται από τη λευκή κουκκίδα με την ένδειξη «instanton». Έχει την μάζα Planck και μέγεθος το μήκος Planck. Η μικρότερη παρατηρήσιμη (που δεν έχει ακόμη εξατμιστεί) αρχέγονη μαύρη τρύπα (PBH) που θα μπορούσε να επιζήσει μέχρι σήμερα έχει περίπου το ίδιο μέγεθος με ένα πρωτόνιο. Στην περιοχή SMBH (υπερμαζικές μαύρες τρύπες) η μικρότερη μάζας μαύρη τρύπα αντιστοιχεί στην μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας (4×106 ηλιακές μάζες), ενώ η μεγαλύτερη μάζα αντιστοιχεί στο κβάζαρ Ton 618. Η διακεκομμένη οριζόντια γραμμή στο m=mp δείχνει την συμμετρία των μαύρων οπών (⁠ m∝r⁠) και των σωματιδίων(⁠ m∝r−1). Το σύμπαν μας αντιπροσωπεύεται από την «ακτίνα Hubble» και έχει μάζα και μέγεθος που το τοποθετεί στη γραμμή της μαύρης τρύπας, υποδηλώνοντας φαινομενικά ότι το σύμπαν μας είναι μια τεράστια, χαμηλής πυκνότητας μαύρη τρύπα (αυτό εξαρτάται από την απίθανη υπόθεση ότι το σύμπαν μας περιβάλλεται από χώρο Minkowski μηδενικής πυκνότητας). Στο μικρό μαύρο ορθογώνιο πλάισιο (που δύσκολα διακρίνεται) περιλαμβάνονται τα άστρα νετρονίων («NS»), οι λευκοί νάνοι («WD») και οι καφέ νάνοι («BD»). Διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά του πιο ολοκληρωμένου χάρτη για όλα τα αντικείμενα του σύμπαντος στην εργασία που δημοσιεύεται στο American Journal of Physics με τίτλο: ‘All objects and some questions‘

Μόνο το 1% των χημικών ενώσεων έχει ανακαλυφθεί. Πώς θα βρούμε τις άγνωστες χημικές ενώσεις που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμοΤο σύμπαν είναι πλημμυρισμένο από δισεκατομμύρια χημικές ουσίες, η καθεμία από τις οποίες αποτελεί μια νέα προοπτική και δυνατότητα. Και έχουμε εντοπίσει μόνο το 1% αυτών. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι ανεξερεύνητες χημικές ενώσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση των αερίων του θερμοκηπίου ή να προκαλέσουν μια ιατρική επανάσταση όπως η πενικιλίνη.Από τότε που ο Ρώσος χημικός Ντμίτρι Μεντελέγιεφ επινόησε τον περιοδικό πίνακα των στοιχείων το 1869, ο οποίος είναι ουσιαστικά ένα κουτί Lego για χημικούς, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν από τότε τις χημικές ουσίες που βοήθησαν στον καθορισμό του σύγχρονου κόσμου. Χρειαζόμασταν την πυρηνική σύντηξη για να φτιάξουμε την τελευταία παρτίδα στοιχείων, όπως για παράδειγμα το στοιχείο 117, η τενεσσίνη, που συντέθηκε το 2010 με αυτόν τον τρόπο.Για να κατανοήσουμε όμως την πλήρη κλίμακα του χημικού σύμπαντος, πρέπει να κατανοήσουμε και τις χημικές ενώσεις. Ορισμένες εμφανίζονται στη φύση – το νερό, για παράδειγμα, αποτελείται από υδρογόνο και οξυγόνο. Άλλες, όπως το νάιλον, ανακαλύφθηκαν σε εργαστηριακά πειράματα και κατασκευάζονται σε εργοστάσια.Τα στοιχεία αποτελούνται από έναν τύπο ατόμου, και τα άτομα αποτελούνται από ακόμη πιο μικρά σωματίδια, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονίων και των πρωτονίων. Όλες οι χημικές ενώσεις αποτελούνται από δύο ή περισσότερα άτομα. Συνεπώς πόσες χημικές ενώσεις μπορούμε να φτιάξουμε με τα 118 διαφορετικά είδη στοιχείων Lego που γνωρίζουμε σήμερα; Η μεγαλύτερη χημική ένωση αποτελείται από 3 εκατ. άτομα Μπορούμε να ξεκινήσουμε με τη δημιουργία όλων των ενώσεων που αποτελούνται από δύο άτομα. Υπάρχουν πολλές από αυτές: το N2 (άζωτο) και το O2 (οξυγόνο) αποτελούν μαζί το 99% του αέρα μας. Ένας χημικός θα χρειαζόταν πιθανότατα περίπου ένα χρόνο για να φτιάξει μία ένωση και υπάρχουν θεωρητικά 6.903 ενώσεις δύο ατόμων. Αυτό σημαίνει ότι ένα χωριό χημικών πρέπει να εργάζεται ένα χρόνο για να φτιάξει κάθε δυνατή ένωση δύο ατόμων.Υπάρχουν περίπου 1,6 εκατομμύρια ενώσεις τριών ατόμων, όπως το H₂0 (νερό) και το C0₂ (διοξείδιο του άνθρακα), που αντιστοιχούν στον πληθυσμό του Μπέρμιγχαμ και του Εδιμβούργου μαζί. Μόλις φτάσουμε σε ενώσεις τεσσάρων και πέντε ατόμων, θα πρέπει όλοι στη Γη να φτιάξουν από τρεις ενώσεις ο καθένας. Και για να φτιάξουμε όλες αυτές τις χημικές ενώσεις, θα πρέπει επίσης να ανακυκλώσουμε όλα τα υλικά του σύμπαντος αρκετές φορές.Αυτό βέβαια είναι μια απλοποίηση. Πράγματα όπως η δομή μιας ένωσης και η σταθερότητά της μπορούν να την κάνουν πιο πολύπλοκη και πιο δύσκολη στην παρασκευή της. Η μεγαλύτερη χημική ένωση που έχει κατασκευαστεί μέχρι σήμερα δημιουργήθηκε το 2009 και αποτελείται από σχεδόν 3 εκατομμύρια άτομα. Δεν είμαστε ακόμη σίγουροι για το τι κάνει, αλλά παρόμοιες ενώσεις χρησιμοποιούνται για την προστασία των φαρμάκων κατά του καρκίνου στο σώμα μέχρι να φτάσουν στο σωστό σημείο. Σίγουρα δεν είναι δυνατές όλες αυτές οι ενώσεις Η αλήθεια είναι ότι στη χημεία υπάρχουν κανόνες – αλλά είναι κάπως ελαστικοί, γεγονός που δημιουργεί περισσότερες δυνατότητες για χημικές ενώσεις.Ακόμα και τα μοναχικά «ευγενή αέρια» (συμπεριλαμβανομένων του νέον, του αργού, του ξένου και του ηλίου), τα οποία τείνουν να μη συνδέονται με τίποτα, σχηματίζουν μερικές φορές ενώσεις. Το υδρίδιο του αργού, ArH+, δεν υπάρχει φυσικά στη Γη, αλλά έχει βρεθεί στο διάστημα. Οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να φτιάξουν συνθετικές εκδοχές στα εργαστήρια που αναπαράγουν τις συνθήκες του διαστήματος.Ο άνθρακας κανονικά να συνδέεται με ένα έως τέσσερα άλλα άτομα, αλλά πολύ περιστασιακά, για σύντομες χρονικές περιόδους, θα μπορούσε να συνδεθεί με πέντε (π.χ. το μεθάνιουμ). Φανταστείτε ένα λεωφορείο με μέγιστη χωρητικότητα τεσσάρων ατόμων. Το λεωφορείο βρίσκεται στη στάση κι ο κόσμος ανεβοκατεβαίνει. Ενώ οι άνθρωποι μετακινούνται, σε κάποια χρονική στιγμή το λεωφορείο θα μπορούσε να περιέχει περισσότερα από τέσσερα άτομα.Ορισμένοι χημικοί περνούν ολόκληρη τη σταδιοδρομία τους προσπαθώντας να δημιουργήσουν ενώσεις που, σύμφωνα με τους κανόνες της χημείας, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Μερικές φορές οι προσπάθειες είναι επιτυχημένες.Ένα άλλο ερώτημα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες είναι αν η ένωση που θέλουν μπορεί να υπάρξει μόνο στο διάστημα ή σε ακραία περιβάλλοντα – σκεφτείτε την τεράστια θερμότητα και πίεση που συναντάμε στις υδροθερμικές πηγές, οι οποίες είναι σαν τους θερμοπίδακες, αλλά στον πυθμένα του ωκεανού. Πώς οι επιστήμονες αναζητούν νέες ενώσεις Συχνά η απάντηση είναι ότι αναζητούν ενώσεις που σχετίζονται με ήδη γνωστές. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για να το κάνει αυτό κανείς. Η μία είναι να πάρουμε μια γνωστή ένωση και να την αλλάξουμε λίγο – προσθέτοντας, διαγράφοντας ή ανταλλάσσοντας κάποια άτομα. Μια άλλη μέθοδος είναι να πάρουμε μια γνωστή χημική αντίδραση και να χρησιμοποιήσουμε νέα αρχικά υλικά. Αυτό συμβαίνει όταν η μέθοδος δημιουργίας είναι η ίδια, αλλά τα προϊόντα μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικά. Και οι δύο αυτές μέθοδοι είναι τρόποι αναζήτησης γνωστών αγνώστων.Επιστρέφοντας στο Lego, είναι σαν να φτιάχνεις ένα σπίτι, μετά ένα ελαφρώς διαφορετικό σπίτι, ή να αγοράζεις νέα τούβλα και να προσθέτεις έναν δεύτερο όροφο. Πολλοί χημικοί περνούν την καριέρα τους εξερευνώντας έναν από αυτούς τους χημικούς οίκους. Πώς όμως θα αναζητήσουμε πραγματικά νέα χημεία Ένας τρόπος με τον οποίο οι χημικοί μαθαίνουν για νέες ενώσεις είναι να εξετάζουν τον φυσικό κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο βρέθηκε και η πενικιλίνη το 1928, όταν ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ παρατήρησε ότι η μούχλα εμπόδιζε την ανάπτυξη των βακτηρίων.Πάνω από μια δεκαετία αργότερα, το 1939, ο Χόγουαρντ Φλόρευ βρήκε τον τρόπο να παράγει πενικιλίνη σε χρήσιμες ποσότητες, εξακολουθώντας να χρησιμοποιεί μούχλα. Χρειάστηκε όμως ακόμη περισσότερος χρόνος, μέχρι το 1945, για να προσδιορίσει η Ντόροθι Κρόφουτ Χόντκιν τη χημική δομή της πενικιλίνης.Αυτό είναι σημαντικό επειδή μέρος της δομής της πενικιλίνης περιέχει άτομα τοποθετημένα σε τετράγωνο, μια ασυνήθιστη χημική διάταξη που λίγοι χημικοί θα μπορούσαν να μαντέψουν και είναι δύσκολο να παραχθεί. Η κατανόηση της δομής της πενικιλίνης σήμαινε ότι γνωρίζαμε πώς έμοιαζε και μπορούσαμε να αναζητήσουμε τα χημικά ξαδέλφια της. Εάν με άλλα λόγια είμαστε αλλεργικοί στην πενικιλίνη και έχει τύχει να χρειαστούμε ένα εναλλακτικό αντιβιοτικό, πρέπει να ευχαριστήσουμε την Κρόφουτ Χόντκιν.Σήμερα, είναι πολύ πιο εύκολο να προσδιοριστεί η δομή νέων ενώσεων. Η τεχνική των ακτίνων Χ που εφηύρε η Κρόφουτ Χόντκιν στο δρόμο της για τον προσδιορισμό της δομής της πενικιλίνης εξακολουθεί να χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τη μελέτη ενώσεων. Και η ίδια η τεχνική μαγνητικής τομογραφίας που χρησιμοποιούν τα νοσοκομεία για τη διάγνωση ασθενειών μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε χημικές ενώσεις για την ανάλυση της δομής τους.Αλλά ακόμη και αν ένας χημικός μαντέψει μια εντελώς νέα δομή που δεν σχετίζεται με καμία ένωση γνωστή στη Γη, θα πρέπει να την παρασκευάσει, και αυτό είναι το δύσκολο μέρος.Για πολλές χρήσιμες ενώσεις, όπως η πενικιλίνη, είναι ευκολότερο και φθηνότερο να «καλλιεργηθούν» και να εξαχθούν από τη μούχλα, από φυτά ή έντομα. Έτσι, οι επιστήμονες που αναζητούν νέα χημεία εξακολουθούν συχνά να αναζητούν έμπνευση στις πιο μικρές γωνιές του κόσμου γύρω μας. πηγή: https://www.huffingtonpost.gr/entry/mono-to-1-ton-chemikon-enoseon-echei-anakalefthei-oi-aynostes-mporei-na-einai-epanastatikes_gr_6530ec5fe4b03b213b08bb91 – https://theconversation.com/only-1-of-chemical-compounds-have-been-discovered-heres-how-we-search-for-others-that-could-change-the-world-211302

Ο Νίκος Μαυρόματος βραβεύεται για τη συνεισφορά του στη θεωρητική φυσική. Ο καθηγητής Νικόλαος Μαυρόματος τιμήθηκε με το μετάλλιο John William Strutt, Lord Rayleigh και βραβείο για θεμελιώδεις συνεισφορές του στη θεωρητική φυσική, για την υπόδειξη τροποποποίησης των οπτικών ιδιοτήτων του κενού που προκαλούνται από την κβαντική βαρύτητα, μια ιδέα που οδήγησε σε νέα πεδία την θεωρητική και πειραματική έρευνα. Ο Νικόλαος Μαυρόματος πρωτοστάτησε στην διερεύνηση των ιδιοτήτων των κβαντικών χωροχρόνων και στους αντίστοιχους ελέγχους της αναλλοίωτης Lorentz χρησιμοποιώντας δεδομένα από ισχυρές εξωγαλαξιακές πηγές φωτός. Χρησιμοποιώντας θεωρητικά μοντέλα χορδών, ο ίδιος και οι συνεργάτες του έκαναν την πρωτοποριακή ανακάλυψη ότι η κβαντική βαρύτητα θα μπορούσε να τροποποιήσει τις οπτικές ιδιότητες του κενού μια πρόταση που οδήγησε σε ένα νέο πεδίο θεωρητικής και πειραματικής έρευνας. Όλα προέκυψαν από την ιδέα του Μαυρομάτου ότι ο χρόνος στην (μη κρίσιμη) θεωρία χορδών θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα παραβίασης (σύμμορφων) συμμετριών. Έδειξε ότι τέτοιες παραβιάσεις συνδέονται με ένα «μέσο» χωροχρονικών ατελειών, που θα μπορούσε να είναι χαρακτηριστικό των θεωριών κβαντικής βαρύτητας, συμπεριλαμβανομένων των χορδών. Έδειξε ότι η αυθόρμητη παραβίαση του αναλλοίωτου Lorentz (LIV) δείχνει ότι τα ανιχνευόμενα στη Γη φωτόνια που εκπέμπονται από ισχυρές κοσμικές πηγές (π.χ. εκρήξεις ακτίνων γάμμα ή ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες), θα καθυστερούν περισσότερο ή λιγότερο ανάλογα με τις υψηλότερες ή χαμηλότερες ενέργειές τους. Αυτή η ιδέα, αν και προέρχεται από θεωρίες χορδών επηρέασε την ανάπτυξη των θεωριών LIV, αλλά η προκύπτουσα φαινομενολογία συνιστά ένα ανεξάρτητο μοντέλο. Μια ωραία αναλογία για τη μεταβολή της ταχύτητας των φωτονίων με την ενέργεια γίνεται αν θεωρήσουμε την παρατήρηση βαρκών (φωτόνια) σε θαλασσοταραχή (μέσο με ατέλειες). Αν το μήκος της βάρκας είναι πολύ μεγαλύτερο από το μήκος κύματος, η βάρκα παρεμποδίζεται ελάχιστα, ενώ οι βάρκες με πολύ μικρότερο μήκος από το μήκος κύματος καθυστερούν σημαντικά.Μετά από αυτήν την πρόταση πολλά πειράματα, με την καθοδήγησή του, εξερευνούν τις κβαντικές ιδιότητες των χωροχρόνων και ελέγχουν το αναλλοίωτο Lorentz, παρατηρώντας ισχυρές εξωγαλαξιακές πηγές φωτός. Η εργασία του αντικρούει την άποψη ότι οι ο πειραματικός έλεγχος της κβαντικής βαρυτητες και της δομής του χωροχρόνου είναι αδύνατος εξαιτίας των ανέφικτων ενεργειών της κλίμακας Planck. Είναι σημαντικό ότι αυτός και οι συνάδελφοί του έχουν θέσει όρια στην LIV και έχουν προτείνει σημαντικούς πειραματικούς ελέγχους του κβαντικού σύμπαντος χρησιμοποιώντας αστροφυσικά δεδομένα, ιδίως σε μια εργασία με περισσότερες από 1200 αναφορές [Tests of quantum gravity from observations of γ-ray bursts]. Ο Μαυρόματος έχει συνεργαστεί με τις πειραματικές ομάδες MAGIC και CPLEAR, που αναζητούν πιθανές εκδηλώσεις της κβαντικής βαρύτητας σε αστροφυσικές πηγές ή σε επιταχυντές σωματιδίων, αλλά και πιο πρόσφατα στα δεδομένα των βαρυτικών κυμάτων από ανιχνευτές όπως το LIGO. πηγή: https://www.iop.org/about/awards/2023-john-william-strutt-lord-rayleigh-medal-and-prize?fbclid=IwAR11WGRssj7uu79i_q7NnzrwtzYKUrW9i5-FmyWI5TSYLde5zk9z9KtpsIg

Ποιά είναι τελικά η ηλικία της Σελήνης; Είναι 40 εκατομμύρια χρόνια μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύαμε. Σύμφωνα με τα δείγματα που έφερε στη Γη το 1972 η αποστολή Απόλλων 17, η ηλικία της είναι μεγαλύτερη από 4,46 δισεκατομμύρια έτη. Η τελευταία φορά που ο άνθρωπος περπάτησε στο φεγγάρι, ήταν το 1972, πριν από 51 χρόνια, στο πλαίσιο της αποστολής Apollo 17. Τότε οι αμερικανοί αστροναύτες Harrison Schmitt και Eugene Cernan συνέλεξαν περίπου 110,4 κιλά δείγματα από βράχους και το έδαφος που μεταφέρθηκαν στη γη για περαιτέρω μελέτη.Μισό αιώνα αργότερα, κρύσταλλοι του ορυκτού ζιρκόνιο μέσα σε ένα θραύσμα πυριγενούς πετρώματος που συνέλεξε ο Schmitt αποκαλύπτουν στοιχεία που επιτρέπουν στους επιστήμονες να κατανοήσουν βαθύτερα τον σχηματισμό της σελήνης και την ακριβή ηλικία της. Η σελήνη είναι περίπου 40 εκατομμύρια χρόνια «μεγαλύτερη ηλικιακά» από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως καθώς σχηματίστηκε πριν από περισσότερα από 4,46 δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή μέσα σε 110 εκατομμύρια χρόνια από τη γέννηση του ηλιακού συστήματος, με βάση τις αναλύσεις των κρυστάλλων.Η κύρια υπόθεση για το σχηματισμό της Σελήνης υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της χαοτικής πρώιμης ιστορίας του ηλιακού συστήματος, ένας αστεροειδής στο μέγεθος του Άρη που ονομάζεται «αστεροειδής 405 – Θεία (Theia)», χτύπησε την αρχέγονη Γη. Από εκεί ανατινάχθηκε μάγμα, λιωμένο πέτρωμα, στο διάστημα, σχηματίζοντας έναν δίσκο από συντρίμμια που περιστράφηκε γύρω από τη Γη και συνενώθηκε με το φεγγάρι. Αλλά ο ακριβής χρόνος σχηματισμού της σελήνης είναι δύσκολο να προσδιοριστεί.Οι ορυκτοί κρύσταλλοι μπόρεσαν να σχηματιστούν αφού το μάγμα ψύχθηκε και στερεοποιήθηκε. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια μέθοδο που ονομάζεται τομογραφία ατομικού ανιχνευτή για να επιβεβαιώσουν την ηλικία των κρυστάλλων ζιρκονίου, που σχηματίστηκαν μετά τη γιγαντιαία πρόσκρουση.«Μου αρέσει το γεγονός ότι αυτή η μελέτη έγινε σε ένα δείγμα που συλλέχτηκε και μεταφέρθηκε στη Γη πριν από 51 χρόνια. Εκείνη την εποχή, η τομογραφία ατομικού ανιχνευτή δεν είχε αναπτυχθεί ακόμα και οι επιστήμονες δεν θα είχαν φανταστεί τους τύπους αναλύσεων που κάνουμε σήμερα », δήλωσε ο κοσμοχημικός Philipp Heck, ανώτερος διευθυντής έρευνας στο Field Museum στο Σικάγο, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σικάγο και ανώτερος συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Geochemical Perspectives Letters.Είναι ενδιαφέρον ότι όλα τα παλαιότερα ορυκτά που βρέθηκαν στη Γη, τον Άρη και τη Σελήνη είναι κρύσταλλοι ζιργκόν. Το ζιργκόνιο, όχι το διαμάντι, διαρκεί για πάντα», πρόσθεσε ο πλανητικός επιστήμονας του UCLA και συν-συγγραφέας της μελέτης Bidong Zhang.Ο βράχος που περιέχει το ζιρκόνιο συλλέχτηκε στην κοιλάδα Taurus-Littrow στο νοτιοανατολικό άκρο της σεληνιακής Mare Serenitatis (Θάλασσα της Γαλήνης) και αποθηκεύτηκε στο Διαστημικό Κέντρο Johnson της NASA στο Χιούστον.«Τα ζιργκόνιο είναι πολύ σκληρό και επιβιώνει από τη διάσπαση των πετρωμάτων κατά τη διάρκεια της διάβρωσης», είπε ο Heck. πηγή: https://www.skai.gr/news/technology/i-ilikia-tis-selinis-metrithike-apo-deigmata-krystallon-pou-efere-i-apostoli-apollo-17-to – https://www.space.com/apollo-17-moon-rocks-lunar-age-analysis

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Webb ανακαλύπτει νέα χαρακτηριστικά στην ατμόσφαιρα του Δία. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την κάμερα εγγύς υπέρυθρης ακτινοβολίας (NIRCam) για να καταγράψουν μια σειρά εικόνων του Δία με διαφορά δέκα ωρών μεταξύ τους, εφαρμόζοντας τέσσερα διαφορετικά φίλτρα ώστε να ανιχνεύσουν τις αλλαγές στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Το υπέρυθρο φως είναι αόρατο στο ανθρώπινο μάτι, συνεπώς οι πρωτοφανείς δυνατότητες του διαστημικού τηλεσκοπίου κατάφεραν πέρυσι να εντοπίσουν πολλά ουράνια χαρακτηριστικά που δεν είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν, όπως μεγα-συγκεντρώσεις νεαρών αστέρων και απροσδόκητα ζεύγη αστρικών αντικειμένων. «Είναι κάτι που μας κατέπληξε» παραδέχεται ο Ρικάρντο Χουέσο, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Μπιλμπάο και επικεφαλής της έρευνας που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Astronomy. «Αυτά που πάντα παρατηρούσαμε ως θολές ομίχλες στην ατμόσφαιρα του Δία εμφανίζονται τώρα ως ευκρινή χαρακτηριστικά που μπορούμε να παρακολουθήσουμε μαζί με τη γρήγορη περιστροφή του πλανήτη» λέει ο Χουέσο. Ο Δίας, ένας γίγαντας αερίων, είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος με μάζα περίπου 320 φορές μεγαλύτερη από τη Γη. Η ατμόσφαιρα του αποτελείται κυρίως από Υδρογόνο και Ήλιο με μικρές ποσότητες μεθανίου, υδρατμών και αμμωνίας, ενώ το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της είναι η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα, ένας μόνιμος αντικυκλώνας, διαμέτρου τετραπλάσιας της Γης. Πηγή: https://www.kathimerini.gr/life/science/562691761/nees-paratiriseis-tis-nasa-stin-atmosfaira-toy-dia-mas-kateplixe/ – https://www.nasa.gov/missions/webb/nasas-webb-discovers-new-feature-in-jupiters-atmosphere/?

Ο σοφός Γιώργος Γραμματικάκης. Ήταν ένας γλυκός άνθρωπος, πράος και σοφός που ήθελε να αφήσει ένα χρήσιμο αποτύπωμα με το πέρασμα του από τη ζωή. Για αυτό και έγινε δάσκαλος της γνώσης και φρόντισε, με τα βιβλία του, να τη μεταφέρει, βατή και εκλαϊκευμένη, σε μας τους αδαείς. Για να δούμε τον λαμπρό, κατάφωτο γαλαξία, μέσα από τα γλυκά του μάτια Όταν συζητούσα με τον Γιώργο Γραμματικάκη ήθελα να πιάσω τον χρόνο και να εφαρμόσω πάνω του όλες αυτές τις θεωρίες περί συστολής και διαστολής. Ποθούσα τα λεπτά να είναι μεγαλύτερα και οι ώρες να μην τελειώνουν ποτέ. Γιατί οι συζητήσεις με τον Γραμματικάκη έτειναν προς το άπειρο, στα βάθη του σύμπαντος ή στον μικρόκοσμο των φωτονίων.Άρεσαν και στον ίδιο αυτές οι κουβέντες που πάντα κατέληγαν στα μεγάλα, στα αναπάντητα και στα υπαρξιακά. Και νομίζω ότι όσο μεγάλωνε, τόσο προσπαθούσε να δώσει θετική απάντηση στο ερώτημα για την ύπαρξη Θεού, αλλά και σκοπού στην ανθρώπινη παρουσία. «Η ζωή δημιουργήθηκε επειδή κάποιος έπρεπε να παρατηρήσει το θαύμα του σύμπαντος» συνήθιζε να λέει. Αν τον πίεζες, θα σου έλεγε ότι δεν μπορεί να απαντήσει θετικά ή αρνητικά στο μεγάλο ερώτημα για το αν υπήρξε ένα ευφυής σχεδιασμός στο σύμπαν. «Νομίζω ότι ακόμα και αν εμφανιστεί μπροστά μας η απάντηση, δεν θα έχουμε την αντιληπτική ικανότητα για να την κατανοήσουμε. Είναι σαν να ζητάς από ένα έντομο να καταλάβει θεωρητική Φυσική».Είναι αστείο, αλλά ο Γραμματικάκης δεν ξεκίνησε να γίνει Φυσικός. Ηθελε να μπει στο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών. Προσβλήθηκε όμως από ασιατική γρίπη και λιποθύμησε κατά την εξέταση του τελευταίου μαθήματος. Τότε ένας οικογενειακός φίλος του πρότεινε να σπουδάσει Φυσική καθώς εθεωρείτο η επιστήμη του μέλλοντος. Ο Γραμματικάκης ακολούθησε τη συμβουλή. Και έτσι ξεκίνησε το ταξίδι προς τα άστρα που πάντα οδηγεί στα βάθη της ψυχής.Κάποτε τον ρώτησα τι του έμαθε η ζωή. «Μου έμαθε ότι τα διδάγματα της έρχονται πάντα καθυστερημένα και δεν έχεις χρόνο για να τα αξιοποιήσεις. Και δυστυχώς δεν υπάρχουν οι δεύτερες ευκαιρίες. Σε όλη μου τη ζωή ήθελα να μάθω ένα μουσικό όργανο και δεν το έκανα. Τώρα θα ήταν μια συντροφιά απέναντι στους φόβους που φέρνει το γήρας».Ξέρω ότι πολλά από όσα λέγονται με ύφος νεκρολογίας υπηρετούν γνωστά κλισέ. Ομως τι άλλο θα μπορούσες να πεις για τον Γραμματικάκη; Ναι, ήταν ένας γλυκός άνθρωπος, πράος και σοφός που ήθελε να αφήσει ένα χρήσιμο αποτύπωμα με το πέρασμα του από τη ζωή. Για αυτό και έγινε δάσκαλος της γνώσης και φρόντισε, με τα βιβλία του, να τη μεταφέρει, βατή και εκλαϊκευμένη, σε μας τους αδαείς. Για να δούμε τον λαμπρό, κατάφωτο γαλαξία, μέσα από τα γλυκά του μάτια.Τον Απρίλιο του 2021 ζήτησα από τον Γιώργο Γραμματικάκη να μιλήσει για τον εαυτό του και την επιστήμη. Ακούστε την αφήγηση του. Κώστας Γιαννακίδης – https://www.protagon.gr/apopseis/o-sofos-giwrgos-grammatikakis-44342815545

Γιώργος Γραμματικάκης: «Δεν επεδίωξα βραβεία, μου αρκούσε η εκτίμηση του κόσμου» Ήταν Οκτώβριος του 2022 όταν ο Γιώργος Γραμματικάκης έδινε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στην εφημερίδα «Πατρίς». Έφυγε από τη ζωή ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός και πρώην ευρωβουλευτής Γιώργος Γραμματικάκης, σε ηλικία 84 ετών. Ο Γιώργος Γραμματικάκης γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Ηράκλειο της Κρήτης. Διέγραψε, στη συνέχεια, ένα μεγάλο κύκλο σπουδών και επιστημονικής έρευνας, για να επιστρέψει το 1982 στα πάτρια εδάφη ως καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ενδιάμεσοι σταθμοί ήταν το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Imperial College του Λονδίνου, ο «Δημόκριτος» και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN) στη Γενεύη. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα στρέφονταν γύρω από τη δομή της ύλης και την κοσμολογία, ενώ ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Harvard ασχολήθηκε επίσης με την ιστορία της επιστήμης. Συμμετείχε ακόμα στο πείραμα «Νέστωρ», που είχε ως στόχο να ανιχνεύσει τα φαντασματικά νετρίνα στα θαλάσσια βάθη της Πύλου. Εξελέγη δύο φορές (1990 και 1993) πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης και για μία τετραετία διετέλεσε πρόεδρος του Ιονίου Πανεπιστημίου. Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της ΕΡΤ, προέδρος του Μουσείου «Νίκος Καζαντζάκης» στην Κρήτη, ενώ από το 2012 είναι αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Συνεργάσθηκε παλαιότερα με τις εφημερίδες Βήμα και Ελευθεροτυπία, και αργότερα με το διαδικτυακό Protagon. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη σύνδεση της Επιστήμης με τη Μουσική, και οι σχετικές εκδηλώσεις, με τη συνεργασία κορυφαίων μουσικών, έχουν παρουσιασθεί σε πολλά μέρη της Ελλάδος, αλλά και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος σε επιτροπές Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων για τις προοπτικές της Παιδείας και της Ερευνας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τιμήθηκε με ποικίλες διακρίσεις, ενώ ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης των Δήμων Δράμας και Σητείας. Το 2014 εξελέγη ευρωβουλευτής με το «Ποτάμι» και συμμετείχε στις Επιτροπές Πολιτισμού και Παιδείας, και επίσης Περιβάλλοντος και Δημόσιας Υγείας, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. kathimerini.gr Μικρός έπαιζε σε αλάνες του Ηρακλείου, είχε δίπλα του τον μονάκριβο αδελφό και τους φίλους του. Μεγάλωσε με έναν επιφανειακά αυστηρό πατέρα και μία γλυκιά μητέρα. Οι τιμές και οι διακρίσεις δεν έχουν τέλος στο βιογραφικό του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργου Γραμματικάκη, ο οποίος τιμήθηκε με το Βραβείο Ηθικής Τάξης του Δήμου Ηρακλείου. Σε συνέντευξή του στην «Π» μιλάει για το τηλεσκόπιο James Webb και τονίζει πως «ακόμα και με την πιο αδιανόητη πρόοδο της τεχνολογίας, απαιτούνται πολλές ανθρώπινες ζωές και μεγάλη τύχη, για να δώσουμε την πρώτη χειραψία με έναν εξωγήινο». Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής: Ας ξεκινήσουμε από την αφορμή για αυτή τη συζήτηση, το Βραβείο Ηθικής Τάξης. Τι σημαίνει για εσάς αυτή η διάκριση; «Σημαίνει πολλά. Να τονίσω όμως ότι λίγο με συγκινούσαν παλαιότερα τα βραβεία και οι τιμητικές εκδηλώσεις και ποτέ δεν τις επιδίωξα. Μου αρκούσε η εκτίμηση του κόσμου και των φοιτητών, που με συνόδευε πάντα, και είχε ως γνώρισμά της έναν ιδιότυπο αυθορμητισμό.Άλλα όμως νόμιζα εγώ, και άλλα πρέσβευε η ζωή, που καταργεί συνήθως με την πράξη τις θεωρίες μας. Κάποια στιγμή λοιπόν η αγαπημένη μου Σητεία με ανακήρυξε επίτιμο δημότη της πόλεως και ένιωσα μεγάλη χαρά. Ακολούθησαν και άλλοι, πόλεις, ιδρύματα και σύλλογοι. Έτσι δεν ήσαν λίγες οι φορές που κάποιο βραβείο ή μια δημόσια εκδήλωση τιμής είχε εμένα ως αποδέκτη. Με τον καιρό κατάλαβα ότι όλα είχαν την αξία και το βαθύτερο τους νόημα και οφείλω χάρη σε όσους είχαν τη σχετική πρωτοβουλία.Ένα βραβείο όμως, που προέρχεται από την πόλη που γεννήθηκα έχει από μόνο του μια λαμπερή ιδιαιτερότητα. Όταν μου ανακοίνωσε τη βράβευση ο ίδιος ο δήμαρχος, σαν αστραπή πέρασαν από το μυαλό μου οι αλάνες που παίζαμε μικροί, τα σχολεία που με δίδαξαν, η μαγεία και τα βάσανα του πρώτου έρωτα, ο επιφανειακά αυστηρός πατέρας μου, η γλύκα της μητέρας μου, ο μονάκριβος αδελφός μου, οι φίλοι.Κάποια στιγμή μάλιστα νόμισα -σίγουρα ήταν μια ψευδαίσθηση!- ότι ηχούν χαρμόσυνα οι καμπάνες του Αγίου Τίτου, που λάτρευα ως παιδί. Η ασταμάτητη βουή της πόλεως τρυπούσε πάντα τους τοίχους και τα παράθυρα». κ. Γραμματικάκη, παρόλο που έχουν περάσει δεκαετίες από τότε που είχατε στα χέρια σας τα ηνία του Πανεπιστημίου Κρήτης, πολύς κόσμος ακόμα όταν ακούει τη λέξη «πρύτανης» σκέφτεται εσάς. Πώς το εξηγείτε; «Δεν έχω κάποια πειστική απάντηση. Θεωρώ ότι όλοι οι συνάδελφοι που τιμήθηκαν κατά καιρούς με το αξίωμα του πρύτανη συνέβαλαν, άλλος λίγο και άλλος περισσότερο, στην πρόοδο και την καταξίωση του Πανεπιστημίου μας. Στη δική μου περίπτωση, νομίζω ότι μεγάλο ρόλο στην αγάπη του κόσμου έπαιξε η προσπάθειά μου να εκφράσω, με επιμονή και καθαρότητα, τις αξίες και τις αρετές που πρέπει να χαρακτηρίζουν ένα ανώτατο Ίδρυμα:Τους δεσμούς του με την κοινωνία και τον τόπο, την ανεξαρτησία του απέναντι στην πολιτική εξουσία, την αντίληψη ότι η Παιδεία είναι κάτι ευρύτερο και ευγενέστερο από την απλή παροχή γνώσεων. Χωρίς ίσως να το συνειδητοποιώ, εξέφρασα τη βαθύτερη λαχτάρα των πολιτών για μια άλλη Ελλάδα, που θα ανταποκρίνεται στους κόπους και τα όνειρα τους». Σήμερα οι εξελίξεις στην Αστροφυσική είναι ραγδαίες. Πώς βλέπετε εσείς τα δεδομένα από το James Webb; «Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb ανοίγει πράγματι ένα καινούργιο, ολοφώτεινο παράθυρο στο Σύμπαν. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του είναι ότι μπορεί να ανιχνεύει ακτινοβολίες που ξεκινούν από το οπτικό φάσμα, εκτείνονται όμως μέχρι το υπέρυθρο. Έχει λοιπόν τη δυνατότητα να απεικονίσει γεγονότα και γαλαξίες πολύ βαθειά στο Σύμπαν, λίγες μόνον δεκαετίες μετά την εκρηκτική του Γένεση.Είναι πάντως γεγονός ότι το ανθρώπινο μυαλό αδυνατεί να συλλάβει την εικόνα του Σύμπαντος, που μας αποκάλυψε τις τελευταίες δεκαετίες η Αστροφυσική. Η Γένεσή του οφείλεται σε μια αδιανόητη, Μεγάλη Έκρηξη, που έλαβε χώρα πριν από 14 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Από τότε το Σύμπαν εξακολουθεί να διαστέλλεται και στην απέραντη έκταση του περιλαμβάνεται σήμερα ένας ασύλληπτος αριθμός άστρων και γαλαξιών.Την παρουσία της στο Σύμπαν δηλώνει επίσης μια μεγάλη ποικιλία αστρικών σωμάτων: κομήτες και αστέρες νετρονίων, πλανήτες και μαύρες οπές, πανέμορφα νεφελώματα. “Για τον αστρονόμο”, παρατήρησε κάποιος στον Αϊνστάιν, “ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια κουκκίδα χωρίς σημασία σε ένα άπειρο Σύμπαν”. “Συχνά αισθάνομαι το ίδιο”, απάντησε ο Αϊνστάιν. “Συνειδητοποιώ όμως ότι αυτή η ασήμαντη κουκκίδα, που είναι ο άνθρωπος, είναι επίσης ο αστρονόμος”.Σε αυτά τα πλαίσια οι πρώτες φωτογραφίες που δόθηκαν στην δημοσιότητα από το James Webb δεν αποτελούν απλώς ένα βήμα, αλλά ένα πραγματικό άλμα στη Γνώση του Σύμπαντος.Απεικονίζουν, ανάμεσα σε άλλα, ένα “αρχαίο” σμήνος γαλαξιών, που υποδηλώνει το απώτατο παρελθόν του Σύμπαντος, αλλά και ένα μακρινό νεφέλωμα, που αποτελεί και «λίκνο» της γενέσεως νέων αστέρων.Υπάρχουν ακόμα φωτογραφίες από γνωστούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος που εντυπωσιάζουν με την ευκρίνεια και την καθαρότητά τους. Ο παγκόσμιος ενθουσιασμός αλλά και το ανάλογο δέος που προκάλεσε η παρουσίαση των φωτογραφιών υπήρξε λοιπόν δικαιολογημένος. Μεγάλες είναι άλλωστε οι προσδοκίες για το μέλλον.Όπως διδάσκει όμως η ιστορία της επιστήμης, σημασία δεν έχει μόνο μια ανακάλυψη, που είναι ίσως αναμενόμενη. Μεγαλύτερη σημασία έχει το αναπάντεχο και το απρόβλεπτο, που θα θέσει σε δοκιμασία τις θεωρίες και τις πεποιθήσεις μας. Αυτή την ανακάλυψη αναμένει και ο υποφαινόμενος και έχω τη βεβαιότητα ότι δεν θα διαψευστώ». Όπως μάθαμε, το James Webb θα διερευνήσει επίσης τα χαρακτηριστικά των «εξωπλανητών» και την δυνατότητά τους να φιλοξενούν ζωή. Είμαστε λοιπόν κοντά στην ανακάλυψη εξωγήινης ζωής; «Είναι παράδοξο, αλλά η ύπαρξη εξωγήινης ζωής σφραγίζει τις προσδοκίες και τα όνειρα του ανθρώπου από πολύ παλιά. Ίσως επειδή η ζωή του στη Γη είναι συχνά πιεστική και ανούσια, περιμένει ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα.Τα ηλεκτρονικά όμως σήματα που δεκαετίες τώρα έστελναν οι επιστήμονες στο αχανές, αλλά και οι παρατηρήσεις από τα τηλεσκόπια ή τα διαστημικά τους σκάφη, δεν έδειξαν κανένα πειστικό ίχνος για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής.Τη μελαγχολία και τη στασιμότητα, που επικράτησε ήρθε να ταράξει μια απρόσμενη ανακάλυψη. Χάρις κυρίως σε ένα διαστημικό τηλεσκόπιο, που είναι τεχνολογικά εξελιγμένο και φέρει υπερήφανα το όνομα του σπουδαίου αστρονόμου Κέπλερ, διαπιστώθηκε ότι οι λεγόμενοι «εξωπλανήτες» -πλανήτες, δηλαδή που διαβιούν έξω από το ηλιακό μας σύστημα- έχουν ισχυρή παρουσία στο Σύμπαν.Αυτήν τη στιγμή έχουν καταγραφεί με λεπτομέρειες πάνω από 5000 εξωπλανήτες, ενώ υπολογίζεται ότι γύρω από κάθε αστέρι του γαλαξία μας περιφέρεται ένας τουλάχιστον εξωπλανήτης.Το σημαντικό ωστόσο είναι άλλο. Φαίνεται ότι κάποιοι εξωπλανήτες ανήκουν στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη», ικανοποιούν δηλαδή τις συνθήκες που θα επέτρεπαν να αναπτυχθεί εκεί κάποια μορφή ζωής. Τα στοιχεία μάλιστα, που αναμένονται από το James Webb είναι βέβαιο ότι θα προσθέσουν πολύτιμες γνώσεις γύρω απο τη δομή και τα χαρακτηριστικά των εξωπλανητών.Η συχνή τους πάντως παρουσία αύξησε δραματικά την πιθανότητα να ενδημεί η ζωή και σε κάποια άλλη γωνιά του αχανούς. Το παράδοξο ωστόσο είναι οτι η συνάντησή μας με αυτή τη ζωή, εξακολουθεί να εμφανίζεται ανέφικτη. Ο λόγος είναι απλός: Οι τεράστιες αποστάσεις που κυριαρχούν στο Σύμπαν! Ο πλανήτης, για παράδειγμα, που περιστρέφεται γύρω από τον ερυθρό νάνο αστέρα GLIESE 581, και θεωρείται ένας σοβαρός «υποψήφιος» για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής είναι ένας από τους πλησιέστερους στη Γη:απέχει από μας «μόνον» 20 έτη φωτός. Όπως όμως μάθαμε -αν μάθαμε!- στο σχολείο, το «έτος φωτός» είναι η ασύλληπτη απόσταση που διανύει το φως σε έναν χρόνο. Αν τώρα ληφθεί υπόψιν ότι το ταχύτερο σημερινό διαστημόπλοιο κινείται με ταχύτητα, που είναι μικρό μόνον κλάσμα εκείνης του φωτός, το συμπέρασμα είναι αυτονόητο. Ακόμα και με την πιό αδιανόητη πρόοδο της τεχνολογίας, απαιτούνται πολλές ανθρώπινες ζωές και μεγάλη τύχη, για να δώσομε την πρώτη χειραψία με έναν εξωγήινο.Είμαστε λοιπόν καταδικασμένοι στην εξωγήινη μοναξιά μας. Θα ήταν έτσι πράξη σοφίας, αν δείχναμε περισσότερη έγνοια και προσοχή για τον πανέμορφο πλανήτη μας. Ενώ είναι ο μόνος που με βεβαιότητα φιλοξενεί το θαύμα της ζωής, απειλείται από πολλούς κινδύνους, που οφείλονται κυρίως στην ανθρώπινη αφροσύνη. «Πάντα είχα έναν πολιτικό εαυτό» “Με την πολιτική έχετε πάρει οριστικό διαζύγιο ή είστε ανοιχτός σε προτάσεις;” «Η πολιτική, όταν ασκείται σωστά, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, και δίκαια ελκύει τους ανθρώπους. Πάντα με εντυπωσίαζε ωστόσο το πόσο εύκολα το μεγαλείο της πολιτικής μετατρέπεται σε αφόρητους συμβιβασμούς και ιδιοτέλειες. Αυτό εξηγεί λίγο και τη δική μου αμφιθυμία, αλλά και την δυσκολία μου να απαντήσω στο ερώτημα σας.Είχα πάντως την τύχη, χάρις στην καλοσύνη των Ελλήνων πολιτών, να ζήσω από κοντά την πολιτική -και μάλιστα στην αριστοκρατική της έκφραση- ως μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και εκεί ωστόσο έζησα το ίδιο φαινόμενο, η πολιτική να εκτρέπεται συχνά σε ταπεινές επιδιώξεις. Αν λοιπόν πρόκειται να επιβιώσει, τουλάχιστον με τις δημοκρατικές παραλλαγές της, η πολιτική πρέπει να αλλάξει πρόσωπο.Η δική μου σωτήρια διέξοδος ήταν να εντάξω στις βασικές δραστηριότητες μου, την προβολή του Ελληνικού Πολιτισμού, του αρχαίου ή του νεότερου, στον χώρο της Ευρώπης. Η απήχηση της προσπάθειάς μου υπήρξε απρόσμενη και συγκινητική και με έκανε συχνά να σκέφτομαι πόσο θα κέρδιζε η Ελλάδα αν θεωρούσε τον πολιτισμό μέρος ουσιαστικό της πολιτικής της.Αποτελεί ωστόσο αλήθεια αναμφισβήτητη ότι δεν είναι λίγα όσα πέτυχε στην πολυτάραχη πορεία της η ελληνική πολιτική ζωή. Σήμερα έχουν λείψει οι σπόροι του εθνικού διχασμού, που συχνά μας οδήγησαν στον γκρεμό, ενώ για τη μεγάλη πλειοψηφία του πολιτικού μας κόσμου η Ευρώπη είναι το ευρύτερο σπίτι μας. Τέλος, παρά τις μικρές ή τις μεγάλες της αδυναμίες, η δημοκρατία κέρδισε νέα ορμή και ποιότητα μετά τη δικτατορία.Για να απαντήσω πάντως, έστω και δια της τεθλασμένης, στο ερώτημά σας, είχα πάντα έναν πολιτικό εαυτό, που παραμένει σε εγρήγορση. Από το σημείο όμως αυτό μέχρι να επιδιώξω και κάποια ένταξη μου στην καθημερινότητα της πολιτικής, ο δρόμος είναι ολισθηρός και δύσβατος.Στην ουσία, το ερώτημα που μου θέσατε το θέτω κι εγώ συχνά στον εαυτό μου. Νομίζω όμως ότι μόνον ο χρόνος θα δώσει τη σωστή απάντηση». «Οι αγωνίες μου είναι πολλές» Ως ένας άνθρωπος που αγάπησε πολύ το Πανεπιστήμιο Κρήτης και την επιστήμη γενικότερα, ποια είναι η αγωνία σας για το μέλλον;«Οι αγωνίες μου είναι πολλές. Κάποιες ανάσες δίδουν μόνον οι κατακτήσεις της επιστήμης, αλλά και η παρουσία του πολιτισμού, που και αυτός ωστόσο αμφισβητεί συχνά τον ίδιο του τον εαυτό.Όσο για τα Πανεπιστήμια, που υπήρξαν πάντοτε πυλώνες ελευθερίας και γνώσεων, φοβούμαι ότι χάνουν με γρήγορο ρυθμό τον οραματισμό και την αυτοτέλειά τους και υποτάσσονται σε αλλότριες δυνάμεις. Είναι για παράδειγμα χαρακτηριστικό ότι το πρόβλημα της βίας, που είναι πράγματι υπαρκτό σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, αντιμετωπίσθηκε με τη δημιουργία Πανεπιστημιακής αστυνομίας, που ιστορικά υπήρξε το συνώνυμο της βίας.Δεν είναι όμως μόνον τα Πανεπιστήμια που κλυδωνίζονται από τα ρεύματα της εποχής. Είναι η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη, που αισθάνεται ότι απειλείται από ποικίλους κινδύνους. Όσα άλλωστε ζήσαμε απροειδοποίητα την τελευταία δεκαετία ρίχνουν βαριές τις σκιές τους στη ζωή των ανθρώπων. Οικονομικούς κλυδωνισμούς και μια αδυσώπητη πανδημία, έναν αποτρόπαιο πόλεμο, και μάλιστα στη γειτονιά της Ευρώπης, κρίση ενεργειακή αλλά και κλιματικά φαινόμενα, που ξεπερνούν κάθε όριο.Σε ένα από τα βιβλία μου, την Κόμη της Βερενίκης, τόνιζα ότι στην εποχή μας κυριαρχεί ο «μετέωρος άνθρωπος». Ο μετέωρος άνθρωπος είναι αποκομμένος από τα στηρίγματα, τα θρησκευτικά ή τα πολιτικά, που του έδειχναν παλαιότερα μια γραμμή πορείας. Έχει, αντίθετα, γίνει έρμαιο δυνάμεων που ούτε ελέγχει, ούτε κατανοεί. Υποπτεύεται ωστόσο ότι μόνον ένας κόσμος που ξεκινά από τον αυτόν και καταλήγει στον Άλλο -τους άλλους μετέωρους ανθρώπους- έχει κάποια λογική υπάρξεως ή δυνατότητα να επιβιώσει.Το τελευταίο είναι ωστόσο ένα σημείο με αδιάψευστη βαρύτητα.Όσο λοιπόν και αν φαίνεται παράδοξο, παραμένω αισιόδοξος. Η ανθρωπότητα έχει αποδείξει ότι διαθέτει αστείρευτες δυνάμεις, και ότι μετά την καταστροφή – όπως για παράδειγμα ήταν ο τελευταίος παγκόσμιος πόλεμος- αργά αλλά σταθερά αναζητά νέα σημεία προόδου και ευημερίας.Υπάρχει λοιπόν η ελπίδα ότι από τη σημερινή γενικευμένη κρίση θα αναδυθεί ένας καινούργιος ανθρωπισμός, που θα επαναφέρει ισχυρότερες κάποιες από τις αιώνιες αξίες: την ανάγκη αλληλεγγύης, την κοινωνική δικαιοσύνη, την πίστη στη δημοκρατία. Ενώ παράλληλα πρέπει να υπάρξει ένα ολόκληρο κεφάλαιο που θα αναφέρεται στο περιβάλλον και τους ορατούς ή αόρατους κινδύνους που το απειλούν.Έχω ασφαλώς πλήρη συνείδηση ότι όλα αυτά ηχούν σήμερα ουτοπικά. Όπως όμως διδάσκει η ιστορία, οι μεγάλες αλλαγές ούτε προειδοποιούν, ούτε προβλέπονται». – https://www.patris.gr/2022/10/10/o-g-grammatikakis-stin-p-den-epedioxa-vraveia-moy-arkoyse-i-ektimisi-toy-kosmoy/

Υποψήφιος κόσμος για ζωή στο ηλιακό μας σύστημα η Δήμητρα. Στην εικονιζόμενη Δήμητρα μπορεί να υπάρχουν κάποιες μορφές ζωής. πηγή φωτό (NASA) Νέα μελέτη κάνει λόγο για οργανικές ύλες στον πλανήτη νάνο.Στην κύρια ζώνη αστεροειδών του ηλιακού μας συστήματος που εκτείνεται ανάμεσα στο Δία και τον Άρη βρίσκεται ένας διαστημικός βράχος με διάμετρο περίπου χίλια χλμ. και χαρακτηριστικά (μάζα, βαρύτητα, τροχιά) που τον κατατάσσουν στους αποκαλούμενους πλανήτες νάνους. Ανακαλύφθηκε στην αυγή του 19ου αιώνα από τον Τζουζέπε Πιάτσι, ιδρυτή του Αστεροσκοπείου στο Παλέρμο της Ιταλίας, που αρχικά δεν αντιλήφθηκε τι ήταν αυτό που είχε εντοπίσει. Αυτό το διαστημικό σώμα ονομάστηκε Ceres, που είναι το ρωμαϊκό όνομα της θέας Δήμητρας.Η Δήμητρα αποτελεί τα τελευταία χρόνια στόχος των επιστημόνων αφού έχει αποδειχθεί ένας κόσμος που παρουσιάζει ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Ανάμεσα στα άλλα έχει υποδειχθεί ή ύπαρξη νερού στο εσωτερικό της σε υγρή αλλά και παγωμένη μορφή με κάποιους ειδικούς να κάνουν λόγο για κάποια υπόγεια θάλασσα ή ωκεανό που υπήρχε κάποτε στη Δήμητρα δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον φιλικό στην παρουσία της ζωής η οποία εξακολουθεί να υπάρχει εκεί έστω και σε μικροβιακό επίπεδο.Ερευνητές του Ινστιτούτου Αστροφυσικής της Ανδαλουσίας στην Ισπανία πραγματοποίησαν σειρά μελετών σε δεδομένα που συνέλεξε η αποστολή Dawn από τη Δήμητρα. Ανάμεσα στα άλλα το σκάφος της αποστολής είχε εντοπίσει την παρουσία αλειφατικών ενώσεων που αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες ομάδες των οργανικών ενώσεων οι οποίες λόγω των συστατικών από τα οποία αποτελούνται (π.χ άνθρακας) συνδέονται με την παρουσία της ζωής. Η επιστημονική αναζητά έκτοτε απάντηση στο αν αυτές τις ενώσεις τις μετέφεραν εκεί διαστημικοί βράχοι (αστεροειδείς, κομήτες) που έχουν πέσει πάνω στη Δήμητρα ή αν οι ενώσεις αυτές αποτελούν προϊόν διεργασιών του πλανήτη νάνου.Οι ερευνητές μελέτησαν τα δεδομένα αυτά και σχεδίασαν προσομοιώσεις που πραγματοποίησαν σε ειδικές για τέτοιου είδους έρευνες εγκαταστάσεις της NASA. Με ανακοίνωση τους σε συνέδριο της Αμερικανικής Γεωλογικής Ένωσης οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι ενώσεις αυτές δημιουργήθηκαν στον πλανήτη και τα χαρακτηριστικά τους καθιστούν τη Δήμητρα ένα κόσμο του ηλιακού μας συστήματος που βάζει σοβαρή υποψηφιότητα για να διαθέτει ζωή.«Ενώ η προέλευση των οργανικών ουσιών στη Δήμητρα παραμένει ελάχιστα κατανοητή έχουμε τώρα καλές ενδείξεις ότι σχηματίστηκαν εκεί και πιθανότατα παρουσία νερού. Υπάρχει πιθανότητα να βρεθεί μια μεγάλη εσωτερική δεξαμενή οργανικών ουσιών μέσα στη Δήμητρα. Κατά την γνώμη μου το αποτέλεσμα αυτό αυξάνει το αστροβιολογικό δυναμικό της Δήμητρας» αναφέρει ο Χουάν Ρίζος, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.Άλλοι κόσμοι που έχουν θέσει υποψηφιότητα για διαθέτουν ζωή στο ηλιακό μας σύστημα είναι τρεις δορυφόροι του Δία που έχει υποδειχθεί η ύπαρξη υπόγειων ωκεανών σε αυτούς όπως και ο Εγκέλαδος ο παγωμένος δορυφόρος του Κρόνου που σειρά μελετών αναφέρουν ότι ο υπόγειος ωκεανός του έχει συνθήκες φιλικές στη ζωή. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1526804/ypopsifios-kosmos-gia-zoi-sto-iliako-mas-systima-i-dimitra/

«Είμαστε αστρόσκονη» στον αναβαθμισμένο θόλο του Πλανηταρίου. πηγή φωτό Ίδρυμα Ευγενίδου Μια παράσταση του Διονύση Σιμόπουλου με αδημοσίευτη μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου.Δύο κορυφαίοι Έλληνες, που κατά τη διάρκεια της ζωής τους συνδέονταν με φιλία και μοιράζονταν την ίδια αγάπη για τη Μουσική, το Διάστημα και την Τεχνολογία, «συναντώνται» ξανά στη νέα παράσταση «Είμαστε αστρόσκονη» στο Πλανητάριο του Ευγενίδειου Ιδρύματος. Η παράσταση είναι το κύκνειο άσμα του επίτιμου διευθυντή του Ιδρύματος, Διονύση Σιμόπουλου, και το πρώτο αδημοσίευτο μουσικό έργο του παγκοσμίου φήμης μουσικοσυνθέτη, Βαγγέλη Παπαθανασίου, μετά το θάνατό του.Η ιδέα για την ταινία ξεκίνησε όταν ο Διονύσης Σιμόπουλος πρότεινε στον Βαγγέλη Παπαθανασίου να γράψει μουσική για μια νέα παράσταση για το Πλανητάριο. Τα τελευταία χρόνια οι συζητήσεις ήταν έντονες και οι δυο τους είχαν αρχίσει εντατική δουλειά. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έφυγε από τη ζωή τον Μάιο του 2022, ωστόσο είχε ήδη ετοιμάσει τη μουσική για την παράσταση και είχε εκφράσει την επιθυμία του η παράσταση να προχωρήσει. Ο Διονύσης Σιμόπουλος αν και είχε επιβαρυμένη υγεία, συνέχισε να δουλεύει την παράσταση και ολοκλήρωσε το μοντάζ μόλις δύο ημέρες πριν από το θάνατό του, τον Αύγουστο του 2022.Μετά τον θάνατο και του Διονύση Σιμόπουλου, ο γιος του, σκηνοθέτης, Παναγιώτης Σιμόπουλος, και ο στενός συνεργάτης του, αστρονόμος, Αλέξης Δεληβοριάς, δούλεψαν συναισθηματικά φορτισμένοι όλο το υλικό για ένα χρόνο για να ολοκληρώσουν το «Είμαστε αστρόσκονη». Επίσης, οι συνεργάτες του Βαγγέλη Παπαθανασίου, Φιλίπ Κολονά και Φρεντερίκ Ρουσό, προσάρμοσαν τις συνθέσεις στην παράσταση, και ο νομικός του σύμβουλος, Ευάγγελος Καλαφάτης, συνέβαλε στην παραχώρηση της μουσικής στο Ίδρυμα. Η παράσταση. Το «Είμαστε αστρόσκονη» δεν είναι μόνο ντυμένο με τις μουσικές του Βαγγέλη Παπαθανασίου, αλλά και με τη φωνή του Διονύση Σιμόπουλου, με αποσπάσματα από παλαιότερες ηχογραφήσεις του, τις οποίες επεξεργάστηκε ηχητικά ο συνθέτης, Αναστάσιος Κατσάρης. Την αφήγηση στα αγγλικά κάνει ο ηθοποιός, Γιώργος Πυρπασόπουλος.Όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Σιμόπουλος, ο οποίος έκανε την εκτέλεση της παραγωγής, «μετά τον απροσδόκητο θάνατο του Βαγγέλη Παπαθανασίου, έγινε αυτοσκοπός του πατέρα μου να ολοκληρώσει την παράσταση. Αν και η υγεία του ήταν ήδη σε πολύ κακή κατάσταση, ο σκοπός αυτός σαν να του έδωσε μια πνοή και έλεγε σε όλους, ακόμα και γιατρούς και νοσηλευτές, ότι έχω μια ταινία να τελειώσω, κάνουμε μια ταινία με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, που είναι τεράστιος μουσικοσυνθέτης».Η παράσταση απαρτίζεται από δέκα κεφάλαια και αποτελεί ένα συναρπαστικό ταξίδι ανακαλύψεων, από την έμφυτη διάθεση των ανθρώπων να εξερευνούν τον κόσμο και την προσπάθεια ερμηνείας των μυστικών των άστρων μέχρι τη γέννηση του Ηλιακού μας συστήματος και την εμφάνιση της ζωής στη Γη. Το ταξίδι αυτό καταλήγει με τη διάσημη φράση του Διονύση Σιμόπουλου Είμαστε πραγματικά όλοι μας αστρόσκονη και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα.Ο Παναγιώτης Σιμόπουλος εξηγεί ότι ο πατέρας του «ήθελε η ταινία να είναι πολυθεματική, σαν δέκα τραγούδια από ένα άλμπουμ-αφιέρωμα στον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Είπε στον Παπαθανασίου “έλα να κάνεις μια ταινία και να ακούσουμε τη μουσική σου και εγώ θα βάλω το πλαίσιο των δέκα θεμάτων”. Γι’ αυτό και ο υπότιτλος της ταινίας είναι “Αφιέρωμα στη μουσική και στο σύμπαν του Vangelis”».Η παράσταση θα προβάλλεται καθημερινά στον αναβαθμισμένο θόλο του Ιδρύματος Ευγενίδου, του οποίου τα συστήματα ήχου και εικόνας αναβαθμίστηκαν πρόσφατα. «Αυτή η αναβάθμιση βελτιώνει όλους τους τομείς της προβολής για να είναι καλύτερη η εμπειρία εμβύθισης των θεατών στο προβαλλόμενο αντικείμενο», παρατήρησε ο διευθυντής του Πλανηταρίου, Μάνος Κιτσώνας, μιλώντας σε σχετική συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση της παράστασης.Το Πλανητάριο συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια ψηφιακής λειτουργίας και σχεδόν 60 χρόνια εκπαιδευτικής προσφοράς με περισσότερους από επτά εκατομμύρια επισκέπτες συνολικά. Στόχος του Ιδρύματος, σύμφωνα με τον διοικητή του, Ιωάννη Γκόλια, είναι μεταξύ άλλων το Πλανητάριο να αναδειχθεί ως τοπόσημο στην Αθήνα όχι μόνο για τους κατοίκους της πόλης, αλλά και για τους τουρίστες. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1528990/eimaste-astroskoni-ston-anavathmismeno-tholo-toy-planitarioy/

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Ποιος είναι ο επικεφαλής της επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη – Το βιογραφικό του. Κωνσταντίνος Δασκαλάκης/ Intime News- Γιάννης Λιάκος Αναγνωρισμένος επιστήμονας με πλούσιο ερευνητικό έργο και διεθνείς βραβεύσειςΤον καθηγητή του MIT, Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, επέλεξε ο πρωθυπουργός για επικεφαλής της νέας Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη.Πρόκειται για έναν επιστήμονα με πλούσιο ερευνητικό έργο και πολλές διεθνείς βραβεύσεις.Η Επιτροπή θα παρέχει τεκμηριωμένες συμβουλές και προτάσεις για το πώς η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τις πολλαπλές δυνατότητες και ευκαιρίες που προκύπτουν από τη χρήση της ΤΝ, αλλά και το πώς μπορεί να εφαρμόσει ένα συνεκτικό πλαίσιο προστασίας από τις πιθανές προκλήσεις και αναπροσαρμογές, τις ανισότητες και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Αξίζει να δούμε τις σπουδές και την πορεία του: Τα πρώτα βήματα Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είναι Κρητικός στην καταγωγή, αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα όπου τελείωσε το Βαρβάκειο Πειραματικό Λύκειο το 1999. Το 2004 αποφοίτησε από τη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με βαθμό 9,98 /10. Το καλοκαίρι του 2004 μετέβη στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α. με υποτροφία από το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ για να ακολουθήσει διδακτορικές σπουδές στην Επιστήμη των Υπολογιστών, υπό την εποπτεία του διακεκριμένου επιστήμονα της πληροφορικής, καθηγητή Χρίστου Παπαδημητρίου.Μετά το πέρας των σπουδών του, το έτος 2008-2009, εργάστηκε ως μετα-διδακτορικός ερευνητής στα εργαστήρια της Microsoft, της οποίας ήταν υπότροφος ήδη κατά τη διάρκεια των διδακτορικών του σπουδών. Την άνοιξη του 2008 είχε προσφορές θέσης καθηγητή από πολλά πανεπιστήμια στον κόσμο, ενώ από το καλοκαίρι του 2008 είναι καθηγητής στο κορυφαίο ΜΙΤ. «Η Υπολογιστική Πολυπλοκότητα της Ισορροπίας Νας» Η εργασία του το 2006 με τους καθηγητές Πωλ Γκόλντμπεργκ και Χρίστο Παπαδημητρίου, με θέμα «Η Υπολογιστική Πολυπλοκότητα της Ισορροπίας Νας» απάντησε σε ένα επιστημονικό ερώτημα άλυτο για πάνω από 50 χρόνια, από την δημοσίευση του Τζον Νας το 1950, για την οποία ο Νας βραβεύτηκε με το Νόμπελ Οικονομικών. Η εργασία του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη εντοπίζει υπολογιστικά εμπόδια στην εφαρμοσιμότητα της ισορροπίας Νας, που υπήρξε το επίκεντρο των οικονομικών μαθηματικών, και δείχνει την ανάγκη για καινούριες πιο ρεαλιστικές έννοιες ισορροπίας. Για την εργασία τους οι Δασκαλάκης-Γκόλντμπεργκ-Παπαδημητρίου βραβεύτηκαν το καλοκαίρι του 2008 από τη Ένωση Θεωρίας Παιγνίων (Game Theory Society) με το βραβείο Καλάι, και το καλοκαίρι του 2011 από την Ένωση Βιομηχανικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών (Society for Industrial and Applied Mathematics) με το βραβείο εξαιρετικής έρευνας.Πιο πρόσφατα η έρευνα του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη επικεντρώθηκε στη μελέτη των μαθηματικών θεμελίων των δημοπρασιών, όπου γενίκευσε σε πολλαπλά αντικείμενα την επίσης βραβευμένη με Νόμπελ δημοπρασία του Ρότζερ Μάιερσον, ενώ τώρα η έρευνά του επικεντρώνεται στην Στατιστική σε πολλές διαστάσεις, και την τεχνητή νοημοσύνη. Οι βραβεύσεις Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης τιμήθηκε το 2018 με το κορυφαίο βραβείο Νεβανλίνα από τη Διεθνή Ένωση Μαθηματικών (International Mathematical Union). Το βραβείο αυτό απονέμεται μαζί με το βραβείο Φιλντς, για εξαιρετική συνεισφορά στις μαθηματικές πτυχές των επιστημών της πληροφορίας. Το 2008 τιμήθηκε με το επίσης κορυφαίο βραβείο για την καλύτερη διδακτορική διατριβή στην πληροφορική από τη Εταιρία Επιστημόνων Πληροφορικής ACM (Association for Computing Machinery), ενώ τον Ιούνιο του 2019 τιμήθηκε ως o νεαρός επιστήμονας της χρονιάς από τον ίδιο οργανισμό με το βραβείο Grace Murray Hopper.Έχει λάβει πολλές άλλες τιμητικές διακρίσεις. Ενδεικτικά, το 2010 τιμήθηκε από το Ίδρυμα Επιστημών της Αμερικής (National Science Foundation), και το ίδρυμα Σλόουν (Sloan Foundation). Το 2011 του απονεμήθηκε το βραβείο Ruth and Joel Spira εξαιρετικής διδασκαλίας από το ΜΙΤ. Το 2012 του απονεμήθηκε η ερευνητική υποτροφία της Microsoft, το 2017 το ερευνητικό βραβείο της Google, και το 2018 το βραβείο του ιδρύματος Simons. Τέλος, το 2013 του απονεμήθηκε το βραβείο της καλύτερης δημοσίευσης στο συνέδριο ACM Conference on Economics and Computation. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1526827/konstantinos-daskalakis-poios-einai-o-epikefalis-tis-epitropis-gia-tin-techniti-noimosyni-to-viografiko-toy/

Ξεκινά η κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου νετρίνων στον κόσμο. Θα βρίσκεται σε βάθος περίπου 4 χλμ. στον Ειρηνικό Ωκεανό.Τα νετρίνα είναι μία κατηγορία σωματιδίων που αλληλεπιδρούν τόσο ασθενώς με την ύλη, ώστε να περνούν σχεδόν ανεπηρέαστα μέσα από οποιοδήποτε αντικείμενο. Έτσι, μολονότι ο πλανήτης μας βομβαρδίζεται συνεχώς από αμέτρητα νετρίνα, πολλά από τα οποία προέρχονται μάλιστα από τα πέρατα του Σύμπαντος, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό διαπερνά αναλλοίωτο μέσα από τη Γη. Το ανύπαρκτο ηλεκτρικό φορτίο και η σχεδόν μηδενική μάζα των νετρίνων σημαίνει ότι μόλις και μετά βίας αλληλεπιδρούν με άλλους τύπους ύλης δυσκολεύοντας τον εντοπισμό τους.Αν και σημαντικές ποσότητες νετρίνων παράχθηκαν με τη Μεγάλη Έκρηξη, νέα σωματίδια συνεχίζουν να εκπέμπονται από το εσωτερικό του Ήλιου αλλά και από βίαια κοσμικά φαινόμενα, όπως οι υπερκαινοφανείς αστέρες, ή ακόμη και στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης. Η δυσκολία εντοπισμού των νετρίνων οδήγησε την επιστημονική κοινότητα να τα ονομάσει «σωματίδια φάντασμα».Όπως έγινε γνωστό κινέζοι επιστήμονες ξεκινούν την κατασκευή του μεγαλύτερο ανιχνευτή νετρίνων στον κόσμο, μια εγκατάσταση 3,500 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού.Το Τροπικό Τηλεσκόπιο Νετρίνων Βαθέων Υδάτων (TRIDENT) θα αγκυροβοληθεί στον βυθό της θάλασσας του Δυτικού Ειρηνικού Ωκεανού. Με την ολοκλήρωσή του το 2030 το τηλεσκόπιο θα κάνει σαρώσεις για σπάνιες λάμψεις φωτός που προκαλούνται από τα… άπιαστα σωματίδια καθώς γίνονται για λίγο απτά στα βάθη των ωκεανών.«Χρησιμοποιώντας τη Γη ως ασπίδα, το TRIDENT θα ανιχνεύσει νετρίνα που διεισδύουν από την αντίθετη πλευρά του πλανήτη. Καθώς το TRIDENT βρίσκεται κοντά στον ισημερινό, μπορεί να λάβει νετρίνα που προέρχονται από όλες τις κατευθύνσεις με την περιστροφή της Γης, επιτρέποντας την παρατήρηση του ουρανού χωρίς τυφλά σημεία» αναφέρει ο Ξου Ντονγκλιάν, επικεφαλής επιστήμονας του έργου που μπορεί να ρίξει φως σε αυτά τα μυστηριώδη σωματίδια ανοίγοντας νέους δρόμους στη φυσική. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1526548/xekina-i-kataskeyi-to-megalyteroy-tileskopioy-netrinon-ston-kosmo/