Heal

Λίγο καθυστερημένη η απάντηση μου, αλλά ψάχνοντας σε ένα βιβλίο (Cosmology, Liddle σελ 80 και εξής) για άλλο θέμα, έπεσα στην εξήγηση του συγκεκριμένου ζητήματος που μας απασχολεί. Επειδή η ερώτηση είναι η ακτίνα του γνωστού σύμπαντος θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτό πρώτα. Το πιο μακρυνό (ή ισοδύναμα παλιό) πράγμα που μπορούμε να δούμε στο σύμπαν είναι η ακτινοβολία υποβάθρου. Πριν από αυτήν την εποχή το σύμπαν ήταν αδιαφανές οπότε καμία πληροφορία δεν μπορεί να φτάσει σε εμάς άμεσα με παρατήρηση. Αντιστοιχεί σε θερμοκρασία 3000Κ, σε μετατόπιση doppler z=1100 και χρονικά τοποθετείται 350000 χρόνια μετά την μεγάλη έκρηξη, δηλαδή περίπου 13-15 δις χρόνια πριν από σήμερα, οπότε και το μακρινότερο αντικείμενο που θα μπορέσουμε να δούμε θα βρίσκεται το πολύ σε μια απόσταση αυτής της τάξης μεγέθους, σε έτη φωτός πράγμα σύμφωνο με τις παρατηρήσεις. Όσον αφορά το συνολικό μέγεθος του σύμπαντος δεν έχω τίποτα παραπάνω να πω από αυτά που είπε ο Αντώνης περί ακτίνας καμπυλότητας. Τέλος για το ζήτημα αν μετακινούνται οι γαλαξίες ή αν μεγαλώνει ο μεταξύ τους χώρος βρήκα μια πιο εμπεριστατωμένη απάντηση, από αυτά που πρόχειρα είχαμε πει νωρίτερα. Στα μοντέλα περιγραφής του σύμπαντος θεωρούμε το εξής: η απόσταση δύο αντικειμένων είναι: r=a.x όπου x είναι η συντεταγμένη του αντικειμένου που αναφερόμαστε και a ο παράγοντας κλίμακας. Επειδή έχουμε το δικαίωμα να θεωρήσουμε ως ακίνητο σύστημα αναφοράς το σ.σ. του αντικειμένου dx/dt=0 οπότε η όποια μεταβολή στην απόσταση r θα οφείλεται στον όρο da/dt. Ο όρος αυτός (a) θα εμφανιστεί στη συνέχεια, λύνοντας τις εξισώσεις του Einstein ως παράγοντας κλίμακας (scale factor) που θα είναι αυτός που θα αλλάζει και εκφράζει τη διαστολή του χώρου. Το παραπάνω μπορεί να γενικευτεί για κάθε γαλαξία θεωρώντας τον ακίνητο (δηλαδή η συντεταγμένη x, comoving distance (=συμμετακινούμενη απόσταση?, αν το μεταφράζω σωστά) να μην αλλάζει) και έτσι να φτάσουμε στην διαστολή του σύμπαντος, χωρίς να έχουμε την ανάγκη της μετακίνησης των γαλαξιών, η οποία θα μας δημιουργήσει τα προβλήματα που είπε ο Αντώνης και παράλληλα θα αντίκειται στην κοσμολογική αρχή -ισοτροπία ομοιογένεια-. Όσον αφορά την μετατόπιση Doppler: γενικά ισχύει για ένα κύμα που προέρχεται από μια πηγή σε σχετική κίνηση με τον παρατηρητή ότι 1+z=λπαρ/λεκπ (όπου λ το μήκος κύματος) και επιπλέον 1+z=sqrt((1+v/c)/(1-v/c)), όπου v και c οι ταχύτητες της πηγής και του φωτός αντίστοιχα. Αν δούμε λοιπόν μια φασματική γραμμή μετατοπισμένη εύκολα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο γαλαξίας κινείται σε σχέση με εμάς. Πριν από λίγο όμως εξηγήσαμε γιατί δεν μας αρέσει να σκεφτόμαστε περί κίνησης γαλαξιών. Αν δουλέψουμε με το μοντέλο του Friedmann (που προκύπτει από την επίλυση των εξισώσεων του Einstein) βρίσκουμε ότι 1+z=aπαρ/aεκπ, δηλαδή το φαινόμενο doppler οφείλεται στην μεταβολή του παράγοντα κλίμακας a, δηλαδή στη διαστολή του σύμπαντος. Για ένα παραστατικό παράδειγμα αν φαντασούμε ότι γράφουμε σε ένα ελαστικό υλικό μια απόσταση λ και τεντώνουμε το πλαστικό ώστε ο παράγοντας κλίμακας να γίνει από a1 a2 τότε και το μήκος λ θα μεταβληθεί κατά τέτοιο τρόπο ωστε λ1/λ2=a1/a2, οπότε εμείς θα το βλέπουμε πιο κόκκινο σαν να απομακρύνεται από εμας, ενώ στην ουσία η διαφορετική τιμή του παράγοντα κλίμακας μεταξύ πομπού (αρχέγονου γαλαξία, ακτινοβολία υποβάθρου) και δέκτη (σημερινός παρατηρητής) είναι αυτή που προκαλεί την μετατόπιση προς το ερυθρο. Ευχαριστώ για την υπομονή σας. Κώστας

Έτσι ονομάζεται ένα ενδιαφέρον φαινόμενο που έχει να κάνει με τις ηλεκτρικές εκκενώσεις που δημιουργούνται ψηλά στην ατμόσφαιρα. Κατά κάποια άποψη κάτι τέτοιο παρατήρησε το διαστημικό λεωφορείο columbia στην μοιραία πτήση. Ακολουθεί το άρθρο του in.gr σχετικά με το θέμα όπου περιγράφεται αυτό αλλά και άλλες εκδοχες: Λίγες ημέρες πριν την καταστροφή του, το διαστημικό λεωφορείο Columbia είχε καταγράψει μια μυστηριώδη, σύντομη λάμψη 150 χιλιόμετρα πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό, προκύπτει από την ανάλυση ενός βίντεο. «Δεν είμαι σίγουρος τι ήταν αυτό που είδαμε. Γνωρίζω μόνο ότι δεν ήταν κάτι που έχουμε συνηθίσει να βλλεπουμε. Ήταν κάτι ιδιόμορφο» σχολιάζει στο NewScientist.com ο Γιοάβ Γιαϊρ, επικεφαλής της ομάδας που εξέτασε τα δεδομένα στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Ανάνα στο Ισραήλ. Το επίμαχο βίντεο μεταδόθηκε ζωντανά στη NASΑ κατά την 16ήμερη αποστολή του Columbia, η οποία έληξε με την καταστροφή του κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα την 1η Φεβρουαρίου 2003. Τα δεδομένα δημοσιοποιήθηκαν μήνες αργότερα και αποτελούν ακόμα αντικείμενο ανάλυσης. Οι αστροναύτες βιντεοσκοπούσαν την ατμόσφαιρα στο πλαίσιο μελέτης για τα αιωρούμενα σωματίδια. Όμως ο Γιαΐρ ανακάλυψε ότι σε ένα και μοναδικό καρέ της ταινίας, που αντιστοιχεί σε 33 χιλιοστά του δευτερολέπτου, μια κόκκινη λάμψη εμφανίζεται και εξαφανίζεται ακαριαία πάνω από την Μαδαγασκάρη. Το μυστηριώδες φαινόμενο βαπτίστηκε TIGER (Transient Ionospheric Glow Emission in Red ή Παροδική Ιονοσφαιρική Λάμψη στο Κόκκινο). Δαιμόνια και ξωτικά Οι επιστήμονες είχαν καταγράψει και στο παρελθόν λάμψεις σε αυτά τα υψόμετρα, οι οποίες όμως προκαλούνται από καταιγίδες και διαφέρουν από το νέο φαινόμενο. Πρόκειται για τα «δαιμόνια» (sprites) και τα «ξωτικά» (elves), δύο είδη κεραυνών σε σχήμα μέδουσας ή ντόνατ, οι οποίοι ξεκινούν από σύννεφα σε ύφος δέκα χιλιομέτρων και υψώνονται προς τα πάνω, στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Όμως τα δαιμόνια και τα ξωτικά εμφανίζονται πάντα σε οριζόντια απόσταση το πολύ 70 χιλιομέτρων από συνήθεις κεραυνούς, ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου μετά την εκδήλωσή του. Το TIGER, αντίθετα, εμφανίστηκε 800 χιλιόμετρα από τον πλησιέστερο κεραυνό που κατέγραψε το Columbia, και μάλιστα 250 χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το TIGER δεν σχετίζεται με τους κεραυνούς. Μια άλλη θεωρία που είχαν διατυπώσει παλαιότερα οι επιστήμονες είναι ότι ορισμένοι κεραυνοί εκτοξεύουν ηλεκτρόνια ψηλά στην ατμόσφαιρα, τα οποία παγιδεύονται στο γήινο μαγνητικό πεδίο και ταξιδεύουν τεράστιες αποστάσεις. Σχεδόν ταυτόχρονα με το TIGER είχε μάλιστα καταγραφεί ένα είδος κεραυνού πάνω από την Κύπρο, από την οποία ξεκινά θεωρητικά μια μαγνητική «διαδρομή» που καταλήγει στη Μαδαγασκάρη. Όμως ο κεραυνός αυτός μετέφερε φορτία προς το έδαφος, και όχι προς την ατμόσφαιρα. Το TIGER, επομένως παραμένει προς το παρόν ανεξήγητο. Οι επιστήμονες προβλέπουν πάντως ότι οι συνεχείς παρατηρήσεις από δορυφόρους και από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό θα αποκαλύψουν στο μέλλον και άλλα «εξωτικά» ατμοσφαιρικά φαινόμενα. Η έρευνα δημοσιεύεται στο Geophysical Research Letters. news.in.gr http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=594953&lngDtrID=252

Αγαπητέ Στέφανε, Έχω την αίσθηση πως παρανόησες την 3η επισήμανση του Αντώνη. Οι γαλαξίες (αν αναφερθούμε στην απομάκρυνση την οποία παρατήρησε ο Χάμπλ, αγνοώντας τις ίδιες κινήσεις γιατί δεν έχουν να κάνουν με κοσμολογικές αιτίες) μετακινούνται ο ένας ως προς τον άλλον ή ο χώρος μεταξύ τους είναι αυτός που διαστέλλεται; Αν θεωρήσουμε ότι μετακινούνται ο ένας ως προς τον άλλο τότε θα καταλήξουμε σε μερικά άτοπα: όπως ότι προυπάρχει ένας "ανενεργός" χώρος άδειος (με όλη του την ύλη συγκεντρωμένη σε ένα σημείο), στο οποίο έγινε η μεγάλη έκρηξη και έπειτα μέσα σε αυτόν μετακινούνται οι γαλαξίες, ακόμα δεν περισσότερα προβλήματα έχουμε αν μιλήσουμε για ένα άπειρο σύμπαν. Αντιθέτως αν θεωρήσουμε ότι ο χώρος μεταξύ των γαλαξιών είναι αυτός που διαστέλλεται, τότε μπορούμε να αναπτύξουμε σωστά την θεωρία της μεγάλης έκρηξης. Η πρώτη περίπτωση δεν διαφέρει σε τίποτα από την έκρηξη μιας χειροβοβμίδας, της οποιας τα θράυσματα είναι οι γαλαξίες. Τώρα αν έχει νόημα η διαστολή ενός κενού σύμπαντος, πραγματιά δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι, με προβληματίζει και μένα πολλές φορές... Τέλος η ακτινοβολία υποβάθρου προϋποθέτει αναγκαστικά την διαστολή του χώρου και όχι απλή απομάκρυνση των σωμάτων που βρίσκονται μέσα σε αυτόν. Διότι αν απλά μιλάγαμε για απομάκρυνση των γαλαξιών, τότε δεν θα είχε κανένα λόγο να έχει τόσο μεγάλο μήκος κύματος, αλλά θα διατηρούσε το αρχικό της.

Δημήτρη συγχαρητήρια για την προσπάθεια του φυλλαδίου! Έκανα ένα πρόχειρο ξεφύλλισμα και ενθουσιάστηκα με την δουλειά σας. Συνεχίστε την όμορφη προσπάθεια! Κώστας

Αντώνη ευχαριστούμε για τα καλά σου λόγια! Από ότι κατάλαβα τώρα έφτασε το ημερολόγιο σε σένα; Η επιτυχία του ημερολογίου συνίσταται στην συνεργασία και την προσφορά των Ελλήνων Ερασιτεχνών που μας προσέφεραν το έργο τους! Υπάρχουν σκέψεις για το τί θα κάνουμε του χρόνου (η ιδέα για το deep sky ακούγεται πολύ καλή). Καλή Χρονιά, Κώστας

Συμφωνώ πλατιά μαζί σας φίλοι μου! Η απάντηση είναι αρκετά τετριμμένη αλλά είναι κατά την ταπεινή μου άποψη σωστή. Πολλοί θέτουν το ερώτημα: μπορεί ο Θεός να φτιάξει μια πέτρα τόσο βαριά που να μη μπορεί να την σηκώσει και φυσικά καταλήγουν πάντα σε αντίφαση και στο γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρχει ένα παντοδύναμο ον. Πως φτάνουν όμως εκεί; Αν αναρωτηθεί κανείς βλέπει πως για να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα ακολουθούνται κάποιοι λογικοί κανόνες, με πιο μαθηματική γλώσσα κάποια αξιώματα. Φυσικά αυτά τα αξιώματα είναι τόσο προφανή και τόσο συνηθισμένα που τα θεωρούμε απόλυτες αλήθειες (πχ η άρνηση μιας άρνησης μας γυρίζει στην κατάφαση της αρχικής προτασης). Η συγκεκριμένη πρόταση μπορεί να κατέχει ρόλο αξιώματος σε μια θεωρία, αλλά δεν μας λέει κάτι ότι δεν μπορούμε να στήσουμε μια θεωρία που να χρειαζόμαστε περισσότερες αρνήσεις για να φτάσουμε στην κατάφαση (αν και πρέπει να ομολογήσω πως το παράδειγμα μου είναι αρκετά χονδροειδές). Αυτό που όμως δεν καταλαβαίνουμε είναι πως αυτό είναι κάτι που ο άνθρωπος έχει πιστέψει μέσα στην εμπειρία του. Εκεί όμως κρύβεται όλη η ουσία του παιχνιδιού. Δηλαδή για να γίνει μια θεωρία πρέπει να κάνουμε κάποιες παραδοχές. Αυτές οι παραδοχές αν και είναι σύμφωνες με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε δεν κατέχουν χαρακτήρα απόλυτων αληθειών. Για αυτό κατά την γνώμη μου η επιστήμη δεν θα μπορέσει να μπει ποτέ στην καρδιά της Θρησκείας (της οποιασδήποτε Θρησκείας) και να δώσει απάντηση στο αν υπάρχει Θεός ή όχι. Από την αντίπερα όχθη οι Θρησκείες βασίζονται στην πίστη. Με πίστη μόνο δεν έχει προχωρήσει η επιστήμη, τουλάχιστον έχουμε δει ότι από τότε που αρχίσαμε να κάνουμε πειράματα και να τα συνδιάζουμε με την σκέψη προχωρήσαμε πολύ πιο γρήγορα. Κατά την άποψη μελετητών αυτός ήταν και ένας λόγος που οι αρχαίοι Έλληνες δεν συνέλαβαν ορθά νόμους που είναι προφανείς σε έναν μαθητή γυμνασίου, όπως της ελεύθερης πτώσης. Για αυτό το λόγο είναι απαράδεκτη αλαζονία ένας επιστήμονας να κομπορυμονεί πως ανακάλυψε ή διέγραψε τον Θεό, αλλά από την άλλη πιστεύω (και χρησιμοποιώ εσκεμένα το συγκεκριμένο ρήμα) πως είναι χαμένος κόπος να ψάχνουμε τους φυσικούς νόμους μέσα σε αλληγορικά κείμενα γραφών και θρησκευτικά δόγματα.

Σε ένα βιβλίο του Κωτσάκη (Το άστρο της Βηθλεέμ) αναλύει διεξοδικά το θέμα, εξαιτάζοντας τις διάφορες περιπτώσεις (κομήτης, σύνοδος, καινοφανής κλπ) και μετά απο ανάλυση αποκλείει το ενδεχόμενο να ήταν κάποιο φυσικό φαινόμενο, γιατί κανένα από αυτά δεν μπορεί να συμφωνήσει με την διήγηση του Ευαγγελίου επακριβώς. Είναι άλλωστε πολύ δύσκολο να δώσουμε απάντηση στο ζήτημα αφού η περιγραφή του "Αστέρα" είναι πολύ σύντομη και ελάχιστες λεπτομέρειες δίνονται. Κάθε συζήτηση όμως έχει ενδιαφέρον. Καλά Χριστούγεννα! Κώστας

Βεβαίως, αρκεί να κατέβεις σε πιο νότια γεωγραφικά πλάτη, ένα ταξιδάκι στην Αίγυπτο θα ήταν αναγκαίο θα ήταν αναγκαίο. Με απλά λόγια δεν είναι ορατό από τα δικά μας γεωγραφικά πλάτη, γιατί πρόκειται για αστερι του νοτίου ημισφαιρίου (το οποίο βρίσκεται κάτω από τις 52 μοίρες νότια που είναι το όριο για το γεωγραφικό πλάτος 38 βόρεια που είναι η Αθήνα).

Καταπληκτική ιδέα! Τώρα που έχουμε βρει τον τρόπο και βγάζουμε ημερολόγιο κάθε χρόνο, θα τηρήσουμε την παράδοση. Πάντως Αντώνη σε ευχαριστούμε για τις φωτογραφίες, είναι σε περίοπτη θέση στο ημερολογιο!

Αγαπητοί φίλοι, Κυκλοφόρησε από την Αστρονομική Εταιρεία Πάτρας, Ωρίων, το Αστρονομικό Ημερολόγιο 2005, με την επιμέλεια της έκδοσης από τους κυρίους: Βασίλη Ζαφειρόπουλο (Επικουρο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών και Πρόεδρο της Εταιρείας) και Χαράλαμπο Σταυλιώτη. Το ημερόλογιο αυτό πέρα από τα αστρονομικά δεδομένα, περιέχει και φωτογραφίες από Έλληνες ερασιτέχνες Αστρονόμους, τους οποίους και ευχαριστούμε. Πολλοί από αυτούς μάλιστα συμμετέχουν και στις συζητήσεις του forum. Η τιμή του είναι 8 ευρώ και αν υπάρχει ενδιαφέρον για την αγορά του παραγγελίες μπορούν να γίνουν στο email bzafirop@physics.upatras.gr. Κώστας Γουργουλιάτος

Παίρνω αφορμή για τα διπλά είδωλα που λέει ο φίλος Αργύρης. Είχα και εγώ ένα ανάλογο πρόβλημα με τα κυάλια μου και για καλή μου τύχη στην Πάτρα βρίσκεται ένας Εξαιρετικός (το Ε με κεφαλαίο) τεχνικός και πολύ οικονομικός που κάνει επιδιορθώσεις σε οπτικά όργανα και φωτογραφικές μηχανές, Κωτσάκης λέγεται. Απλά το λέω για να το έχετε στα υπόψιν σας και αν ποτέ βρεθείτε και έχετε ανάγκη για κάποια επιδιόρθωση αξίζει να τον δείτε.

Το πρώτο από τα δύο βιβλία που προτείνει ο φίλος crusader έχει πέσει στα χέρια μου. Συμφωνώ και επαυξάνω! Πρόκειται για πάρα πολύ καλό βιβλίο!

Αγαπητοί κύριοι, Το θέμα κλειδώνεται. Το astrovox είναι χώρος συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων σχετικά με την αστρονομία. Αν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη καταγγελία εναντίον κάποιας εταιρείας αυτή να γίνει στα αρμόδια όργανα της πολιτείας και όχι εδω. Είναι εύκολο να πετάμε λόγια του αέρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι και αποδεκτό. Τέτοια συμπεριφορά δεν είναι ανεκτή και ούτε πρόκειται να είναι ανεκτή στο μέλλον. Κώστας Γουργουλιάτος

Αγαπητέ φίλε Selas, Χαίρομαι πάρα πολύ για την αναζήτησή σου! Από ότι καταλαβαίνω δυστυχώς θα είχες την ατυχία να μην διδαχτείς με όμορφο τρόπο την φυσική του Λυκείου και του Γυμνασίου γιατί εκεί πέρα κρύβεται ένα μεγάλο κομμάτι της αναζήτησης σου. Θα είχαν απαντηθεί ερωτήσεις όπως: γιατί οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον Ήλιο, γιατί εμείς δεν αισθανόμαστε την κίνηση της Γης και άλλα τέτοια πράγματα, αν διδασκόταν η Φυσική και τα Μαθηματικά στο σχολείο, με πιο ωραίο τρόπο χωρίς να τρομάζουν αρκετά από τα παιδιά αλλά και χωρίς να υπάρχει αρνητική προκατάληψη από πολλούς μαθητές. Για το τελευταίο (γιατί δεν αισθανόμαστε την κίνηση της Γης), σκέψου κάτι: πως αντιλαμβάνεσαι ότι κινείσαι; Δηλαδή τι είναι αυτό που σε κάνει να πιστεύεις ότι κινείσαι. Αν για παράδειγμα είσαι σε ένα αεροπλάνο, που πετάει ψηλά και δεν έχει αναταράξεις, και απλά κινείται με σταθερή ταχύτητα και δεν κοιτάς από το παράθυρο, μπορείς με βεβαιότητα να πεις αν είσαι σε κίνηση ή σε ακινησία; Φαντάσου τώρα το ίδιο πράγμα για ολόκληρη την Γη. Τώρα για σωστή ανάπτυξη της φυσικής σου διαίσθησης, πιστεύω πως μια ματιά στα Λυκειακά βιβλία Φυσικής καθώς και το βιβλίο της Αστρονομίας για την Β Λυκείου (μη μπεις στον κόπο να ασχοληθείς με ασκήσεις φυσικα ) καθώς και σε εκλαϊκευτικά βιβλία της επιστήμης, θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις πολλά πράγματα! Για λογισμικό δεν έχω κάτι υπόψιν μου. Επίσης σημαντικό είναι να έρθεις σε επαφή με συλλόγους της περιοχής σου ή με ομάδες που ασχολούνται με παρατήρηση (βγαίνουν τέτοιες ανακοινώσεις συχνά στο φόρουμ), για να συζητήσεις τις απορίες σου και να δεις από κοντά κάποια πράγματα στον ουρανό και αναπτύξεις σιγά σιγά τη φυσική σου διαίσθηση.

Τώρα είδα πως και ο Αντρέας στο σύνδεσμο που δίνει στο ίδιο λεξικό αναφέρεται!

Υπάρχει και το Λεξικό του Κ. Μαυρομάτη από την Εταιρεία Αστρονομίας και Διαστήματος του Βόλου, το οποίο όμως δεν είναι σε ηλεκτρονική μορφή αλλά σε έντυπη και είναι αξιόλογη εργασία.

Αν έχω καταλάβει το χωρίο σου είναι στην Κύπρο φίλε μου, οπότε θα είναι δύσκολο να αφήσεις εκεί το τηλεσκόπιο σου και να πηγαίνεις για παρατήρηση συχνά... Επί τη ευκαιρεία -αν και υπάρχουν άλλοι πολύ καλύτεροι γνώστες του θέματος από εμένα για να μιλήσουν για αυτό στο φόρουμ- αυτό που μπορείς να κάνεις άνετα είναι πλανητική παρατήρηση και φωτογράφιση μέσα από πόλη, καθώς και παρατήρηση Ήλιου Σελήνης. Ο ουρανός είναι πολύ σταθερός μέσα στις πόλεις οπότε μπορείς να έχεις καλά αποτελέσματα. Επίσης κάτι άλλο που δεν έχει σχέση με το συγκεκριμένο θέμα και το ζητάω σα χάρη, πιστεύοντας πως πολλά μέλη του astrovox θα συμφωνήσουν. Αν μπορείτε αποφεύγετε τα "Γκρικλις", είναι πάρα πολύ κουραστικά να τα διαβάζει κανείς. Βέβαια για όσους από εμάς έχουν συνηθίσει chat rooms είναι πολύ πιο εύκολα στο γράψιμο, αλλά μετά από δυο τρεις γραμμές σερί δε διαβάζονται. "Σόου άι αμ άσκινγκ γιου, το ράιτ ιν Γκρικ" . ΥΓ Υπάρχει και ένας μετατροπέας σε Ελληνικά στην σελίδα: http://speech.ilsp.gr/greeklish/greeklishdemo.asp

Φίλε Μάκη, Κατ΄αρχήν θέλω να συμφωνήσω απόλυτα με τον Αντώνη (Goedel), οι απόψεις του με εκφράζουν, όσον αφορά τα θέματα της φυσικής. Το θέμα και το ερώτημα μου είναι το εξής και το αναφέρω σε εσένα καθώς και όσους θέλουν να βρουν τοσο χοντροκομμένα λάθη στις θεωρίες της φυσικής. Για ποιο λόγο ενώ έχουμε μια θεωρία που δουλεύει τόσο καλά στην πράξη να την αλλάξουμε εκ βάθρων, αφού ούτε με τα πειράματα μας έρχεται σε αντίθεση αλλά ούτε χάνει αξιωματικά, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε με την πρώτη ματία ή ακόμα δεν μπήκαμε στον κόπο να την δούμε αναλυτικά παρά μόνο εξ ακοής μάθαμε ότι η "θεωρία τάδε" υποθέτει πως πρέπει να έχει το σύμπαν 9 διαστάσεις οπότε αυτό δεν ηχεί καλά στα αυτιά μας και βγάζουμε όλη την θεωρία λάθος (μη γνωρίζοντας καλά καλά τι είναι η διάσταση φυσικά...). Το ίδιο πράγμα έχει να κάνει με την άρνηση της κβαντομηχανικής. Τα σωματίδια δεν είναι ούτε κύματα του γυαλού, ούτε μπαλάκια του μπιλιάρδου, ανεξάρτητα αν έχουμε συνηθίσει να τα σκεφτόμαστε έτσι, γιατί είναι δύσκολο η λέξη κυματοσυνάρτηση να ταυτοποιηθεί με κάποια εικόνα και να μπει στη σκέψη μας αυτόνομα. Η δεύτερη ένσταση που έχω είναι στην εμμονή σου στους ποιητές. Γιατί να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τον κόσμο με ένα τρόπο τελείως αυθαίρετο; Επιμένω στην επιστημονική μέθοδο που βασίζεται στο πείραμα και στην θεωρία και στο συνταίριασμα αυτών των δύο. Γιατί λοιπόν να το αλλάξουμε αυτό και να πάρουμε νεφελώδεις δρόμους, αρκετά αβέβαιους; Και στην τελική ανάλυση αυτό που δε μου αρέσει καθόλου είναι προσπαθούμε να βάλουμε λίγο από όλα -λίγο πείραμα, λίγο φιλοσοφία, λίγο από ποίηση, λίγο από τέχνη. Έτσι δε θα βρούμε το πως λειτουργεί ο κόσμος. Η δημοσιεύση μου αυτή δεν έχει σκοπό να σε προκαλέσει για να αρχίσει νέος κύκλος συζητήσεων στο Astrovox πάνω σε ένα θέμα που από την μεριά μου έχει κλείσει, εξάλλου είναι πολύ δύσκολο να με πείσεις να αρνηθώ πράγματα που έχω δει με τα μάτια μου και επιβεβαιώνουν τη σχετικότητα και την κβαντομηχανική (όχι τίποτα σπουδαίο, απλές εργαστηριακές ασκήσεις που κάνουν πλέον όλοι οι φοιτητές στα τμήματα φυσικής). Τέλος αν σκοπεύεις να δημοσιεύσεις κάποια στιγμή τις απόψεις σου, θα ήθελα πέρα από το αυτοσυνεπές των απόψεων σου, να δώσεις και μερικούς αριθμούς που να είναι οι θεωρητικές προβλέψεις για πράγματα που μπορούμε να μετρήσουμε πειραματικά και που αποκλινουν αυτά τα νούμερα από τις καθιερωμένες θεωρίες και φυσικά τα πειραματικά αποτελέσματα. Γιατί πάντα να ξέρεις πως αυτό που κρίνει τελικά μια θεωρία είναι η σύγκριση δύο αριθμών του θεωρητικού και του πειραματικού, όσο όμορφη και να είναι μια θεωρία αν αποκλίνει από το πείραμα (ή αν δεν προτείνει πείραμα για να την επιβεβαιώσει) ανήκει στην σφαίρα της φαντασίας. Κώστας

Κατ' αρχάς δεν έχω σκοπώ να κάψω κανέναν στην πυρά, δεν είμαι βίαιος άνθρωπος, άσε που θα με κατηγορήσουν και για εμπρησμό. Επίσης δεν έχω ως αυτοσκοπό να σε πείσω για την ορθότητα της άποψής μου. Αυτά διδάχτηκα με πειστικό τρόπο και τα δέχτηκα όχι επειδή τα άκουσα πολλές φορές και τα "συνήθισα" αλλά επειδή πιστεύω πως σε ένα βαθμό τα έχω καταλάβει. Δεν αρνούμαι πως μερικές ιδέες όταν τις άκουσα για πρώτη φορά μου φάνηκαν παράξενες και αντίθετες με την κοινή (Αριστοτελική- Ιωνική, αν και δεν θέλω να καταφύγω σε φιλοσοφικούς όρους γιατί δεν έχω το γνωστικό υπόβαθρο) Λογική που έχω συνηθίσει να βλέπω στην καθημερινή μου ζωή. Με πίστη όμως στην δύναμη των μαθηματικών, τα οποία δεν είναι μια μυστικιστική γλώσσα που έχει εφεύρει μια συμμορία που θέλει να παραπλανήσει τον κόσμο όπως πιστεύουν πολλοί που εναντιώνονται την "ορθόδοξη" επιστήμη, και στην καθαρή Λογική, απαλλαγμένη από αναγωγή εννοιών της καθημερινότητας σε πράγματα που είναι πολύ μακριά από αυτήν (βλέπε την σύγχιση με το σωματίδιο- κύμα) έχω πειστεί για την ορθότητα των θεωριών και συγκεκριμένα της Κβαντομηχανικής και της Σχετικότητας που δεν δέχεσαι. Δεν μπορώ να σε πείσω για την ορθότητα των απόψεών μου παρά μόνο αν δεχτείς να μελετήσεις την αξιωματική θεμελίωση των θεωρίων η οποία είναι πολύ ισχυρή και ακολουθεί το πρώτυπο των Στοιχείων του Ευκλείδη, ελπίζω να μην έχεις αμφιβολίες και για αυτα... Όσο για τους ποιητές και τις θρησκείες δεν σκοπεύω να απαντήσω αν δεν μου εξηγήσεις τι σχέση έχει. Επίσης σκέψου μια ακόμα φορά το "ξυράφι του Όκαμ", γιατί αν δεν είχαμε δεχτεί αυτή την αρχή δεν θα ήταν παράξενο να φανταστούμε για μικρά αόρατα ανθρωπάκια που τραβάνε την Γη να γυρίζει γύρω από τον Ήλιο. Φιλικά, Κώστας

Λόγω της πολύπλοκης κίνησης της Σελήνης είναι ορατό περίσσοτερο από το 50% της επιφάνειας της, αν και στρέφει προς τη Γη πάντα το ίδιο πρόσωπο. Την περίοδο που διανύουμε έως και τον Μάρτιο του 2005 θα είναι ορατή η περιοχή που περιέχει την Mare Orientale η οποία θα βρίσκεται κοντά στο χείλος της Σελήνης. Περισσότερες πληροφορίες στο: http://skyandtelescope.com/observing/objects/moon/article_723_1.asp Κώστας

Μία πάγια αρχή της επιστήμης είναι το ξυράφι του Όκαμ (14ος αιώνας): "Pluralitas non est ponenda sine neccesitate". Με απλά λόγια όσο λιγότερες αυθαίρετες υποθέσεις κάνουμε για να εξηγήσουμε ένα φαινόμενο που μας απασχολεί τόσο πιο κοντά στην πραγματικότητα είμαστε. Η αρχή αυτή δεν αποδεικνύεται, την δεχόμαστε. Αν μας αρέσει συνεχίζουμε να ασχολούμαστε με την επιστήμη που έχει στηθεί ως τώρα, αν όχι προτείνουμε την δική μας αρχή και κάνουμε την νέα επιστημονική επανάσταση. Για να μην γενικολογώ όμως, θα αναφερθώ στα συγκεκριμένα φαινόμενα που ανέφερε ο φίλος (το εννοώ) Μάκης. Η μετατόπιση του μήκους κύματος της ακτινοβολίας ακτινοβολίας σε συνάρτηση με την ταχύτητα απομάκρυνσης. Επειδή το φως παρουσιάζει φαινόμενα συμβολής και περίθλασης (το συγκεκριμένο το έχω δει και με τα ίδια μου τα μάτια, οπότε δεν τίθεται θέμα συνομωσίας, εκτός και εάν συμμετέχω και εγώ ο ίδιος...) και επειδή φαινόμενα συμβολής και περίθλασης έχουμε παρατηρήσει μονάχα σε σε καταστάσεις που σχετίζονται με κύματα, συμπεραίνουμε πως το φως έχει κυματικές ιδιότητες. Τα κύματα παρουσιάζουν το φαινόμενο Doppler (μεταβολή μήκους κύματος ανάλογα με την σχετική ταχύτητα), το φως είναι κύμα, άρα το φως θα από μια κινούμενη πηγή θα παρουσίαζει μετατόπιση στο μήκος κύματος. Όπως είναι φανερό δεν αναφέρθηκα πουθενά στις εξισώσεις (ούτε σε σχετικότητα, ούτε σε κβαντομηχανική, ούτε καν στις εξισώσεις του Maxwell, αλλά με καθαρά ποιοτικούς συλλογισμούς κατέληξα ότι αναμένω να δω φαινόμενο Doppler). Τώρα κατά μια "τρομακτική συγκυρία" αν κάνουμε τα ίδια πράγματα δουλεύοντας θεωρήτικά με τις καθιερωμένες θεωρίες θα καταλήξουμε στα ίδια αποτελέσματα, τόσο ποιοτικά ότι το φως είναι ένα κύμα, αλλά θα μπορέσουμε και να μετρήσουμε ποσοτικά τι γίνεται, το οποίο δίνει μια απίστευτη ακρίβεια στις θεωρίες μας. Σχετικά με το τί γίνεται με τους μακρυνούς γαλαξίες έρχεται το ξυράφι του Όκαμ. Είτε εξηγώ την μετάθεση του μήκους κύματος από τους μακρινούς γαλαξίες, με την άποψη ότι απομακρύνονται (και καταλήγω με λογικούς συλλογισμούς στη θεωρία της μεγάλης έκρηξης) είτε υποθέτω παράξενα πεδία στον δρόμο τα οποία μου αλλάζουν το μήκος κύματος. Δεν έχω κανένα τρόπο να αποδείξω ψεύτικη την δεύτερη άποψη, εκτός απο το ξυράφι του Όκαμ, εισάγει πολλούς αυθαίρετους παράγοντες. Επίσης δεν προκειται ποτέ να δούμε γαλαξίες που θα απομακρύνονται με ταχύτητα μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός, θα καταφύγω σε ένα απλό μονέλο που δεν είναι ακριβές αλλά δίνει στο συγκεκριμένο παράδειγμα μια πολύ καθαρή εποπτική εικόνα. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε μία επίπεδη ελαστική μεμβράνη τη οποία μπορεί να διαστέλλεται όσο γρήγορα θέλουμε (δηλαδή να την τεντώνουμε και να μεγαλώνουν οι αποστάσεις μεταξύ των διαφόρων σημείων πάνω σε αυτή), μπορεί κανείς να υπολογίσει ότι ισχύει ένας ανάλογος νόμος του Hubble για αυτό το σύστημα. Ας υποθέσουμε τώρα πως έχουμε μυρμήγκια (που συμβολίζουν πακέτα φωτός) που κινούνται επάνω σε αυτή την μεμβράνη με ταχύτητα 1εκ/δευτερόλεπτο πάντα, οπότε η μέγιστη σχετική ταχύτητα των μυρμηγκιών θα είναι 2εκ/δευτ (εδώ είναι που χάνει το νοητό μας πείραμα την ακρίβεια του σε σχέση με το πραγματικό φως, πάντως αν το επαλάβουμε υποθέτωντας το αναλλοίωτο της ταχύτητας του φωτός πάλι στο ίδιο συμπέρασμα θα καταλήξουμε απλά θα είναι πιο μακρύς ο συλλογισμός). Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε ένα μυρμήγκι που βρίσκονται σε μεγάλη αποστάση από εμάς ώστε η η ταχύτητα διαστολής στην γειτονίας του όπως την υπολογίζουμε εμείς να είναι μεγαλύτερη από 1εκ/δευτ. Τότε όσο και να προσπαθεί το ένα μυρμήγκι να φτάσει σε εμάς (δηλαδή το φως από τον μακρυνό γαλαξία που απομακρύνεται πιο γρήγορα από την ταχύτητα του φωτός, να προσπαθεί να φτάσει σε εμάς) δεν πρόκειται να μας φτάσει. Συνεπώς το ΠΟΤΕ δεν θα δούμε (σύμφωνα με την θεωρία της μεγάλης έκρηξης) γαλαξίες να απομακρύνονται πιο γρήγορα από εμάς και η θεωρία δεν πέφτει σε αντίφαση. Ζητώ συγγνώμη για το μήκος της απάντησης μου και ευχαριστώ όσους είχαν την υπομονή να την διαβάσουν. Κώστας Γουργουλιάτος

Όντως ένα σώμα που κινείται (και για αυτό το λόγο αυξάνει η μάζα του όπως υπαγορεύει η Ειδική Σχετικότητα) θα έχει μεγαλύτερη απόκριση στις βαρυτικές δυνάμεις, αυτός όμως είναι ένας αρκετά προσεγγιστικός συλλογισμός. Για να μιλήσει κανείς με ακρίβεια για αυτά τα θέματα χρείαζεται τη γλώσσα της γενικής σχετικότητας (η οποία έχει ελεγχθεί πειραματικά με μεγάλη ακρίβεια). Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, σύμφωνα με τη ΓΘΣ πηγή του βαρυτικού πεδίου είναι μια ποσότητα που λέγεται "τανυστής ενέργειας ορμής" (είναι μια ποσότητα που έχει να κάνει με την πυκνότητα της ύλης, της ενέργειας και το πως κίνειται η ύλη μέσα στην περιοχή που θεωρούμε ως πηγή του βαρυτικού πεδίου). Συνεπώς στην βαρύτητα παίζουν ρόλο όλα αυτά, και η μάζα που έχει το σωμα όταν είναι ακίνητο, και η ταχύτητα του και η ενέργεια που μεταφέρει. Μια παρατήρηση πάνω σε αυτό: αν προσπαθώντας να δούμε πως αλληλεπιδρά το φως με το βαρυτικό πεδίο και φανταστούμε ένα σώμα με μάζα όση αντιστοιχεί στη ενέργεια του φωτονίου, να κινείται με την ταχύτητα του φωτός και προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε τους νόμους του Νεύτωνα για να δούμε πόσο εκτρέπεται τότε θα βρούμε λάθος αποτελέσμα, το σωστό αποτέλεσμα θα μας το δώσει η Γενική Σχετικότητα (το οποίο έχει επαληθευτεί με μεγάλη ακρίβεια πειραματικά).

Μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση λαμβάνει χώρα αυτή την εποχή στην Αθήνα και αξίζει όποιος έχει την ευκαιρία να πάει. Παρακάτω παραθέτω τα σχετικά με αυτή την εκδήλωση, αναλυτικές πληροφορίες και το πρόγραμμα των εκδηλώσεω μπορείτε να βρείτε: http://www.focusmag.gr/ads/focus-cafe.htm Η ιδέα Η ιδέα του Καφενείου της Επιστήμης ξεκίνησε στη Γαλλία και τη Βρετανία και έχει επεκταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η επιτυχία του οφείλεται στην άμεση επαφή που έχει το κοινό με τους επιστήμονες-ερευνητές και στο ζωντανό διάλογο που αναπτύσσεται μεταξύ τους. Οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν τις τελευταίες εξελίξεις σε ζητήματα όπως για παράδειγμα η κοσμολογία, η βιολογική εξέλιξη, η συνείδηση, η οικολογία, η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεταλλαγμένα τρόφιμα. Ταυτόχρονα, οι επιστήμονες γίνονται κοινωνοί των προβληματισμών, της αγωνίας και των προσδοκιών των πολιτών σχετικά με τα μείζονα επιστημονικά θέματα. Οι συζητήσεις γίνονται πάντα σε ένα ζεστό κλίμα φιλικής ανταλλαγής απόψεων, σε χαλαρό περιβάλλον, όπου μπορεί κάποιος να απολαύσει έναν καφέ ή ένα ποτήρι κρασί. Το πρόγραμμα Το "Καφενείο της Επιστήμης" θα οργανώνεται κάθε μήνα, στο Cafe Paris-Athenes του Γαλλικού Ινστιτούτου (Σίνα 31, Αθήνα) στο Cafe του Ευγενίδιου Πλανηταρίου (Συγγρού 387, Φάληρο) Η είσοδος στο Καφενείο της Επιστήμης θα είναι ελεύθερη και ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο, επειδή όμως ο αριθμός των θέσεων είναι περιορισμένος, είναι απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής. Για να πάρετε μέρος στο Καφενείο της Επιστήμης πρέπει να απευθύνεστε στο Γαλλικό Ινστιτούτο στα τηλέφωνα 210.33.98.647-740 και στο Ίδρυμα Ευγενίδου στα τηλέφωνα 210.94.69.681.

Όντως, πάντα όταν έχουμε μια αλληλεπιδραση που χαρακτηρίζεται από δυναμική ενέργεια ένα μέρος της μάζας τρέπεται σε ενέργεια, αυτή είναι η ενέργεια σύνδεσης (σχετικός όρος έλλειμμα μάζας), για το συγκεκριμένο θέμα υπάρχει κατατοπιστική ανάλυση στο σχολικό βιβλιο της Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας (κάπου στο τρίτο κεφάλαιο αν θυμάμαι καλά). Σε όλες τις αλληλεπιδράσεις εκτός των πυρηνικών αυτή η αλληλεπίδραση είναι εξαιρετικά ασήμαντη, για αυτό και πάντα την αγνοούμε, εκτός από κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις. Τώρα αναφορικά με το φωτόνιο. Κατ' αρχάς δεν υπάρχουν εν ακινησία φωτόνια (το παραπάνω προκύπτει αβίαστα από το αξίωμα του Einstein περί της ταχύτητας του φωτός), οπότε δεν είναι σωστο να σκεφτόμαστε οτι έχουμε ένα σωματίδιο με μηδενική μάζα αρχικά ακίνητο, που επιταχύνεται και αποκτάει μάζα. Το φωτόνιο φέρει μια ποσότητα ενέργειας (Ε=hf) αν εφαρμόσουμε την σχέση Ε=mc^2 εύκολα βρίσκουμε ότι ίση ενέργεια περιέχει ένα σωματίδιο μάζας m=hf/c^2. Δεν είναι δόκιμο όμως να πούμε ότι το φωτόνιο αποκτάει ή φέρει αυτή τη συγκεκριμένη μάζα. Για το τελευταίο ερώτημα μπορείς να διευκρινίσεις τι εννοείς όταν λες "ενεργειακή μάζα";