ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΛΕΩΝ

Ο λαμπρότερος γαλαξίας. Ο γαλαξίας WISE J224607.57-052635.0 έχει z =4,6. Αρα το φως του μας έρχεται από πριν 12,5 δις ετη. Η λαμπρότητα του είναι 300 τρις φορές αυτή του Ηλίου, φυσικά στο υπέρυθρο. Αυτος ο γαλαξίας ανήκει στην νεα κατηγορία ELIRG (extreme luminous infrared galaxies), που είναι ακόμα πιο λαμπροί από τους U(ultra)LIRG. Οι τελευταίοι είναι κλασσικοί γαλαξίες αστρογεννησης, όπως ο Μ82. Η μεγάλη λαμπρότητα του οφείλεται στην υπερμεγέθη μ. τρύπα στο κέντρο του, που υπολογίζεται να έχει δισεκατομμύρια ηλιακές μάζες. Αυτή ακτινοβολεί έντονα, λογο μεγάλης συσσώρευσης αερίων στον ορίζοντα γεγονότων της, και ετσι θερμαίνει την σκόνη γύρω της, κανοντας την να λάμπει στο υπέρυθρο. Η μάζα της φαίνεται να ξεπερνάει τα ορια της θεωρίας, ίσως να είχε μεγάλη αρχική μάζα η να περιστρέφεται πολύ αργα, με συνέπεια την πιο αποτελεσματική τροφοδοσία της. Tsai, C.-W. et al.

Οντως βλεπουμε το νεαρο συμπαν στις μακρινες αποστασεις. Οταν λεμε βλεπουμε το νεαρο συμπαν σημαινει μετραμε εμμεσα και μαεσα, σε διαφορα μηκη κυματος, οχι βλεπουμε με τα ματια μας. Ψαξε για τον κωνο φωτος, θα σου δωσει μια ιδεα του τι μπορουμε να δουμε(οσο πιο κοντα τοσο πιο προσφατα η οσο πιο μακρια τοσο παλαιοτερα).

Ισως αναμενεται να αυξησει παλι λαμπροτητα, μιας και ειναι καθαρα θεμα του αν μας την κρυβει το συννεφο σκονης, εφοσων εξελισεται μακομα το φαινομενο. Δεν ξερω πως εξελισεται σημερα η λαμπροτητα της, βρηκα μονο καμπυλες μεχρι και τον Απριλιο.

Η Νοβα Sgr 2015 No2 στον Τοξότη, κοντα στο Μ22, έφτασε τα 4 mag φαινόμενη λαμπρότητα στις 22-3-15. Σε λίγες ημέρες η φ. λαμπρότητα έπεσε στα 6 mag, κάτι που είναι φυσικό για γρήγορες Νοβα. Όμως μετα από 2 εβδομάδες ξανανέβηκε στα 4,5 mag, και τον ιδιο Απρίλιο αύξησε παλι λαμπρότητα. Τελικά μάλλον πρόκειται για αργη, τύπου DQ Ηρακλή Νοβα. Η ανωμαλία στην λαμπρότητα οφείλεται στο ισχυρο μαγνητικο πεδίο του λ. νάνου, που εμποδίζει την ροη υλης σε αυτόν να είναι ομαλή. Ετσι δημιουργείται συσσώρευση σκόνης σε νέφη που σκοτεινιάζουν την Νοβα για κάποιες ημέρες, μέχρι να τα διαλύσει η ακτινοβολίες γ και υπεριώδης του λ. νάνου. Οι αργες Νοβα συμβαινουν σε λ. νανους που εχουν ακομα μικρη μαζα, μακρια απο το κρισημο οριο Chandrasekhar. Ειναι πιο σπανιες, γιατι συμβαινουν σε πio αραια διαστηματα, λογο αργης απορροφησης υλης απο τον λ. νανο. Ο λ. νανος αυξανει την μαζα του σε καθε εκρηξη Νοβα και τελικα ξεπερναει το κρισημο οριο και μας δινει μια εκρηξη σουπερ Νοβα Ia. Πηγη Schroeder K- Smitt J Telescop Tigre Mexico.

Quasar quartett Μεχρι τωρα γνωριζαμε τα Κβαζαρ να εχουν αποσταση εκατονταδων εκ. ετων φωτος αναμεσα τους. Εχουμε ανακαλυψει περιπου μισο εκατομμυριο Κβαζαρ, μεταξυ των οποιων μολις 100 διπλα και ένα τριπλο Κβαζαρ. Τωρα βρεθηκε ένα τετραπλο συστημα σε ένα νεφος που ονομαστηκε νεφελωμα τζακποτ! Αφου επιβεβαιωθηκε ότι δεν προκειται για την δραση καποιου βαρυτικου φακου, με την βοηθεια του νεφους Lyman- Alpha σε ερυθρολισθηση z= 2 (ηλικια συμπαντος 4 δις ετη) παρατηρηθηκε ένα τεραστιο πυκνο κρυο νεφελωμα υδρογονου. Το κουαρτετο των Κβαζαρ το κανει να λαμπει μεσω της υπεριωδης ακτινοβολιας του. Μεσα στο νεφος δημιουργειται ένα γαλαξιακο σμηνος, με 4 από τους γαλαξιες να περνανε την φαση του Κβαζαρ. Οι πρωτογαλαξιες στο νεφος αυτο είναι σε κοντινες μεταξυ τους αποστασεις και αλληλεπιδρουν βαρυτικα. Ετσι σε καποιους από αυτους οι κεντρικες μ. τρυπες τροφοδοτουνται με πολύ αεριο και σκονη, κινητοποιοντας την διαδικασια του ενεργου γαλαξιακου πηρηνα. Βαση της θεωριας το αεριο του νεφους θα επρεπε να είναι ζεστο και αραιο. Αρα η εχουμε μια καινουργια διαδικασια δημιουργιας Κβαζαρ η το νεφος τελικα δεν συσχετιζεται με το κουαρτετο, αλλα απλα ιονιζεται από την ακτινοβολια του. Να σημειωσουμε οτι η φαση του ενεργου γαλαξιακου πηρηνα (συνηθως Κβαζαρ) διαρκει για μολις 10 εκ. ετη, αρα ειναι πολυ σπανιο να την παρατηρησουμε σε καποιον γαλαξια. πηγη Hennawi et al.

Εχουμε την χαρα να απολαυσουμε 2 ομιλιες του αστρονομου Χαριτων Τομπουλιδη, διδακτωρ του πανεπιστημιου της Στοκχολμης, στην αιθουσα του υπουργειου Αιγαιου (απεναντυ απο τα δικαστηρια) το Σαββατο 23-5 με θεμα <στο βασειλιο των αστεριων και των πλανητων>, στις 19΄30 και την Κυριακη 24-5 με θεμα <μια φορα και εναν καιρο...τρεις εκρηξεις δημιουργιας η καταστροφης?>,στις 11΄00. Το Σαββατο θα ακολουθησει παρατηρηση με τηλεσκοπιο και την Κυριακη με ηλιακο τηλεσκοπιο. Ευκαιρια για πολυ αστρονομικη συζητηση!

Ποσες ιντσες ειναι? Εχει το κουτι του για ασφαλη μεταφορα?

O αστρονομος που ηγειται της ερευνας αυτων των αστερων ειναι ο Stephan Geier. Δεν ειναι θεωρητικα μοντελα, αλλα παρατηρησημοι αστερες με αυτες τις ιδιοτητες, αποτελεσματα στενων διπλων συστηματων. Αν ψαξεις Stephan Geier blue subdwarfs θα βρεις αρκετες πληροφοριες.

Οι μετρησεις αυτες εγιναν στη διαρκεια ενος συνεδριου των συνεργατων των τηλεσκοπιων Magic στο νησι La Palma τον Νοεμβριο του 2012. Αν αναζητησεις στο διαδυκτιο σχετικα με τον γαλαξια IC310 θα βρεις σχετικες εργασιες. Το αρθρο που διαβασα ειναι στο Sterne und Weltraum 4-2015.

Υπάρχει μια κατηγορία αστέρων, οι μπλε υπονανοι, που είναι αστέρια με μικρή μάζα και μέγεθος (από το 1/3 ως το 1/10 της ακτίνας του ηλίου), αλλα μεγάλη επιφανειακή θερμοκρασία (30000 Κ), που αποτελούνται κυρίως από ήλιο. Έχουν φασματικές γραμμές Ο, Β. Η λαμπρότητα τους είναι τάξεις μεγέθους μικρότερη από τα μεγάλα αστέρια κυρίας ακολουθίας Ο, Β. Έχουν απωλέσει το υδρογόνο τους και πάλλονται (μεταβλητοί). Ο λογος είναι η αλληλεπίδραση με έναν συνοδό (συνήθως σε πολύ στενές τροχιές), που τα απογύμνωσε από τα εξωτερικα στρώματα υδρογόνου. Ο συνοδός είναι αστέρι μικρής μάζας η και μεγάλος πλανήτης! Δεν μπορούμε να δούμε το φάσμα του, κάτι που θα γινόταν αν είχε μάζα μεγαλύτερη της μισής ηλιακής. Η εξαίρεση είναι ο συνοδός να είναι ενας λευκος νάνος. Ουσιαστικά γεμίζουν ο λοβος Roche του ενός από τους δυο μικρούς σε μέγεθος άστρων, όταν αυτος εξελίσσεται σε κόκκινο γίγαντα. Τότε ο συνοδός (ίσως και οι ίδιοι οι πλανήτες του, αν είναι πολλαπλάσιας μάζας του Δια και σε κοντινή τροχιά) καταφέρνουν να αποσπάσουν τα εξωτερικα του στρώματα και να αφήσουν πισω τον πηρηνα ηλίου. Οι μπλε υπονανοι μας εμφανίζονται (παρατηρησιακα) συνήθως σε 3 κατηγορίες. Σε διπλά συστήματα με καφέ νάνο, οι γρήγορα περιστρεφόμενοι χωρίς συνοδό που απορρόφησαν τον συνοδό τους (ετσι απέκτησαν μεγαλύτερη στροφορμη) και αργα περιστρεφόμενοι χωρίς συνοδό, ο οποίος εξατμίστηκε στην διαδικασία (μεγάλος πλανήτης). Οι μπλε υπονανοι με συνοδό λ. νάνο έχουν πολύ μικρούς χρόνους τροχιάς και ίσως είναι προάγγελοι εκρήξεων σ. νόβα Ια. Κάποιοι μπλε υπονανοι είναι τα πιο γρήγορα αστέρια του γαλαξία μας, με αρκετή ταχύτητα ώστε να διαφύγουν του γαλαξία. Αυτοι ίσως προέρχονται από ασύμμετρη έκρηξη Ια του συνοδού τους.

Ο γαλαξίας IC310 στον Περσεα είχε μια αναλαμπή στις ακτίνες γ που μετρήσαμε στην δευτερεύουσα ακτινοβολία Cherenkov στις 13-11-2014. Η αναλαμπή προέρχεται από ροη υλης στον δίσκο προσαύξησης της μ. τρύπας και είχε έντονη μεταβλητότητα. Οσο πιο γρήγορες είναι οι μεταβολές τις λαμπρότητας από μια πηγή, τόσο πιο μικρή είναι αυτή. Οι παραπάνω μεταβολές ήταν σε χρονική διάρκεια ενός λεπτού, κάτι που αντιστοιχεί σε πηγή εκπομπής μολις από το 1/5 του ορίζοντα γεγονότων της μ. τρύπας (λογο πεπερασμένης ταχύτητας του φωτός, η μεταβολή αυτη δεν μπορει να καλύψει όλον τον ορ. γεγονότων). Ενώ σε άλλες περιπτώσεις (Blazar) ο μικρός χρόνος οφειλόταν στη μικρή κλιση της δέσμης προς την γραμμή θέασης σε αυτην την κατηγορια ενεργων γαλαξιακων πηρηνων, κάτι που ενισχύει την δέσμη και συστέλλει τον χρόνο της μεταβλητότητας, για σχετικιστικούς λόγους. Στην περίπτωση μας όμως εχουμε κλιση 10 -20 μοίρες. Ετσι η μονη εξήγηση είναι ότι η εκπομπή έγινε από μια περιοχή μικρότερη του ορίζοντα γεγονότων που έχει να κανει με την ροη πλάσματος σε ηλεκτρικο πεδίο, όμοια με τις διεργασίες στα magnetars (παλσαρ με εξαιρετικά μεγαλο μαγνητικο πεδίο).

Για να κατανοησουμε την προελευση του νερου στη Γη, μας ειναι πολυ χρησημη η αναλογια του δευτεριου με το υδρογονο στο μοριο του νερου. Στη Γη μας η αναλογια αυτη ειναι 1 προς 6420. Μια αναλογια που αντιστοιχει σε αυτην που εχει το νερο στους αστεροειδης, και οχι στους κομητες(ειναι αρκετα μικροτερη εκει). Η σχετικα μεγαλη αυτη αναλογια πετυχαινεται στα κρυα (10Κ) πυκνα κεντρα των μοριακων νεφων.Μπορει να φτασει το 1 προς 1000 και ειναι δεικτης θερμοκρασιας ενος τετοιου νεφους. Γενικα θεωρουμε οτι οσο πιο κρυο το περιβαλλον, τοσο πιο μεγαλη αναλογια δευτεριου εχουμε στο νερο. Ρολο παιζει και ο ιονισμος που δημιουργει το ιον H3+ σε βαρος του δευτεριου. Οι κρυοι πηρηνες των νεφων και οι πλανητικοι δισκοι ειναι αρκετα προστατευμενοι απο την γαλαξιακη κοσμικη ακτινοβολια που ειναι ο κυριος παραγονας αυτου του ιονισμου του υδρογονου. Το νερο στον Δια και στον Κρονο εχει αναλογια δευτεριου με υδρογονο 1 προς 50000. Σε μια προσομοιωση του σεναριου οτι το νερο δημιουργηθηκε στον πλανητικο δισκο μετα την συγκροτηση του πρωτοαστερα η τελικη αναλογια ειναι αυτης της ταξης, κατι που αποκλειει να προηλθε απο μια τετοια διαδικασια το νερο στη Γη. Ετσι καταληγουμε οτι το 7- 50 % του νερου μας προηρθε κατευθειαν απο τον κρυο πηρηνα του μοριακου νεφους, και αργοτερα αναμειχτηκε με νερο απο τον πλανητικο δισκο, ωστε να φτασει την σημερινη αναλογια υδρογονου- δευτεριου. Αυτο μας λεει οτι νερο πρεπει να υπαρχει σε ολα τα κρυα πυκνα κεντρα των μοριακων νεφων, αρα και σε ολα τα πλανητικα συστηματα.

Απο τις μετρησεις μακρινων σ. νοβα Ια συμπεραινουμε οτι εδω και 6 δις ετη το συμπαν διαστελλεται επιταχυνομενα. Ετσι εχουμε πλεον την θεωρια της απωστικης σκοτεινης ενεργειας, δηλαδη οτι αυτη επικρατησε οταν το συμπαν διασταλλει αρκετα (πριν 6 δις ετη) και εχει ως αποτελεσμα την επιταχυνση της διαστολης του απο τοτε. Απλα οι ... κοσμολογοι της εποχης που εξεταζουμε ισως θα ειχαν ως πιθανοτερο σεναριο την ολοενα και επιβραδυνση της διαστολης του συμπαντος ,την παυση διαστολης και μετα την πορεια συστολης- καταρρευσης του. Ακομα δεν ειναι βεβαιη η τιμη της σκοτεινης ενεργειας, ισως οι σ. νοβα Ια να μην ειχαν παντα την σχετικα ιδια λαμπροτητα, αλλα και οι μετρησεις της μικροκυματικης ακτινοβολιας υποβαθρου υποστηριζουν την υπαρξη της σκοτεινης ενεργειας. Η ακτινοβολια αυτη τοτε που λεμε δεν θα ηταν στα μικροκυματα, αλλα σε πιο μικρο μηκος κυματος. Παντως η πιο εμφανη διαφορα θα ηταν στην εικονα του νυχτερινου ουρανου, οπως αναφεραμε πιο πανω, και στην χημικη συσταση των πλανητων (λιγοτερα βαρεια στοιχεια), αρα και στην (πιθανη) διαδικασια δημιουργιας της ζωης.

Συμφωνα με τις σημερινες μετρησεις δεν θα βλεπαμε επιταχυνομενη, αλλα επιβραδυνομενη διαστολη του συμπαντος.

Ενα ενδιαφερον θεμα ειναι οτι τοτε ακομα δεν θα βλεπαμε επιταχυνομενη διαστολη του συμπαντος. Τα νεφελωματα ηταν πιο φτωχα σε μεταλλα σε σχεση με σημερα, κατι που εχει αποτελεσμα την τοτε γεννηση πιο πολλων μεγαλων αστεριων σε σχεση με σημερα. Θα ειχαμε πολλα νεαρα σφαιρωτα σμηνη και πολλες σ. νοβα ΙΙ. Πολλοι νανοι γαλαξιες θα ηταν σε φαση συγχωνευσης με τον δικο μας.

Το προηγουμενο βραδυ το απολαυσαμε και εμεις λιγο εξω απο το Ρεικιαβικ.

Συγνωμη για τη διπλη καταχωρηση, δεν την ειδα οτι μπηκε τελικα σε αυτην την ενοτητα!

Γυρισαμε στην Ελλαδα απο αλλη μια επιτυχημενη παρατηρηση ολικης εκλειψης ηλιου.Ειμασταν απο τους ελαχιστους τυχερους που βρεθηκαν στο σωστο σημειο στα νησια Φεροε, ωστε η συνηθης εκει συννεφια να μην μας κρυβει τον ηλιο και το φεγγαρι. Το στεμμα ηταν πολυ εκτεταμενο, ο δισκος καταμαυρος (μεγαλο κοντραστ) και οι προεξοχες θυμιζαν ... χαντρες. Γνωριζαμε απο πρωτο χερι για την εντονη ηλιακη δραστηριοτητα (παρατηρησαμε το υπεροχο βορειο σελλας απο Ισλανδια λιγες μερες πριν). Νιωθω ιδιαιτερα τυχερος που εκανα το <πεντε στα πεντε> στις ολικες εκλειψεις ηλιου, κατι που δεν θα μπορουσε χωρις την θαυμασια παρεα μας. Για αλλη μια φορα θελω να επισημανω οτι τιποτε δεν συγκρινεται με μια ολικη ηλιακη εκλειψη, αξιζει να την κυνηγησετε!

Ελπιζω να βρεθει καποιος να στειλει τον υπευθυνο αυτης της πραξης σπιτι του, ειναι επικυνδινος για την παιδεια και την κοινωνια μας. Το μαθαμε οταν γυρισαμε απο τα Φεροε στην Κοπενχαγη, και η αντιθεση αυτης της ειδησης με το θαυμα που παρακολουθησαμε το πρωι ηταν αδιανοητη για εμας. Την επομενη φορα μπορει να δωσουν οδηγια να καουν τα βιβλια αστρονομιας. Πρεπει οι γονεις να αντιδρουν σε τετοιες περιπτωσεις σκοταδισμου.

Η γνωστη ελληνικη παρεα κυνηγων ολικων ηλιακων εκλειψεων πετυχε για αλλη μια φορα την αποστολη της. Ειμασταν μερικοι απο τους ελαχιστους που ειχαν την τυχη να δουνε την ολικοτητα, στο μερος με τις περισσοτερες ημερες νεφοκαλυψης τον χρονο (η τυχη βοηθαει τους τολμηρους!). Για αλλη μια φορα η επιλογη του σημειου παρατηρησης ηταν τελεια, αν αναλογιστουμε οτι στο μεγαλυτερο μερος των Φαροε ειχε συννεφια κατα την εκλειψη. Η εικονα ηταν μαγικη, ο δισκος φαινοταν εντονα μαυρος, ειχαμε πολυ πλουσιο στεμμα και οι προεξοχες θυμιζαν... κοκκινες χαντρες! Τα δυο και κατι λεπτα ολικοτητας ποτε δεν ειναι αρκετα, αλλα εστω και μια στιγμη του κορυφαιου επιγειου αστρονομικου φαινομενου μενει σε καποιον για ολη του τη ζωη. Η εκλειψη αυτη ηταν η πεμπτη ολικη ηλιου για μενα. Ελπιζω να εχω την τυχη να ζησω πολλες ακομη (την ολικοτητα την ζεις, δεν την βλεπεις μονο).

Οταν μια συγκεντρωση αεριου εχει πολυ υψηλη θερμοκρασια, η υλη ειναι αποκλειστικα ατομικη. Για να καταρρευσει ενα μερος ενος νεφους, πρεπει να εχει κρυωσει η υλη τοσο, ωστε να σχηματιστουν καποια μορια( συνηθως H2). Ετσι η απορια δεν ειναι γιατι δεν εχουμε αστερια στα καυτα αερια, αλλα πως σχηματιστηκαν και αυτα τα ελαχιστα που παρατηρουμε εκει. Αυτο γινεται επειδη δημιουργουνται τοπικοι πυκνοι πηρηνες μεσα στο αεριο, που προστατευουν το εσωτερικο τους απο την ισχυρη ακτινοβολια, μηχανισμος θερμανσης του αεριου, στους οποιους μπορουν να σχηματιστουν αστερια.

Και για να μην μπερδευτεις, στις σ. νοβα Ια (εκρηξη λευκου νανου λογο μεγαλης συσσορευσης μαζας απο συνοδο αστερι) δεν βλεπουμε υδρογονο στο φασμα. Το υδρογονο ειναι ακομα και σημερα το πιο αφθονο στοιχειο με μεγαλη διαφορα στο συμπαν. Οι εκρηξεις σ. νοβα ΙΙ (μεγαλου αστεριου) μας δινουν πολυ CNO (ανθρακα- αζωτο- οξυγονο) και σχεδον καθολου σιδηρο, γιατι χανεται κυριολεκτικα στην μαυρη τρυπα η στον αστερα νετρονιων. Αυτον τον παιρνουμε απο τις Ια. Πριν σκασει η σ. νοβα το αστερι εχει φουσκωσει τοσο, ωστε τα εξωτερικα απο υδρογονο κυριως στρωματα διαφευγουν απο το αστερι λογο εντονου αστρικου ανεμου, και ακομα περισσοτερο με το ωστικο κυμα της εκρηξης. Σχηματιζεται ενα κουκουλι κυριως απο υδρογονο, εμπολυτισμενο με τα βαρυτερα στοιχεια απο την σ. νοβα, μακρια και γυρω απο το αστερι (π.χ. Μ1). Επιεδη τα μεγαλα αστερια ζουν πολυ λιγο, στις περιοχες αστρογεννησης εχουμε συνεχη εμπλουτισμο της μεσοαστρικης υλης με βαρυτερα στοιχεια. Στον γειτονικο μας Μ82 εχουμε δεκαπλασιο ρυθμο αστρογεννησης. Ενας αλλος μηχανισμος ελαττωσης υδρογονου (για τις συνθηκες του γαλαξια μας) ειναι οτι στα πιο πυκνα νεφελωματα δεσμευεται σε μορια (π.χ. ενωσεις με ανθρακα η οξυγονο, οπως το νερο). Γενικα ομως θα παραμεινει για παντα το πιο αφθονο στοιχειο του συμπαντος.

Εννοω οτι δεν συγχονιζονται, οπως ο χρονος περιστροφης της σεληνης με τον χρονο περιφορας της γυρω απο τη Γη. Καποια στιγμη στα στενα συστηματα ο ερυθρος γιγαντας καταπινει τον συνοδο (σε προχωρημενη φαση μεχρι και 100 φορες τη διαμετρο του απο την αρχικη).

Μετρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler σε στενά διπλά συστήματα με το ενα αστέρι να είναι ερυθρός γίγαντας μας δείχνουν ότι οι παλλιροικες δυνάμεις παραμορφώνουν τα σχήματα των αστερίων στο περιαστρο τους. Ετσι εχουμε χαρακτηριστικές διακυμάνσεις της λαμπρότητας (αύξηση και μείωση) από τις αλλαγές στις επιφάνειες και στις θερμοκρασίες των αστεριων. Το διάγραμμα τους θυμίζει έντονα καρδιογράφημα, ετσι ονομαστήκαν αυτά τα αστέρια Heartbeat stars. Το Κεπλερ ανακάλυψε 150 τέτοια συστήματα. Τα αστέρια αυτά φαίνεται να δονούνται σαν καμπάνες (το ένα η και τα δυο του συστήματος)σε κάθε περιαστρο. Η συχνότητες δόνησης είναι ακριβώς 90 και 91 φορές η συχνότητα της τροχιάς τους (η αμοιβαία τιμή της περιόδου περιφοράς). Ετσι κερδίζουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το εσωτερικο αυτων των άστρων, όμοια με την αστροσεισμολογια (δονήσεις του αστέρα λογο της ζώνης ανάδευσης). Μια άλλη ανακάλυψη είναι ότι το εξωτερικο στρώμα των ερυθρών γιγάντων σε σύστημα περιστρέφεται πιο αργα από τον χρόνο περιφοράς γύρω από το κοινο κέντρο μάζας των δυο αστερίων. Αρα ο ερυθρός γίγαντας δεν ειναι σύγχρονος με την περιφορά του συστήματος, κάτι που υποθέταμε μέχρι τώρα.

Ετσι ονομαστηκε η 2014j σ. νοβα τυπου Ια που ανιχνευτικε στις 21-1-14 στον Μ82. Ψαχνοντας φωτογραφιες του Μ82 βρεθηκε να φαινεται απο τις 15-1-14. Ειναι η κοντινοτερη τυπου Ια απο το 1972 και γενικα η κοντινοτερη απο το 2004. Μεχρι τωρα πιστευαμε οτι σε μια εκρηξη σ. νοβα Ια ενας λευκος νανος μαζευει υλικο απο τον συνοδο του το οποιο οταν γινει αρκετα πυκνο και θερμο αρχιζει τις θερμοπηρηνικες συντηξεις. Αυτο οδηγαει στην εκρηξη του λ.νανου. Η λαμπροτητα αυτων των εκρηξεων ειναι αρκετα σταθερη και χρησιμοποιειται για την μετρηση αποστασεων. Η ορατη λαμπροτητα οφειλεται στην διασπαση του ραδιενεργου Νικελιου 56. Εκλυεται και μεγαλη ποσοτητα ακτινοβολιας γ. Το μεγιστο αυτης της ακτινοβολιας ειναι 50- 100 μερες μετα την ορατη παρατηρηση της εκρηξης. Ομως ο δορυφορος Intergral μετρησε μετα απο μονο 15 μερες την ακτινοβολια γ απο την εκρηξη αυτη. Ετσι η θεωρια τωρα λεει οτι η εκρηξη γινεται σε εναν δακτυλιο εξω απο τον λ. νανο και οχι σε αυτον, αλλιως οι ακτινες γ δεν θα εφταναν τοσο γρηγορα.Αν η ακτινοβολια γ ερχοταν απο το εσωτερικο του λ. νανου και επρεπε να περασει ολη την περιοχη με την πυκνη υλη που συντηχθηκε θερμοπηρηνικα, θα χρειαζοταν περισσοτερο χρονο, αφου η υλη αυτη δεν θα ηταν αρχικα διαπερατη στην ακτινοβολια γ. Οταν αυτο το κουκουλι πυκνης υλης διατσαλει αρκετα απο την εκρηξη, μπορουν να περασουν οι ακτινες γ. Ελπιζω να εχουμε συντομα περισσοτερα νεα για ολα αυτα.