Δροσος Γεωργιος

Ερευνητές λένε ότι βρήκαν κολοσσιαία «φιτίλια» στα έγκατα της Γης τα οποία πυροδοτούν μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Πρόκειται για γεωλογικές δομές 100 φορές μεγαλύτερες από το Έβερεστ. Οι πολύ ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις δεν προκαλούν μόνο καταστροφές σε περιουσίες και ματαιώσεις πτήσεων. Μπορούν να σκοτώσουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες ανθρώπους, θάβοντας τους κάτω από θανατηφόρες πυροκλαστικές ροές αλλά και να αλλάξουν σε τοπικό ή ακόμη και πλανητικό επίπεδο το κλίμα προκαλώντας κατάρρευση οικοσυστημάτων. Επιστήμονες στην Αυστραλία εντόπισαν μια πιθανή αιτία για μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις, μυστηριώδεις μάζες περίπου δύο χιλιάδες χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης.Πρόκειται για τρισδιάστατες δομές που έχουν μέγεθος όσο μια ήπειρος και ύψος 100 φορές μεγαλύτερο από το Έβερεστ. Βρίσκονται στον πυθμένα του μανδύα της Γης, ακριβώς πάνω από τον λιωμένο εξωτερικό πυρήνα. Εκεί, η πίεση είναι τόσο υψηλή που τα στοιχεία της Γης συμπιέζονται σε ακραίο βαθμό. Αυτές οι μάζες θεωρούνται σημεία εκκίνησης για τους πίδακες λιωμένου πετρώματος που ανεβαίνουν προς την επιφάνεια της Γης.Όταν φτάσουν στην επιφάνεια, εκρήγνυνται ως λάβα, αέρια και θραύσματα πετρωμάτων με τη δυνατότητα να εξαλείψουν τη ζωή όπως τουλάχιστον τη γνωρίζουμε. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι οι γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να προκαλέσουν απότομες κλιματικές αλλαγές, μαζικές εξαφανίσεις ειδών, ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου λόγω εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων.Η ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Wollongong χρησιμοποίησε μοντελοποίηση με υπολογιστή για να προσομοιώσει την μεταγωγή θερμότητας του μανδύα σε διάστημα ενός δισεκατομμυρίου ετών. Οι ερευνητές αναφέρουν στη μελέτη τους ότι οι αυτές οι μάζες υπάρχουν πιθανώς εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.Παρόλο που είναι φτιαγμένες από πέτρωμα όπως και ο υπόλοιπος μανδύας, είναι πιθανόν πιο θερμές και πιο βαριές και επομένως συμπεριφέρονται διαφορετικά. Η ανακάλυψη αυτών των μαζών αποτελεί σημαντική πρόοδο στην κατανόηση των ηφαιστειακών εκρήξεων μεγάλης κλίμακας και του πώς διαμορφώνονται οι καταστροφικές φυσικές διεργασίες στο εσωτερικό της Γης. Η κατανόηση τους θα μπορούσε στο μέλλον να βοηθήσει στην πρόβλεψη και στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων τέτοιων γεγονότων. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1981567/ereynites-lene-oti-vrikan-kolossiaia-fitilia-sta-egkata-tis-gis-ta-opoia-pyrodotoyn-megales-ifaisteiakes-ekrixeis/

Αστρονόμοι «ξετρύπωσαν» τεράστιο εξωπλανήτη που κρυβόταν μέσα στο πλανητικό του σύστημα. Πρόκειται για ένα πλανήτη 35 φορές μεγαλύτερο από τη Γη. Ομάδα αστρονόμων αναφέρει ότι ανακάλυψε έναν ακόμη εξωπλανήτη στο γαλαξία μας ο οποίος αν και βρίσκεται σε ένα γνωστό πλανητικό σύστημα και έχει πολύ μεγάλο μέγεθος παρέμενε αθέατος μέχρι σήμερα.Ο νέος αυτός εξωπλανήτης, που ονομάστηκε Kepler-139f, είναι ένας τεράστιος κόσμος, με μάζα περίπου διπλάσια από αυτή του Ποσειδώνα και 35 φορές μεγαλύτερη από της Γης, και χρειάζεται 355 ημέρες για να ολοκληρώσει μία τροχιά γύρω από το άστρο του, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επίθεώρηση «The Astrophysical Journal Letters».Η αιτία της καθυστερημένης ανακάλυψης του πλανήτη αφού βρισκόταν σε ένα σύστημα που είχε παρατηρηθεί στο παρελθόν οφείλεται ότι το τηλεσκόπιο Kepler της NASA, το οποίο ανακάλυψε σχεδόν 3.000 πλανήτες κατά τη διάρκεια των εννέα ετών λειτουργίας του, εντόπιζε κυρίως πλανήτες που διέρχονται μπροστά από το άστρο τους σε σχέση με τη Γη.Καθώς αυτοί οι πλανήτες μπλοκάρουν μέρος του φωτός του άστρου, προκαλούν μια μικρή μείωση στη φωτεινότητά του κάτι που επιτρέπει τον εντοπισμό τους. Όμως, αν ένας πλανήτης κινείται πάνω ή κάτω από το οπτικό επίπεδο μεταξύ Kepler και του άστρου, τότε παραμένει αόρατος για το τηλεσκόπιο. Πώς εντοπίστηκε Στο άστρο Kepler-139 που βρίσκεται 1,239 έτη φωτός μακριά από τη Γη είχαν εντοπιστεί τα προηγούμενα χρόνια τρεις βραχώδεις πλανήτες που περνούσαν μπροστά από το άστρο οι οποίοι ανήκουν στην κατηγορία της «Υπερ-Γης» καθώς και ένας αέριος γίγαντας. Όμως, κενά στις τροχιές τους υποδείκνυαν την πιθανή ύπαρξη και άλλων πλανητών. Χάρη σε ακριβείς μετρήσεις των τροχιών, οι επιστήμονες κατάφεραν να συμπεράνουν την παρουσία ενός ακόμη πλανήτη.«Το ζήτημα δεν είναι απλώς να βρούμε πλανήτες που δεν κάνουν διάβαση (non-transiting), αλλά να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε πού ακριβώς βρίσκονται αυτοί οι πλανήτες» αναφέρει ο Κάλεμπ Λάμερς μεταπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Πρίνστον και μέλος της ερευνητικής ομάδας.Μετά την αρχική ανακάλυψη ενός πλανήτη από το Kepler, ακολουθούσαν παρατηρήσεις από επίγεια τηλεσκόπια, χρησιμοποιώντας την τεχνική της ακτινικής ταχύτητας (radial velocity ή RV). Αυτή μετρά την ταλάντωση του άστρου λόγω της βαρυτικής έλξης ενός πλανήτη, αποκαλύπτοντας τη μάζα του και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την παρουσία νέων πλανητών όπως έγινε με τον Kepler-139e.Παράλληλα, οι πλανήτες σε ένα σύστημα επηρεάζουν ο ένας τον άλλον βαρυτικά, ανεξαρτήτως του αν μπορούμε να τους δούμε. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις επηρεάζουν τον ακριβή χρόνο διέλευσης μπροστά από το άστρο, δημιουργώντας παραλλαγές χρονισμού διάβασης (Transit Timing Variations ή TTVs). Μέσα από αυτές τις μικρές αποκλίσεις στους ορατούς πλανήτες, οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν κρυμμένους κόσμους που δεν φαίνονται καθόλου από τη Γη.«Όταν παρατηρείς παραλλαγές στον χρονισμό διαβάσεων (TTVs) που δεν μπορούν να αποδοθούν στους ήδη γνωστούς πλανήτες, τότε μπορείς να είσαι αρκετά βέβαιος ότι υπάρχει ένα αόρατο σώμα στο σύστημα» λέει ο Λάμερς.Οι ερευνητές ξεκίνησαν να αναζητούν κενά σε ήδη χαρτογραφημένα πλανητικά συστήματα. Χρησιμοποιώντας τόσο μετρήσεις ακτινικής ταχύτητας (RV) όσο και παραλλαγές χρονισμού διαβάσεων (TTVs), αναζήτησαν έναν χαμένο πλανήτη, επανεξετάζοντας τα δεδομένα TTVs μετά την ανακάλυψη του Kepler-139e το 2023.«Αυτό που ήταν διαφορετικό στην περίπτωση του Kepler-139 ήταν ότι είχαμε ακριβείς παρατηρήσεις RV, που από μόνες τους δεν οδηγούσαν με βεβαιότητα σε έναν νέο πλανήτη», εξήγησε ο Λάμερς. Όταν όμως συνδυάστηκαν με τα δεδομένα TTVs, οι παρατηρήσεις αποκάλυψαν έναν πέμπτο πλανήτη, τον Kepler-139f, κρυμμένο ανάμεσα ένα από τους βραχώδεις πλανήτες και τον αέριο γίγαντα του συστήματος. Η αποκάλυψη του σφάλματος Η νέα αυτή ανακάλυψη βοήθησε επίσης να λυθεί ένα παλιό αίνιγμα σχετικά με τον Kepler-139e. Οι αρχικές μελέτες για τον Kepler-139c, τον πιο εξωτερικό από τους υπερ-Γήινους πλανήτες, του απέδιδαν ασυνήθιστα υψηλή πυκνότητα για έναν πλανήτη υπο-Ποσειδώνιου τύπου.Αυτό το σφάλμα οφειλόταν στο ότι τότε δεν γνώριζαν για την ύπαρξη του Kepler-139f και είχαν αποδώσει τη βαρυτική επίδρασή του στον Kepler-139c. Τα νέα δεδομένα δείχνουν ότι ο Kepler-139c έχει πιο φυσιολογική πυκνότητα, ενώ οι πυκνότητες των Kepler-139b και d παραμένουν ουσιαστικά αμετάβλητες. Αυτές οι διορθώσεις αποτελούν έμμεση απόδειξη της ύπαρξης του Kepler-139f λένε οι ερευνητές που εκτιμούν ότι ενδέχεται να υπάρχουν κι άλλοι… αόρατοι πλανήτες στο σύστημα Kepler-139 που περιμένουν να τους ανακαλύψουμε. Καλλιτεχνική απεικόνιση του νέου εξωπλανητή που παρέμενε αθέατος. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1982036/astronomoi-xetryposan-terastio-exoplaniti-poy-kryvotan-mesa-sto-planitiko-toy-systima/

Καταγράφηκαν για πρώτη φορά απευθείας εικόνες της γέννησης ενός πλανητικού συστήματος (βίντεο) Η ανακάλυψη φωτίζει τη γέννηση του ηλιακού μας συστήματος. Διεθνής ομάδα αστρονόμων εντόπισε ένα πλανητικό σύστημα στα πολύ πρώιμα στάδια του σχηματισμού του γύρω από ένα νεογέννητο άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο και κατάφερε να καταγράψει εικόνες κάτι που γίνεται για πρώτη φορά σε αυτή την κοσμική διεργασία. Η επιστημονική κοινότητα αναζητούσε εδώ και καιρό ένα τέτοιο σύστημα για να κατανοήσει καλύτερα το πώς δημιουργήθηκε το δικό μας ηλιακό σύστημα.Χρησιμοποιώντας διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια η ερευνητική ομάδα εστίασε στο νεαρό άστρο HOPS-315, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,400 ετών φωτός από τη Γη, ακριβώς στην αρχή της πιο συναρπαστικής φάσης του: της περιόδου σχηματισμού πλανητών. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται σήμερα στο περιοδικό Nature.«Αυτό που προσπαθούσαμε να βρούμε ήταν μια ‘μωρουδιακή’ εκδοχή του ηλιακού μας συστήματος κάπου αλλού», εξηγεί η Μέρελ βαν ντε Χοφ αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο Purdue στην Ιντιάνα των ΗΠΑ, εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που έκανε την σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Nature»Η ομάδα στράφηκε αρχικά προς το HOPS-315 όταν εντόπισε κρυσταλλικά πυριτικά ορυκτά γύρω του ένα σαφές σημάδι πρώιμου πλανητικού σχηματισμού. Οι πλανήτες σχηματίζονται όταν μεταλλικά σωματίδια συμπυκνώνονται και συσσωματώνονται μέσα στους καυτούς δίσκους αερίου και σκόνης γύρω από νεογέννητα άστρα.Το HOPS-315, που βρίσκεται στον αστερισμό του Ωρίωνα, ξεχώρισε επίσης επειδή είναι ευθυγραμμισμένο με τέτοιο τρόπο ώστε οι αστρονόμοι να μπορούν να παρατηρήσουν τον περιβάλλοντα δίσκο αερίου και σκόνης. Αυτή η οπτική είναι σπάνια, καθώς οι πίδακες αερίων από τα νεογέννητα άστρα συνήθως κρύβουν το δίσκο. Όμως στο HOPS-315, ο δίσκος ήταν ορατός πλήρως. «Έχουμε καταγράψει άμεσες εικόνες στην καυτή περιοχή όπου γεννιούνται βραχώδεις πλανήτες όπως η Γη γύρω από νεαρά πρωτοάστρα. Για πρώτη φορά, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τα πρώτα βήματα του πλανητικού σχηματισμού συμβαίνουν αυτή τη στιγμή. Αυτό είναι ένα από τα πράγματα που περιμέναμε. Οι αστρονόμοι σκέφτονται τον σχηματισμό πλανητικών συστημάτων εδώ και πολύ καιρό. Υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία εδώ» δήλωσε η Μελίσα ΜακΚλουρ από το Αστεροσκοπείο του Λάιντεν στην Ολλανδία, επικεφαλής ερευνητικής ομάδας.«Οι παρατηρήσεις αυτές προσφέρουν μια μοναδική ματιά στο εσωτερικό ενός αναδυόμενου πλανητικού συστήματος» σχολίασε ο Φρεντ Κιέλσα από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο που δεν συμμετείχε στην έρευνα. Μια από τις εικόνες στο υπό σχηματισμό πλανητικό σύστημα. Με πορτοκαλί χρώμα διακρίνεται το μονοξείδιο του άνθρακα που απομακρύνεται από το άστρο, το μπλε είναι μονοξείδιο του πυριτίου. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1982518/katagrafikan-gia-proti-fora-apeytheias-eikones-tis-gennisis-enos-planitikoy-systimatos-vinteo/

Ο μεγαλύτερος μετεωρίτης που έπεσε στη Γη από τον Άρη πωλήθηκε για 4,3 εκατ. δολάρια. Ζυγίζει 25 κιλά και έπεσε στη Βορειοδυτική Αφρική. Ο μεγαλύτερος μετεωρίτης από τον Άρη που έχει βρεθεί στη Γη πουλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη έναντι 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων.Ο μετεωρίτης, που ζυγίζει 25 κιλά φέρει την επίσημη ονομασία NWA 16788, το “NWA” προέρχεται από την περιοχή Northwest Africa (Βορειοδυτική Αφρική) όπου και εντοπίστηκε. Παρά το εντυπωσιακό του μέγεθος και προέλευση.Στη δημοπρασία οι προκαταρκτικές προσφορές έθεσαν ως αρχική τιμή τα 2 εκατομμύρια δολάρια. Κατά τη διάρκεια της ζωντανής δημοπρασίας, οι προσφορές προχωρούσαν αργά, αλλά τελικά η τιμή έκλεισε στα 4,3 εκατ. δολάρια πάνω από την αρχική εκτίμηση των 4 εκατομμυρίων. Να σημειωθεί ότι στις δημοπρασίες υπάρχουν κάποια πρόσθετα τέλη που στην προκειμένη περίπτωση ανεβάζουν την τελική τιμή στα 5,3 εκατομμύρια δολάρια.«Ο NWA 16788 δεν ξεχωρίζει μόνο για το μέγεθός του, αλλά και για την αισθητική του. Μοιάζει οπτικά με την επιφάνεια του Άρη» αναφέρει η Κασάνδρα Χάτον αντιπρόεδρος Επιστήμης και Φυσικής Ιστορίας στον Sotheby’s.Η Χάτον εξηγεί πως οι περισσότεροι αρειανοί μετεωρίτες είναι μικροί και λεπτοί, σε σημείο που δύσκολα θα μαντέψει κανείς την προέλευσή τους. Αντίθετα, αυτό το κομμάτι μοιάζει εντυπωσιακά με τον Κόκκινο Πλανήτη. Ο NWA 16788 είναι περίπου 70% μεγαλύτερος από τον δεύτερο μεγαλύτερο αρειανό μετεωρίτη που έχει βρεθεί στη Γη. Οι μικρότεροι μετεωρίτες από τον Άρη έχουν πουληθεί στο παρελθόν για ποσά από 20.000 έως 80.000 δολάρια. Ο νέος κάτοχος του μετεωρίτη θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Ο εικονιζόμενος μετεωρίτης από τον Άρη πωλήθηκε για 4,3 εκατ. δολάρια. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1982559/o-megalyteros-meteoritis-poy-epese-sti-gi-apo-ton-ari-polithike-gia-43-ekat-dolaria/

Αντεπίθεση της IBM στον τομέα του hardware για την τεχνητή νοημοσύνη. O τεχνολογικός κολοσσός παρουσίασε νέο εξοπλισμό ΑΙ υψηλής αξιοπιστίας και ασφάλειας. Η IBM αποτελούσε για δεκαετίες την ηγέτιδα δύναμη παγκοσμίως στον τομέα των υπολογιστών αλλά αναδύθηκαν νέες δυνάμεις με αποτέλεσμα ο τεχνολογικός κολοσσός να χάσει πολύ έδαφος έχοντας μείνει εκτός παιχνιδιού και στις εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης κάτι που θέλει να αλλάξει δημιουργώντας διάφορα νέα προϊόντα τεχνολογικής αιχμής.Η IBM ανακοίνωσε την πολυαναμενόμενη πλατφόρμα Power11 σχεδιασμένη για να υποστηρίζει τις αυξανόμενες απαιτήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, δεδομένων και υβριδικού cloud. Η πλατφόρμα Power11 θα ενσωματώνει νέα αρχιτεκτονική υλικού, βελτιώσεις στην εικονικοποίηση και ισχυρές δυνατότητες ανθεκτικότητας. Ο εξοπλισμός αυτός απευθύνεται σε πρώτη φάση σε επιχειρηματικούς χρήστες σε τομείς όπως τα χρηματοοικονομικά, η υγειονομική περίθαλψη και η βιομηχανία.Η κυκλοφορία της Power11 σηματοδοτεί την πρώτη σημαντική ενημέρωση στη σειρά Power της IBM από το 2020. Με αυτήν την αναβάθμιση η εταιρεία στοχεύει σε επιχειρήσεις που επιθυμούν να βελτιστοποιήσουν την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, βελτιώνοντας παράλληλα την αξιοπιστία και την ασφάλεια των συστημάτων τους.Σύμφωνα με την IBM, τα συστήματα που βασίζονται στο Power11 θα είναι διαθέσιμα από τις 25 Ιουλίου και έχουν κατασκευαστεί για να εξαλείφουν τον προγραμματισμένο χρόνο διακοπής λειτουργίας για ενημερώσεις λογισμικού. Είναι επίσης σχεδιασμένα για να προσφέρουν υψηλή ανθεκτικότητα, με μέσο όρο μη προγραμματισμένου χρόνου διακοπής λειτουργίας λίγο πάνω από 30 δευτερόλεπτα ετησίως. Επιπλέον, τα συστήματα είναι ικανά να ανιχνεύουν και να ξεκινούν μια απόκριση σε επιθέσεις ransomware εντός ενός λεπτού.Σε αντίθεση με την υποδομή GPU της Nvidia, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης μεγάλης κλίμακας, η IBM εστιάζει στο Power11 στην εξαγωγή συμπερασμάτων, την εφαρμογή εκπαιδευμένων μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης για την επιτάχυνση των καθημερινών επιχειρηματικών λειτουργιών. Η εταιρεία τοποθετεί το Power11 ως μια πρακτική και αξιόπιστη εναλλακτική λύση για επιχειρήσεις που πρέπει να εκτελούν φόρτους εργασίας τεχνητής νοημοσύνης χωρίς να αναδιαμορφώνουν την υποδομή τους.Η IBM σχεδιάζει επίσης να ενσωματώσει το Power11 με το τσιπ Spyre AI, που εισήχθη πέρυσι, το τέταρτο τρίμηνο του 2025. Αυτή η κίνηση αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τις δυνατότητες εξαγωγής συμπερασμάτων τεχνητής νοημοσύνης των συστημάτων διακομιστών της IBM. Ο Τομ ΜακΦέρσον γενικός διευθυντής συστημάτων ισχύος στην IBM δήλωσε ότι η εταιρεία που εδρεύει στη Νέα Υόρκη θέλει με τα νέα προϊόντα της να επικεντρωθεί στην αξιοπιστία και την ασφάλεια. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1978947/antepithesi-tis-ibm-ston-tomea-toy-hardware-gia-tin-techniti-noimosyni/

Επιστήμονες λένε ότι η Γη απέκτησε δύο επιπλέον εποχές στη διάρκεια του έτους. Πρόκειται για δύο επιβλαβή φαινόμενα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ομάδα ειδικών της Σχολής Οικονομικής και Πολιτικής Επιστήμης του Λονδίνου με δημοσίευση της στην επιθεώρηση «Progress in Enviromental Geography» αναφέρει ότι η «εποχή της αιθαλομίχλης» και η «εποχή των σκουπιδιών» αποτελούν πλέον μέρος του ετήσιου κλιματικού ρυθμού της Γης, αναστατώνοντας τα οικοσυστήματα και επαναπροσδιορίζοντας το ημερολόγιο του πλανήτη. Εποχή της Ομίχλης Συμβαίνει κάθε χρόνο σε περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας, κυρίως από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο.Προκαλείται από εκτεταμένες πυρκαγιές για εκκαθάριση γης (ιδίως σε Ινδονησία και Μαλαισία)Η αιθαλομίχλη διασχίζει σύνορα, καλύπτοντας περιοχές όπως η Σιγκαπούρη, η Ταϊλάνδη και η Ινδία, επιβαρύνοντας την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπωνΣτις ΗΠΑ, η εποχή των δασικών πυρκαγιών στην Καλιφόρνια πλέον αρχίζει την άνοιξη και διαρκεί μέχρι τον Δεκέμβριο, ενώ νέα εποχή «αιθαλομίχλης» διαμορφώνεται και στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ εξαιτίας πυρκαγιών στον Καναδά. Εποχή των Σκουπιδιών Συμβαίνει κυρίως στην Ινδονησία (Μπαλί) από Δεκέμβριο έως Μάρτιο.Οι μουσωνικοί άνεμοι και τα θαλάσσια ρεύματα μεταφέρουν τεράστιες ποσότητες πλαστικών απορριμμάτων στις παραλίες.Το φαινόμενο είναι τόσο προβλέψιμο, που οι ντόπιοι γνωρίζουν πότε θα συμβείΤο 2024, πάνω από 3,000 τόνοι σκουπιδιών κατέληξαν στις παραλίες της Μπαλί.Παρόμοια φαινόμενα εμφανίζονται στις Φιλιππίνες, στην Ταϊλάνδη και ακόμα και στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, ειδικά το καλοκαίρι, λόγω ρευμάτων όπως αυτό του Ρεύματος του Κόλπου Εξαφανισμένες και Απορυθμισμένες Εποχές Οι επιστήμονες εισήγαγαν νέους όρους για να περιγράψουν τις αλλαγές στον κλιματικό ρυθμό: * Εξαφανισμένες εποχές: Όπως η περίοδος χειμερινών σπορ στις Άνδεις και τα Βραχώδη Όρη, η οποία πλέον δεν υφίσταται λόγω έλλειψης χιονιού. * Απορυθμισμένες εποχές: Όταν οι εποχές έρχονται νωρίτερα ή αργούν, π.χ. η άνοιξη ξεκινά πολύ νωρίς ή το καλοκαίρι διαρκεί υπερβολικά. * Οι κύκλοι αναπαραγωγής και χειμέριας νάρκης στην Ευρώπη ξεκινούν εβδομάδες νωρίτερα. * Θαλασσοπούλια στην Αγγλία δεν επιστρέφουν πλέον στον ίδιο καιρό για φωλεοποίηση. * Εντεινόμενες εποχές: Οι εποχές δεν εξαφανίζονται, αλλά εντείνονται επικίνδυνα, π.χ. τα καλοκαίρια στην Ευρώπη έχουν γίνει πιο θερμά και θανατηφόρα, ιδιαίτερα μετά τον καύσωνα του 2003. * Το μοτίβο παραμένει αλλά με πιο «σκληρό και απρόβλεπτο ρυθμό». Η έρευνα Έγινε ανάλυση δορυφορικών εικόνων, καιρικών δεδομένων και τοπικών αναφορών. Εντοπίστηκαν νέοι κλιματικοί ρυθμοί που είναι πλέον ανθρώπινης προέλευσης. Οι νέες «εποχές» δημιουργούν υγειονομικές κρίσεις, οικολογικές ανατροπές και κοινωνική αναστάτωση.Η ανθρωπόκαινος εποχή δεν αλλάζει μόνο το κλίμα, αλλά ξαναγράφει το ίδιο το ημερολόγιο της φύσης. Οι εποχές πλέον δεν είναι σταθερές, αλλά ρευστές, παραμορφωμένες ή ενισχυμένες, με πολυεπίπεδες επιπτώσεις σε ανθρώπους, ζώα και οικοσυστήματα. https://www.naftemporiki.gr/green/climate/1987681/epistimones-lene-oti-i-gi-apektise-dyo-epipleon-epoches-sti-diarkeia-toy-etoys/

Ο Αϊνστάιν ως Υδραυλικός. Ζυμώνατε, μέρες και νύχτες, ζυμώνατε τον ουράνιο πηλό σας και μεις περιμέναμε, αχτίνες ωραίες, παντοδύναμες, αστέρια και χρώματα να πεταχτούν απ’ τα χέρια σας. (Ν. Βρετάκος, Γράμμα στον Ρ. Οπενχάιμερ) (…) Η Πυρηνική Φυσική οδηγεί στις ακρογωνιαίες γνώσεις. Όχι μόνον αυτό. Δίνει την δυνατότητα ευημερίας μέσω της ενέργειας που προσφέρει. Έτσι ο άνθρωπος θα έχει ποσοστό χρόνου μέσα στο 24ωρό του πολύ πιο μεγάλο από το χτες, για να ασχοληθεί με πνευματικά πράγματα.Ο άνθρωπος πριν 100 χρόνια έπρεπε να δουλεύει 16 ώρες το 24ωρο για να βγάλει το ψωμί του. Πριν 50 χρόνια περίπου κατάκτησε το 8ωρο. Όλοι είμαστε σίγουροι πως μετά 50-100 χρόνια θα χρειάζονται μόνο 4 με 5 ώρες για τον επιούσιο. Είναι ζήτημα εκπαίδευσης και ευθύνης της νέας κοινωνίας, οι υπόλοιπες ώρες του 24ώρου να δαπανούνται για πνευματικές, σαν πως ταιριάζει στον άνθρωπο, και όχι χυδαίες απασχολήσεις.Ο άνθρωπος έχει ανάγκη φθηνών πηγών ενέργειας και ολοένα μεγαλύτερων, όχι μόνο για την ελάττωση των ωρών εργασίας, αλλά επειδή οι ανάγκες ενέργειας του τεχνολογικού πολιτισμού αυξάνονται με τις ελεύθερες ώρες του ανθρώπου. Από τις 16 ώρες πέσαμε στις 12, χάρις στον ατμό-κάρβουνο. Από τις 12 πέσαμε στις 8 χάρις στο πετρέλαιο. Θα φτάσουμε στις 5 ώρες, χάρις στις νέες πηγές ενέργειας και κατά κυριότητα στην Πυρηνική ενέργεια (στη σχάση και στην πολλά υποσχόμενη σύντηξη).Πιστεύουμε ότι δεν ήταν μόνο η ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη που έδωσε αυτές τις κατακτήσεις. Ήταν και συνέβαλαν κατά πολύ, θα έλεγα κατά συνθήκη, οι πηγές ενέργειας που είχε, έχει, κατακτήσει ο άνθρωπος.Στην ευδαιμονική κοινωνία οι υποσχέσεις του ελάχιστου κόπου δίνονται από τους Φυσικούς. Όμως ταυτόχρονα η ενεργειακή λύση στη μορφή της Πυρηνικής ενέργειας ενέχει όλα τα χαρακτηριστικά του καλού και του κακού. Μπορεί να είναι η λύση για την ευδαιμονία του Ανθρώπου, όπως συγχρόνως μπορεί να είναι (ή να δοκιμάστηκε), για την καταστροφή του. Ο Φυσικός σαν νέος Προμηθέας έχει το καθημερινό του δράμα. Έχει τον βασανιστικό απολογισμό κάθε μέρα αν η προσφορά του βοηθάει την Ανθρωπότητα. Οι γύπες του Ναγκασάκι, της Χιροσίμα, όλων των ατομικών δοκιμών, κλπ., του ξεσκίζουν τις σάρκες και του τρώνε το ήπαρ. Πάνω σ’ αυτό το δράμα ο τάλας Oppenheimer (ο Ληρ της Φυσικής, που πολλά βασανίστηκε) έγραφε σ’ ενα μνημόσυνο του Einstein: «… Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, μέσα στην απελπισία που του προξενούσαν οι εξοπλισμοί και οι πόλεμοι, ο Einstein, έλεγε ότι εάν μπορούσε να ξαναρχίσει την ζωή του θα έκανε τον υδραυλικό. Έδινε μέσα σ’ αυτή την λέξη μια δόση σοβαρότητας και αστείου συνάμα, που κανείς όμως σήμερα δεν έχει το δικαίωμα να την αλλοιώσει. Πιστέψε με, ο Einstein δεν είχε καμία ιδέα τι είναι η ζωή του υδραυλικού, ιδίως στις Ενωμένες Πολιτείες, όπου για τον σπεσιαλίστα αυτόν λέγεται το αστείο: πως όταν καλείται για μια επείγουσα δουλειά ποτέ δεν φέρνει μαζί του τα εργαλεία του. Ο Einstein έφερνε πάντα μαζί του τα εργαλεία του. Ήταν ένας Φυσικός, ένας φιλόσοφος της Φύσης, ο πιο μεγάλος της εποχής μας…»Έχω ακούσει πολλές φορές Φυσικούς της πρώτης γραμμής, να αναρωτιούνται αν θα έπρεπε να κάνουν τον Υδραυλικό… Όμως πέρα από τα μαύρα σύννεφα της συνειδησιακής κρίσης υπάρχουν φάροι χαράς, οι υποσχέσεις της παραπέρα γνώσης και της πανανθρώπινης Ευδαιμονίας.(…) απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου «Φυσική Νετρονίων», του Στέφανου Χαραλάμπους (το κείμενο γράφτηκε στις 17/4/1981)

Ο νυχτερινός ουρανός του Αυγούστου, χωρίς τηλεσκόπιο. Τον μήνα Αύγουστο, όσον αφορά τις εμφανίσεις των πλανητών: Ερμής: Σε κατώτερη σύνοδο (μπροστά από τον Ήλιο) στις 1/8, σε μέγιστη δυτική αποχή 18ο (πρωινός ουρανός) στις 19/8 με μέγεθος 0 (2ο από το σμήνος της «Φάτνης») Αφροδίτη: Στον πρωινό ουρανό, ανατέλλει 03:45 στο μέσο του μήνα (φαινόμενο μέγεθος -3,9, φαινόμενη διάμετρος 13′ ′, φωτισμός δίσκου 80%) Άρης: Χαμηλά στη δύση, δύει 1,5 ώρα μετά τον Ήλιο στο μέσο του μήνα (φαινόμενο μέγεθος 1,6, φαινόμενη διάμετρος 4,3′ ′) Δίας: Στον πρωινό ουρανό ανατέλλει 03:30 στο μέσο του μήνα (Δίδυμοι, φαινόμενο μέγεθος -1,8, φαινόμενη διάμετρος 33′ ‘) Κρόνος: Στον πρωινό ουρανό ανατέλλει 04:00 στο μέσο του μήνα (Ιχθείς, φαινόμενο μέγεθος 0,8, φαινόμενη διάμετρος 19′ ‘, κλίση δακτυλίων 3ο) Επιπλέον, στον νυχτερινό ουρανό του Αυγούστου μπορούμε να δούμε: 2/8: την Αφροδίτη σε απόσταση 2,5ο από το σμήνος Μ35 (Δίδυμοι, πρωινός ουρανό) 3/8: η Σελήνη σε απόσταση 3ο από τον Αντάρη (α Σκορπιού) (δύση Σελήνης 9 ημερών 01:16, 4/8) 9/8: Πανσέληνος 12/8: Δίας και Αφροδίτη σε απόσταση 0,9ο (πρωινός ουρανός) ● Η Σελήνη σε απόσταση 6ο από τον Κρόνο (ανατολή Σελήνης 18 ημερών 22:07) ● 12-13/8 Μέγιστο βροχής διαττόντων «Περσείδες» (Ενεργές 17/7-24/8, μέγιστος ρυθμός υπό ιδανικές συνθήκες 100 μετέωρα/ώρα). 17/8: Η Σελήνη σε απόσταση 4ο από τις Πλειάδες (πρωινός ουρανός, ανατολή Σελήνης 23 ημερών 00:09) 20/8: Η Σελήνη σε απόσταση 5ο από τον Δία και 6ο από την Αφροδίτη (πρωινός ουρανός, ανατολή Σελήνης 26 ημερών 03:06) 21/8: Η Σελήνη σε απόσταση 5ο από το σμήνος της «Φάτνης» και 8ο από τον Ερμή (πρωινός ουρανός, ανατολή Σελήνης 27 ημερών 04:19, φωτισμός 5%) 26/8: Η Σελήνη σε απόσταση 4ο από τον Άρη (δύση Σελήνης 3 ημερών 21:29) 27/8: Η Σελήνη σε απόσταση 2,5ο από τον Στάχυ (α Παρθένου) (Δύση Σελήνης 4 ημερών 21:49) 31/8: Η Σελήνη σε απόσταση 4ο από τον Αντάρη (α Σκορπιού) (δύση Σελήνης 8 ημερών 23:52) Στις 12 Αυγούστου, η λαμπρή Αφροδίτη και ο λαμπερός Δίας θα φαίνονται πολύ κοντά στον πρωινό ουρανό. Στην πιο κοντινή τους απόσταση, θα απέχουν λιγότερο από 1ο (1 μοίρα). Έτσι, αν τεντώσετε το μικρό σας δάχτυλο κατά μήκος του βραχίονα, θα μπορείτε να κρύψετε και τους δύο πλανήτες πίσω από αυτό. (*) Οι χρόνοι των φαινομένων αφορούν μόνο την Θεσσαλονίκη. Μπορεί κανείς να βρει τους αντίστοιχους χρόνους όλων των αστρονομικών φαινομένων (για τον τόπο του) πολύ εύκολα, χρησιμοποιώντας την εφαρμογή: https://stellarium-web.org/ πηγές: αστρονομικό ημερολόγιο 2025, εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης – earthsky.org

Χιλιάδες κουνούπια ρίχνονται από drones πάνω από νησιά της Χαβάης. Δείτε γιατί. Τα κουνούπια συνιστούν απειλή για σπάνια πτηνά της Χαβάης - Αλλά τα συγκεκριμένα έχουν σωτήριο ρόλο Τον περασμένο δεκάδες βιοδιασπώμενες κάψουλες έπεσαν από drones πάνω από τα δάση της Χαβάης. Η κάθε μία περιείχε περίπου 1.000 κουνούπια.Αλλά δεν πρόκειται για οποιαδήποτε κουνούπια, όπως εξηγεί σε ρεπορτάζ του το CNN. Ήταν αρσενικά, εκτρεφόμενα σε εργαστήριο, που δεν τσιμπούν και φέρουν ένα κοινό βακτήριο. Όταν ζευγαρώνουν με άγρια θηλυκά, τα αυγά δεν εκκολάπτονται.Ο στόχος: να περιοριστεί ο πληθυσμός των χωροκατακτητικών κουνουπιών που αποδεκατίζουν τα ενδημικά πουλιά της Χαβάης, όπως τα σπάνια honeycreepers. Ένα βήμα πριν την εξαφάνιση Τα συγκεκριμένα πτηνά είναι κρίσιμα για τη γονιμοποίηση και τη διασπορά των σπόρων, ενώ έχουν κεντρική θέση στον πολιτισμό της Χαβάης. Από τα πάνω από 50 είδη honeycreepers που υπήρχαν παλιά, σήμερα έχουν απομείνει μόνο 17, τα περισσότερα απειλούμενα.Το 2023, το ‘akikiki, ένα μικρό γκρίζο πουλί, εξαφανίστηκε λειτουργικά από τη φύση. Το ‘akekeʻe, με κιτρινοπράσινο φτέρωμα, έχει λιγότερα από 100 άτομα στον πληθυσμό του.Η αποψίλωση των δασών και η ανθρώπινη ανάπτυξη έπαιξαν ρόλο, αλλά ο «υπαρξιακός κίνδυνος», σύμφωνα με τον δρ. Κρις Φάρμερ από την American Bird Conservancy, είναι η ελονοσία των πτηνών – που εξαπλώνεται από τα κουνούπια.Τα κουνούπια δεν είναι ενδημικά της Χαβάης. Εμφανίστηκαν το 1826, πιθανότατα από φαλαινοθηρικά πλοία. Οι ντόπιοι πληθυσμοί πτηνών δεν είχαν καμία φυσική άμυνα απέναντι στις ασθένειες που μετέφεραν. Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής Στα χαμηλά, ζεστά υψόμετρα των νησιών τα κουνούπια ευδοκιμούν, γι’ αυτό τα honeycreepers βρήκαν καταφύγιο ψηλά στα βουνά των νησιών Kauai και Maui. Όμως με την κλιματική αλλαγή και τις υψηλότερες θερμοκρασίες, τα κουνούπια ανεβαίνουν και αυτά σε μεγαλύτερα υψόμετρα.«Τα βλέπουμε να ανεβαίνουν συνεχώς και τα πουλιά να σπρώχνονται όλο και ψηλότερα, μέχρι να μην υπάρχει πια βιώσιμος βιότοπος», λέει ο Φάρμερ. «Αν δεν σπάσουμε αυτόν τον κύκλο, θα χάσουμε τα honeycreepers». Η λύση Wolbachia Η χρήση εντομοκτόνων δεν είναι λύση, εξηγεί, καθώς θα έπληττε και ωφέλιμα έντομα. Έτσι, επιστήμονες κατέληξαν στην τεχνική Incompatible Insect Technique (IIT): απελευθέρωση αρσενικών κουνουπιών που φέρουν το φυσικό βακτήριο Wolbachia. Όταν ζευγαρώνουν με άγρια θηλυκά, τα αυγά δεν εκκολάπτονται.Η ABC και η συμμαχία Birds, Not Mosquitoes ξεκίνησαν το 2016 την εφαρμογή του IIT στα κουνούπια της Χαβάης, εστιάζοντας στο είδος που μεταδίδει ελονοσία στα πτηνά. Μετά από πολυετή δοκιμή διαφορετικών στελεχών του βακτηρίου, το 2022 άρχισε η μαζική εκτροφή εκατομμυρίων τέτοιων κουνουπιών σε εργαστήριο στην Καλιφόρνια. 1 εκατ. κουνούπια την εβδομάδα Το 2023 ξεκίνησαν οι ρίψεις σε περιοχές όπου ζουν honeycreepers, χρησιμοποιώντας βιοδιασπώμενες κάψουλες που πέφτουν από ελικόπτερα. «Έχουμε μια εκτίμηση για τον πληθυσμό των άγριων κουνουπιών και ρίχνουμε περίπου 10 φορές περισσότερα Wolbachia κουνούπια ώστε να ζευγαρώσουν με όσο το δυνατόν περισσότερα θηλυκά», λέει ο Φάρμερ.Σήμερα, απελευθερώνονται 500.000 κουνούπια την εβδομάδα στο Μάουι και άλλα τόσα στο Καουάι, με drones και ελικόπτερα. Σύμφωνα με τον Φάρμερ, είναι η πρώτη φορά που η τεχνική IIT χρησιμοποιείται παγκοσμίως για σκοπούς διατήρησης της άγριας ζωής.Το ανάγλυφο των νησιών κάνει δύσκολη και δαπανηρή τη χρήση ελικοπτέρων, γι’ αυτό η ABC δοκίμασε τη χρήση drones. Μετά από εντατικές δοκιμές, από τον Ιούνιο ξεκίνησε η χρήση τους για τις ρίψεις. «Δεν χρειάζεται πλέον να πετάξει άνθρωπος, μειώνουμε κόστος, εκπομπές και θόρυβο», λέει ο Άνταμ Νοξ, υπεύθυνος του έργου. Προλαβαίνουμε; Θα χρειαστεί περίπου ένας χρόνος για να φανεί αν η τεχνική είναι αποτελεσματική, αλλά το στοίχημα είναι κρίσιμο. Πρόσφατη μελέτη των San Diego Zoo Wildlife Alliance και Smithsonian National Zoo έδειξε ότι αν το πρόγραμμα επιτύχει, υπάρχει ακόμα χρόνος να σωθούν τα honeycreepers.Ο επικεφαλής ερευνητής Κρίστοφερ Κυριαζής σημείωσε στο CNN: «Αν περιμένεις δύο χρόνια ακόμη, το παράθυρο κλείνει πολύ γρήγορα». Αν ελεγχθεί ο πληθυσμός των κουνουπιών, τα πουλιά ενδέχεται να ανακάμψουν και ίσως αποκτήσουν με τον καιρό και φυσική ανοσία – κάτι που ήδη φαίνεται να συμβαίνει με το είδος ‘amakihi στο νησί της Χαβάης.Ακόμα κι αν η μετάλλαξη εμφανιστεί, όμως, δύσκολα θα εξαπλωθεί αρκετά γρήγορα. Ένα ασφαλέστερο περιβάλλον θα επέτρεπε επίσης την επανεισαγωγή πτηνών όπως το ‘akikiki που εκτρέφεται σήμερα σε ειδικά κέντρα.«Το να είμαι στην πρώτη γραμμή ενώ βλέπω είδη να εξαφανίζονται είναι σπαρακτικό», λέει ο Φάρμερ. «Αλλά αυτό μας κινητοποιεί. Αν δεν τα σώσουμε αυτή τη δεκαετία, δεν θα υπάρχουν στο μέλλον». https://www.naftemporiki.gr/green/wildlife/1986137/chiliades-koynoypia-richnontai-apo-drones-pano-apo-nisia-tis-chavais-deite-giati/

Για πρώτη φορά γυναίκα επικεφαλής της αστρονομίας στη Βρετανία μετά από 350 χρόνια ανδρικής ηγεσίας. Έπεσε ένα κραταιό ανδροκρατούμενο επιστημονικό κάστρο. Ο Βασιλιάς Κάρολος Β’ το 1675 δημιούργησε για πρώτη φορά θέση αστρονόμου στη Βασιλική Αυλή με τη δημιουργία του Βασιλικού Αστεροσκοπείου Γκρίνουιτς. Το 1820 ιδρύθηκε η Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία και ο αστρονόμος της Βασιλικής Αυλής μετατράπηκε σε επικεφαλής του νέου επιστημονικού οργανισμού. Μέχρι σήμερα μόνο άνδρες κατείχαν αυτή τη θέση αλλά για πρώτη φορά επικεφαλής επιλέχθηκε μια γυναίκα, η καθηγήτρια αστρονομίας Μισέλ Ντόχερτι η οποία από ένα παιχνίδι της τύχης θα είναι πλέον η σύμβουλος ενός βασιλιά Καρόλου…Η νέα επικεφαλής της Βασιλικής Εταιρείας Αστρονομίας δήλωσε πως θέλει να χρησιμοποιήσει τον νέο της ρόλο για να «ανοίξει τα μάτια των ανθρώπων» στα θαύματα του Διαστήματος. «Θέλω να εμπλέξω το κοινό, να το ενθουσιάσω με την αστρονομία, αλλά και να καταστήσω σαφές πόσο σημαντικό είναι αυτό που κάνουμε για την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου» ανέφερε η Ντόχερτι μετά την ανακοίνωση της επιλογής της ως επικεφαλής ενός από τους επιστημονικούς οργανισμούς με το μεγαλύτερο κύρος στον κόσμο.Η Ντόχερτι συμμετέχει σε μία από τις πιο συναρπαστικές διαστημικές αποστολές: μια αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος στους παγωμένους δορυφόρους του Δία, με στόχο να εκτιμηθεί αν μπορούν να υποστηρίξουν ζωή. «Θα ήταν έκπληξη αν δεν υπήρχε ζωή στο ηλιακό μας σύστημα» λέει η Ντόχερτι η οποία μεγάλωσε στη Νότια Αφρική και δεν παρακολούθησε μαθήματα επιστημών στο σχολείο, καθώς προτίμησε να πάει σε σχολείο όπου πήγαιναν και οι φίλες της.«Ως 13χρονη, σκέφτηκα “θέλω να πάω με τις φίλες μου”». Ωστόσο, χάρη στην εξαιρετική της επίδοση στα μαθηματικά, έγινε δεκτή σε πανεπιστημιακό πρόγραμμα θετικών επιστημών. «Τα πρώτα δύο χρόνια ήταν δύσκολα. Ήταν σαν να μαθαίνεις μια νέα γλώσσα αλλά είπα “ναι” σε πράγματα που δεν ήξερα πώς να κάνω και έμαθα στην πορεία» αναφέρει η Ντόχερτι που πήγε στη Βρετανία και εξελίχθηκε σε μία από τις κορυφαίες επιστήμονες του Διαστήματος της χώρας. Η Μισέλ Ντόχερτι είναι η νέα επικεφαλής της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας. https://www.naftemporiki.gr/techscience/1988292/gia-proti-fora-gynaika-epikefalis-tis-astronomias-sti-vretania-meta-apo-350-chronia-andrikis-igesias/

24 ώρες μείον 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Τόση ήταν χτες η διάρκεια μιάς πλήρους περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της. Έτσι η ημέρα της 22ας Ιουλίου 2025, είχε την τρίτη πιο σύντομη διάρκεια από το 1973, όταν άρχισαν αυτού του είδους οι μετρήσεις με την χρήση των ατομικών ρολογιών.Η ταχύτητα περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της δεν είναι σταθερή. Στο παρελθόν, μια μέρα ήταν πολύ μικρότερη από τις 24 ώρες ή 86.400 δευτερόλεπτα. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2023, κατα την Προκάμβριo περίοδο της Γης, η ημέρα διαρκούσε περίπου 19 ώρες, αλλά με την πάροδο του χρόνου, η διάρκεια μιάς ημέρας αυξήθηκε και σταθεροποιήθηκε στις 24 ώρες. Ο κύρια αιτία γι αυτό είναι η αλληλεπίδρασή της με την Σελήνη, η οποία απομακρύνθηκε σταδιακά από τη Γη. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη, συνεχώς μεγαλώνει κατά 3,82 εκατοστά κάθε 100 χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι στο παρελθόν η Σελήνη πρέπει να βρισκόταν πολύ πλησιέστερα στη Γη απ’ ό,τι είναι σήμερα. Τα σύγχρονα στοιχεία μας λένε, επίσης, ότι οι παλιρροιακές δυνάμεις της Σελήνης πάνω στα νερά των ωκεανών προκαλούν τριβές που μειώνουν σήμερα την περιστροφή της Γης κατά 0,0016 του δευτερολέπτου κάθε αιώνα. Καθώς απομακρύνεται, η Σελήνη απομυζά περιστροφική ενέργεια της Γης, προκαλώντας επιβράδυνση της περιστροφής της Γης και επιμήκυνση των ημερών.Από το 1973, αφότου άρχισαν οι καταγραφές (με την εφεύρεση του ατομικού ρολογιού) μέχρι το 2020, η συντομότερη ημέρα που καταγράφηκε είχε διάρκεια 1,05 χιλιοστά του δευτερολέπτου μικρότερη από τις 24 ώρες, σύμφωνα με το Timeanddate.com. Αλλά από το 2020, η Γη έχει επανειλημμένα σπάσει τα δικά της ρεκόρ ταχύτητας περιστροφής γύρω από τον άξονά της. Έτσι, η συντομότερη ημέρα που έχει καταγραφεί (από το 1973 και μετά) ήταν στις 5 Ιουλίου 2024, όταν μια πλήρης περιστροφή της Γης ολοκληρώθηκε σε 24 ώρες μείον 1,66 χιλιοστά του δευτερολέπτου.Όσον αφορά το 2025, οι επιστήμονες προέβλεψαν ότι η 9η Ιουλίου, η 22α Ιουλίου και η 5η Αυγούστου θα μπορούσαν να είναι οι συντομότερες ημέρες του έτους. Ωστόσο, νεότερα δεδομένα έδειξαν ότι η 10η Ιουλίου θα καταλάμβανε την πρώτη θέση ως η συντομότερη ημέρα για το 2025, με διάρκεια 24 ώρες μείον 1,36 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Χτες όμως, η Γη ολοκλήρωσε την περιστροφή της κατά 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου νωρίτερα, γεγονός που την βάζει στην δεύτερη θέση για το 2025 με μικρή διαφορά. Κι αν οι προβλέψεις επιβεβαιωθούν, η 5η Αυγούστου θα έχει διάρκεια 24 ώρες μείον 1,25 χιλιοστά του δευτερολέπτου, καταλαμβάνοντας το χάλκινο μετάλλιο της συντομότερης ημέρα του έτους 2025.Το γεγονός είναι ότι η χτεσινή μέρα, η 22α Ιουλίου είχε διάρκεια 24 ώρες μείον 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου, την κατατάσσει στην τρίτη θέση της συντομότερης ημέρας από το 1973.Η ερμηνεία αυτών των μικρο-μεταβολών στην περιστροφή της Γης, όπως για παράδειγμα επιχειρεί η μελέτη του 2024, είναι πολύ δύσκολη και η υποκείμενη αιτία τους παραμένει ασαφής. πηγή: https://www.space.com/astronomy/earth/earth-will-spin-faster-on-july-22-to-create-2nd-shortest-day-in-history

Το φεγγάρι από τον μύθο στον φακό της NASA. «Λένε πως, κάποτε, σε χρόνια περασμένα, τότε που έγιναν τόσα και τόσα, πραγματικά, φανταστικά ή ξεχασμένα, κάποιος καταπιάστηκε με το γιγάντιο έργο να καταγράψει ολόκληρο το σύμπαν σ’ ένα βιβλίο∙ και, με ζήλο παράφορο, σκυμμένος έμεινε στο απέραντο γραφτό του μέχρι που χάραξε και τον τελευταίο στίχο. Την τύχη ήταν έτοιμος να ευχαριστήσει, όταν σηκώνοντας τα μάτια, είδε πέρα έναν ασημένιο δίσκο στον αέρα κι έτσι κατάλαβε πως είχε λησμονήσει το φεγγάρι. Πρόκειται για επινοημένη ιστορία, όμως μας δείχνει αρκετά καλά ποια ειν’ η πορεία και η μοίρα όσων για επάγγελμα έχουμε διαλέξει να μεταγράφουμε τη ζωή λέξη προς λέξη. Πάντοτε χάνεται το πιο σπουδαίο».Αυτά αφιερώνει στο φεγγάρι κάποιος που καταπιάστηκε με την Ιστορία και τον Μύθο αξεδιάλυτα για να δει την αφανέρωτη όψη της ζωής. Το ποίημα του Μπόρχες (σε άφταστη μετάφραση του Δημήτρη Καλοκύρη) θυμήθηκα τις μέρες αυτές που η ανθρωπότητα πέτυχε ένα από τα πιο μνημειώδη κατορθώματά της: περπάτησε για πρώτη φορά στο φεγγάρι.Στα χρόνια που ήμουν παιδί, οι περισσότεροι δίναμε ως απάντηση στο υπαρξιακό ερώτημα των ενηλίκων τη «δουλειά» του αστροναύτη. Τώρα τα παιδιά έγιναν πιο προσγειωμένα κι ονειρεύονται τη ζωή του gamer στον καναπέ του σπιτιού. Η εντύπωση, όμως, που είχαν προκαλέσει τα βίντεο και οι εικόνες που διέθεσε η NASA, χαράχτηκε βαθιά μέσα μας. Οι Αμερικανοί δεν κέρδισαν μόνο την πρωτιά στην κούρσα του διαστήματος, αλλά έμπηξαν το κοντάρι της αστερόεσσας στο χώμα της Σελήνης – και στη συλλογική μας μνήμη. Το βλέμμα μας έχει, από καιρό, αφήσει το φεγγάρι και προσπαθεί να φτάσει πέρα από τον Άρη, τα όρια του σύμπαντος, διψώντας για νέες, απόκοσμες εικόνες. Ο αστροναύτης Νιλ Άρμστρονγκ περπατάει στην επιφάνεια της σελήνης στις 21 Ιουλίου 1969, και γίνεται ο πρώτος άνθρωπος που πατάει το πόδι του σε αυτήν. Ο Άρμστρονγκ είπε ότι ήταν «μια πολύ επίπεδη επιφάνεια» όπου προσγειώθηκε η σεληνάκατος. Εκείνο, όμως, που δεν εξαντλείται είναι το φεγγάρι στην τέχνη. Από την ελληνική αρχαιότητα, η Σελήνη συνδέθηκε στενά με την αγροτική ζωή, όπως μαρτυρούν οι ερωτικές σχέσεις της με τον Πάνα και τον Ενδυμίωνα (αμφότεροι αγρότες), αλλά και η πρακτική να ρυθμίζουν οι αγρότες τις δουλειές τους με βάση τις φάσεις της. Η Σελήνη εικονιζόταν συχνά έχοντας στην κεφαλή κέρατα ταύρου – μια εικόνα που θυμίζει το μισοφέγγαρο. Για τους αρχαίους ο κόσμος της, κόσμος της σκιάς και της νύχτας, ήταν απροσδιόριστος και μυστικός, κι αυτό οδήγησε σύγχρονους συγγραφείς να τη θεωρήσουν εξεικόνιση του ασυνειδήτου.Ο Ερμής παρέδιδε την ψυχή μακριά από το φως του ήλιου, στη θεά του σκότους, τη Σελήνη. Ας προσέξουμε εδώ ότι η Σελήνη δεν ήταν μόνο προορισμός, αλλά είχε ανάμειξη στην πορεία της ψυχής, και γι’ αυτό ορισμένες διαταραχές της ψυχής θεωρούνταν έργο της (σεληνιασμός, μαγεία κ.ά.)∙ η δε επιληψία ονομαζόταν ιερά νόσος, νόσος δοσμένη από τη Σελήνη (σεληνιασμός), όπως μοναδικά απέδωσαν οι αδελφοί Ταβιάνι στο «Χάος».Η Σελήνη λοιπόν, λειτούργησε ως το πρόσωπο της αρχέγονης κοσμογονικής Νύχτας, στην οποία επιστρέφει ό,τι ζωντανό παύει να ζει. Ο Γιούνγκ μας είπε πως η θεά Σελήνη αποτελεί τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητας και του σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στη συνηθισμένη θέαση της φύσεως (στο κλασικό «The Archetypes of the Collective Unconscious»). Υπό αυτή την έννοια, το φεγγάρι στοιχειώνει το φαντασιακό και το ασυνείδητο. Αν η τέχνη είναι ακριβώς το πέραν της φύσεως, η υπέρβαση ή και η σύγκρουση του ανθρώπου με τα δεδομένα του κόσμου του, της ζωής του, τότε μπορούμε να καταλάβουμε γιατί το φεγγάρι στάθηκε διαχρονικά σε πολλούς καλλιτέχνες σημείο αναφοράς, ένας κοινός τόπος.Ένας δημιουργός που ήταν από άλλο κόσμο και το άστρο του ευτυχώς δεν έδυσε, είναι ο πρωτοπόρος κινηματογραφιστής Georges Méliès. Γνωστός έγινε, κυρίως, από «Το Ταξίδι στη Σελήνη» (Le Voyage dans la Lune), με την ταινία να κάνει πρεμιέρα στο Παρίσι 1η Σεπτεμβρίου 1902. Αφηγείται την προσπάθεια έξι γενναίων επιστημόνων –ανάμεσά τους κι ο Μελιέ– να πατήσουν το πόδι τους στη Σελήνη. Γεννημένος στο Παρίσι το 1861 από εύπορη οικογένεια –που διατηρούσε υπαδηματοποιείο για μεγαλοαστούς– έλαβε μια γερή παιδεία η οποία, εκτός από ιδέες, τον όπλισε με ισχυρή αυτοπεποίθηση.«Οι περισσότεροι ήταν αμόρφωτοι και ανίκανοι να παράγουν καθετί καλλιτεχνικό» θα γράψει ο ίδιος για τους συναδέλφους της εποχής. Μικρός στα χρόνια, αφού συνήθιζε να γεμίζει τα σημειωματάρια και τα βιβλία με σχέδια, μετέφερε το πάθος για δημιουργία στο κουκλοθέατρο και αργότερα στην εφηβεία, ξεκίνησε να κατασκευάζει περίτεχνες μαριονέτες. Γύρισε την πλάτη στη σίγουρη οικογενειακή επιχείρηση και ξεκίνησε το ταξίδι ως ταχυδακτυλουργός στο θέατρο Ρομπέρ Χουντίν, πραγματοποιώντας εμφανίσεις επί σκηνής.Ούτε το σανίδι στάθηκε ικανό να χωρέσει το καλλιτεχνικό του όραμα. Στην πρώτη φορητή συσκευή κινηματογράφου των αδελφών Λυμιέρ, βρήκε το ιδανικό μέσο για να δημιουργήσει τον δικό του μύθο. Σε λιγότερο από 20 χρόνια, από το 1896 μέχρι το 1914, αυτός ο ιδιότυπος μάγος εκτιμάται ότι σκηνοθέτησε περισσότερες από 500 ταινίες διάρκειας από ένα έως σαράντα λεπτά. Θα είχε ένα λαμπρό μέλλον, αν δεν τα σκόρπιζε όλα ο πόλεμος.Με τον Πρώτο Παγκόσμιο η κινηματογραφική του εταιρεία πτώχευσε, ενώ μεγάλο μέρος των έργων του καταστράφηκε. Τα γραφεία του καταλήφθηκαν από τον γαλλικό στρατό, ο οποίος έλιωσε πολλές από τις ταινίες του προκειμένου να μαζέψει τα ίχνη του ασημιού από το φιλμ και να φτιάξει από το σελιλόιντ τακούνια για μπότες! Όταν το θέατρο Robert-Houdin κατεδαφίστηκε το 1923, οι κόπιες που φυλάσσονταν εκεί, πωλήθηκαν για ευτελές ποσό σε έμπορο που τις πήρε με το ζύγι. Αυτό πια δεν μπορούσε να το σηκώσει ο Μελιέ και σε μια κρίση οργής, έκαψε όλα τα αρνητικά στον κήπο του στο Montreuil (σήμερα σώζονται περίπου 200 από τις ταινίες του). Στο φιλμ που του αφιέρωσε ο Σκορσέζε με πρωταγωνιστή τον Μπεν Κίνγκσλεϊ (Hugo, 2011), παρακολουθούμε το τέλος του σε ένα μικρομάγαζο, στον κεντρικό σταθμό του Παρισιού.Στον Μελιέ οφείλουμε το αναβάπτισμα του κινηματογράφου σε τέχνη. Πρόκειται για δημιουργό απίστευτου εύρους σε ιδέες και μέσα. Εκτός από ζωγράφος, σχεδιαστής, κομιξάς, υπήρξε ο πρώτος που κατασκεύασε πολύπλοκα σκηνικά προκειμένου να δημιουργήσει τους μαγικούς κόσμους που ο νους του κατέβαζε. Οραματίστηκε το φεγγάρι και μας χάρισε το πρώτο ταξίδι στη Σελήνη. Εισήγαγε πρωτοπόρες τεχνικές οπτικών εφέ: έχτισε ένα ειδικό στούντιο που είχε παντού τζαμαρίες σαν θερμοκήπιο, γεγονός που του εξασφάλιζε τη δυνατότητα χρήσης του ηλιακού φωτός από κάθε κατεύθυνση. Στον Μελιέ οφείλουμε και το χρώμα στην κινούμενη εικόνα. Για πρώτη φορά, πρόβαλε έγχρωμο φιλμ, χρωματίζοντας την κινηματογραφική ταινία (καρέ – καρέ) με το χέρι. H ταινία μικρού μήκους «Το ταξίδι στη Σελήνη» του Georges Melies Πέρα από τις τεχνικές, που έκαναν την ταινία στην εποχή της να φαίνεται όπως ο «Πόλεμος των άστρων», ο Μελιέ στο ανθρωπόμορφο πρόσωπο του φεγγαριού, σατιρίζει την επιστήμη, ενώ ταυτόχρονα μιλά για το θάμπος που έχουμε μπροστά στο ανεξερεύνητο σύμπαν. Την ίδια αίσθηση προσφέρουν οι φωτογραφίες της NASA από την πρώτη αποστολή του Apollo. Πολλές από αυτές μάλιστα διατίθενται στις μέρες μας ως vintage εικόνες και πωλούνται για χιλιάδες ευρώ σε δημοπρασίες. Είναι τραβηγμένες άρτια από κάμερες υψηλής ευκρίνειας και φανερώνουν τη σπουδαιότητα του εγχειρήματος. Από κάθε άποψη, είναι σαν το βιβλίο του ιστοριοδίφη που περιγράφει ο Μπόρχες. Πιο κει θα βρίσκεται πάντα η χειροποίητη εικόνα του φεγγαριού από τον Μελιέ που φέρει το δικό του πρόσωπο: το βλέμμα του καλλιτέχνη. Ο Μελιέ στο στούντιο αριστερά όπου πραγματοποίησε το ταξίδι στο φεγγάρι. Η σεληνάκατος Apollo 11 απομακρύνεται από την επιφάνεια της σελήνης για την πρόσδεση με την άκατο διοίκησης και το ταξίδι επιστροφής στη γη, τον Ιούλιο 1969. Η γη διακρίνεται στο βάθος https://physicsgg.me/2025/07/20/το-φεγγάρι-από-τον-μύθο-στον-φακό-της-nasa/

Πόσες τρύπες έχει το σύμπαν; Το σχήμα του σύμπαντος θα μπορούσε να είναι πολύ πιο περίπλοκο σε σχέση με αυτό που φανταζόμαστε Mια ομάδα κοσμολόγων διερευνά την πιθανότητα το σύμπαν μας να έχει σχήμα γιγάντιου τόρου ή ντόνατ Πριν από περίπου 2500 χρόνια, η ανθρωπότητα άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι ο πλανήτης μας είναι σφαιρικός – κάτι που σήμερα είναι βέβαιο, αν εξαιρέσουμε κάποιους πυροβολημένους υποστηρικτές της «επίπεδης Γης». Ωστόσο, το σχήμα του σύμπαντός μας δεν είναι τόσο ξεκάθαρο. Διάφορες μελέτες έχουν προτείνει ότι το σύμπαν έχει πιθανώς ένα αρκετά απλό σχήμα, όπως το τρισδιάστατο ισοδύναμο μιας σφαιρικής επιφάνειας ή ενός επιπέδου. Αλλά αυτή η άποψη μπορεί να είναι λανθασμένη, σύμφωνα με τους κοσμολόγους της ερευνητικής ομάδας COMPACT (Collaboration for Observations, Models and Predictions of Anomalies and Cosmic Topology). Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2024 με τίτλο «Promise of Future Searches for Cosmic Topology» , διαπίστωσαν ότι το σχήμα του σύμπαντος θα μπορούσε να είναι πολύ πιο περίπλοκο σε σχέση με αυτό που υποθέταμε μέχρι σήμερα.Η Γη με μια πρώτη ματιά φαίνεται επίπεδη. Αυτό συμβαίνει επειδή η ακτίνα της είναι τόσο μεγάλη που η καμπυλότητα της επιφάνειας δεν γίνεται αντιληπτή. Για να αποδείξεις ότι είναι σφαιρική, θα έπρεπε απλά να αρχίσεις να περπατάς. Αν προχωρήσετε ευθεία χωρίς να στρίψετε ποτέ – διασχίζοντας βουνά και ωκεανούς – αναπόφευκτα σε κάποια στιγμή θα επιστρέφατε στο σημείο που ξεκινήσατε.Οι κοσμολόγοι συλλέγουν παρόμοια στοιχεία για να προσδιορίσουν το σχήμα του σύμπαντος. Επειδή είναι αδύνατον να στείλουν ένα διαστημόπλοιο για να το διασχίσει, παρατηρούν στον νυχτερινό ουρανό και εξετάζουν τα ίχνη του αρχαιότερου φωτός που φτάνει σε εμάς από τα βάθη του σύμπαντος. Αυτή η ακτινοβολία δημιουργήθηκε περίπου 300.000 χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Μέχρι τότε, η ύλη ήταν τόσο πυκνά συμπιεσμένη στο τότε μικρό σύμπαν, που τα κβάντα φωτός δεν είχαν καμία πιθανότητα να ταξιδέψουν ελεύθερα. Τελικά όμως, το σύμπαν ψύχθηκε σε τέτοιο βαθμό που έγινε διάφανο. Τα φωτόνια ήταν σε θέση να διαχέονται ελεύθερα στο διάστημα – και εξακολουθούν να διαχέονται ακόμα και σήμερα.Περίπου το ίδιο μοτίβο αυτού του αρχαίου φωτός μας έρχεται από κάθε γωνιά του σύμπαντος. Κι αυτή η ακτινοβολία μας δίνει ενδείξεις για το σχήμα του σύμπαντος. Αν για παράδειγμα, η καμπυλότητα του σύμπαντος μεταβαλλόταν σε κάποια περιοχή, η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου δεν θα ήταν τόσο ομοιογενής όσο την παρατηρούμε. Επομέως, οι φυσικοί υποθέτουν ότι το σύμπαν είτε είναι παντού καμπυλωμένο με τον ίδιο τρόπο – ή είναι εντελώς επίπεδο. Ένας πλούτος δυνατοτήτων Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι την καμπυλότητα ή μη του σύμπαντος. Σ’ αυτό μπορεί να βοηθήσει η χρήση αντίστοιχων δισδιάστατων παραδειγμάτων. Έτσι, για να ταιριάζει με τα ομοιογενή μοτίβα της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου, το σύμπαν μπορεί να είναι στην πραγματικότητα επίπεδο, σαν ένα επίπεδο φύλλο χαρτιού (χωρίς καμπυλότητα), ή να αντιστοιχεί στο τρισδιάστατο αντίστοιχο μιας σφαιρικής επιφάνειας (θετική καμπυλότητα) ή να σχηματίζει ένα είδος τρισδιάστατης επιφάνειας σέλας (αρνητική καμπυλότητα). Και στις τρεις περιπτώσεις, η καμπυλότητα είναι σταθερή παντού.Αλλά αυτό εξακολουθεί να μην μας αποκαλύπτει πώς μοιάζει το σύμπαν στο σύνολό του. Για παράδειγμα, ο χώρος θα μπορούσε να καμπυλωθεί με τον ίδιο τρόπο παντού και να έχει μια τρύπα. Ο μαθηματικός κλάδος της τοπολογίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατηγοριοποίηση τέτοιων περιπτώσεων. Οι τοπολόγοι ταξινομούν χονδρικά τα γεωμετρικά σχήματα σε κατηγορίες με βάση τoν αριθμό των οπών τους. Οι κοσμολόγοι στοχεύουν να αποδώσουν στο σύμπαν ένα από αυτά τα σχήματα – με τις αντίστοιχες οπές.Σύμφωνα με τους μαθηματικούς, υπάρχει ένας άπειρος αριθμός διαφορετικών κατηγοριών (τοπολογιών) καμπυλωμένων τρισδιάστατων επιφανειών. Έτσι, αν ο χωροχρόνος έχει πράγματι σχήμα σέλας ή είναι σφαιρικός, τότε υπάρχει θεωρητικά οποιοσδήποτε αριθμός σχημάτων που μπορεί να πάρει το σύμπαν, καθένα από τα οποία είναι πολύ διαφορετικό από το άλλο. Ωστόσο, οι κοσμολογικές παρατηρήσεις μέχρι σήμερα, δείχνουν ένα επίπεδο σύμπαν χωρίς καμπυλότητα. Αν αληθεύει, αυτή η εικόνα περιορίζει την αναζήτηση για την τοπολογία του σύμπαντος: όπως συμπέρανε ο μαθηματικός Grigori Perelman το 2003 , ο κατάλογος των επίπεδων τρισδιάστατων επιφανειών είναι πολύ μικρός, με μόνο 18 διαφορετικές κατηγορίες. Ένα από τα 18 σχήματα Επομένως, το σχήμα του σύμπαντος πιθανώς αντιστοιχεί σε ένα από αυτά τα 18 σχήματα. Το ένα είναι το τρισδιάστατο ανάλογο ενός φύλλου χαρτιού. ‘Ομως, το σύμπαν μας θα μπορούσε επίσης να έχει τρύπες. Μεταξύ των 18 τοπολογιών, το τρισδιάστατο ισοδύναμο μιας επιφάνειας ντόνατ είναι ο λεγόμενος τόρος.Αν και ένα ντόνατ φαίνεται εκ πρώτης όψεως καμπυλωμένο, αποδεικνύεται ότι αυτό το σχήμα είναι στην πραγματικότητα επίπεδο. Αυτό συμβαίνει επειδή ένα σχήμα ντόνατ μπορεί να δημιουργηθεί χρησιμοποιώντας ένα (πολύ εύκαμπτο) φύλλο χαρτιού. Για να το κάνετε αυτό, κολλάτε πρώτα τις απέναντι μακριές πλευρές του φύλλου μεταξύ τους, δημιουργώντας έναν επιμήκη σωλήνα. Στη συνέχεια λυγίζετε το σωλήνα και φέρνετε τα δύο ανοίγματα μαζί: Τα διαδοχικά βήματα με τα οποία μια επίπεδη ορθογώνια περιοχή μετατρέπεται σε τόρο Αυτή η κατασκευή έχει πολλά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, αν θέλετε να περιγράψετε την κίνηση ενός μυρμηγκιού σε ένα ντόνατ, είναι συνήθως πιο εύκολο να φανταστείτε το ορθογώνιο φύλλο χαρτιού. Το έντομο περπατά πάνω στο χαρτί και μόλις περάσει μια άκρη, ξαναμπαίνει στην αντίθετη πλευρά του φύλλου. Αν το μυρμήγκι κινηθεί σε ευθεία γραμμή, αναπόφευκτα θα καταλήξει κάποια στιγμή στην αρχική του θέση.Μπορείτε να δημιουργήσετε έναν τρισδιάστατο τόρο με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιώντας ένα τρισδιάστατο κυβοειδές αντί για ένα ορθογώνιο φύλλο χαρτιού. Σε αυτή την περίπτωση, το παραμορφώνετε πάλι, έτσι ώστε οι αντίθετες πλευρές του κυβοειδούς να είναι κολλημένες μεταξύ τους. Ένα σύμπαν ντόνατ με βρόχους Αν το σύμπαν μας είχε σχήμα τόρου (ντόνατ), αυτό θα είχε απτές συνέπειες. Για παράδειγμα αν στέλναμε μια ακτίνα φωτός στον ουρανό, σε κάποια στιγμή (θεωρητικά), αυτό το φως θα έφτανε ξανά σε εμάς – όπως ακριβώς το μυρμήγκι στο φύλλο χαρτιού επιστρέφει πάντα στην αφετηρία του. Τέτοιοι βρόχοι υπάρχουν στις περισσότερες από τις 18 διαφορετικές τοπολογίες. Πρόκειται για τροχιές που επιστρέφουν στην αφετηρία τους. Όμως, εκ πρώτης όψεως, οι βρόχοι δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στις παρατηρήσεις μας. Θα έπρεπε να βλέπουμε πολλά αντίγραφα του σύμπαντος στον νυχτερινό ουρανό. Αυτό το γεγονός δεν αποκλείει όλες τις τοπολογίες με βρόχους. Θα μπορούσαμε να ζούμε σε ένα σύμπαν τόσο μεγάλο που το φως δεν έχει προλάβει ακόμη να το διασχίσει και να επιστρέψει. Ίσως σε αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια, οι άνθρωποι (ή άλλα όντα) θα έχουν τη χαρά να δουν έναν νυχτερινό ουρανό που θα περιέχει πολλές εικόνες του σύμπαντος.Αλλά ακόμη και τόσο τεράστιοι βρόχοι θα άφηναν ίχνη σήμερα. Για παράδειγμα, το σχήμα του σύμπαντος θα είχε επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο η ύλη και το φως αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους στο πρώιμο σύμπαν. Αν το σύμπαν είχε τρύπες – και επομένως και βρόχους – αυτό το γεγονός θα έπρεπε να αντικατοπτρίζεται στα δεδομένα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου.Ωστόσο, σε αναζητήσεις από τη δεκαετία του 2000 και του 2010, οι φυσικοί δεν βρήκαν τίποτα. Και οι περισσότεροι κοσμολόγοι υπέθεσαν ότι το σύμπαν έχει μια αρκετά απλή δομή. Η έρευνα για το σχήμα του σύμπαντος σταμάτησε – τουλάχιστον μέχρι την εμφάνιση του COMPACT το 2022. Πολύ περισσοτερες δυνατότητες από το αναμενόμενο Η ερευνητική ομάδα COMPACT συνέκρινε τα τελευταία δεδομένα για την κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου με διάφορες τοπολογίες του σύμπαντος και κατέληξε σε εκπληκτικά αποτελέσματα στην πρώτη της δημοσίευση. Μεταξύ άλλων, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι παλαιότερα είχαν αγνοηθεί πολλές παραλλαγές των επιμέρους τοπολογιών. Με άλλα λόγια, οι ερευνητές μπορεί να είχαν χάσει στο παρελθόν άλλες μορφές που θα μπορούσαν να περιγράψουν τον κόσμο μας. Η COMPACT μπόρεσε επίσης να δείξει ότι τα στοιχεία που λείπουν για βρόχους στην κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου είναι πολύ λιγότερο περιοριστικά από ό,τι υποτίθετο στο παρελθόν. Εκτός από τους βρόχους, θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλα ίχνη στην κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου που παραπέμπουν σε περίπλοκες τοπολογίες. Μελλοντική εργασία θα διερευνήσει ποιά ακριβώς θα μπορούσαν να είναι αυτά τα σχήματα.Οι ερευνητές υποστήριξαν τα επιχειρήματά τους χρησιμοποιώντας τρία συγκεκριμένα παραδείγματα τοπολογιών επίπεδου χώρου: έναν συνηθισμένο τόρο και δύο παραλλαγές του όπου οι όψεις του κυβοειδούς στρίφτηκαν πριν κολληθούν μεταξύ τους. Και τα τρία έχουν τρύπες. Για τον συνηθισμένο τόρο, το COMPACT επιβεβαίωσε παλαιότερα συμπεράσματα: αν το σύμπαν μας έχει σχήμα ντόνατ, οι βρόχοι πρέπει να είναι τόσο μεγάλοι ώστε το φως να μην έχει ακόμη προλάβει να φτάσει σε μας. Αλλά η έκπληξη ήταν ότι αυτή η ίδια ιδέα μπορεί να μην ισχύει για τα τροποποιημένα σχήματα. Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι οι βρόχοι αυτών των σχημάτων θα μπορούσαν επίσης να είναι σημαντικά μικρότεροι. Λόγω των πολλών συστροφών, το σύμπαν θα μπορούσε να περιέχει αντίγραφα του εαυτού του που μπορεί να φαίνονται διαφορετικά από το πρωτότυπο, και γιαυτό λιγότερο εύκολο να εντοπιστούν στους χάρτες του κοσμικού μικροκυματικού υποβάθρου.Τελικά, τα ευρήματα της ομάδας COMPACT δείχνουν ότι το σύμπαν θα μπορούσε να φαίνεται πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Κι αυτό θα είχε μεγάλες συνέπειες. Το σχήμα του κόσμου μας δεν είναι απλά ένα ακαδημαϊκό ζήτημα. Η τοπολογία του χωροχρόνου προφανώς καθορίστηκε από τις κβαντικές διεργασίες που πραγματοποιήθηκαν λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Αν γνωρίζαμε περισσότερα για το σχήμα του σύμπαντος, θα μπορούσαμε – ενδεχομένως – να μάθουμε περισσότερα για τις περίπλοκες διαδικασίες που έλαβαν χώρα στο ξεκίνημά του. διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες: «How Many Holes Does the Universe Have?» by Manon Bischoff edited by Daisy Yuhas

Η «μυστηριώδης φυσική αντιύλης» που ανακαλύφθηκε στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων. Πρόκειται για την παρατήρηση μιας διαφοράς μεταξύ ύλης και αντιύλης σε σωματίδια που ονομάζονται βαρυόνια. Για την ακρίβεια είναι η πρώτη παρατήρηση παραβίασης της συμμετρίας CP σε διασπάσεις βαρυονίων.Η ύλη και η αντιύλη είναι είναι σχεδόν ίδιες από κάθε άποψη, εκτός από το ηλεκτρικό τους φορτίο. Και λέμε σχεδόν ίδιες, γιατί πολύ σπάνια η ύλη και η αντιύλη εμφανίζουν διαφορές στην συμπεριφορά τους. Και όταν συμβαίνει αυτό, οι φυσικοί ενθουσιάζονται πολύ.Αν οι νόμοι της φυσικής ήταν απόλυτα συμμετρικοί, η ύλη και η αντιύλη θα είχαν δημιουργηθεί σε ίσες ποσότητες μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Όμως, το ορατό σύμπαν αποτελείται από ύλη, με την αντιύλη να αποτελεί πολύ μικρό κλάσμα της: η αναλογία ύλης-αντιύλης ισούται με ένα δισεκατομμυριοστό περίπου. Η ερμηνεία αυτής της ανισορροπίας μεταξύ ύλης και αντιύλης αποτελεί ένα από τα ανοιχτά προβλήματα στη φυσική. Απαραίτητη προϋπόθεση για την δημιουργία ασυμμετρίας ύλης-αντιύλης είναι η παραβίαση της συμμετρίας συζυγίας φορτίου C και της συμμετρίας της ομοτιμίας P – πιο σύντομα της συμμετρίας CP.H συμμετρία CP σημαίνει ότι οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι αν ένα σωματίδιο αντικατασταθεί με το αντίστοιχο αντισωματίδιο ενώ οι χωρικές συντεταγμένες αναστρέφονται. Κάποιο επίπεδο παραβίασης CP προβλέπεται από το καθιερωμένο πρότυπο φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων και παρατηρήθηκε πειραματικά σε διασπάσεις μεσονίων Β και D. Τα πειράματα έδειξαν επίσης παραβίαση της CP στις ταλαντώσεις νετρίνων. Όμως απαιτούνταν ισχυρότερες παραβιάσεις για να εξηγηθεί η ανισοροπία ύλης-αντιύλης στο σύμπαν, οπότε οι φυσικοί αναζητούν νέες πηγές παραβίασης της CP.Πριν από δύο ημέρες δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature αυτό που οι φυσικοί τoυ πειράματος LHCb είχαν ανακοινώσει πριν από τέσσερις μήνες περίπου. Ότι παρατήρησαν μια νέα κατηγορία σωματιδίων αντιύλης (αντι-βαρυόνια ) που διασπώνται με διαφορετικό ρυθμό από τα αντίστοιχα σωματίδια ύλης (βαρυόνια ). Η ανακάλυψη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια των φυσικών να λύσουν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια στο σύμπαν: γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτα.Σύμφωνα με τον Xueting Yang του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, μέλος της ομάδας LHCb: «Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί ορόσημο στην αναζήτηση παραβίασης CP. Δεδομένου ότι τα βαρυόνια είναι τα δομικά στοιχεία όλων των καθημερινών πραγμάτων γύρω μας, η πρώτη παρατήρηση παραβίασης CP στα βαρυόνια ανοίγει ένα νέο παράθυρο για την αναζήτηση νέας φυσικής». Επιπλέον, ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς φυσικούς σήμερα, ο Edward Witten του Ινστιτούτου Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον, δήλωσε: «Είναι μια εκπληκτική μέτρηση. Τα βαρυόνια που περιέχουν b κουάρκ είναι σχετικά δύσκολο να παραχθούν και η σχεδόν ανεπαίσθητη παραβίαση CP που προκύπτει είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί.» Διαβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες για την ανακάλυψη αυτή: 1. Ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της σωματιδιακής φυσικής 2. Mysterious Antimatter Physics Discovered at the Large Hadron Collider 3. CP violation in baryons is seen for the first time at CERN

Φωτογραφίζοντας τον Ήλιο από πολύ κοντά. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 2024, το διαστημικό σκάφος Parker Solar Probe της NASA «άγγιξε» τον Ήλιο, φτάνοντας σε απόσταση ρεκόρ, μόλις 6,1 εκατομμύρια χιλιόμετρα από την «επιφάνειά» του (διαβάστε σχετικά: Επιτυχής η «προσηλίωση» του Parker Solar Probe). https://physicsgg.me/2024/12/27/επιτυχής-η-προσηλίωση-του-parker-solar-probe/ Xθές η ΝΑSΑ έδωσε στη δημοσιότητα ένα νέο βίντεο που περιέχει τις πιο κοντινές φωτογραφίες του Ήλιου μέχρι σήμερα. Αυτές οι εικόνες, μαζί με άλλα δεδομένα, βοηθούν τους επιστήμονες να διερευνήσουν τα μυστήρια του ηλιακού ανέμου, κάτι που είναι απαραίτητο για την κατανόηση των επιπτώσεών του στη Γη: περισσότερες λεπτομέρειες ΕΔΩ: NASA’s Parker Solar Probe Snaps Closest-Ever Images to Sun – https://science.nasa.gov/science-research/heliophysics/nasas-parker-solar-probe-snaps-closest-ever-images-to-sun/

Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής. Στις 23 και 24 Σεπτεμβρίου του 2024, στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, είχε πραγματοποιηθεί το συνέδριο με τίτλο «Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής» , με αφορμή την 50ή επέτειο από την ανακάλυψη του σωματιδίου J/ψ το 1974. Πριν από μερικές ημέρες, όλες οι γραπτές εκδοχές των ομιλιών που δόθηκαν στο συνέδριο, συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν ΕΔΩ: Highlights in High-Energy Physics. https://arxiv.org/pdf/2507.14275 Συνολικά, αποτελούν ένα εννοιολογικό ταξίδι μέσα από τα σημαντικότερα βήματα που οδήγησαν στην διατύπωση του Καθιερωμένου Προτύπου της σωματιδιακής φυσικής.Από την ανακάλυψη του σωματιδίου J/ψ το 1974, η οποία πυροδότησε την «Επανάσταση του Νοεμβρίου» και εδραίωσε το Καθιερωμένο Πρότυπο, μέχρι την ανάπτυξη της Κβαντικής Χρωμοδυναμικής (QCD) και την πειραματική επιβεβαίωση των ασθενών αλληλεπιδράσεων διαμέσου των μποζονίων W και Z, γίνεται μια ανασκόπηση για να εντοπιστεί η εξέλιξη της σωματιδιακής φυσικής από ένα κατακερματισμένο σύνολο θεωρητικών μοντέλων σε μία συνεκτική και προγνωστική θεωρία.Eιδικότερα, η δεκαετία του 1970, αποτελεί μια καθοριστική δεκαετία, μετατρέποντας την ίδια την κβαντική θεωρία πεδίου από μια θεωρητική πρόκληση (διαχείριση των απείρων) προς ένα σύνολο εργαλείων για την περιγραφή τόσο των ηλεκτρασθενών όσο και των ισχυρών αλληλεπιδράσεων. Πολλές ομιλίες στο συνέδριο επανεξετάζουν αυτή την περίοδο μετασχηματισμού, η οποία κορυφώθηκε με την ανακάλυψη του μποζονίου Higgs το 2012 στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων – ένα γεγονός που σηματοδότησε τόσο έναν σημαντικό επιστημονικό θρίαμβο όσο και την αρχή νέων, διαρκών προκλήσεων στον τομέα.Σύμφωνα με τον Guido Emilio Tonelli, πέρα από τις θεωρητικές ανακαλύψεις, αυτές οι δημοσιεύσεις υπογραμμίζουν τον ρόλο της πειραματικής φυσικής στον χτίσιμο του Καθιερωμένου Προτύπου. Επιπλέον, συζητείται το πώς η έλευση των επιταχυντών υψηλών ενέργειών, ξεκινώντας με τους ADA (Anello Di Accumulazione) και ADONE, ακολουθούμενους από τον επιταχυντή πρωτονίων-αντιπρωτονίων στο CERN, δείχνει την σχέση μεταξύ τεχνολογικής καινοτομίας και βασικής έρευνας. Καθώς κοιτάμε μπροστά, η κληρονομιά αυτών των ανακαλύψεων συνεχίζει να εμπνέει νέες γενιές φυσικών. Είτε μέσω της συνεχιζόμενης εξερεύνησης της φυσικής πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο, της αναζήτησης νέων σωματιδίων και φαινομένων, είτε του επαναστατικού πεδίου της ανίχνευσης βαρυτικών κυμάτων, η επιδίωξη της βασικής γνώσης παραμένει τόσο ισχυρή όσο ποτέ. Η δημοσίευση των πρακτικών του συνεδρίου «Η Άνοδος της Σωματιδιακής Φυσικής» , όχι μόνο θα διατηρήσει την ιστορία όλων των αξιοσημείωτων επιτευγμάτων, αλλά θα μπορούσε επίσης να πυροδοτήσει κάποιες συζητήσεις σχετικά με τις μελλοντικές κατευθύνσεις της σωματιδιακής φυσικής. Τα περιεχόμενα των πρακτικών: ● S. Ting, «Discovery of the J Particle at Brookhaven National Laboratory and the Physics of Electrons and Positrons» ● H. Georgi, «The Standard Model Yesterday, Today and Tomorrow» ● J. Iliopoulos(*), «The Rise of Gauge Theories: From Many Models to One Theory» (δείτε ΕΔΩ: Μια «αλλαγή φάσης» στην αντίληψή μας για τη Θεμελιώδη Φυσική) ● L. Maiani, «From Charm to CP Violation» ● A. De Rujula, «When the Standard Model Was Ignored» ● L. Di Lella, «The Discovery of the W and Z Bosons at the CERN Proton-Antiproton Collider» ● S. Myers, «A Personal History of CERN Particle Colliders (1972–2022)» ● F. Marion, «The Age of Gravitational Wave Astronomy» ● M. Pierini, «Precision Physics in the Era of (HL)LHC» ● G. Martinelli, «Recent Developments in Flavor Physics, the Unitary Triangle Fit, Anomalies and All That» ● R. Barbieri, «About BSM Physics, with Emphasis on Flavour» ● G. Battimelli, «The Discovery of the Antiproton between Rome and Berkeley» ● L. Bonolis et al, «Raoul Gatto and Bruno Touschek: the Rise of e+e− Physics» ● M. Greco, «From ADONE’s Multi-Hadron Production to the J/Ψ Discovery» ● G. Parisi, «From Bjorken Scaling to Scaling Violations» . (*) Μπορείτε να παρακολουθήσετε και την διάλεξη ενός ακόμα μεγάλου έλληνα φυσικού, του Σάββα Δημόπουλου, με τίτλο «Ο Gian και η χρυσή δεκαετία του 90» , https://indico.cern.ch/event/1532966/contributions/6573685/attachments/3095916/5484605/GianfestJune2025.pdf που δόθηκε πριν από έναν μήνα (ακριβώς) στο CERN. https://indico.cern.ch/event/1532966/timetable/#20250630.detailed Αφορούσε την επιστημονική συμβολή του Gian Giudice στην θεωρητική φυσική: https://en.wikipedia.org/wiki/Gian_Francesco_Giudice https://physicsgg.me/2025/07/30/η-άνοδος-της-σωματιδιακής-φυσικής/

Τι είναι οι σκοτεινοί νάνοι; Ένα νέο είδος αστρονομικών αντικειμένων που με την βοήθεια της σκοτεινής ύλης θα μπορούσαν να λάμπουν σχεδόν για πάντα Επιβίωση του λιθίου-7, μετά από 1 δισεκατομμύριο χρόνια, ως συνάρτηση της μάζας για διαφορετικές πυκνότητες σκοτεινής ύλης. Οι φυσικοί υποθέτουν ότι οι μυστηριώδεις σκοτεινοί νάνοι, ενδεχομένως να βρίσκονται στο κέντρο του Γαλαξία μας, όπου θα λάμπουν ήρεμα για χρονικό διάστημα που δεν δικαιολογούν οι καθιερωμένες αστρικές θεωρίες. Θα μπορούσαν να σχηματιστούν καθώς οι καφέ νάνοι απορροφούν σκοτεινή ύλη, σε περιοχές του Γαλαξία μας όπου η πυκνότητά της είναι αρκετά υψηλή. Η σκοτεινή ύλη – η αόρατη ουσία που πιστεύεται ότι αποτελεί περίπου το ένα τέταρτο του σύμπαντος – αποτρέπει την ψύξη τους μετατρέποντάς τα σε άσβεστους φάρους αόρατης ενέργειας. Θα μπορούσαν να προδοθούν από ένα ισότοπο του λιθίου, το 7Li (λίθιο-7). Κι αν ανιχνευθούν αυτά τα απόκοσμα αντικείμενα, θα μπορύσαν να μας αποκαλύψουν χαρκτηριστικά της ίδιας της σκοτεινής ύλης.Η υπόθεση των σκοτεινών νάνων διερευνάται στην δημοσίευση του περιοδικού Journal of Cosmology and Astroparticle Physics (JCAP) με τίτλο: ‘Dark dwarfs: dark matter-powered sub-stellar objects awaiting discovery at the galactic center‘. Μελετώνται οι επιπτώσεις της εξαΰλωσης της σκοτεινής ύλης στο εσωτερικό αστρονομικών αντικειμένων με μάζες κοντά στο υποαστρικό όριο. Διαπιστώνεται ότι η ελάχιστη μάζα για σταθερή καύση υδρογόνου είναι μεγαλύτερη από την τιμή ~0,075M⊙ που προβλέπεται στο Καθιερωμένο Πρότυπο. Κάτω από αυτό το όριο, οι καφέ νάνοι που ψύχονται εξελίσσονται σε σταθερά αντικείμενα που τροφοδοτούνται από σκοτεινή ύλη, τα οποία ονομάζονται σκοτεινοί νάνοι. Η χρονική κλίμακα αυτής της μετάβασης εξαρτάται από την πυκνότητα της σκοτεινής ύλης του περιβάλλοντος, αλλά είναι ανεξάρτητη από τη μάζα της σκοτεινής ύλης. Οι ερυνητές προβλέπουν έναν πληθυσμό σκοτεινών νάνων κοντά στο γαλαξιακό κέντρο, όπου η πυκνότητα της σκοτεινής ύλης αναμένεται να είναι ρDM ≳ 103 GeV/cm3. Οι σκοτεινοί νάνοι διατηρούν το αρχικό τους λίθιο-7 , σε αντίθεση με τους καφέ ή κόκκινους νάνους που θα το κατέστρεφαν, παρέχοντας έτσι μια μέθοδο για την ανίχνευσή τους.Χρησιμοποιώντας θεωρητικά μοντέλα, οι φυσικοί υποστηρίζουν ότι η σκοτεινή ύλη μπορεί να παγιδευτεί μέσα στα νεαρά άστρα, παράγοντας αρκετή ενέργεια που εμποδίζει την ψύξη τους και τα μετατρέπει σε σταθερά, μακράς διαρκείας λαμπερά αντικείμενα που τα βάφτισαν σκοτεινούς νάνους. Οι σκοτεινοί νάνοι θεωρείται ότι σχηματίζονται από καφέ νάνους, οι οποίοι συχνά περιγράφονται ως αποτυχημένα άστρα. Οι καφέ νάνοι είναι πολύ μικροί για να διατηρήσουν την πυρηνική σύντηξη που τροφοδοτεί τα περισσότερα άστρα, επομένως ψύχονται και εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου. Αλλά αν βρεθούν σε έναν πυκνό θύλακα σκοτεινής ύλης, όπως κοντά στο κέντρο του Γαλαξία μας, θα μπορούσαν να αιχμαλωτίσουν σωματίδια σκοτεινής ύλης. Αν αυτά τα σωματίδια συγκρουστούν και αλληλοκαταστραφούν, απελευθερώνουν ενέργεια κάνοντας τον σκοτεινό νάνο να λάμπει επ’ αόριστον.Η ύπαρξη αυτών των αντικειμένων εξαρτάται από την σκοτεινή ύλη που πιθανόν αποτελείται από συγκεκριμένα είδη σωματιδίων, γνωστά ως WIMPs (Ασθενώς Αλληλεπιδρώντα Σωματίδια με Μάζα). Αυτά τα σωματίδια που μόλις και μετά βίας αλληλεπιδρούν με την συνηθισμένη ύλη, θα μπορούσαν να εξαϋλωθούν μεταξύ τους μέσα στα άστρα, παρέχοντας έτσι την ενέργεια που απαιτείται για να διατηρηθεί «ζωντανός» ένας σκοτεινός νάνος.Για να ξεχωρίσουν τους σκοτεινούς νάνους από άλλα αμυδρά αντικείμενα όπως οι καφέ νάνοι, οι επιστήμονες επισημαίνουν ένα μοναδικό στοιχείο: το λίθιο-7. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι σκοτεινοί νάνοι θα εξακολουθούσαν να περιέχουν το ισότοπο 7Li. Στα κανονικά άστρα, το 7Li καταναλώνεται γρήγορα. Έτσι, αν βρεθεί ένα αντικείμενο που μοιάζει με καφέ νάνο αλλά εξακολουθεί να περιέχει 7Li, αυτό θα είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι πρόκειται για κάτι διαφορετικό.Η ανακάλυψη των σκοτεινών νάνων στο γαλαξιακό κέντρο θα μας έδινε μια μοναδική εικόνα για τη σωματιδιακή φύση της σκοτεινής ύλης. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τηλεσκόπια όπως το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb θα μπορούσαν να εντοπίσουν σκοτεινούς νάνους, ειδικά αν εστιάσουν στο κέντρο του γαλαξία. Μια άλλη προσέγγιση θα ήταν να εξετάσουμε πολλά παρόμοια αντικείμενα και να προσδιορίσουμε στατιστικά το αν κάποια από αυτά θα μπορούσαν να είναι σκοτεινοί νάνοι. Ο εντοπισμός έστω και ενός σκοτεινού νάνου, θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την αποκάλυψη της αληθινής φύσης της σκοτεινής ύλης. πηγές: https://www.sciencedaily.com/releases/2025/07/250713031447.htm – https://arxiv.org/abs/2408.00822

GW231123: η υπερ-μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που καταγράφηκε μέχρι σήμερα. Η ερευνητική ομάδα LIGO-Virgo-KAGRA (LVK) ανίχνευσε την υπερ-μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα με βαρυτικά κύματα. Η καταγραφή των βαρυτικών κυμάτων έγινε από τους δύο ανιχνευτές LIGO, στο Hanford (Washington) και στο Livingston (Louisiana), οι οποίοι χρηματοδοτούνται (ακόμα) από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ. Από την συγχώνευση προέκυψε μια τελική μαύρη τρύπα με μάζα πάνω από 225 φορές τη μάζα του Ήλιου μας. Το σήμα, με την ονομασία GW231123, παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της τέταρτης περιόδου παρατήρησης (O4) του δικτύου LVK στις 23 Νοεμβρίου 2023. Οι δύο μαύρες τρύπες που συγχωνεύθηκαν είχαν περίπου 100 και 140 φορές τη μάζα του Ήλιου. Δεδομένου ότι πρόκειται για την (υπερ)μαζικότερη συγχώνευση μαύρων τρυπών που παρατηρήθηκε μέχρι σήμερα, αποτελεί μια πραγματική πρόκληση για την κατανόηση του σχηματισμού μαύρων τρυπών. Τοσο τεράστιες μαύρες τρύπες απαγορεύονται από τα καθιερωμένα μοντέλα αστρικής εξέλιξης. Μια πιθανότητα είναι ότι οι δύο μαύρες τρύπες σε αυτό το δυαδικό σύστημα να σχηματίστηκαν από προηγούμενες συγχωνεύσεις μικρότερων μαύρων τρυπών. Για περισσότερες λεπτομέρειες, διαβάστε το πλήρες δελτίο τύπου https://ligo.org/wp-content/uploads/2025/07/Press-release-for-GW231123-discovery-paper-final.pdf και την σελίδα του σήματος GW231123. https://ligo.org/detections/gw231123/ (νεώτερη ενημέρωση) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΑΠΘ ΟΙ ΠΙΟ ΜΑΖΙΚΕΣ ΜΕΛΑΝΕΣ ΟΠΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΑΝ ΜΕ ΒΑΡΥΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ Η κοινοπραξία LIGO-Virgo-KAGRA, στην οποία συμμετέχει το ΑΠΘ, ανακοίνωσε την ανίχνευση της συγχώνευσης των πιο μαζικών μελανών οπών που έχουν παρατηρηθεί ποτέ με βαρυτικά κύματα. Το σήμα, που ονομάζεται GW231123 επειδή ανιχνεύθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023, προήλθε από τη συγχώνευση δύο μελανών οπών με περίπου 103 και 137 φορές τη μάζα του Ήλιου, που παρήγαγε μια τελική τελική μελανή οπή με μάζα μεγαλύτερη από 225 φορές τη μάζα του Ήλιου! Εκτός από τις υψηλές μάζες τους, περιστρέφονται επίσης γρήγορα, καθιστώντας αυτό το σήμα μοναδικά δύσκολο στην ερμηνεία, ωθώντας τα όργανα μέτρησης και τις δυνατότητες ανάλυσης δεδομένων μας στα όρια του δυνατού αυτή τη στιγμή. Η Ομάδα Βαρυτικών Κυμάτων του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή του Τμήματος Φυσικής κ. Νικόλαο Στεργιούλα, συμμετέχει στο διεθνές πείραμα μέσω μνημονίου συνεργασίας του ΑΠΘ και του European Gravitational Observatory που λειτουργεί τον ανιχνευτή Virgo στην Πίζα της Ιταλίας. Ο κ. Στεργιούλας είχε ρόλο εσωτερικού αξιολογητή των αποτελεσμάτων που αφορούν την παραγωγή βαρυτικής ακτινοβολίας από τις ταλαντώσεις της τελικής μελανής οπής. https://www.facebook.com/AstroAUTH/

Βρισκόμαστε μέσα σε ένα γιγαντιαίο κενό; Σύμφωνα με μια ομάδα αστρονόμων, η Γη και ολόκληρος ο Γαλαξίας μας μπορεί να βρίσκονται μέσα σε ένα μυστηριώδες γιγαντιαίο κενό, εξαιτίας του οποίου η διαστολή του σύμπαντος στην περιοχή μας να είναι ταχύτερη σε σχέση με άλλες περιοχές του σύμπαντος. Η θεωρία τους αποτελεί μια πιθανή λύση στην «διαφορά Hubble» και θα μπορούσε να βοηθήσει στην επιβεβαίωση της πραγματικής ηλικίας του σύμπαντός μας, η οποία εκτιμάται περίπου στα 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια.Σύμφωνα με την ανακοίνωση στο Royal Astronomical Society’s National Astronomy Meeting (NAM 2025), τα ηχητικά κύματα από το αρχέγονο σύμπαν, «ουσιαστικά ο ήχος της Μεγάλης Έκρηξης», δικαιολογούν αυτή την ιδέα.Η σταθερά Hubble προτάθηκε για πρώτη φορά το 1929 από τον Edwin Hubble για να εκφράσει τον ρυθμό διαστολής του σύμπαντος. Μπορεί να προσδιοριστεί μετρώντας την απόσταση των αστρονομικών αντικειμένων και την ταχύτητα με την οποία απομακρύνονται από εμάς. Όμως, προκύπτει ένα πρόβλημα. Σύμφωνα με το καθιερωμένο κοσμολογικό πρότυπο, η αναγωγή των μετρήσεων του μακρινού, αρχέγονου σύμπαντος μέχρι σήμερα, προβλέπει βραδύτερο ρυθμό διαστολής σε σχέση με τις μετρήσεις του κοντινού και πιο πρόσφατου σύμπαντος. Αυτή είναι η διαφορά Hubble (Hubble tension).Μια πιθανή λύση σε αυτή την ασυνέπεια είναι ο Γαλαξίας μας να βρίσκεται κοντά στο κέντρο ενός τεράστιου τοπικού κενού. Κάτι τέτοιο, θα προκαλούσε την βαρυτική έλξη της ύλης προς το εξωτερικό του κενού με την υψηλότερη πυκνότητα, με αποτέλεσμα το κενό να γίνεται πιο κενό με την πάροδο του χρόνου. Καθώς το κενό αδειάζει, η ταχύτητα των αντικειμένων σε σχέση με εμάς είναι μεγαλύτερη, σε σχέση με την ταχύτητα που θα είχαν αν το κενό δεν υπήρχε. Και αυτό δίνει την εντύπωση ενός ταχύτερου ρυθμού τοπικής διαστολής.Έτσι η διαφορά Hubble μπορεί να αποδοθεί σε ένα τοπικό φαινόμενο, το γιγαντιαίο τοπικό κενό, η υπόθεση του οποίου απαλείφει την διαφωνία με τους υπολογισμούς του καθιερωμένου κοσμολογικού προτύπου που προεκτείνονται στο αρχέγονο σύμπαν.Για να λειτουργεί αυτή η θεωρία, θα έπρεπε η Γη και το ηλιακό μας σύστημα να βρίσκονται κοντά στο κέντρο ενός κενού με ακτίνα περίπου ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός και με πυκνότητα περίπου 20% κάτω από τον μέση πυκνότητα του σύμπαντος. Η άμεση καταμέτρηση των γαλαξιών υποστηρίζει την θεωρία, δεδομένου ότι η πυκνότητά τους στο τοπικό μας σύμπαν είναι μικρότερη σε σχέση με άλλες περιοχές.Ωστόσο, η ύπαρξη ενός τόσο αβυσσαλέου κενού είναι αμφιλεγόμενη γιατί παραβιάζει την αρχή του καθιερωμένου προτύπου της κοσμολογίας, σύμφωνα με την οποία η ύλη θα πρέπει να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη σε τόσο μεγάλες κλίμακες.Κι όμως, τα νέα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο NAM 2025 δείχνουν ότι οι βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις (BAOs) – ο «ήχος της Μεγάλης Έκρηξης» – υποστηρίζουν την ιδέα ενός τοπικού κενού. Αυτά τα ηχητικά κύματα ταξίδεψαν μόνο για λίγο πριν ‘παγώσουν’ στη θέση τους, μόλις το σύμπαν ψύχθηκε αρκετά ώστε να σχηματιστούν ουδέτερα άτομα. Λειτουργούν ως ένας τυπικός χάρακας, το γωνιακό μέγεθος του οποίου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να χαρτογραφήσουμε την ιστορία της κοσμικής διαστολής.Ένα τοπικό κενό παραμορφώνει ελαφρώς την σχέση μεταξύ της γωνιακής κλίμακας BAO και της μετατόπισης προς το ερυθρό, επειδή οι ταχύτητες που προκαλούνται από ένα τοπικό κενό και η βαρυτική του επίδραση αυξάνουν ελαφρώς την μετατόπιση προς το ερυθρό, σε σχέση με την μετατόπιση λόγω της κοσμικής διαστολής. Οι ερευνητές λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις διαθέσιμες μετρήσεις BAOs των τελευταίων 20 ετών, απέδειξαν ότι ένα μοντέλο κενού είναι περίπου εκατό εκατομμύρια φορές πιο πιθανό από ένα μοντέλο χωρίς κενά, με καθορισμένες παραμέτρους ώστε να ταιριάζουν με τις παρατηρήσεις της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου από τον δορυφόρο Planck. Αν βρισκόμαστε σε μια περιοχή με πυκνότητα κάτω του μέσου όρου (πράσινη κουκκίδα), τότε η ύλη θα ρέει μακριά από εμάς λόγω της ισχυρότερης βαρύτητας από τις γύρω πυκνότερες περιοχές, όπως δείχνουν τα κόκκινα βέλη. (Credit Moritz Haslbauer and Zarija Lukic) Οι βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις (BAOs) – ο «ήχος της Μεγάλης Έκρηξης» – υποστηρίζουν την ιδέα ενός τοπικού κενού. (Gabriela Secara, Perimeter Institute) διαβάστε περισσότερα: Is Earth inside a huge void? ‘Sound of Big Bang’ hints so – https://ras.ac.uk/news-and-press/research-highlights/earth-inside-huge-void-sound-big-bang-hints-so

Μια πρόχειρη ατομική βόμβα με εμπλουτισμένο ουράνιο. … κατά 60% (μόνο) Αν ρίξετε μια ματιά στον περιοδικό πίνακα του Μεντελέγιεφ, θα βρείτε το στοιχείο «ουράνιο» κάπου στο κάτω μέρος. Το συμβολίζουμε με το γράμμα «U» και έχει τον ατομικό αριθμό 92. Ανήκει στην ομάδα των στοιχείων που ανακαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα: αυτά που είναι γνωστά ως ακτινίδες. Το ουράνιο είναι – όπως και άλλες ακτινίδες – «ραδιενεργό». Είναι ένα βαρύ μέταλλο που ενώ φαίνεται σπάνιο, στην πραγματικότητα είναι ένα από τα πιο συχνά απαντώμενα στοιχεία στον φλοιό της Γης. Υπάρχει παντού σε μικρές ποσότητες – στο νερό, στο έδαφος, στα τρόφιμα, ακόμη και στο σώμα μας. Συναντάμε επίσης ουράνιο σε χαμηλές συγκεντρώσεις στους ωκεανούς. H πρώτη ατομική βόμβα που κατασκευάστηκε περιείχε ουράνιο και βασιζόταν στην μη ελεγχόμενη πυρηνική σχάση.Η πυρηνική σχάση σχετίζεται με τη λεπτή ισορροπία μεταξύ των ελκτικών πυρηνικών και των απωστικών ηλεκτρικών δυνάμεων στο εσωτερικό του πυρήνα. Σε όλους τους γνωστούς πυρήνες επικρατούν οι πυρηνικές δυνάμεις. Στο ουράνιο όμως, η κυριαρχία τους είναι οριακή. Αν ο πυρήνας του ουρανίου εκταθεί σε επίμηκες σχήμα, οι ηλεκτρικές δυνάμεις μπορεί να τον επιμηκύνουν ακόμη περισσότερο. Αν η επιμήκυνση υπερβεί ένα κρίσιμο σημείο, οι πυρηνικές δυνάμεις υποχωρούν μπρoστά στις ηλεκτρικές και ο πυρήνας διαχωρίζεται. Αυτό ακριβώς είναι η σχάση.Η απορρόφηση ενός νετρονίου δίνει στον πυρήνα του ουρανίου την ενέργεια που απαιτείται για την αναγκαία επιμήκυνση. Η επακόλουθη σχάση μπορεί να δώσει διάφορους συνδυασμούς μικρότερων πυρήνων. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι το εξής:Σημειώστε ότι στην παραπάνω αντίδραση, η σχάση του πυρήνα ουρανίου ξεκινά με ένα νετρόνιο και καταλήγει μεταξύ άλλων στην παραγωγή τριών νετρονίων (που απεικονίζονται με κίτρινο χρώμα). Επειδή τα νετρόνια δεν έχουν ηλεκτρικό φορτίο, και επομένως δεν απωθούνται από τους ατομικούς πυρήνες, αποτελούν ιδανικά «πυρηνικά βλήματα». Αν διαθέτουμε πολλά άτομα ουρανίου-235 μαζί, τότε αν ένα νετρόνιο διασπάσει ένα άτομο ουρανίου, τα τρία νετρόνια που θα παραχθούν μπορούν να προκαλέσουν την σχάση τριών ακόμα ατόμων ουρανίου, από την οποία απελευθερώνονται εννέα επιπλέον νετρόνια. Αν το καθένα από αυτά διασπάσει ένα άτομο ουρανίου, το επόμενο βήμα στην αντίδραση θα δώσει 27 νετρόνια, κ.ο.κ. Μια τέτοια αλληλουχία αντιδράσεων ονομάζεται αλυσιδωτή αντίδραση.Σύμφωνα με τον Paul G. Hewitt, στο βιβλίο του με τίτλο «Οι έννοιες της Φυσικής» , μια τυπική αντίδραση σχάσης απελευθερώνει ενέργεια περίπου 200.000.000 eV (συγκριτικά η «έκρηξη» ενός μορίου ΤΝΤ απελευθερώνει ενέργεια 30 eV). Το άθροισμα των μαζών των θραυσμάτων της σχάσης και των εκπεμπόμενων νετρονίων είναι μικρότερο από τη μάζα του πυρήνα του ουρανίου. Η απειροελάχιστη ποσότητα της ελλείπουσας μάζας που μετατρέπεται σ’ αυτή την τρομακτική ποσότητα ενέργειας είναι αυτή που προβλέπει η γνωστή σχέση του Αϊνστάιν Ε=mc2. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενέργεια αυτή εκλύεται κυρίως υπό τη μορφή κινητικής ενέργειας των θραυσμάτων της σχάσης, τα οποία εκτινάσσονται σε διάφορες κατευθύνσεις. Κάποιο ποσοστό της ενέργειας εκλύεται υπό τη μορφή κινητικής ενέργειας των εκπεμπομένων νετρονίων, και κάποιο μικρότερο ποσοστό ως ακτινοβολία γάμμα.Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις δεν συμβαίνουν υπό κανονικές κανονικές συνθήκες στα κοιτάσματα του ουρανίου που υπάρχουν στη φύση. Διότι, αυτό που υφίσταται σχάση είναι κυρίως το σπάνιο ισότοπο του U-235, που σήμερα αποτελεί το 0,7% του ουρανίου στην καθαρή μεταλλική του μορφή. Η συγκέντρωση του U-235 στα φυσικά κοιτάσματα ουρανίου είναι πολύ μικρή. Το πιο άφθονο ισότοπο U-238 απορροφά νετρόνια, αλλά υπό κανονικές συνθήκες δεν υφίσταται σχάση, οπότε οποιαδήποτε αλυσιδωτή αντίδραση «καταπνίγεται» γρήγορα από τους πυρήνες του U-238, που απορροφούν τα νετρόνια. (Σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, αυθόρμητη αλυσιδωτή αντίδραση στη φύση, συνέβη όντως στο παρελθόν – περίπου πριν από δύο δισεκατομμύρια, όταν οι ισοτοπικές αναλογίες ήταν διαφορετικές. Η αντίδραση αυτή συνέβη σε ασυνήθιστα υψηλές συγκεντρώσεις μεταλλεύματος υπό ιδιάζουσες συνθήκες).Για μια αποτελεσματική βόμβα ουρανίου απαιτούνται περίπου 45 kg καθαρού ουρανιου-235 (235U) ή 75 kg ουρανίου με περιεκτικότητα τουλάχιστον 80% σε 235U. Όμως το φυσικό ουράνιο περιέχει μόνο 0,7% 235U, ενώ το υπόλοιπο είναι 238U. Γι αυτό πρέπει το φυσικό ουράνιο να εμπλουτιστεί, δηλαδή να αυξηθεί η περιεκτικότητά του σε 235U.Μέχρι τώρα θεωρούσαμε, με βάση τα δεδομένα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙAEA), ότι για να είναι αποτελεσματική μια πυρηνική βόμβα πρέπει το ουράνιο να είναι εμπλουτισμένο κατά 90%.Όμως, σύμφωνα με μια πρόσφατη εργασία, εκτιμάται ότι απαιτούνται μόλις 40 κιλά ουρανίου, εμπλουτισμένου κατά 60%, για την κατασκευή μιας πρόχειρης πυρηνικής βομβας με απόδοση κιλοτόνων. Επειδή μια τέτοια βόμβα θα είναι πολύ μεγάλη για να εκτοξευθεί με πύραυλο, ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε να μεταφερθεί ως «εμπορευματοκιβώτιο».Το ιρανικό απόθεμα περίπου 408 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60%, δεν είναι προσβάσιμο στους επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας και αποθηκεύθηκε σε άγνωστες τοποθεσίες. Η γρήγορη μυστική μεταφορά αυτού του υλικού τον Ιούνιο του 2025 ίσως έδωσε (ή θα δώσει) την ευκαιρία σε επίδοξους πυρηνικούς τρομοκράτες να «κλέψουν» 40 κιλά ουρανίου, και να τα χρησιμοποιήσουν στην κατασκευή αυτοσχέδιας πυρηνικής βόμβας, παρόμοια με αυτή που που έριξαν οι αμερικανοί στην Χιροσίμα. Όταν ο πυρήνας παραμορφωθεί, οι απωστικές ηλεκτρικές δυνάμεις μπορεί να υπερβούν τις ελκτικές πυρηνικές, οπότε έχουμε σχάση. Λεπτομερείς υπολογισμοί που δείχνουν γιατί είναι δυνατή μια τέτοια κατασκευή, περιέχονται στο άρθρο του Matt E. Caplan, με τίτλο «Improvised Nuclear Weapons with 60%-Enriched Uranium» .

Μαθηματικά και Τεχνητή Νοημοσύνη. Κορυφαίοι μαθηματικοί του κόσμου έμειναν έκπληκτοι από την ικανότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης στα μαθηματικά Τριάντα από τους πιο γνωστούς μαθηματικούς στον κόσμο σε μια συνάντηση που έγινε στα μέσα Μαΐου στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αντιμετώπισαν ένα chatbot σχεδιασμένο να λύνει δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Οι μαθηματικοί έφτιαξαν οι ίδιοι πρωτότυπα μαθηματικά προβλήματα και τα έδωσαν στο πρόγραμμα για να το δοκιμάσουν. Μετά από δύο ημέρες έμειναν έκπληκτοι όταν ανακάλυψαν πως ήταν ικανό να απαντήσει σε μερικά από τα πιο δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Ο Κεν Όνο μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και ένας από τους διοργανωτές της συνάντησης, δήλωσε: «Έχω συναδέλφους που είπαν ότι αυτά τα μοντέλα πλησιάζουν την μαθηματική ιδιοφυΐα»Το νέο chatbot βασίζεται στο o4-mini, ένα νέο είδος μεγάλου γλωσσικού μοντέλου (Large Language Model-LLM) που σχεδιάστηκε να κάνει πολύπλοκες λογικές σκέψεις. Ένα παρόμοιο μοντέλο της Google, το Gemini 2.5 Flash, έχει αντίστοιχες ικανότητες. Όπως και τα παλιότερα μοντέλα του ChatGPT, το o4-mini έχει μάθει να προβλέπει την επόμενη λέξη σε μια πρόταση. Όμως, σε αντίθεση με τα παλιότερα, είναι πιο ελαφρύ και πιο έξυπνα εκπαιδευμένο, χρησιμοποιώντας ειδικά δεδομένα και περισσότερη βοήθεια από ανθρώπους. Αυτό το κάνει ικανό να λύνει πολύ πιο δύσκολα μαθηματικά προβλήματα.Για να παρακολουθήσει την πρόοδο του o4-mini, η OpenAI ανέθεσε στην Epoch AI, έναν ανεξάρτητο οργανισμό που αξιολογεί τα LLM, να βρει 300 μαθηματικά προβλήματα των οποίων οι λύσεις δεν υπήρχαν πουθένα δημοσιευμένες. Βέβαια και τα παραδοσιακά LLM μπορούν να απαντήσουν σωστά σε περίπλοκα μαθηματικά ερωτήματα. Ωστόσο, όταν η Epoch AI έθεσε σε πολλά τέτοια μοντέλα αυτές τις ερωτήσεις, οι οποίες ήταν διαφορετικές σε σχέση με αυτές που είχαν εκπαιδευτεί, τα περισσότερα απέτυχαν. Και τα πιο επιτυχημένα κατάφεραν να λύσουν λιγότερα από το 2% των προβλημάτων, δείχνοντας ότι αυτά τα προγράμματα δεν είχαν την ικανότητα να σκέφτονται. Αλλά το o4-mini αποδείχθηκε πολύ διαφορετικό.Η Epoch AI προσέλαβε τον Elliot Glazer, ο οποίος προαφάτως είχε ολοκληρώσει το διδακτορικό του στα μαθηματικά, για να συμμετάσχει στη νέα έρευνα, με την ονομασία FrontierMath, τον Σεπτέμβριο του 2024. Η έρευνα συγκέντρωσε νέες ερωτήσεις με ποικίλα επίπεδα δυσκολίας, με τα τρία πρώτα επίπεδα να καλύπτουν προκλήσεις σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και ερευνητικό επίπεδο. Μέχρι τον Απρίλιο του 2025, ο Glazer διαπίστωσε ότι το o4-mini μπορούσε να λύσει περίπου το 20% των ερωτήσεων. Στη συνέχεια, προχώρησε σε ένα τέταρτο επίπεδο: ένα σύνολο ερωτήσεων που θα ήταν δύσκολο ακόμη και για έναν ακαδημαϊκό μαθηματικό. Μόνο μια μικρή ομάδα ανθρώπων στον κόσμο θα ήταν σε θέση να αναπτύξει τέτοιες ερωτήσεις, πόσο μάλλον να τις απαντήσει. Οι μαθηματικοί που συμμετείχαν έπρεπε να υπογράψουν μια συμφωνία εμπιστευτικότητας που απαιτούσε να επικοινωνούν αποκλειστικά μέσω της εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων Signal. Άλλες μορφές επικοινωνίας, όπως το παραδοσιακό email, θα μπορούσαν ενδεχομένως να σαρωθούν από ένα πρόγραμμα LLM και να το εκπαιδεύσουν ακούσια, μολύνοντας έτσι το σύνολο δεδομένων.Κάθε πρόβλημα που δεν μπορούσε να λύσει το o4-mini θα απέδιδε στον μαθηματικό που το επινόησε μια αμοιβή 7.500 δολαρίων. Η ομάδα σημείωσε αργή, σταθερή πρόοδο στην εύρεση ερωτήσεων. Αλλά ο Glazer ήθελε να επιταχύνει τα πράγματα, οπότε η Epoch AI φιλοξένησε τη συνάντηση με φυσική παρουσία το Σάββατο 17 Μαΐου και την Κυριακή 18 Μαΐου. Εκεί, οι συμμετέχοντες θα οριστικοποιούσαν την τελευταία ομάδα ερωτήσεων. Οι 30 συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες των έξι. Για δύο ημέρες, οι μαθηματικοί ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για να επινοήσουν προβλήματα που μπορούσαν να λύσουν, αλλά θα δυσκόλευαν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το πρόγραμμα τελικά όχι μόνο άρχισε να παρουσιάζει έξυπνες λύσεις, αλλά έδειχνε και θρασύτητα: σε κάποια φάση όταν ρωτήθηκε για την πηγή που χρησιμοποίησε σε κάποιον υπολογισμό του, απάντησε: «Δεν χρειάζεται παραπομπή αφού ο υπολογισμός έγινε από εμένα!»Παρότι οι προσκεκλημένοι μαθηματικοί κατάφεραν τελικά να βρούν 10 ερωτήσεις που δυσκόλεψαν το πρόγραμμα, έμειναν έκπληκτοι από το πόσο είχε προχωρήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη σε διάστημα ενός έτους. Πέρα από την ταχύτητά της, χρειαζόταν μόλις λίγα λεπτά για να κάνει αυτό που ένας επαγγελματίας μαθηματικός θα χρειαζόταν εβδομάδες ή και μήνες για να ολοκληρώσει. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των μαθηματικών που συμετείχαν στην συνάντησης, οι επιδόσεις του προγράμματος o4-mini ξεπερνούν αυτή τη στιγμή τις ικανότητες των καλύτερων μεταπτυχιακών φοιτητών στον κόσμο! διαβάστε περισσότερα: 1. At Secret Math Meeting, Researchers Struggle to Outsmart AI – https://www.scientificamerican.com/article/inside-the-secret-meeting-where-mathematicians-struggled-to-outsmart-ai/ 2. Mathematicians interact with AI, July 2025 – https://www.math.columbia.edu/~woit/wordpress/

Δημήτρης Χριστοδούλου, ένας μεγάλος μαθηματικός Από τον Γιώργο Λ. Ευαγγελόπουλο – the books’ journal, τεύχος166, Ιούλιος 2025 Ο Δημήτρης Χριστοδούλου είναι κορυφαίος σύγχρονος μαθηματικός. Μετά τη σπουδαία συνεισφορά των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών στον δυτικό πολιτισμό, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστήριξαν – μεταξύ τους και ο ουγγρικής καταγωγής αμερικανός μαθηματικός, Peter Lax– ότι, έπειτα από απουσία 2.300 χρόνων, οι Έλληνες επέστρεψαν στις σημαντικές τους συνεισφορές στη μαθηματική επιστήμη χάρη στο έργο του Δημήτρη Χριστοδούλου(1). Άλλοι θεωρούν ότι ο Lax σε αυτό του το σχόλιο έπρεπε να συμπεριλάβει και τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (και μάλλον έχουν δίκιο). Ο Δημήτρης Χριστοδούλου Επειδή σε αυτή τη χώρα αρεσκόμαστε πολύ να κάνουμε συγκρίσεις – τις περισσότερες φορές επιφανειακές και πρόχειρες – αντί να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το έργο όσων υποτίθεται ότι θαυμάζουμε, σε αυτό το κείμενο θα επιχειρήσω να παρουσιάσω, όσο μπορώ, κάποια από τα επιτεύγματα του Χριστοδούλου στη φυσική και τα μαθηματικά που φτάνουν μέχρι και τη δεκαετία του 1990, με έμφαση στο έργο το οποίο παρήγαγε από κοινού με τον Sergiu Klainerman, πάνω στην ευστάθεια του χώρου Minkowski. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μένουν εκτός της αφήγησης που ακολουθεί πολλά νεότερα σημαντικά επιτεύγματα του Χριστοδούλου, μεταξύ των οποίων τα μαθηματικά έργα του στην υδροδυναμική. Προτού ξεκινήσω, παραθέτω –κάνοντας μικρές μόνον αλλαγές αλλά και κάποιες αναγκαίες προσθήκες– την ακόλουθη σύντομη περιγραφή της σταδιοδρομίας του Χριστοδούλου, που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αυτή αρχίζει αφότου ο Χριστοδούλου απέκτησε το διδακτορικό του στη φυσική από το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Princeton (ΗΠΑ), το 1971: Από το 1971 έως το 1972 υπήρξε μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Caltech (ΗΠΑ) και το 1972-1973 διετέλεσε Καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά την περίοδο 1973-1983 υπήρξε ερευνητής στο CERN (Ελβετία), στο International Center for Theoretical Physics στην Τριέστη (Ιταλία), στο Max Planck Institute του Μονάχου (Γερμανία) και στο Courant Institute (ΗΠΑ). Από το 1983 έως το 1988 ήταν Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Syracuse (ΗΠΑ) ενώ από το 1988 έως το 1992 ήταν Καθηγητής Μαθηματικών στο Courant Institute. Εκλέχθηκε Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton το 1993, όπου και έμεινε έως το 2001, οπότε μετακινήθηκε στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ETH) στην Ελβετία, ως Καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής. Το 2011 αναγορεύθηκε Επίτιμος Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και το 2023 Επίτιμος Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο Καθηγητής Χριστοδούλου έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διεθνείς διακρίσεις. Μεταξύ αυτών είναι το Μετάλλιο Otto Hahn στη Μαθηματική Φυσική, το Βραβείο Mac Arthur στα Μαθηματικά και τη Φυσική, το Βραβείο Bôcher της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρίας, το βραβείο Henri Poincaré, το βραβείο Marcel Grossmann, το βραβείο της Tomalla Fοundation για την έρευνα στη βαρύτητα, το Αριστείον Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, ο Ταξιάρχης του Φοίνικα από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, το Αριστείο Μποδοσάκη, το Βραβείο Βασίλης Ξανθόπουλος, το Chaire d’Etat του College de France, και το Shaw Prize in Mathematical Sciences. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών, της Academia Europaea και της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών. Ο Χριστοδούλου ως φυσικός O Δημήτρης Χριστοδούλου γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα(2). Σε ηλικία μόλις 14 ετών ανακάλυψε την ιδιαίτερη ευχέρεια που είχε στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Διάβασε, τάχιστα, πρώτα τα βιβλία των μαθηματικών και της φυσικής των επόμενων τάξεων του εξατάξιου τότε Γυμνασίου και, κατόπιν, το βιβλίο του A. S. Kompaneyets,Theoretical Physics(3), που περιέχει συνοπτικά όλες τις βασικές γνώσεις της κλασικής φυσικής, πολλά βιβλία μαθηματικών και φυσικής της σειράς Schaum, καθώς και τα συγγράμματα του τότε καθηγητού του ΕΜΠ, Δημητρίου Γ. Δασκαλόπουλου. Με τη μεσολάβηση κοινού οικογενειακού τους φίλου, του μηχανικού Σπύρου Μιχαλόπουλου, ο Δημήτρης Χριστοδούλου πηγαίνει στο Παρίσι, για να τον γνωρίσουν – δηλαδή να τον εξετάσουν – ο Αχιλλέας Παπαπέτρου(4), που δούλευε τότε στο Ινστιτούτο Henri Poincaré, αλλά και ο John Archibald Wheeler, ο οποίος εκείνη την εποχή βρισκόταν με επιστημονική άδεια στη γαλλική πρωτεύουσα. Οι δύο προαναφερθέντες επιστήμονες θεωρούνταν αυθεντίες στη θεωρία της γενικής σχετικότητας. Ο Παπαπέτρου εντυπωσιάζεται από τις ικανότητες του Χριστοδούλου, παρότι διαγιγνώσκει αμέσως ότι είναι περισσότερο μαθηματικός,παρά φυσικός, ενώ ο Wheeler τον προτρέπει να τον ακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο Princeton(5). Ενώ είναι μαθητής της Ε ́ Γυμνασίου (σημερινής Β ́ Λυκείου), ο Χριστοδούλου φεύγει αμέσως για τις ΗΠΑ, για το Princeton. Έπειτα από ένα δοκιμαστικό εξάμηνο, γίνεται δεκτός στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα της θεωρητικής φυσικής του ομώνυμου Πανεπιστημίου, το έτος 1969. Το 1970 ο Χριστοδούλου πήρε το Μάστερ, με διπλωματική εργασία που είχε τον τίτλο “Reversible and irreversible transformations in black hole physics”, ενώ, ένα μόλις χρόνο αργότερα, το 1971, του απονεμήθηκε το διδακτορικό του δίπλωμα (PhD), χάρη στη μελέτη του «Investigations in gravitational collapse and the physics of black holes”. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε από κοινού με τον Remo Ruffini μία ακόμη εργασία που αφορά τη φυσική των μελανών οπών, με τίτλο “Reversible transformations of a charged black hole”. Πρέπει στο σημείο αυτό να λεχθεί για όσους τυχόν δεν το γνωρίζουν ότι οι μελανές οπές είναι υλικά σώματα που δημιουργούν ένα εξαιρετικά ισχυρό πεδίο βαρύτητας, από το οποίο τίποτε δεν είναι δυνατόν να διαφύγει, ούτε καν το φως. Είναι το τελικό στάδιο της ζωής ενός αστέρα που, έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα θερμοπυρηνικών καυσίμων, υφίσταται βαρυτική κατάρρευση, η οποία τείνει να τον μετατρέψει σε σημείο μηδενικού όγκου και άπειρης πυκνότητας, δηλαδή σε μια ανωμαλία (singularity). Το σύνορο της μελανής οπής με τον έξω κόσμο είναι μια επιφάνεια που ονομάζεται «ορίζοντας των γεγονότων» και περιβάλλει το κέντρο της μελανής οπής. Και οι τρεις προαναφερθείσες εργασίες του Χριστοδούλου είναι σημεία αναφοράς για όσους ασχολούνται με τη γενική σχετικότητα. Π.χ., στο κλασικό βιβλίο των Charles W. Misner, Kip S. Thorne και John Archibald Wheeler, Gravitation(6), με το οποίο γαλουχήθηκαν γενιές φυσικών, υπάρχουν αναφορές και εξηγήσεις τεχνικών λεπτομερειών των εν λόγω εργασιών στο κεφάλαιο, Black Holes. Κρίνοντας αυτή τη δουλειά της πολύ πρώιμης νεότητας του Χριστοδούλου, ο ινδός νομπελίστας φυσικός, S. Chandrasekhar, υπό την ιδιότητα του προέδρου της Επιτροπής του «Βραβείου Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», έγραψε στην πρότασή του για την απονομή αυτού του βραβείου στον Χριστοδούλου, το 1991, τα εξής: Η πρώιμη δουλειά του Χριστοδούλου στο Princeton πάνω στις μελανές οπές είναι αξιοθαύμαστη για τη φυσική διαίσθηση που φανερώνει. Έχει μια πρωτοποριακή ποιότητα. Άνοιξε κατευθύνσεις σκέψης που καρποφόρησαν με το θεώρημα του εμβαδού του Hawking για τις μελανές οπές(7). Με την τελευταία του φράση, ο Chandrasekhar παραπέμπει κυρίως στην πρώτη από τις προαναφερθείσες εργασίες του Χριστοδούλου, η οποία είναι και η σπουδαιότερη αυτής της περιόδου. Πράγματι, η δημοσίευσή του για τους αντιστρεπτούς και μη αντιστρεπτούς μετασχηματισμούς στη φυσική των μελανών οπών είναι ιδιαιτέρως σημαντική, διότι αποτελεί τον πρόδρομο της εργασίας του Jacob Bekenstein, “Black Holes and the Second Law”, στην οποία πρωτοδιατυπώθηκε η υπόθεση ότι το εμβαδόν του «ορίζοντα των γεγονότων» μιας μελανής οπής, περιστρεφομένης ή μη, είναι μέτρο της εντροπίας του. Ο Kip Thorne στο βιβλίο του, ‘Μελανές οπές και στρεβλώσεις του χρόνου – Η προκλητική κληρονομιά του Αϊνστάιν’, αναφέρει ότι ο Χριστοδούλου στην εργασία του αυτή παρατηρεί εύστοχα […] ότι οι εξισώσεις που περιγράφουν τις αργές μεταβολές των ιδιοτήτων των μαύρων τρυπών (όταν, για παράδειγμα, προστίθεται αργά σε αυτές αέριο) μοιάζουν με ορισμένες από τις εξισώσεις της θερμοδυναμικής. Η ομοιότητα ήταν αξιοσημείωτη, αλλά δεν υπήρχε λόγος να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από απλή σύμπτωση(8). Αξίζει να υπογραμμιστεί στο σημείο αυτό ότι, πράγματι, μέχρι την εν λόγω δημοσίευση του Χριστοδούλου, οι έννοιες της θερμοδυναμικής φαίνονταν τελείως άσχετες/ξένες προς τη φυσική των μελανών οπών, αφού το αρχικό πεδίο εφαρμογής τους ήταν η φυσική των ρευστών. Ο Χριστοδούλου, χρησιμοποιώντας τους όρους των αντιστρεπτών και μη αντιστρεπτών μετασχηματισμών στη φυσική των μελανών οπών, επέστησε την προσοχή των συναδέλφων του φυσικών στην υπάρχουσα αναλογία με έννοιες της θερμοδυναμικής. Ας προσέξουμε ότι η μη αντιστρεπτότητα υπάρχει στην έννοια της μελανής οπής, όπως υπάρχει και στην έννοια της εντροπίας. Ο Stephen Hawking στο βιβλίο του, ‘Το χρονικό του χρόνου – Από τη Μεγάλη Έκρηξη ώς τις Μαύρες Τρύπες’(9), αναφέρει ότι αρχικά αρνήθηκε να δεχθεί την ορθότητα της εργασίας του Bekenstein, στη συνέχεια όμως πείστηκε γι’ αυτήν. Ο αρχικός δισταγμός του οφειλόταν στο ότι σκέφτηκε πως, αν οι μελανές οπές είχαν εντροπία, θα είχαν και θερμοκρασία. Κι αφού θα είχαν θερμοκρασία, θα έπρεπε να ακτινοβολούν. Όμως, από τον ίδιο τον ορισμό τους, υποτίθεται ότι οι μελανές οπές δεν εκπέμπουν τίποτε. Τελικώς, ο ίδιος ο Hawking απέδειξε ότι η μελανή οπή όντως ακτινοβολεί και η ακτινοβολία αυτή έχει το φάσμα θερμού μέλανος σώματος. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η πρωτοποριακή δουλειά του Χριστοδούλου στη φυσική των μελανών οπών άνοιξε το δρόμο για την ανακάλυψη αυτών που ονομάζουμε «θερμοκρασία Bekenstein» και «ακτινοβολία Hawking». Ο Χριστοδούλου συνέχισε για αρκετά χρόνια να ασχολείται με θέματα της θεωρίας βαρύτητας και δημοσίευσε περισσότερες από είκοσι εργασίες υψηλού επιπέδου. Εδώ ολοκληρώνεται η πρώτη φάση της σταδιοδρομίας του Δημήτρη Χριστοδούλου. Ο Χριστοδούλου ως μαθηματικός Η δεύτερη φάση, η οποία διαρκεί ακόμη, σηματοδοτείται από μια σημαντική στροφή όσον αφορά την επιλογή των ερευνητικών του ενδιαφερόντων. Στρέφεται πια στα μαθηματικά και, πιο συγκεκριμένα, τον ενδιαφέρουν πολύ δύσκολα μαθηματικά προβλήματα που προκύπτουν από τη γενική σχετικότητα (αργότερα, θα προστεθούν κι εκείνα που αφορούν τη δυναμική των ρευστών). Έτσι, στην προαναφερθείσα έκθεση για το «Βραβείο Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», ο Chandrasekhar κάνει λόγο για μια δεύτερη σταδιοδρομία του Δημήτρη Χριστοδούλου, κι όχι απλώς για δεύτερη φάση μιας ενιαίας σταδιοδρομίας. Τα διανοητικά ερεθίσματα, που οδήγησαν στον αναπροσανατολισμό της επιστημονικής του πορείας, του δόθηκαν κατά την πενταετή (1975-1980) παραμονή του στο Μόναχο, ως μέλος της ερευνητικής ομάδας για τη γενική σχετικότητα του Ινστιτούτου Max Planck. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Jürgen Ehlers(10), o οποίος, παρότι φυσικός, έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τα μαθηματικά, οπότε έστρεψε την προσοχή της ομάδας στο πρόβλημα της βαρυτικής ακτινοβολίας του διπλού αστέρα , δηλαδή στο περίφημο «πρόβλημα των δύο σωμάτων», μέσω της μελέτης των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν. Η επίλυση του μαθηματικού προβλήματος της συγχώνευσης δύο άστρων παραμένει μακριά από τις δυνατότητές μας και ανήκει στο μέλλον. Η συγχώνευση, όμως, δυο μελανών οπών, στην οποία παράγονται και τα ισχυρότερα βαρυτικά κύματα, αποτελεί μια απλούστερη περίπτωση. Πιο ορθά, αποτελεί το αντίστοιχο στη γενική θεωρία της σχετικότητας του «προβλήματος των δύο σωμάτων» της νευτώνειας μηχανικής, και μάλιστα στην πιο «καθαρή» του μορφή. Για να φθάσουμε, όμως, σε αυτό το μαθηματικό αποτέλεσμα, πρέπει να επιλυθούν κάποια απλούστερα – καθόλου, όμως, εύκολα – μαθηματικά προβλήματα. Ένα πρώτο βήμα σε αυτή την πορεία έπρεπε να αποτελέσει η μελέτη του προβλήματος της ευστάθειας του χώρου Minkowski, με το οποίο ήδη από τότε, υπό την επιρροή του Ehlers, είχε αποφασίσει να ασχοληθεί ο Δημήτρης Χριστοδούλου. Έπρεπε να αποκτήσουμε θεωρήματα ύπαρξης καθολικών λύσεων για τις εξισώσεις του Αϊνστάιν, και τέτοια θεωρήματα δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή. Αναφέρομαι στην ύπαρξη καθολικών λύσεων των μη γραμμικών διαφορικών εξισώσεων με μερικές παραγώγους, και ιδίως των υπερβολικών, που είναι πιο άγνωστες από την περίπτωση των ελλειπτικών. Πιο συγκεκριμένα, έπρεπε πρώτα να αποδειχθεί ότι αρχικά δεδομένα που είναι κοντά στη λύση Minkowski στο επίπεδο του χωροχρόνου της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας οδηγούν σε καθολικές λύσεις και, κατόπιν, έπρεπε να μελετηθεί η ασυμπτωτική συμπεριφορά αυτών των λύσεων. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου, λοιπόν, συνέλαβε την ιδέα να ασχοληθεί με το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski το 1979, αλλά το μελέτησε σοβαρά κατά την περίοδο 1984-1991. Οι τεχνικές που ανέπτυξε και τα αποτελέσματα που παρήγαγε μελετώντας το παραπάνω πρόβλημα συγκροτούν μια πολύ σημαντική πρόοδο (breakthrough) στην περιοχή της μαθηματικής μελέτης της γενικής σχετικότητας. Αυτό θα γίνει πιο κατανοητό όταν αυτά τα αποτελέσματα παρουσιαστούν στο τέλος του παρόντος κειμένου. Ξαναγυρνώντας την αφήγηση στην «περίοδο του Μονάχου», αξίζει να τονιστεί πως ο Ehlers, προκειμένου να βοηθήσει τον Χριστοδούλου να αναπτύξει περαιτέρω τις μαθηματικές του δεξιότητες, τον έφερε σε επαφή με δύο σπουδαίους γάλλους μαθηματικούς, την Yvonne Choquet-Bruhat και τον Jean Leray. Ο Στυλιανός Νεγρεπόντης στην laudatio που εκφώνησε για την αναγόρευση, το 1996, του Χριστοδούλου σε επίτιμο διδάκτορα του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, τόνισε επ’ αυτού του θέματος τα ακόλουθα: O Ehlers προέτρεψε τον Χριστοδούλου να μελετήσει τη Μαθηματική Ανάλυση, ιδιαίτερα τη θεωρία των διαφορικών εξισώσεων. […] Έτσι, ο Χριστοδούλου, ακολουθώντας την υπόδειξη του Ehlers και ιδίως τις εσωτερικές του παρορμήσεις, ξεκίνησε ουσιαστικά από το μηδέν. Τον Δεκέμβριο του 1977, για πρώτη φορά μελετά την απόδειξη του θεωρήματος Picard για την ύπαρξη λύσεων των συνήθων διαφορικών εξισώσεων. […] Για να καλύψει το έδαφος που αισθανόταν ότι είχε χάσει, κινήθηκε, για άλλη μια φορά, με ταχύτητες που μπορούν να χαρακτηρισθούν ιλιγγιώδεις. Έτσι, ο Χριστοδούλου κατά την περίοδο 1978-1981 ασχολήθηκε με τη θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων. Το 1981, δημοσίευσε την πρώτη σημαντική μαθηματική του εργασία, με τίτλο “Global Solutions of Yang-Mills field equations”, η οποία αποτέλεσε το πρώτο βήμα στην προετοιμασία του για να καταπιαστεί με το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski. Ακολούθησε μια δεύτερη, το ίδιο έτος, την οποία εκπόνησε από κοινού με την Choquet-Bruhat, με τίτλο, “Existence of global solutions of the YangMills, Higgs and spinor field equations in 3+1 dimensions”. Τα πρώτα θεωρήματα που απέδειξε ο Χριστοδούλου στην γενική σχετικότητα ήταν τα «θεωρήματα ώθησης» (boost theorems), τα οποία διατυπώνουν την ύπαρξη μιας ευρείας κλάσεως λύσεων των εξισώσεων Αϊνστάιν σε μια περιοχή που προκύπτει «ωθώντας» την αρχική επιφάνεια Cauchy. O S. Chandrasekhar, αναφερόμενος στα «θεωρήματα ώθησης» που απέδειξε ο Χριστοδούλου, έγραψε, ως Πρόεδρος της Επιτροπής του «Βραβείου Βασίλη Ξανθόπουλου για την Αστροφυσική και τη Γενική Σχετικότητα», η οποία – όπως προαναφέρθηκε – πρότεινε την απονομή αυτού του βραβείου στον Χριστοδούλου, το 1991, τα ακόλουθα: Όταν απέδειξε τα θεωρήματα ώθησης ο Δημήτρης δεν ήταν ακόμη πολύ γνωστός για τις ικανότητές του σε αυστηρή μαθηματική δουλειά. Έτσι, όταν εμφανίστηκαν αυτά τα αποτελέσματα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, εξέχοντες μαθηματικοί ρελατιβίστες έμειναν κατάπληκτοι. Πράγματι, αποτέλεσε μια μεγάλη έκπληξη το ότι κάποιος είχε αποτολμήσει έστω και να καταπιαστεί αυστηρά με αυτό το πρόβλημα. Πολλοί μαθηματικοί, στη Γαλλία και σε τούτη τη χώρα (σημ.: εννοεί τις ΗΠΑ), είχαν προσπαθήσει σκληρά να αναλύσουν αυτό το θέμα. Ο Δημήτρης πέτυχε γιατί μπόρεσε να συνδυάσει τη γεωμετρική διαίσθηση που είχε αποκτήσει από τη γενική σχετικότητα με βαθιά αποτελέσματα της ανάλυσης. Από τότε έγινε πια σύνηθες για την επιστημονική κοινότητα να βλέπει τον Χριστοδούλου να καταπιάνεται και να λύνει απίστευτα δύσκολα προβλήματα μαθηματικής φυσικής. Είναι αυτός που έχει τη βαθύτερη διαίσθηση της δομής μιας υπερβολικής γεωμετρίας καθώς και των ελλειπτικών ή υπερβολικών μη γραμμικών εξισώσεων. Είναι δύσκολο να σκεφθώ οποιονδήποτε που να μπορεί να συγκριθεί μαζί του, από αυτή την άποψη. Τα αυστηρά αποτελέσματα που απέδειξε φαίνονται πολύ «εσωτερικά», σε πρώτη ματιά. Εντούτοις, πολλά από αυτά είναι πιθανόν ότι θα βρουν άμεσες εφαρμογές στην αριθμητική μελέτη της γενικής σχετικότητας. Μια δεύτερη κατηγορία προβλημάτων με τα οποία ασχολήθηκε ο Χριστοδούλου είναι τα αφορώντα την πλήρη μαθηματική περιγραφή της σφαιρικής κατάρρευσης ενός βαθμωτού πεδίου, συμπεριλαμβανομένης της δομής των οριζόντων και των ανωμαλιών. Η πρώτη εργασία που αφορούσε το βαθμωτό πεδίο δημοσιεύθηκε το 1986, με τίτλο, “A mathematical theory of gravitational collapse”. Ιδού τι είπε ο Στυλιανός Νεγρεπόντης για την εν λόγω εργασία στην προαναφερθείσα πανηγυρική του ομιλία: Πρόκειται για μια εργασία θεμελιώδους πρωτοτυπίας και εξαιρετικής τεχνικής δυσκολίας, στην οποία ο Χριστοδούλου αποδεικνύεται μεγάλος τεχνίτης της κλασικής πραγματικής ανάλυσης και του χειρισμού λεπτών αλλά, κατά βάση στοιχειωδών, αναλυτικών ανισοτήτων. Δεν υπάρχει εδώ χρήση διαφορικής γεωμετρίας. Ο Χριστοδούλου χρησιμοποιεί την έννοια της τελικής μάζας Bondi, η οποία, από φυσικής πλευράς είναι η τελική μάζα μετά την εκπομπή ακτινοβολίας, από μαθηματικής δε πλευράς εκφράζεται ως ένα διπλό όριο, καθώς ο χώρος και ο χρόνος τείνουν στο άπειρο. Το δε «υπαρξιακό αποτέλεσμα» που αποδεικνύει ο Χριστοδούλου διατυπώνεται ως εξής: «Αν η τελική μάζα Bondi είναι θετική, τότε δημιουργείται στον χωροχρόνο μια μελανή οπή ίσης μάζας, περιβαλλόμενη από κενό». Και ο Νεγρεπόντης συμπληρώνει: Αυτό το θεώρημα ύπαρξης είναι μία από τις ωραιότερες και σημαντικότερες εργασίες του Χριστοδούλου και από μόνη της αρκετή για να χαρακτηρίσει τον Χριστοδούλου ως έναν μεγάλο αναλύστα. Δύο ιδιαιτέρως σημαντικές εργασίες του Χριστοδούλου που ανήκουν στην ίδια θεματική κατηγορία – ανάμεσα σε πολλές άλλες, καθ’ όλα σημαντικές– είναι οι ακόλουθες: 1) “The formation of black holes and singularities in spherically symmetric gravitational collapse”, του έτους 1991, και 2) “Bounded variation solutions of the spherically-symmetric Einstein-scalar field equations”, του έτους 1993. Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και απόλυτη πρωτοτυπία παρουσιάζουν, επίσης, οι ακόλουθες δύο εργασίες του Χριστοδούλου στο κορυφαίο μαθηματικό περιοδικό, Annals of Mathematics, που αφορούν τις καλούμενες γυμνές ανωμαλίες (naked singularities): 1) “Examples of naked singularity formation in the gravitational collapse of a scalar field”, του έτους 1994, και 2) “The instability of naked singularities in the gravitational collapse of a scalar field”, του 1999. Οι γυμνές ανωμαλίες είναι ανωμαλίες οι οποίες προέρχονται από ομαλά και ασυμπτωτικώς επίπεδα αρχικά δεδομένα και δεν έπονται κάποιας παγιδευμένης περιοχής αλλά έχουν μελλοντικούς κώνους φωτός ορατούς από έναν παρατηρητή στο άπειρο. Υπενθυμίζω ότι όλα αυτά ισχύουν στο μοντέλο του βαθμωτού πεδίου με σφαιρική συμμετρία. Χωρίς την τελευταία προϋπόθεση, τον τελευταίο περιορισμό, το πρόβλημα καθίσταται ασύλληπτα δύσκολο και δεν μπορεί σήμερα ούτε καν να φανταστεί κανείς μια πιθανή μορφή λύσης του. Σημειωτέον ότι οι δύο παραπάνω μελέτες του Χριστοδούλου συνιστούν αντιπαράδειγμα στην εικασία της «κοσμικής λογοκρισίας Penrose-Hawking». Στην πρώτη από τις δύο εργασίες αποδεικνύεται η ύπαρξη παραδειγμάτων γυμνών ανωμαλιών, ενώ, σύμφωνα με το αποτέλεσμα της δεύτερης, αφαιρουμένου ενός «μικρού» συνόλου συνθηκών, υπό κάποια έννοια συνδιάστασης 2, στο υπόλοιπο generic σύνολο συνθηκών ισχύει μια αρχή διχοτομίας.Ιδιαίτερης αξίας είναι, επίσης, οι ακόλουθες μαθηματικές του εργασίες για τις wave-maps, δηλαδή τις αρμονικές απεικονίσεις με πεδίο ορισμού τον χώρο Minkowski και πεδίο τιμών έναν χώρο Riemann: 1) “On the regularity of spherically symmetric wave maps” (από κοινού με τον A.S. Tahvildar-Zadeh), του έτους 1993, και 2) “On the asymptotic behavior of spherically symmetric wave maps”, επίσης του έτους 1993. Πρόκειται για μια τρίτη κατηγορία μαθηματικών προβλημάτων που απασχόλησε τον Δημήτρη Χριστοδούλου, το περιεχόμενο των οποίων παρέλκει, όμως, να αναλύσω περαιτέρω στο παρόν κείμενο. Η ευστάθεια του χώρου Minkowski Στο τελευταίο μέρος του κειμένου, που ακολουθεί, θα παρουσιάσω το πώς ο Δημήτρης Χριστοδούλου και ο Sergiu Klainerman προσέγγισαν και επέλυσαν το πρόβλημα της ευστάθειας του χώρου Minkowski, καθώς και την εντυπωσιακή συνέπεια του αποτελέσματός τους για τη μη γραμμική φύση των βαρυτικών κυμάτων. Η Choquet-Bruhat είχε αποδείξει, ήδη από το 1952, την ύπαρξη τοπικών λύσεων για τις εξισώσεις Αϊνστάιν με ασθενή αρχικά δεδομένα. Η επέκταση της τοπικής λύσης σε καθολική δεν ήταν δυνατή διότι προσέκρουε στο περίφημο «θεώρημα των ανωμαλιών» του Penrose, του έτους 1965, σύμφωνα με το οποίο η γεωδαισιακή πληρότητα δεν είναι δυνατόν να ισχύει αν η αρχική τριδιάστατη πολλαπλότητα είναι μη συμπαγής και περιέχει μια παγιδευμένη σφαίρα. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου αντελήφθη ότι για την επιτυχία των μελετών του απαιτείτο βαθιά γνώση και της διαφορικής γεωμετρίας. Το κατάφερε κι αυτό, έχοντας ατύπως ως «δάσκαλο», τον σπουδαίο γεωμέτρη Sing-Tung Yau, κάτοχο του Fields Medal στα μαθηματικά για τις μελέτες του που αφορούν τις διαφορικές εξισώσεις, την εικασία Calabi στην αλγεβρική τοπολογία, την εικασία της θετικής μάζας στη γενική θεωρία της σχετικότητας, κ.λπ. Από τότε και στο εξής, η μαθηματική έρευνα του Χριστοδούλου εστιάστηκε στη θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων, της γεωμετρικής ανάλυσης, των εξισώσεων του Αϊνστάιν στο πλαίσιο της γενικής θεωρίας της σχετικότητας, καθώς και της δυναμικής των ρευστών. To 1993, λοιπόν, εκδίδεται, ως 41ος τόμος της κλασικής σειράς των μεγάλων μαθηματικών έργων, Princeton Mathematical Series, το έργο των Δημήτρη Χριστοδούλου και Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space(11). Σύμφωνα με τον Χριστοδούλου, με το έργο αυτό εισήχθησαν νέες βασικές μαθηματικές ιδέες: Δύο είναι οι κύριες ιδέες: η πρώτη, η μητρότητα της οποίας ανήκει στην Noether, αφορά τη σχέση της συμμετρίας με τους νόμους διατήρησης. Στην περίπτωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας αυτή η ιδέα παίρνει νέα μορφή. Το πρόβλημα ήταν πώς θα εφαρμόσουμε εδώ αυτή την ιδέα, δεδομένου ότι σ’ έναν γενικό χωροχρόνο δεν υπάρχουν συμμετρίες. Εφόσον δεν υπάρχουν συμμετρίες, δεν μπορούμε να «κατασκευάσουμε» ποσότητες που διατηρούνται. Μπορούμε, όμως, να «κατασκευάσουμε» ποσότητες που η αύξησή τους βρίσκεται υπό έλεγχο. Η δεύτερη ιδέα αφορά τον τρόπο «κατασκευής» όχι συμμετριών, αλλά – για να χρησιμοποιήσουμε μαθηματικούς όρους- μιας ομάδας που θα δρα με ασυμπτωτικές ισομετρίες. Σε μια τέτοια αρκετά μεγάλη ομάδα, οι ποσότητες που αντιστοιχούν σ’ αυτήν, ναι μεν δεν διατηρούνται, πλην όμως η αύξησή τους ελέγχεται από το ίδιο το σύνολο των ποσοτήτων αυτών(12). Ο Jean-Pierre Bourguignon, τον Ιούνιο του 1991, δηλαδή με την ολοκλήρωση της συγγραφής του έργου αλλά πριν από την έκδοσή του, παρουσίασε τις ιδέες και τα συμπεράσματα των δύο συγγραφέων στο περίφημο σεμινάριο Bourbaki, στο Παρίσι. Ο τιμημένος με το Fields Medal, Jean Bourgain, στην ομιλία του, “Harmonic Analysis and Nonlinear Differential Equations”, στο International Congress of Mathematicians του 1994, στη Ζυρίχη, χαρακτήρισε τα μαθηματικά αποτελέσματα της κοινής εργασίας των Χριστοδούλου και Klainerman ως “outstanding”. Ο Στυλιανός Νεγρεπόντης, στην προαναφερθείσα στο παρόν κείμενο laudatio του κατά την αναγόρευση του Δ. Χριστοδούλου σε επίτιμο διδάκτορα του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1996, τόνισε: Πρόκειται για έργο που αποτελεί έναν από τους μείζονες θριάμβους της μαθηματικής επιστήμης των τελευταίων ετών. Στο βιβλίο, Μαθηματικά: ‘Θεωρητική ή πρακτική επιστήμη εντέλει(;)’(13), έχω υποστηρίξει ότι είναι πολύ σύνηθες το φαινόμενο να μην υπάρχουν τα μαθηματικά εργαλεία προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα της Φυσικής. Κι όταν τελικώς επινοηθούν και αναπτυχθούν τα μαθηματικά εργαλεία και επιλυθεί το μαθηματικό πρόβλημα, ενδέχεται να αποδειχθεί ότι η μαθηματική λύση που βρέθηκε έχει απροσδόκητη σημασία για την ερμηνεία ή τον πειραματικό-παρατηρησιακό έλεγχο κάποιου φυσικού φαινομένου που ώς τότε δεν φαινόταν να συνδέεται με αυτή τη λύση. Τέτοιο παράδειγμα είναι η απόδειξη της καθολικής μη γραμμικής ευστάθειας του χώρου Minkowski από τους Δημήτρη Χριστοδούλου και Sergiu Klainerman. Όπως υποστήριξε ο Χριστοδούλου σε αδημοσίευτη ομιλία του στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, που έχει τίτλο «Φυσική και Μαθηματικά – Μια προσωπική εμπειρία», πρόκειται για το πρώτο του έργο γεωμετρικής ανάλυσης υπερβολικών διαφορικών εξισώσεων. Είναι μια μονογραφία 514 σελίδων και αποτέλεσε σταθμό στη σταδιοδρομία και των δύο μαθηματικών. Στο έργο αυτό, ο Χριστοδούλου και ο Klainerman απέδειξαν την ευστάθεια του επίπεδου χωροχρόνου της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας στο πλαίσιο της γενικής θεωρίας της σχετικότητας(14). Επίσης, έδωσαν μια λεπτομερή περιγραφή της ασυμπτωτικής συμπεριφοράς των λύσεων.Το εξαίρετο αυτό μαθηματικό επίτευγμα των Χριστοδούλου και Klainerman είχε όμως ένα αναπάντεχο αποτέλεσμα, μια απροσδόκητη «εφαρμογή» στη Φυσική. Συγκεκριμένα, γνωρίζουμε ότι μια αρχική διαταραχή στο υφάδι του χωροχρόνου διαδίδεται -όπως η διαταραχή σε μια ήσυχη λίμνη που προκαλείται από το ρίξιμο μιας πέτρας- με κύματα, τα βαρυτικά κύματα εν προκειμένω. Όμως, όπως έδειξε ο Χριστοδούλου σε μια μόλις τετρασέλιδη εργασία, του 1991, με τίτλο “Nonlinear nature of gravitation and gravitational-wave experiments”(15), υπάρχει μια λεπτή διαφορά σε σχέση με το παράδειγμα της λίμνης. Γιατί, μολονότι ο χωροχρόνος γίνεται ξανά, όπως η λίμνη, επίπεδος, μετά την παρέλευση των κυμάτων, ο τελικός επίπεδος χωροχρόνος σχετίζεται, κατά μη τετριμμένο τρόπο, με τον αρχικό επίπεδο χωροχρόνο, και τούτο οδηγεί σε ένα παρατηρήσιμο φαινόμενο, τη μόνιμη – προσέξτε, τονίζω τη λέξη «μόνιμη»– μετατόπιση των πειραματικών μαζών ενός ανιχνευτού βαρυτικών κυμάτων. Το φαινόμενο αυτό που ο Χριστοδούλου ονόμασε «φαινόμενο μνήμης», και αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως “Christodoulou memory effect”, είναι μη γραμμικό, εφόσον απουσιάζει στη γραμμικοποιημένη θεωρία. Επιπλέον, ο Χριστοδούλου έδειξε ότι στην περίπτωση όπου τα βαρυτικά κύματα προέρχονται από ένα πολλαπλό σύστημα ουρανίων σωμάτων, που αποτελεί την περίπτωση με ενδιαφέρον από πλευράς φυσικής επιστήμης, αυτή η καθαρά μη γραμμική μόνιμη μετατόπιση των πειραματικών μαζών είναι της ίδιας τάξεως μεγέθους με τη μέγιστη στιγμιαία μετατόπιση, ασχέτως με το πόσο σχετικιστικό είναι το ουράνιο σύστημα.Στο «φαινόμενο μνήμης», ο Χριστοδούλου οδηγήθηκε ως εξής: Είχε προηγουμένως ανακαλύψει ένα γεωμετρικό αναλλοίωτο που έχει να κάνει με την ασυμπτωτική συμπεριφορά φυλλώσεων από χαρακτηριστικές υπερεπιφάνειες. Δεν γνώριζε, όμως, όπως αναφέρει ο ίδιος στην προαναφερθείσα ομιλία του στην Κρήτη, τη φυσική σημασία αυτού του γεωμετρικού αναλλοίωτου. Παραθέτω επακριβώς τα λόγια του: Εκείνη την εποχή ήμουν καθηγητής στο Ινστιτούτο Κουράντ του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης αλλά έμενα σε μια περιοχή της πολιτείας Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στα εργαστήρια Μπελλ. Επομένως, τις καθημερινές πηγαινοερχόμουν με το τρένο στη δουλειά μου. Ένα βράδυ, λοιπόν, επιστρέφοντας από τη Νέα Υόρκη, διάβαζα στο τρένο ένα ενημερωτικό περιοδικό του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο περιοδικό αυτό περιγράφονταν οι δυσκολίες που παρουσιάζει η ανίχνευση των κυμάτων βαρύτητας. Στην περιγραφή αναφερόταν ότι, σε κάθε περίοδο περιφοράς ενός διπλού αστέρος, αντιστοιχεί μια διπλή ταλάντωση των πειραματικών μαζών γύρω από τις αρχικές τους θέσεις. Επομένως, στο άρθρο υποστηριζόταν ότι, με τη συμπλήρωση κάθε ταλάντωσης, οι μάζες επανέρχονται στις αρχικές τους θέσεις. Τούτο μου φάνηκε ότι έρχεται σε αντίφαση με το γεωμετρικό αναλλοίωτο το οποίο ήδη γνώριζα. Επιστρέφοντας στο σπίτι εκείνο το βράδυ, έβαλα κάτω τις εξισώσεις κινήσεως πειραματικών μαζών σε έναν χωροχρόνο με τις ασυμπτωτικές ιδιότητες που γνώριζα και βρήκα ότι το γεωμετρικό αναλλοίωτο αντιστοιχεί σε μόνιμη μετατόπιση των πειραματικών μαζών. Από καθαρά μαθηματικής πλευράς, τώρα, αξίζει να τονιστεί με έμφαση ότι οι μαθηματικές μέθοδοι του έργου επί της ευστάθειας του χωροχρόνου Μινκόφσκι διαφέρουν ριζικά από εκείνες όλων των προηγούμενων εργασιών στον τομέα των υπερβολικών εξισώσεων. Εν προκειμένω, όλες οι προηγούμενες εργασίες στις εξισώσεις Αϊνστάιν εξέταζαν τις εξισώσεις σε ένα σύστημα συντεταγμένων όπου ανάγονται σε ένα σύστημα μη γραμμικών κυματικών εξισώσεων, και προσπαθούσαν να εκτιμήσουν τις συνιστώσες της μετρικής σε αυτές τις συντεταγμένες. Στο εν λόγω έργο, αντιθέτως, η προσέγγιση είχε να κάνει με γεωμετρικές εκτιμήσεις της καμπυλότητος. Σε αυτές τις εκτιμήσεις, οι νόρμες ορίζονται από ένα σύνολο προσανατολισμένων προς το μέλλον χρονοειδών ανυσματικών πεδίων, τα «πεδία πολλαπλασιαστές», καθώς και από ένα άλλο σύνολο ανυσματικών πεδίων, τα «πεδία μεταθέτες», ως προς τα οποία λαμβάνονται παράγωγοι Lie. Τα δύο σύνολα ανυσματικών πεδίων κατασκευάζονται με βάση την αιτιακή δομή του χωροχρόνου, όπως αυτή εκδηλώνεται στη γεωμετρία μιας φυλλώσεως από χαρακτηριστικές υπερεπιφάνειες. Το εν λόγω έργο αποτελεί την πρώτη μελέτη τέτοιων φυλλώσεων εν σχέσει με τις εξισώσεις Αϊνστάιν. Εδώ υπενθυμίζω ότι το γεωμετρικό αναλλοίωτο το οποίο εκδηλώνεται με «φαινόμενο μνήμης» έχει να κάνει με την ασυμπτωτική συμπεριφορά τέτοιων φυλλώσεων. Σας περιέγραψα, αναπόφευκτα με κάπως τεχνικό τρόπο, το πώς από την απόδειξη της μη γραμμικής ευστάθειας του χώρου Minkowski, ο Χριστοδούλου οδηγήθηκε στη διατύπωση του «φαινομένου μνήμης» που φέρει το όνομά του και αφορά τη μη γραμμική φύση των βαρυτικών κυμάτων. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό παράδειγμα της κατά τον Eugene Wigner «παράλογης ή, αλλιώς, μη κατανοητής (unreasonable) αποτελεσματικότητας των Μαθηματικών» όσον αφορά την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Μάλιστα, ο τιμηθείς με το Νόμπελ Φυσικής 2017, Kip Thorne, ανέλαβε να εξηγήσει στους φυσικούς, με μελέτη που δημοσίευσε στο Physical Review D(16), την προαναφερθείσα, μαθηματικά «πυκνή» και δύσκολη, εργασία που έγραψε ο Χριστοδούλου, το 1991, για τη μη γραμμική φύση της βαρύτητας και τα πειράματα βαρυτικών κυμάτων. To κορυφαίο επιστημονικό επίτευγμα της πειραματικής ανίχνευσης βαρυτικών κυμάτων από το LIGO δημιουργεί την ελπίδα ότι το “Christodoulou memory effect” (ή, αλλιώς, “nonlinear memory effect”) μπορεί να ελεγχθεί πειραματικά νωρίτερα απ’ όσο αρχικώς πιστεύαμε(17). Ας το ελπίσουμε και ας το ευχηθούμε! 1. H ακριβής φράση του Peter Lax είναι: “Fortunately, after 2300 years, the Greeks have returned to mathematics!”. Αναφέρεται στο βιογραφικό του Δημήτρη Χριστοδούλου που βρίσκεται στην ακόλουθη ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου St. Andrews: https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Christodoulou/ 2. Τα όσα αναπτύσσονται κυρίως στις ενότητες 2 και 3, αλλά εν μέρει και στην ενότητα 4, του παρόντος κειμένου, στηρίζονται εν πολλοίς στο αδημοσίευτο κείμενο της ομιλίας με την οποία προλόγισε ο γράφων τον Δημήτρη Χριστοδούλου, κατά την ομιλία του με τίτλο, «Ο χώρος, ο χρόνος και η βαρύτητα», στην Καλαμπάκα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1996 (βλ. την εφημερίδα, Τα Μετέωρα, 13 Σεπτεμβρίου 1996, σ. 4). 3. S. A. Kompaneyets, Theoretical Physics, Second Edition, Dover Publications, NY, 2013. 4. Για τον σπουδαίο αυτό έλληνα φυσικό, που είναι ελάχιστα γνωστός στο ευρύ κοινό, βλ. το βιβλίο του Γιώργου Ν. Βλαχάκη, ‘Αχιλλέας Παπαπέτρου – Ένας κοσμοπολίτης φυσικός στα βήματα του Αϊνστάιν‘, Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα, 2023. 5. O Γιώργος Βλαχάκης παραθέτει τη σχετική ευχαριστήρια επιστολή που απέστειλε στον Παπαπέτρου ο Δ. Χριστοδούλου, στις 8/2/1968, στο βιβλίο του, Αχιλλέας Παπαπέτρου – Ένας κοσμοπολίτης φυσικός στα βήματα του Αϊνστάιν, ό. π., σελ. 110. Επίσης, ο John Archibald Wheeler περιγράφει τον τρόπο γνωριμίας του με τον Δ. Χριστοδούλου και την πρώιμη δουλειά του στο Πανεπιστήμιο Princeton, υπό την επίβλεψή του, στην αυτοβιογραφία του: John Archibald Wheeler with Kenneth Ford, Geons, Black Holes & Quantum Foam – A Life in Physics, W.W. Norton & Company, NY & London, 1998, σ. 298-300. 6. Charles W. Misner, Kip S. Thorne, and John Archibald Wheeler, Gravitation, W.H. Freeman and Company, San Francisco, 1973. Υπάρχει ελεύθερα διαθέσιμο εδώ: https://physicsgg.me/wp-content/uploads/2023/05/misner_thorne_wheeler_gravitation_freema.pdf. 7. Η εν λόγω έκθεση υπάρχει στο προσωπικό μου αρχείο. 8. Kip S. Thorne, Μαύρες τρύπες και στρεβλώσεις του χρόνου – Η προκλητική κληρονομιά του Αϊνστάιν, τόμος 2, μετάφραση & επιστημονική επιμέλεια: Χ. Αποστολάτος, Αλ. Μάμαλης, Θ. Πιεράττος, Α. Τσαγκογέωργα, Κάτοπτρο, Αθήνα 1994, σ. 137-138. 8. Stephen Hawking, Το χρονικό του χρόνου – Από τη Μεγάλη Έκρηξη ώς τις Μαύρες Τρύπες, μετάφραση: Κωνσταντίνος Χάρακας, Κάτοπτρο, Αθήνα, 1998. 10. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ο Δ. Χριστοδούλου, πλην του Jürgen Ehlers, θεωρεί ότι οφείλει πολλά στον Paul Dirac, τον σπουδαίο αυτό φυσικό –με τη μεγάλη συμβολή στη θεμελίωση της κβαντομηχανικής και στην κβαντική ηλεκτροδυναμική– τον οποίο έτυχε να συναντήσει στην επιστημονική του διαδρομή (βλ. τη συνέντευξή του στη LIFO: https://www.lifo.gr/prosopa/synenteyjeis/dimitris-hristodoyloy-o-spoydaioteros-en-zoi-ellinas-mathimatikos-milaei-sti ). 11. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1993. 12. Βλ. τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Δημήτρης Χριστοδούλου στον γράφοντα και δημοσιεύθηκε υπό τον τίτλο, «Η γοητεία της επιστημονικής βαρύτητας», στο Quantum – Περιοδικό για τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά, 2 (2), Μάρτιος/Απρίλιος 1995, σ. 33-34. 13. Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Μαθηματικά: Θεωρητική ή πρακτική επιστήμη, εντέλει;, Ευρασία, Αθήνα, 2016, σ. 25-30. 14. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, ό.π. 15. Demetrios Christodoulou, “Nonlinear nature of gravitation and gravitational-wave experiments”, Phys. Rev. Lett. 67(12): 1486-1489 (1991). 16. Kip Thorne, “Gravitational-wave bursts with memory: The Christodoulou effect”, Physical Review D 45(2): 520-524 (1992). 17. Tην ελπίδα αυτή δημιουργεί η ακόλουθη εργασία που ανάρτησε η ομάδα του LIGO: Paul D. Lasky, Eric Thrane,Yuri Levin, Jonathan Blackman, and Yanbei Chen, “Detecting gravitational-wave memory with LIGO: implications of GW150914”, βλ. εδώ: http://arxiv.org/pdf/1605.01415v1.pdf. Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1993, τελευταία έκδοση: 2016, 526 σελ. 1972, École de Physique des Houches. Ο Δημήτρης Χριστοδούλου (δεξιά, βλέπουμε την πλάτη του) στη διάρκεια συζήτησης με τον Kip Thorne (βραβεύθηκε με Νόμπελ Φυσικής το 2017). Αριστερά είναι οι Yuval Ne’eman και Bryce DeWitt.

Το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου. … και οι αντιστάσεις στην αποδοχή των ανακαλύψεών του Πιθανολογούμενα ως τηλεσκόπια του Γαλιλαίου, στο μουσείο Γαλιλαίου της Φλωρεντίας Οι πρώτες μαρτυρίες για το τηλεσκόπιο είναι του 1608, όταν τρεις Ολλανδοί κατέθεσαν αίτηση για κατοχύρωση ενός οργάνου που έκανε διάφορα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται ότι βρίσκονται πολύ κοντά. Οι ολλανδικές αρχές αρνήθηκαν την κατοχύρωση της εφεύρεσης, μιας και ήταν πολύ απλό να αντιγραφεί: επρόκειτο για δυο φακούς, έναν κυρτό και έναν κοίλο, σε ένα σωληνάριο. Ο συνδυασμός των φακών και η ρύθμιση της μεταξύ τους απόστασης μεγέθυνε τα αντικείμενα τρεις με τέσσερις φορές. Το 1609 γνωρίζουμε πως τηλεσκόπια πωλούνταν στο Παρίσι και στη συνέχεια στην Ιταλία. Όταν ο Γαλιλαίος επισκέφτηκε τη Βενετία, ενημερώθηκε για την ύπαρξη του οργάνου με τις «μαγικές» ικανότητες από τον φίλο του Paolo Sarpi. Με την επιστροφή του στην Πάντοβα άρχισε να επινοεί τρόπους για να βελτιώσει τους φακούς ώστε να μπορεί να μεγεθύνει ακόμη περισσότερο τα αντικείμενα.(…)Ο Γαλιλαίος συνέχισε να βελτιώνει το τηλεσκόπιο. Παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή δεν είχαν διερευνηθεί συστηματικά οι νόμοι της οπτικής, ο Γαλιλαίος, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα επιδέξιος στον χειρισμό οργάνων και γνώριζε τεχνικούς που ήξεραν να κατασκευάζουν όργανα από γυαλί, κατάλαβε πως η δυνατότητα για μεγέθυνση ενός τέτοιου απλού συστήματος εξαρτάται από τον λόγο των εστιακών αποστάσεων των δυο φακών και, άρα, χρειαζόταν έναν σχετικά πιο αδύναμο κυρτό φακό και έναν σχετικά πιο ισχυρό κοίλο φακό. Όταν κατάφερε να κατασκευάσει ένα τηλεσκόπιο που μεγέθυνε τα αντικείμενα περίπου 20 φορές, έστρεψε το όργανο αυτό – κατασκοπευτικό γυαλί με την ορολογία της εποχής, που θα ονομαστεί τηλεσκόπιο το 1611 από τον ελληνικής καταγωγής ποιητή και θεολόγο Giovanni Demisiani – προς τον ουρανό. Από τον Νοέμβριο του 1609 άρχισε να παρατηρεί συστηματικά τα ουράνια σώματα και να καταγράφει τις εκπληκτικές ανακαλύψεις του. Τίποτε πια δεν θα ήταν το ίδιο με πριν για τους αστρονόμους, τους φιλοσόφους και τους θεολόγους. (…) Όλες οι ανακαλύψεις μαζί – η ανώμαλη επιφάνεια της Σελήνης, οι δορυφόροι του Δία, τα αμέτρητα άστρα που αποτελούσαν τον Γαλαξία, οι φάσεις της Αφροδίτης, οι κηλίδες του Ήλιου και το ιδιόμορφο σχήμα του Κρόνου – κλόνισαν αναπότρεπτα την πίστη του Γαλιλαίου στο πτολεμαϊκό σύστημα. Η – πλήρης – υιοθέτηση του κοπερνίκειου συστήματος ήταν πια θέμα χρόνου. Αντιστάσεις στην αποδοχή των ανακαλύψεων Ενώ πολλοί είχαν εντυπωσιαστεί από αυτές τις ανακαλύψεις, αρχίζει και ένα κύμα αντιδράσεων και αμφισβητήσεων ως προς το εάν όντως υπάρχουν όσα ο Γαλιλαίος υποστήριζε ότι είχε δει.(…)Την εποχή εκείνη, η αμφισβήτιση ακόμη και αυτών καθαυτών των παρατηρήσεων μέσω τηλεσκοπίου δεν ήταν αδικαιολόγητη. Επί πολλούς αιώνες οι λόγιοι ερμήνευαν τον κόσμο με βάση τις παρατηρήσεις που έκαναν με γυμνό μάτι. Όταν άρχισε να χρησιμοποιείται το τηλεσκόπιο, έβλεπαν και πράγματα που ήταν δημιουργήματα των φακών (όπως ήταν τα χρώματα στην περιφέρεια των φακών ή στο περίγραμμα των αντικειμένων που παρατηρούσαν, ή τα αντεστραμμένα είδωλα τα οποία δεν ήταν σε θέση να τα ερμηνεύσουν). Οι παρατηρήσεις του Γαλιλαίου με το τηλεσκόπιο αμφισβητήθηκαν έντονα όχι μόνον λόγω των διαστρεβλώσεων που δημιουργούσαν οι ίδιοι οι φακοί, αλλά εξαιτίας της κυρίαρχης επιστημολογίας, με βάση την οποία η ερμηνεία της φύσης βασιζόταν στην παρατήρησή της, χωρίς την παρεμβολή άλλων μέσων πλην μόνον του ίδιου του ματιού. Μάλιστα ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους και καθηγητής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβας, ο Cesare Cremonini (1550-1631), καίτοι συνάδελφος αλλά και φίλος του Γαλιλαίου, αρνήθηκε να κοιτάξει μέσα από το τηλεσκόπιο, επιμένοντας ότι ο Αριστοτέλης είχε αποδείξει ότι η Σελήνη είναι μια τέλεια σφαίρα.Ο δεύτερος λόγος για την αντίσταση που υπήρχε ως προς την αποδοχή των εν λόγω ανακαλύψεων ήταν κοινωνικός. Την εποχή εκείνη οι φιλόσοφοι είχαν την αποκλειστική δικαιοδοσία ως προς τα κοσμολογικά ζητήματα. Η αριστοτελική-πτολεμαϊκή κοσμολογία βρισκόταν σε αρμονία με τις Γραφές, και δεν ήταν στις αρμοδιότητες των αστρονόμων και των μαθηματικών ούτε να εμπλέκονται σε θέματα κοσμολογίας αλλά ούτε να επιχειρούν επανερμηνείες των Γραφών. Οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί, χρησιμοποιώντας και βελτιώνοντας τις μαθηματικές τεχνικές της Μεγίστης, ήταν επικεντρωμένοι στους υπολογισμούς που συνέβαλλαν στην κατασκευή ωροσκοπίων, στην πρόβλεψη εκλείψεων, στον υπολογισμό των εορτών, των ισημεριών κτλ. Έτσι, λοιπόν, οι μαθηματικοί και οι αστρονόμοι ήταν «υπεύθυνοι» για τους υπολογισμούς και για το «σώζειν τα φαινόμενα» σε περιπτώσεις όπου υπήρχαν παρατηρήσεις νέων φαινομένων ή για να κάνουν ακριβέστερες μετρήσεις φαινομένων που ήταν ήδη γνωστά. Οι φιλόσοφοι ήταν «υπεύθυνοι» για την εργασία της πραγματικότητας που μας περιβάλλει ή άλλων θεμάτων, όπως εκείνα της ηθικής και της μεταφυσικής. Οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί διεκδικούσαν ένα μερίδιο δικαιοδοσίας για θέματα κοσμολογίας από τους φιλοσόφους, και αυτό δημιουργούσε εντάσεις ανάμεσα στις δύο ομάδες λογίων, δεδομένου πως οι διαμάχες για θέματα δικαιοδοσία είναι ουσιαστικά διαμάχες και για τον κοινωνικό ρόλο της κάθε ομάδας και την ταυτότητα των μελών τους. Ας θυμηθούμε πως ανάλογη θέση είχε εκφράσει και ο Κοπέρνικος στην αφιέρωσή του στον Πάπα.Ο τρίτος λόγος για τις αμφιβολίες που υπήρχαν ως προς την αποδοχή των υπό συζήτηση ανακαλύψεων ήταν επειδή καμία από αυτές δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει με απόλυτο τρόπο το κοπερνίκειο σύστημα. Υπονόμευαν, βέβαια την αριστοτελική-πτολεμαϊκή κοσμολογία, αλλά αυτή είχε ήδη υποστεί σοβαρά πλήγματα: Ο Brahe είχε αποδείξει ότι οι υπολογισμοί των τροχιών των κομητών οδηγούσαν στην «κατάρριψη» των κρυστάλλινων σφαιρών, και η παρατήρηση νέων αστεριών αμφισβητούσε τον αναλλοίωτο χαρακτήρα των ουρανών. Βέβαια ο Γαλιλαίος είχε αποφύγει να υπερασπιστεί το κοπερνίκειο σύστημα στο σύγγραμμά του, αλλά ήταν σαφές ότι η αποδοχή όλων των ανακαλύψεών του θα οδηγούσε αν όχι στη βαθμιαία εγκατάλειψη της αριστοτελικής κοσμολογίας, σίγουρα στην έντονη αμφισβήτισή της και στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών που ενδεχομένως να οδηγούσαν στην υιοθέτηση του κοπερνίκειου συστήματος.Παρ’ όλα αυτά, το πτολεμαϊκό σύστημα φάνηκε να είναι εξαιρετικά ανθεκτικό: η εγκυρότητα και χρησιμότητά του που επιβεβαιώνονταν για σχεδόν 15 αιώνες. είχε καταφέρει να δώσει «εξηγήσεις» για φαινόμενα που, εκ πρώτης όψεως, δεν ήταν ερμηνεύσιμα. μπορούσε να ενσωματώσει πολλές μαθηματικές επινοήσεις ώστε να βελτιώνονται οι συμφωνίες των παρατηρήσεων με τα αποτελέσματα των υπολογισμών, χωρίς να αμφισφητηθεί η κοσμολογία πάνω στην οποία στηριζόταν. Πολλοί αστρονόμοι – αν όχι η πλειονότητά τους – είχαν τεράστια ευχέρεια στον χειρισμό των παραδοσιακών τεχνικών, και το πτολεμαϊκό πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούσαν δεν δημιουργούσε καμία ένταση με τις εκκλησιαστικές αρχές.Υπήρχε, λοιπόν, μεγάλη διστακτικότητα στο να ταυτιστούν με την αναδυόμενη φυσική φιλοσοφία και να αποδεχθούν ασμένως τις νέες ανακαλύψεις. Το κοπερνίκειο σύστημα, ενώ ποιοτικά εξασφάλιζε απλούστερες ερμηνείες, δεν μπορούσε να επιβεβαιωθεί με έναν σαφή τρόπο – και σίγουρα δεν μπορουσε, με βάση μόνον τα παρατηρησιακά δεδομένα και κυρίως λόγω της μη παρατήρησης της παράλλαξης, να προτιμηθεί έναντι ακόμα και του συστήματος του Brahe. Οι καινοτομίες του κοπερνίκειου συστήματος δεν ήταν ικανές να πείσουν τους αστρονόμους να εγκαταλείψουν μια ολόκληρη παράδοση όπως εκείνη του «σώζουν τα φαινόμενα», που έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα και με την οποία ήταν εξοικειωμένοι οι αστρονόμοι και οι μαθηματικοί. Ωστόσο, ενισχυόταν η αίσθηση ότι η αριστοτελική κοσμολογία (και άρα η πτολεμαική αστρονομία) αντιμετώπιζε για πρώτη φορά τόσο σοβαρά προβλήματα για τα οποία δεν μπορούσε να προσφέρει απαντήσεις.Τέλος, ένας επιπλέον λόγος για τη διακριτικότητα να υιοθετηθούν με ενθουσιασμό οι ανακαλύψεις του Γαλιλαίου ήταν το γεγονός πως η όποια υπόνοια ότι εγκαταλείπεται το γεωκεντρικό σύστημα δημιουργούσε προβλήματα με ερμηνείες της Βίβλου.Η έλλειψη γνώσεων ως προς τη λειτουργία των τηλεσκοπίων, δηλαδή η έλλειψη γνώσεων οπτικής, η επιστημολογία που βασιζόταν στον ρόλο των εμπειρικών μετρήσεων χωρίς τη μεσολάβηση οργάνων, η κυριαρχία της κουλτούρας του «σώζειν τα φαινόμενα», οι διαφορετικές δικαιοδοσίες των φιλοσόφων και των αστρονόμων ως προς τη δομή του κόσμου, ο «αφύσικος» χαρακτήρας του κοπερνίκειου συστήματος και οι δυσκολίες να εναρμονιστούν οι ανακαλύψεις αυτές με ερμηνείες των Γραφών δημιούργησαν μια ετρόκλητη συμμαχία θεολόγων, φιλοσόφων, αστρονόμων και μαθηματικών που αντιτάχθηκαν στην αποδοχή των ανακαλύψεων του Γαλιλαίου και, κυρίως, σε όσα υπονούσε η αποδοχή τους.(…)» απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Γαβρόγλου, «Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΓΑΛΙΛΑΙΟΥ, Επιστημονικές, θεολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της» , Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. https://physicsgg.me/2025/05/14/η-δίκη-του-γαλιλαίου/

Προσεγγίζοντας τον αριθμό π. Το γράμμα π συμβολίζει τον λόγο του μήκους της περιφερειας ενός οποιουδήποτε κύκλου προς την διάμετρό του. Η τιμή του είναι: 3,14159265358979323846264338… (μπορείτε να βρείτε τα πρώτα 100.000 δεκάδικά ψηφία ΕΔΩ) http://www.geom.uiuc.edu/~huberty/math5337/groupe/digits.html .Γιατί θυμηθήκαμε τον αριθμό π μέσα στον καύσωνα του καλοκαιριού;Διότι η σημερινή ημέρα, 22η Ιουλίου ή 22/7 καθιερώθηκε ως ημέρα προσέγγισης του αριθμού π! Η εν λόγω ημερομηνία παραπέμπει στην προσέγγιση που ανακάλυψε για πρώτη φορά ο Αρχιμήδης: 22/7=3.1428571≈π.Κυκλοφορούν πάμπολλες προσεγγίσεις του αριθμού π. Για παράδειγμα, οι πιο χοντροκομμένες, π≈3 και π≈√10≈3.162277, αλλά και πολύ καλύτερες, όπως το κλάσμα 355/113≈3.1415929 και η σχέση του Ramanujan Η τελευταία που είδα ήταν στο πρώην twitter (νυν Χ): ο αριθμός π ως λύση της εξίσωσης . Η θετική της λύση είναι η x≈3,14163…≈π.Σημερα, μπορεί κανείς ψάχνοντας στο διαδίκτυο ή ρωτώντας την Τεχνητή Νοημοσύνη να βρει πολύ εύκολα και γρήγορα, σχεδόν τα πάντα όσον αφορά τις προσεγγίσεις και τις εκφράσεις του αριθμού π. Όμως, στο παρελθόν – πολύ πριν το διαδίκτυο – όλα αυτά τα μάθαινες με το σταγονόμετρο. Ευτυχώς, κυκλοφορούσαν κάποια σπάνια βιβλία, όπως για παράδειγμα το εξαιρετικό βιβλίο της σχολικής Γεωμετρίας που είχε γραφτεί από τον Σπύρο Κανέλλο το 1975, για τις Δ΄- Ε΄-ΣΤ΄ τάξεις, του τότε εξατάξιου Γυμνασίου Θετικής Κατεύθυνσης. Εκεί μπορούσε κανείς να βρει ιδιότητες, προσεγγίσεις και διάφορες σχέσεις του αριθμού π, μαζί με μερικές χιλιάδες ψηφία του.Η ενότητα για τον αριθμό π στο βιβλίο του Κανέλλου περιείχε τον ορισμό του αριθμού π, ως το θεώρημα του Ιπποκράτους του Χίου: Ο λόγος του μήκους της περιφερείας προς την διάμετρον είναι ο αυτός εις όλους τους κύκλους. Ο σταθερός ούτος λόγος καλείται «αριθμός π» . Μεταξύ πολλών άλλων, αναφερόταν και η προσεγγιστική τιμή του Αρχιμήδη π≈22/7, αλλά και η π≈√2+√3≈3,14156, «η οποία επιτρέπει την κατά προσέγγισιν γεωμετρικήν κατασκευήν του αναπτύγματος μιας περιφερείας» . Και στο τέλος της ενότητας παρέθετε 4000 ψηφία του π, που αρκούσαν για να περιπλανηθεί κάποιος, ψάχνοντας να βρει τα μυστικά του σύμπαντος ή κάποιο μήνυμα σαν αυτό που βρήκε ο μαθηματικός Νικόλαος Χατζιδάκις: «Αεί (3) ο (1) Θεός (4) ο (1) μέγας (5) γεωμετρεί (9) το (2) κύκλου (6) μήκος (5) ίνα (3) ορίση (5) διαμέτρω (8) παρήγαγεν (9) αριθμόν (7) απέραντον (9) και (3) όν (2) φεύ! (3) ουδέποτε (8) όλον (4) θνητοί (6) θα (2) εύρωσι (6)» Το βιβλίο της Γεωμετρίας του Κανέλλου (και πολλά άλλα βιβλία μαθηματικών και φυσικής) μπορείτε να τα κατεβάσετε δωρεάν από τον εξαιρετικό ιστότοπο: «για τους ρομαντικούς της γεωμετρίας» . https://parmenides52.blogspot.com/2022/07/blog-post.html

Η «Αλωπεκή» ανακαλύπτει άστρο-συνοδό του υπεργίγαντα Μπεντλεγκέζ. Ο Μπετελγκέζ (Betelgeuse, στα ελληνικά Βετελγόζης) είναι ένας ερυθρός υπεργίγαντας στον αστερισμό του Ωρίωνα, γοητεύει και προβληματίζει τους αστρονόμους με την ανεξήγητη μεταβαλλόμενη φωτεινότητά του. Όμως πριν από μερικές ημέρες ανακοινώθηκε ένα εντυπωσιακό εύρημα: Ο Μπετελγκέζ διαθέτει ένα άστρο-συνοδό! Η ανακάλυψη έγινε από μια ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Steve Howell, με την χρήση του οργάνου «Alopeke» του Διεθνούς Αστεροσκοπείου Gemini στην Χαβάη (Αλωπεκή στα χαβανέζικα σημαίνει Αλεπού ).Το άστρο-συνοδός κινείται σε μια απίστευτα κοντινή τροχιά γύρω από τον Μπετελγκέζ. Αυτό το εύρημα απαντά στο μακροχρόνιο μυστήριο της μεταβαλλόμενης φωτεινότητας του άστρου και παρέχει πληροφορίες για τους φυσικούς μηχανισμούς πίσω από άλλους μεταβλητούς ερυθρούς υπεργίγαντες.Η ανάλυση του φωτός του συνοδού αστέρα επέτρεψε στον Howell και την ομάδα του να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά του συνοδού αστέρα. Διαπίστωσαν ότι είναι έξι μεγέθη αμυδρότερος από τον Μπετελγκέζ στην περιοχή των μηκών κύματος του ορατού φωτός, έχει εκτιμώμενη μάζα περίπου 1,5 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου και φαίνεται να είναι ένα άστρο τύπου Α ή Β της προ-κύριας ακολουθίας – ένα θερμό, νεαρό, μπλε-λευκό άστρο που δεν έχει ακόμη αρχίσει την καύση υδρογόνου στον πυρήνα του.Ο συνοδός αστέρας βρίσκεται σε σχετικά κοντινή απόσταση από την επιφάνεια του Μπετελγκέζ – περίπου τέσσερις φορές την απόσταση μεταξύ Γης και Ήλιου. Είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύεται ένας κοντινός συνοδός σε τροχιά γύρω από ένα άστρο υπεργίγαντα. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο συνοδός αστέρας περιφέρεται μέσα στην εξωτερική εκτεταμένη ατμόσφαιρα του Μπετελγκέζ, αποδεικνύοντας τις απίστευτες ικανότητες διακριτικής ικανότητας αστρονομικού οργάνου «Αλωπεκή».Επισημαίνεται ότι προς το παρόν η ακρίβεια της ανίχνευσης είναι μικρή, ~1,5 σίγμα, και γιαυτό απαιτούνται περαιτέρω έρευνες. Για να γίνει αποδεκτή μια πειραματική ανακάλυψη απαιτούνται τουλάχιστον 5 σίγμα (ακρίβεια 5 σίγμα σημαίνει ότι υπάρχει πιθανότητα 1 στα 3,5 εκατομμύρια, η ανακάλυψη να είναι μια στατιστική διακύμανση των μετρήσεων). πηγές: 1. Gemini North Discovers Long-Predicted Stellar Companion of Betelgeuse – https:// noirlab.edu/public/news/no irlab2523/ 2. The Probable Direct-Imaging Detection of the Stellar Companion to Betelgeuse-https:// arxiv.org/abs/2507.15749