Δροσος Γεωργιος

Ο φυσικός Joseph Plateau Ο Joseph Antoine Ferdinand Plateau (1801–1883) γεννήθηκε στις Βρυξέλλες πριν από 218 χρόνια, σαν σήμερα. Ο πατέρας του ήταν ζωγράφος εξειδικευμένος στην ζωγραφική λουλουδιών. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Λιέγης φυσική και μαθηματικά και το 1827 δίδαξε μαθηματικά στο σχολείο «Atheneum» στις Βρυξέλλες. Το 1829 ο Plateau ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή με επιβλέποντα τον Adolphe Quetelet. Η διατριβή του ήταν μόνο 27 σελίδες, αλλά περιείχαν ένα μεγάλο αριθμό θεμελιωδών συμπερασμάτων, όπως τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνάς του σχετικά με την επίδραση των χρωμάτων στον αμφιβληστροειδή, την παρατήρηση της παραμόρφωσης κινούμενων εικόνων και την ανακατασκευή παραμορφωμένων εικόνων μέσα από αντίθετα περιστρεφόμενους δίσκους. Βασισμένος στα συμπεράσματα της διατριβής του, το 1832 ο Plateau κατασκεύασε μια πρώτη στροβοσκοπική συσκευή, το «φαινακιστοσκόπιο», που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση της κινούμενης εικόνας. Αποτελούνταν από δυο περιστρεφόμενους δίσκους γύρω από έναν άξονα – ο ένας με σχισμές και ο άλλος με εικόνες – έτσι ώστε με την αντίθετη περιστροφή και τον κατάλληλο συγχρονισμό να εναλλάσσονται οι εικόνες που φαίνονταν μέσα από τις σχισμές. Έτσι, δημιουργείται η ψευδαίσθηση της κίνησης που τελικά μας οδήγησε στην εφεύρεση του κινηματογράφου. Το 1835 ο Plateau έγινε καθηγητής φυσικής στο πανεπιστήμιο της Γάνδης. Πειραματιζόμενος με τις φωτεινές αναλαμπές στον αμφιβληστροειδή, παρατήρησε τον ήλιο για 25 δευτερόλεπτα και όταν αργότερα έχασε την όρασή του το απέδωσε σ’ αυτό το πείραμα. Ο Plateau συνέχισε να είναι παραγωγικός επιστημονικά ακόμα και μετά την τύφλωσή του. Υπήρξε ένας από τους πιο γνωστούς Βέλγους επιστήμονες του 19ου αιώνα με αντικείμενο την όραση και κυρίως την επίδραση του φωτός και του χρώματος στον ανθρώπινο αμφιβληστροειδή. Το σημερινό λογότυπο της Google είναι αφιερωμένο στον Joseph Plateau και το φαινακιστοσκόπιό του, με αφορμή την συμπλήρωση 218 ετών από την γέννησή του, στις 14 Οκτωβρίου 1801: https://physicsgg.me/2019/10/14/%ce%bf-%cf%86%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-joseph-plateau/

Τα πρώτα βήματα της φυσικής κοσμολογίας και ο James Peebles (νόμπελ φυσικής 2019) Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 συνέβη μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στην σύγχρονη κοσμολογία. Η ιστορία ξεκινά το 1964, πάνω σε έναν λόφο στο New Jersey, όπου το εργαστήριο Bell διέθετε μια ασυνήθιστη ραδιοφωνική κεραία. Η κεραία είχε στηθεί για την επικοινωνία μέσω ενός δορυφόρου, αλλά οι προδιαγραφές της – ανακλαστήρας 6 μέτρων με εξαιρετικά χαμηλούς θορύβους – την μετέτρεψαν σε επιστημονικό όργανο της ραδιοαστρονομίας. Οι φυσικοί Arno Penzias και Robert W. Wilson, άρχισαν να χρησιμοποιούν αυτήν κεραία, για να μετρήσουν την ένταση των ραδιοκυμάτων που εκπέμπονται από τον Γαλαξία μας. Όμως αυτό που προέκυψε από τις μετρήσεις τους ήταν ένας μικροκυματικός θόρυβος που αντιστοιχούσε στην «ισοδύναμη θερμοκρασία» των από 2,5 Κ έως 4,5 Κ (Όταν ένας ραδιοαστρονόμος λέει «ο παρατηρούμενος ραδιοφωνικός θόρυβος με την τάδε ισοδύναμη θερμοκρασία», εννοεί απλά και μόνο ότι αυτή είναι η θερμοκρασία του αδιαφανούς κουτιού, μέσα στο οποίο θα έπρεπε να τοποθετηθεί η κεραία, για να δημιουργήσει την ένταση του παρατηρούμενου ραδιοφωνικού θορύβου). Αυτή η θερμοκρασία ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι αναμενόταν και οι Penzias-Wilson προβληματίστηκαν αρκετά πριν δημοσιεύσουν το αποτέλεσμά τους. Και βέβαια δεν είχαν συνειδητοποιήσει πως έκαναν μια μεγαλειώδη ανακάλυψη ισοδύναμη με την ανακάλυψη ότι το σύμπαν διαστέλλεται. Η σημασία του μυστηρίου του μικροκυματικού θρύβου άρχισε γρήγορα να αποσαφηνίζεται μέσω των δραστηριοτήτων της «αφανούς επιστημονικής κοινότητας» των αστροφυσικών. Ο Penzias έτυχε να τηλεφωνήσει σ’ έναν συνάδελφό του ραδιοαστρονόμο, τον Bernard Burke του ΜΙΤ, για θέματα άσχετα με το πρόβλημα του μικροκυματικού θορύβου. Ο Burke μόλις τότε είχε ακούσει από έναν άλλο συνάδελφό του, τον Ken Turner, του Ινστιτούτου Carnegie, για μια ομιλία που ο ίδιος είχε ακούσει με την σειρά του στο Johns Hopkins. H διάλεξη αυτή είχε δοθεί από έναν νεαρό θεωρητικό του Princeton, τον P. J. E. Peebles. Σ’ αυτή την ομιλία ο Peebles υποστήριζε ότι θα έπρεπε να υπάρχει ένας διάχυτος ραδιοφωνικός θόρυβος που «περίσσεψε» από το αρχέγονο σύμπαν, μια ισοδύναμη θερμοκρασία, σήμερα περίπου 10 Κ. Ο Burke γνώριζε ήδη ότι ο Penzias μετρούσε θερμοκρασίες ραδιοφωνικού θορύβου με την κεραία των εργαστηρίων Bell. Ενώ λοιπόν μιλούσαν στο τηλέφωνο, βρήκε την ευκαιρία να τον ρωτήσει πως πήγαιναν οι μετρήσεις του. Ο Penzias του είπε ότι πήγαιναν θαυμάσια, αλλά υπήρχε κάτι το ανεξήγητο στα αποτελέσματα αυτά. Ο Burke έβαλε την ιδέα στον Penzias να σκεφτεί μήπως οι φυσικοί του Princeton μπορούσαν να έχουν κάποιες ενδιαφέρουσες απόψεις πάνω στο τι ήταν αυτό που δεχόταν η κεραία του. Ο όρος «ακτινοβολία» είναι βέβαια γενικός και περιλαμβάνει όλο το φάσμα των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων – όχι μόνο τα ραδιοφωνικά κύματα και τα μικροκύματα, αλλά και την υπέρυθρη ακτινοβολία, την ορατή ακτινοβολία, την υπεριώδη, τις ακτίνες Χ και την πολύ μικρού μήκους κύματος ακτινοβολία, την γνωστή ως ακτινοβολία γάμμα. Ο Peebles παρατήρησε ότι, εάν δεν είχε υπάρξει ισχυρή παρουσία ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια των λίγων πρώτων λεπτών της δημιουργίας του σύμπαντος, οι πυρηνικές αντιδράσεις θα είχαν προχωρήσει τόσο γρήγορα, ώστε ένα μεγάλο ποσοστό του υπάρχοντος υδρογόνου θα είχε «μαγειρευτεί», σχηματίζοντας βαρύτερα στοιχεία, γεγονός που θα βρισκόταν σε πλήρη αντίφαση με τη σημερινή πραγματικότητα, όπου τα τρία τέταρτα του Σύμπαντος αποτελούνται από υδρογόνο. Αυτό το γρήγορο πυρηνικό «μαγείρεμα» θα μπορούσε ν’ αποτραπεί, μόνο αν το σύμπαν ήταν γεμάτο από ακτινοβολία που να έχει μια τεράστια ισοδύναμη θερμοκρασία σε πολύ μικρά μήκη κύματος, τα οποία θα μπορούσαν να διασπάσουν τους πυρήνες με την ίδια ταχύτητα, με την οποία αυτοί θα μπορούσαν να σχηματιστούν. Μια τέτοια ακτινοβολία θα «επιβίωνε» της διαστολής του σύμπαντος που επακολούθησε. Η ισοδύναμή της όμως θερμοκρασία θα εξακολουθούσε να μειώνεται, καθώς το σύμπαν θα διαστελλόταν, αντιστρόφως ανάλογα προς το μέγεθός του. Αυτό σημαίνει ότι το παρόν σύμπαν θα έπρεπε επίσης να είναι γεμάτο με ακτινοβολία. Αλλά με μια ισοδύναμη θερμοκρασία πάρα πολύ χαμηλότερη από εκείνην των πρώτων λίγων λεπτών της ζωής του σύμπαντος. Ο Peebles υπολόγισε ότι, για να είχε διατηρήσει η ακτινοβολία την παραγωγή του ηλίου και των βαρύτερων στοιχείων κατά την διάρκεια των πρώτων λεπτών μέσα στα γνωστά όρια, θα έπρεπε να ήταν τόσο ισχυρή, ώστε η θερμοκρασία σήμερα να είναι τουλάχιστον 10 Κ. Ο αριθμός αυτός προέκυπτε από κάποια υπερεκτίμηση των δεδομένων και αργότερα αντικαταστάθηκε με λεπτομερέστερους και ακριβέστερους υπολογισμού από τον Peebles και άλλους ερευνητές. Το δημοσίευμα του Peebles, που είχε προηγηθεί, δεν τυπώθηκε ποτέ στην αρχική του μορφή. Το αποτέλεσμα παρά ταύτα ήταν ουσιαστικά σωστό. Η εργασία του Peebles αποτελεί την λογική κατάληξη μιας σειράς παρόμοιων κοσμολογικών υποθέσεων που ξεκινούν από το τέλος της δεκαετίας του 1940 με τον George Gamow, Ralph Alpher και Robert Herman και φτάνουν στα 1964 με τους Ya. B. Zeldovich στη Ρωσία και τους Fred Hoyle και R. J. Tayler στην Αγγλία. O υπολογισμός του Peebles το 1965 είχε σαν αφετηρία τις ιδέες ενός τελειόφοιτου πειραματικού φυσικού στο Princeton, του Robert H. Dicke. Κάποια στιγμή το 1964, ο Dicke άρχισε να διερωτάται μήπως τελικά ήταν ανύπαρκτη κάποια ανιχνεύσιμη ακτινοβολία, που να περίσσεψε από κάποια θερμή και πυκνή πρώιμη φάση της από κάποια θερμή και πυκνή πρώιμη φάση της κοσμικής ακτινοβολίας του σύμπαντος. Οι υποθέσεις του Dicke βασίστηκαν σε μια θεωρία που αντιμετωπίζει το σύμπαν σαν ένα «ταλαντευόμενο» σύστημα. Ο Dicke δεν μπορούσε προφανώς να κάνει καμιά συγκεκριμένη πρόβλεψη για την θερμοκρασία αυτής της ακτινοβολίας, εντόπισε όμως το καίριο σημείο, προς το οποίο άξιζε κανείς να στρέψει την προσοχή του. Πρότεινε στους P. G. Roll και D. T. Wilkinson να στήσουν έναν δέκτη για μια μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου και αυτοί άρχισαν να τοποθετούν μια μικρή, χαμηλού θορύβου κεραία στην οροφή του εργαστηρίου φυσικής Palmer στο Princeton. Πριν ο Dicke, ο Roll και ο Wilkinson μπορέσουν να συμπληρώσουν τις μετρήσεις τους, ο Dicke δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από τον Penzias. Και τον Μάιο του 1965, αποφάσισαν να δημοσιεύσουν δυο εργασίες στο περιοδικό Astrophysical Journal Letters, στα οποία ο Penzias και ο Wilson θα ανακοίνωναν τις παρατηρήσεις τους και οι Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson θα εξέθεταν τις κοσμολογικές τους ερμηνείες. Οι Penzias και Wilson, πολύ επιφυλακτικοί ακόμη, έδωσαν στο δημοσίευμά τους τον συγκρατημένο τίτλο «Μέτρηση της θερμοκρασιακής υπέρβασης της κεραίας στους 4080 Mc/s» (η συχνότητα στην οποία η κεραία είχε συντονιστεί, ήταν 4080 Mc/s ή 4080 εκατομμύρια κύκλοι ανά δευτερόλεπτο, που αντιστοιχεί σε μήκος κύματος 7,35 εκατοστόμετρα), και ανακοίνωσαν απλώς ότι «οι μετρήσεις της ενεργού θερμοκρασίας μεγίστου θορύβου … έδωσαν μια τιμή γύρω στους 3,5 Κ πάνω από αυτή που αναμενόταν». Απέφυγαν με τον τρόπο οποιαδήποτε μνεία στην κοσμολογία, σημειώνοντας μόνο ότι «μια πιθανή εξήγηση για την υπέρβαση που παρατηρήθηκε στη θερμοκρασία θορύβου, είναι αυτή που δόθηκε από τους Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson, στην δημοσίευση που αναφερθήκαμε προηγουμένως». Οι Arnold Penzias και Robert Wilson, για την ανακάλυψή τους, την ανίχνευση της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1978. O James Peebles που βραβεύθηκε με το φετινό Νόμπελ Φυσικής συμπεριλαμβανόταν στην ομάδα που προέβλεπαν θεωρητικά την ύπαρξη της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου. Βέβαια, οι Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson δεν ήταν οι πρώτοι που μίλησαν για την ύπαρξη της ακτινοβολίας αυτής. Είχαν προηγηθεί οι George Gamow το 1948 και οι Alpher και Herman την ίδια χρονιά που προέβλεπαν μια θερμοκρασία 5 Κ στο σημερινό σύμπαν. Όμως η εργασία των Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson με τίτλο “Cosmic black body radiation”, που δημοσιεύθηκε πάνω από την εργασία των Penzias – Wilson, προχωρούσε ένα βήμα πιο πέρα συνδέοντας την θερμοκρασία και την πυκνότητα του σύμπαντος με την ποσότητα του ηλίου (4Ηe)που παράχθηκε στα πρώτα λεπτά της ύπαρξης του σύμπαντος. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η πυκνότητα της ύλης όταν η θερμοκρασία πέφτει αρκετά ώστε να μην διασπάται το δευτέριο (2Η) που παράγεται και να σταματάει ο σχηματισμός των πυρήνων ηλίου. Όσο πιο πυκνό σύμπαν, τόσο περισσότερο ήλιο. Αυτές οι ιδέες αναπτύχθηκαν λεπτομερώς από τον Peebles στις εργασίες του που δημοσιεύθηκαν το 1966, στο Physical Review Letters και στο Astrophysical Journal. Εκεί υπολόγισε την περιεκτικότητα του αρχέγονου ηλίου με σχετικά καλή ακρίβεια και εκτίμησε την σημερινή θερμοκρασία του σύμπαντος στους 3 Κ. Η προσέγγιση του Peebles σχετικά με την αρχέγονη πυρηνοσύνθεση είναι αρκετά διαφορετική σε σχέση με τις παλαιότερες εργασίες, όπου θεωρούσαν πως είναι δυνατή η παραγωγή των βαρύτερων πυρήνων στις πρώτες στιγμές της Μεγάλης Έκρηξης. Επιπλέον, τον Μάρτιο του 1965, πριν την δημοσίευση των Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson, ο Peebles είχε στείλει για δημοσίευση την εργασία του «The black-body radiation content of the Universe and the formation of galaxies», (το θέμα ομιλίας που έδωσε στο Johns Hopkins και έμαθε γι αυτή από τρίτους ο Penzias), στην οποία αναφέρεται ξεκάθαρα στην ακτινοβολία υποβάθρου – η περίληψη ξεκινάει ως εξής: « Ένας κρίσιμος παράγοντας στον σχηματισμό των γαλαξιών είναι η παρουσία μιας ακτινοβολίας μέλανος σώματος στο σύμπαν». Αυτή η εργασία, μαζί με την συνεισφορά του Ρώσου κοσμολόγου Yakov Zeldovich [survey of modern cosmology, Adv. Astron. Astrophys. 3, 241 (1965)], μπορούν να θεωρηθούν ως η αφετηρία της φυσικής κοσμολογίας, όπου οι νόμοι της φυσικής που συνέλαβε το ανθρώπινο μυαλό, εφαρμόζονται για να εξηγήσουν την εξέλιξη του σύμπαντος. Είναι η στιγμή που η κοσμολογία αρχίζει να γίνεται επιστήμη ακριβείας και ένα εργαλείο αναζήτησης νέας φυσικής. Στην φωτογραφία τo άρθρο των Penzias – Wilson στο Astrophysical Journal. Ακριβώς πάνω απ’ αυτό οι Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson δημοσίευαν το δικό τους άρθρο στο οποίο «προέβλεπαν» την θερμοκρασία μικροκυματικής ακτινοβολίας στα πλάισια της θεωρίας της μεγάλης έκρηξης (χωρίς καμία αναφορά στον Gamow!) https://physicsgg.me/2019/10/12/%cf%84%ce%b1-%cf%80%cf%81%cf%8e%cf%84%ce%b1-%ce%b2%ce%ae%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%86%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%ae%cf%82-%ce%ba%ce%bf%cf%83%ce%bc%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%af/

Αγγελος Τσιάρας: «Θα θέλαμε δύο εκατ. έτη για να πάμε στον K2-18b! Η ανακάλυψη για πρώτη φορά υδρατμών στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη με σχετικά ευνοϊκές για υποστήριξη ζωής θερμοκρασιακές συνθήκες προκάλεσε εύλογα μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς η αναζήτηση για το εάν υπάρχει ή μπορεί να υπάρξει ζωή «εκεί έξω» τροφοδοτεί όχι μόνο τη φαντασία (επιστημονική ή όχι) αλλά και την επιστημονική έρευνα. Μεγάλη εντύπωση προκαλεί, επίσης, το γεγονός πως επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, που προχώρησε στη δημοσίευση στο έγκυρο περιοδικό Nature Astronomy είναι ένας 28χρονος Ελληνας, ο Άγγελος Τσιάρας, ερευνητής του τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (UCL). Η σημασία της συγκεκριμένης ανακάλυψης είναι μεγάλη, καθώς από τους 4.000 εξωπλανήτες (δηλαδή πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος) που γνωρίζουμε ο Κ2-18b είναι εκείνος που έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να διαθέτει συνθήκες που να μπορούν να συγκριθούν με αυτές της Γης. «Από τους εξωπλανήτες που έχουμε παρατηρήσει είναι λίγοι εκείνοι με εύρος θερμοκρασιών κατάλληλο για τον άνθρωπο. Η ύπαρξη ωκεανών στην επιφάνεια θα μπορούσε να τους κάνει πιθανά κατοικήσιμους. Το σημαντικό με τον Κ2-18b είναι πως ανακαλύψαμε υδρατμούς, δηλαδή νερό σε αέρια μορφή, στην ατμόσφαιρά του, αυξάνοντας την πιθανότητα να υπάρχει νερό στον πλανήτη. Επίσης, ο Κ2-18b δεν αποτελείται μόνο από αέρια (όπως ο Δίας ή ο Κρόνος), είναι γεώδης. Ταυτόχρονα, οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε αυτόν κινούνται σε ένα εύρος σχετικά κατάλληλο για την υποστήριξη ζωής», λέει στην «Κ» ο δρ Αγγελος Τσιάρας. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνητές θεωρούν υπερβολική κάθε εκτίμηση που προσομοιάζει τον K2-18b με τη Γη. Οχι μόνο γιατί έχει διπλάσιο μέγεθος και οκταπλάσια μάζα, αλλά γιατί οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από τις δικές μας. Θα μπορούσαμε, όμως, να τον επισκεφθούμε; «Ας μη σκεφτόμαστε με αυτό τον τρόπο. Αν και καλύτερα να μην λέμε “αδύνατο”, ένα τέτοιο ταξίδι τείνει στα όρια του αδύνατου. Ο Κ2-18b απέχει από τη Γη περίπου 110 έτη φωτός, δηλαδή για να γίνει πιο κατανοητό, το διαστημόπλοιο “Βόγιατζερ” θα ήθελε 2 εκατομμύρια χρόνια για να φτάσει!», απαντά ο δρ Τσιάρας. Ο ερευνητής του UCL θεωρεί πως «αν και είναι μικρή η πιθανότητα για φιλοξενία ζωής στον K2-18b, δεν μπορεί να αποκλειστεί γενικά η ύπαρξη τέτοιου πλανήτη. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε πόσο σπάνια είναι η Γη! Να καταλάβουμε το πλήθος των διαδικασιών και των γεγονότων που τη μετέτρεψαν στον φιλόξενο γαλάζιο πλανήτη που ζούμε. Να την προστατεύσουμε. Το εάν είναι μοναδική, όμως, δεν το γνωρίζουμε». Για τον Ελληνα ερευνητή η αστρονομική έρευνα βοηθάει να καταλάβουμε από τι είναι φτιαγμένο το σύμπαν. Ειδικά για τους πλανήτες, για τους οποίους η γνώση μας υστερεί σε σχέση με τα αστέρια, συμβάλλει στο να καταλάβουμε το πώς εξελίχθηκαν. Παράπλευρη ωφέλεια είναι η σοβαρή ώθηση στην ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η ανάλυση των δεδομένων Ο Αγγελος Τσιάρας και η ομάδα του εργάστηκαν την προηγούμενη διετία πάνω σε δεδομένα που προέρχονταν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και ήταν διαθέσιμα σε όλους. «Το πιο δύσκολο ήταν η ανάλυση αυτών των δεδομένων, με χρήση θεωρητικών μοντέλων, αυτό κάναμε εμείς». Ο δρ Τσιάρας τονίζει τη σημασία των ανοικτών δεδομένων στην επιστημονική έρευνα. «Και η δική μας δουλειά είναι ανοικτή σε όλους και δημόσια. Δεν κρατάμε τίποτα για τον εαυτό μας, πέρα από την ικανοποίηση πως κάναμε την ανακάλυψη. Ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει, η επιστήμη έχει συνέχεια. Εξάλλου χρηματοδοτούμαστε από δημόσια κονδύλια, τα αποτελέσματα ανήκουν σε όλους», τονίζει στην «Κ». Τον ρωτάμε πώς ένας 28χρονος, που αποφοίτησε το 2014 από το Φυσικό Τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τέλειωσε το διδακτορικό του στο UCL μόλις το 2017, βρέθηκε αμέσως και για δύο χρόνια επικεφαλής σε μια τέτοια μεγάλη έρευνα. «Το περιβάλλον στο τμήμα μας είναι πολύ καλό. Δεν ένιωσα καμία διάκριση λόγω ηλικίας. Εδώ αποδίδουν στον καθένα αυτό που προσέφερε. Βεβαίως, κι εγώ δεν θα έφτανα σε αυτά τα αποτελέσματα εάν δεν στηριζόμουν στην επιστημονική γνώση που προϋπήρχε και στα σχόλια των συνεργατών μου», απαντά ο δρ Τσιάρας. Το μέλλον αναμένεται ακόμα πιο συναρπαστικό, καθώς η ομάδα του έχει αναλάβει ιδιαίτερο ρόλο στην οργάνωση του ευρωπαϊκού προγράμματος Ariel, με το οποίο ένα διαστημικό τηλεσκόπιο θα βρεθεί το 2028 πολύ πιο μακριά από τη Γη (σε σχέση με το Hubble) και θα επιχειρήσει να μελετήσει την ατμόσφαιρα 1.000 και πλέον εξωπλανητών, για πέντε τουλάχιστον έτη. Η ερευνητική ομάδα του UCL έχει ξεκινήσει ήδη τη δουλειά για το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα της ESA. Ο Αγγελος Τσιάρας δέχθηκε με ικανοποίηση πολλά τηλεφωνήματα από το Φυσικό Θεσσαλονίκης, με το οποίο εξάλλου διατηρεί σχέσεις. «Πηγαίνω μία φορά τον χρόνο στο εργαστήριο αστρονομίας για να βοηθήσω τα πιο νέα παιδιά στις αστρονομικές παρατηρήσεις και στην κατανόησή τους. Σκέφτομαι να πυκνώσω την παρουσία μου. Εξάλλου και για εμένα έτσι ξεκίνησαν όλα. Από φοιτητής ανέβαινα στον Χολομώντα της Χαλκιδικής, όπου διαθέτει η σχολή μικρά τηλεσκόπια. Εκεί αναπτύχθηκε η ερευνητική μου περιέργεια για το τι απλώνεται μπροστά μας», μας λέει. Oταν «ένα παιδί μετράει τα άστρα», από τα μικρά τηλεσκόπια στον Χολομώντα μέχρι τους τεράστιους αλγόριθμους ανάλυσης των δεδομένων του (ήδη «παλιού») Hubble και το επόμενο βήμα του Ariel, η επιστημονική έρευνα ρίχνει φως στα μυστήρια του κόσμου και μπορεί να απελευθερώνει τον νου και (γιατί όχι) τη φαντασία. https://physicsgg.me/2019/09/17/%ce%b1%ce%b3%ce%b3%ce%b5%ce%bb%ce%bf%cf%82-%cf%84%cf%83%ce%b9%ce%ac%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b8%ce%b1-%ce%b8%ce%ad%ce%bb%ce%b1%ce%bc%ce%b5-%ce%b4%cf%8d%ce%bf-%ce%b5%ce%ba%ce%b1%cf%84-%ce%ad%cf%84/

Νερό σε «κατοικήσιμο» εξωπλανήτη ανακάλυψαν επιστήμονες - επικεφαλής της έρευνας Ελληνας αστρονόμος. Την ύπαρξη υδρατμών στην ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη, ο οποίος βρίσκεται στη δυνητικά φιλόξενη για ζωή ζώνη του άστρου του, του ψυχρού ερυθρού νάνου Κ2-18, σε απόσταση 110 ετών φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Λέοντα, ανακάλυψαν για πρώτη φορά επιστήμονες με επικεφαλής έναν Έλληνα αστρονόμο στη Βρετανία, τον δρα Άγγελο Τσιάρα. Είναι η πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο που εντοπίστηκε νερό σε αέρια μορφή στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη με θερμοκρασία παρόμοια με της Γης. Ο εξωπλανήτης βρίσκεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης του άστρου του, δηλαδή στην περιοχή όπου το νερό μπορεί να υπάρξει σε υγρή μορφή. Το νερό είτε βρίσκεται σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του, είτε μόνο στην ατμόσφαιρα του, κάτι που προς το παρόν είναι αδύνατο να προσδιοριστεί. Πρόκειται για τον εξωπλανήτη K2-18b, ο οποίος είχε αρχικά ανακαλυφθεί από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Κέπλερ» το 2015. Είναι πιθανότατα μια βραχώδης υπερ-Γη, που έχει μάζα οκταπλάσια της Γης και διπλάσιο μέγεθος. Θεωρείται πλέον ο μοναδικός πλανήτης γύρω από ένα άστρο έξω από το ηλιακό μας σύστημα, ο οποίος διαθέτει τόσο νερό (πιθανώς σε υγρή μορφή), όσο και θερμοκρασία που θα μπορούσε να υποστηρίξει ζωή. Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι εξωπλανήτες με ατμόσφαιρα που βρέθηκαν, ήσαν αέριοι γίγαντες, αλλά δεν φαίνεται ότι αυτή είναι η περίπτωση του K2-18b. Ο κ. Τσιάρας δήλωσε στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι από τους περίπου 4.000 εξωπλανήτες που έχουν επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα, «ο K2-18b βρίσκεται δύο βήματα μπροστά, όσον αφορά την πιθανότητα να φιλοξενήσει ζωή». Λόγω πάντως του υψηλού επιπέδου δραστηριότητας στο άστρο του, είναι πιθανό ότι ο εξωπλανήτης είναι πιο εχθρικός από τη Γη, καθώς εκτίθεται μάλλον σε περισσότερη αστρική (ηλιακή) ακτινοβολία. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον 28χρονο Άγγελο Τσιάρα, ερευνητή του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας «Nature Astronomy», μελέτησαν τον συγκεκριμένο εξωπλανήτη χρησιμοποιώντας φασματοσκοπικά δεδομένα του 2016 και 2017 από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και αναπτύσσοντας ειδικούς αλγόριθμους ανάλυσης του αστρικού φωτός (που είναι πια διαθέσιμοι σε όλους), προκειμένου να αναλύσουν το φως του άστρου, που φιλτράρεται μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη K2-18b, προτού φθάσει στη Γη. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν μόρια νερού σε αέρια μορφή, υποδεικνύοντας επιπλέον την παρουσία υδρογόνου και ηλίου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες μοριακές ενώσεις, συμπεριλαμβανομένου του αζώτου και του μεθανίου, αλλά δεν είναι ανιχνεύσιμες με τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την ακριβή εκτίμηση του ποσοστού του νερού, καθώς επίσης και της νεφοκάλυψης στον πλανήτη. Μολονότι δεν είναι δυνατό να γίνει ακριβής εκτίμηση για τη σύνθεση της ατμόσφαιρας του, οι ερευνητές που εξέτασαν διάφορα σενάρια, δεν αποκλείουν αυτή να περιέχει νερό σε ποσοστό έως 50%. «Η ανακάλυψη νερού σε έναν πιθανά κατοικήσιμο κόσμο πέρα από τη Γη, μού δημιουργεί πρωτόγνωρα συναισθήματα. Ο K2-18b σίγουρα δεν είναι μια δεύτερη Γη, καθώς έχει αρκετά μεγαλύτερη μάζα και πολύ διαφορετική ατμοσφαιρική σύνθεση. Ωστόσο, ερχόμαστε πλέον λίγο πιο κοντά σε απαντήσεις που αφορούν το θεμελιώδες ερώτημα: Είναι η Γη μοναδική στο σύμπαν;» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Έλληνας ερευνητής (φωτογραφία). «Η μελέτη αυτή συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση των κατοικήσιμων κόσμων πέρα από το ηλιακό μας σύστημα και σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην έρευνα των εξωπλανητών, μια εποχή σημαντική, ώστε να κατανοήσουμε ποιά θέση κατέχει η Γη, το μοναδικό μας σπίτι, στην απεραντοσύνη του σύμπαντος», πρόσθεσε. Σε κάθε περίπτωση εκτιμά ότι ο K2-18b αποτελεί θαυμάσιο στόχο για νέες παρατηρήσεις, που θα φέρουν στο φως περισσότερα στοιχεία για τη σύνθεση και το κλίμα του. Ο Άγγ. Τσιάρας αποφοίτησε το 2014 από το Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πήρε το διδακτορικό του στην αστρονομία από το UCL το 2017, ειδικευόμενος στις ατμόσφαιρες εξωπλανητών. Το 2016 είχε συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή επιστημονική ομάδα που ανακοίνωσε την πρώτη ανίχνευση αερίων (υδρογόνου και ηλίου) στην ατμόσφαιρα μιας υπερ-Γης, του εξωτικού εξωπλανήτη 55 Cancri e. Τότε όμως δεν είχαν βρεθεί ενδείξεις υδρατμών. Το 2017 είχε συμμετάσχει στη δημοσίευση από Ευρωπαίους ερευνητές του πρώτου μεγάλου καταλόγου εξωπλανητικών ατμοσφαιρών, μετά τη μελέτη 30 εξωπλανητών με τη βοήθεια του Hubble. Μεταξύ άλλων, είχε βρεθεί παρουσία υδρατμών στις ατμόσφαιρες όλων των λεγόμενων αέριων «καυτών Διών». Οι ερυθροί νάνοι είναι μικρότεροι από τον Ήλιο μας και τα πιο κοινά άστρα στο γαλαξία μας. Οι πλανήτες στην κατηγορία της υπερ-Γης (με μάζα δηλαδή μεταξύ της Γης και του Ποσειδώνα) είναι επίσης οι πιο κοινοί πλανήτες στο γαλαξία μας. Το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA αναμένεται ότι θα βρει εκατοντάδες ακόμη τέτοιους πλανήτες τα επόμενα χρόνια. Τα επόμενης γενιάς διαστημικά τηλεσκόπια, όπως το αμερικανικό James Webb και το ευρωπαϊκό Ariel, θα είναι ικανά να μελετήσουν με περισσότερες λεπτομέρειες τις ατμόσφαιρες των εξωπλανητών. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί περισσότεροι από 4.000 εξωπλανήτες, αλλά στην πραγματικότητα οι επιστήμονες έχουν μάθει ελάχιστα πράγματα για τη φύση και τη σύσταση τους. Η νέα έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και το Συμβούλιο Επιστημών και Τεχνολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου. https://www.kathimerini.gr/1042142/article/epikairothta/episthmh/nero-se-katoikhsimo-e3wplanhth-anakalyyan-episthmones---epikefalhs-ths-ereynas-ellhnas-astronomos

Η ονομασία του άστρου ΗΑΤ-Ρ-42 Αν βαρεθήκατε να προτείνετε ονόματα για μωρά, έχετε τώρα την ευκαιρία για κάτι πιο «εξωτικό»: να επιλέξετε το όνομα ενός εξωπλανήτη και ενός άστρου που η χώρα σας έχει «υιοθετήσει». Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) ξεκίνησε μια διεθνή εκστρατεία, η οποία δίνει το δικαίωμα σε πολλές χώρες να δώσουν όνομα σε ένα επιλεγμένο εξωπλανήτη και στο μητρικό άστρο του. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που συμμετέχει στην «υιοθεσία» και στα «βαφτίσια». Με αφορμή τον εορτασμό των 100 ετών από την ίδρυση της το 1919 (η Ελλάδα ήταν ένα από τα πέντε πρώτα ιδρυτικά μέλη της), η IAU -η οποία έχει ως μέλη της περισσότερους από 13.500 επαγγελματίες αστρονόμους σε πάνω από 100 χώρες- οργάνωσε την πρωτοβουλία «NameExoWorlds» (Ονομάστε τους Εξω-Κόσμους). Σχεδόν 100 χώρες -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- έχουν ήδη αποφασίσει να οργανώσουν μια εθνική καμπάνια που θα δώσει στο κοινό την ευκαιρία να ψηφίσει. Απώτερος στόχος της IAU είναι να ανοίξουν οι ορίζοντες των ανθρώπων για τη θέση μας στο σύμπαν και για την πιθανότητα άλλων πολιτισμών σε άλλους πλανήτες. Οι αστρονόμοι -24 χρόνια μετά την ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη- έχουν πλέον ανακαλύψει περίπου 4.000 εξωπλανήτες και πλανητικά συστήματα γύρω από κοντινά και πιο μακρινά άστρα. Μερικοί πλανήτες είναι μικροί και βραχώδεις σαν τη Γη, ενώ άλλοι είναι αέριοι γίγαντες σαν το Δία. Οι επιστήμονες εκτιμούν πλέον ότι τα περισσότερα άστρα στο σύμπαν έχουν πλανήτες γύρω τους. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας…αστρονομικός αριθμός πλανητών, κάτι που καθιστά πιθανή την ύπαρξη εξωγήινης ζωής (ίσως και νοήμονος). Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση είναι ο αρμόδιος διεθνής φορέας για την επίσημη ονοματοδοσία των ουρανίων σωμάτων. Η πρώτη καμπάνια NameExoWorlds, που είχε πραγματοποιηθεί το 2015, είχε «βαφτίσει» 31 εξωπλανήτες σε 19 πλανητικά συστήματα. Τώρα, για δεύτερη φορά, η Ένωση προσφέρει σε κάθε ενδιαφερόμενη χώρα την ευκαιρία να ονομάσει το «δικό της» πλανητικό σύστημα, που θα αποτελείται από ένα άστρο και ένα συνοδό εξωπλανήτη. Η αρμόδια επιτροπή της IAU μοίρασε ένα σύστημα άστρου-εξωπλανήτη σε κάθε ενδιαφερόμενη χώρα, φροντίζοντας το άστρο κάθε χώρας να είναι ορατό από τη συγκεκριμένη χώρα και επαρκώς φωτεινό για να μπορεί να παρατηρηθεί με μικρά τηλεσκόπια. Έχουν επιλεχθεί για ονοματοδοσία επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτες, οι περισσότεροι των οποίων ανακαλύφθηκαν από επίγεια τηλεσκόπια έως το 2012, ώστε να έχουν μεσολαβήσει αρκετά χρόνια για τη μελέτη τους. Είναι πιθανό ότι πολλά από αυτά τα πλανητικά συστήματα έχουν και άλλους εξωπλανήτες, που θα ανακαλυφθούν στο μέλλον. Σε κάθε χώρα έχει δημιουργηθεί μια εθνική επιτροπή για να αναλάβει τη διαδικασία της ονοματοδοσίας σε εθνικό επίπεδο, φροντίζοντας για τη συμμετοχή του κοινού. Η ψηφοφορία θα λάβει χώρα μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου και η επισημοποίηση κάθε ονόματος που θα επιλεγεί από κάθε χώρα, καθώς και ο τελικός κατάλογος με τα νέα ονόματα των εξωπλανητών και των άστρων τους, θα γνωστοποιηθεί από την IAU φέτος το Δεκέμβριο. Τα επιλεχθέντα ονόματα θα χρησιμοποιούνται πλέον παράλληλα με τα υφιστάμενα επιστημονικά. Στην Ελλάδα έχουν «κληρωθεί» το άστρο ΗΑΤ-Ρ-42, ένας κίτρινος νάνος αστέρας της Κύριας Ακολουθίας, φασματικού τύπου G (όπως και ο Ήλιος), ο οποίος είναι ορατός από το ημισφαίριο μας στον αστερισμό της Ύδρας, σε απόσταση 1.458 ετών φωτός από τη Γη (ένα έτος φωτός ισούται με 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα περίπου), καθώς και ο εξωπλανήτης του ΗΑΤ-Ρ-42b, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 2012. Πρόκειται για ένα αέριο γίγαντα πλανήτη με μάζα παρόμοια του Δία, ο οποίος χρειάζεται 4,64 μέρες (η διάρκεια του έτους του) για να κάνει μια κυκλική πλήρη περιφορά γύρω από το μητρικό άστρο του, από το οποίο απέχει 0,057 αστρονομικές μονάδες. Πρόεδρος της δεκαμελούς εθνικής επιτροπής της πρωτοβουλίας Name ExoWorlds στην Ελλάδα είναι ο ομότιμος καθηγητής αστροφυσικής Κανάρης Τσίγκανος του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος έχει διατελέσει διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (2011-16) και είναι σήμερα υπεύθυνος επικοινωνίας της IAU στην Ελλάδα για τα 100 χρόνια από την ίδρυσή της. Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «η ευκαιρία να ‘υιοθετήσουμε’ και να ‘βαφτίσουμε’ στην Ελλάδα ένα νέο πλανητικό σύστημα, είναι ιδιαίτερα σημαντική, επειδή ο Ελληνικός πολιτισμός, η Ελληνική γλώσσα και η Ελληνική μυθολογία έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από την Διεθνή Επιστημονική Ένωση για την ονοματοδοσία των ουρανίων σωμάτων, όπως όλων των πλανητών και των μεγαλύτερων αστεροειδών του πλανητικού μας συστήματος». Ο κ.Τσίγκανος τόνισε ότι «υπολογίζοντας, με τις πλέον συντηρητικές προβλέψεις, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στον Γαλαξία μας πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον περί τα 50 δισεκατομμύρια πλανήτες. Έστω ότι στο ένα χιλιοστό εξ αυτών, δηλαδή σε 50 εκατομμύρια κόσμους, μπορεί να υπάρχουν συνθήκες παρόμοιες με αυτές της Γης. Επομένως, ακόμη και με τις πιο συντηρητικές προβλέψεις, στο Σύμπαν των περίπου 100 δισεκατομμυρίων γαλαξιών θα πρέπει να υπάρχουν πολλά δισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων παρόμοιοι της Γης πλανήτες. Κάποιοι θα φιλοξενούν περισσότερο αναπτυγμένους πολιτισμούς από εμάς και κάποιοι λιγότερο. Τυχόν επικοινωνία με ένα τέτοιο ανεπτυγμένο πολιτισμό θα είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη που θα έχει γίνει ποτέ εδώ στη Γη – ίσως με απρόβλεπτες συνέπειες..!» Η Ελληνική Επιτροπή προτρέπει να γίνουν προτάσεις με ονόματα από την πλούσια ελληνική ιστορία, τον ελληνικό πολιτισμό και την μυθολογία μας. Από τα ονόματα που θα προταθούν, θα επιλεγεί με ψηφοφορία το τελικό, το οποίο και θα σταλεί στην IAU για να αποτελέσει την επίσημη ονομασία του νέου αυτού πλανητικού συστήματος από την Ελλάδα. Ο διαγωνισμός στην Ελλάδα θα είναι ανοικτός από σήμερα και μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου για όλους μέσω της ιστοσελίδας: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeHfnzzrJ2TBMH6iq6gsO1-pwsv5_JAkUcWsK-hihuqqjCiFw/viewform https://physicsgg.me/2019/06/07/%ce%b7-%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ac%cf%83%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%85-%ce%b7%ce%b1%cf%84-%cf%81-42/

Εντοπισμός 18 πλανητών- «εξαδέλφων» της Γης σε παλιά δεδομένα, μέσω νέας μεθόδου. Επιστήμονες στο Max Planck Institute for Solar System Research (MPS), το Georg August University of Göttingen και στο Αστεροσκοπείο Sonneberg ανακάλυψαν 18 πλανήτες μεγέθους αντίστοιχου αυτού της Γης πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Πρόκειται για κόσμους που προηγούμενες έρευνες είχαν παραβλέψει, και μεταξύ τους είναι ένας από τους μικρότερους που έχουν βρεθεί ως τώρα και ένας που θα μπορούσε να έχει συνθήκες φιλικές στην ύπαρξη ζωής. Οι επιστήμονες ανέλυσαν εκ νέου ένα μέρος των δεδομένων του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler με μια νέα και πιο ευαίσθητη μέθοδο που ανέπτυξαν. Η ομάδα εκτιμά πως η μέθοδος αυτή έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει στον εντοπισμό 100 επιπλέον εξωπλανητών από τα δεδομένα της αποστολής Kepler. Τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας δημοσιεύτηκαν στο Astronomy & Astrophysics. Πάνω από 4.000 πλανήτες σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα έχουν βρεθεί ως τώρα, και από αυτούς το 96% είναι σημαντικά μεγαλύτεροι από τη Γη- οι περισσότεροι είναι περισσότερο συγκρίσιμοι με τον Ποσειδώνα ή τον Δία. Ωστόσο, οι μικρότεροι κόσμοι είναι πιο ενδιαφέροντες στο πλαίσιο της αναζήτησης «εξαδέλφων» της Γης, πιθανώς κατοικήσιμων. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι 18 νέοι πλανήτες, με τον μικρότερο εξ αυτών να έχει μόλις το 69% του μεγέθους της Γης. Μέχρι τώρα δεν χείχαν εντοπιστεί στα δεδομένα του Kepler επειδή οι κοινοί αλγόριθμοι αναζήτησης δεν ήταν επαρκώς ευαίσθητοι. Στο πλαίσιο της αναζήτησης μακρινών πλανητών, οι επιστήμονες συχνά χρησιμοποιούν τη μέθοδο transit (διέλευσης), ψάχνοντας για άστρα που σημειώνουν περιοδικές πτώσεις φωτεινότητας. Εάν ένα άστρο τύχει να έχει έναν πλανήτη που βρίσκεται σε επίπεδο ευθυγραμμισμένο με τη γραμμή που χαρακτηρίζει την οπτική επαφή με τη Γη, τότε αυτός «κόβει» μέρος της φωτεινότητας του άστρου καθώς περνά από μπροστά του. «Οι κανονικοί αλγόριθμοι αναζήτησης προσπαθούν να εντοπίζουν ξαφνικές πτώσεις φωτεινότητας» εξηγεί ο Ρενέ Χέλερ του MPS, first author της έρευνας. «Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ένας ηλιακός δίσκος εμφανίζεται ελαφρώς σκοτεινότερος στα άκρα από ό,τι στο κέντρο. Όταν ένας πλανήτης περνά μπροστά από ένα άστρο, αρχικά μπλοκάρει λιγότερο φως από ό,τι όταν βρίσκεται στα μέσα της διέλευσης. Το μέγιστο θάμπωμα του άστρου λαμβάνει χώρα στο κέντρο της διέλευσης, αμέσως πριν το άστρο αρχίσει να γίνεται σταδιακά φωτεινότερο ξανά». Οι μεγάλοι πλανήτες τείνουν να παράγουν βαθύτερες και πιο ξεκάθαρες διακυμάνσεις φωτεινότητας από τα άστρα τους- ωστόσο οι μικρότεροι είναι πιο δύσκολοι, για ευνόητους λόγους. Η ομάδα του Χέλερ, ωστόσο, έδειξε πως η ακρίβεια και ευαισθησία της μεθόδου transit μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά, εάν ληφθεί υπόψιν στον αλγόριθμο αναζήτησης μια ρεαλιστικότερη καμπυλότητα φωτός. «Ο νέος μας αλγόριθμος βοηθά να διαμορφώνουμε μια πιο ρεαλιστική εικόνα του πληθυσμού εξωπλανητών στο διάστημα» λέει ο Μάικλ Χίπκε του Αστεροσκοπείου Sonneberg. «Η μέθοδος αυτή συνιστά σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, ειδικά στην αναζήτηση πλανητών σαν τη Γη». Οι περισσότεροι από τους νέους πλανήτες περιστρέφονται γύρω από το άστρο τους σε σχετικά μικρές αποστάσεις- και ως εκ τούτου θεωρείται πως οι επιφάνειές τους έχουν θερμοκρασίες άνω των 100 βαθμών Κελσίου, σε κάποιους άνω των 1.000. Μόνο ένας αποτελεί εξαίρεση, καθώς βρίσκεται στην αποκαλούμενη κατοικήσιμη ζώνη, που θεωρείται πως επιτρέπει την παρουσία νερού σε υγρή μορφή. https://www.naftemporiki.gr/story/1479214/entopismos-18-planiton-eksadelfon-tis-gis-se-palia-dedomena-meso-neas-methodou

Μια νέα ανακάλυψη μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα επεξήγηση του πως οι πλανήτες σχηματίζονται. Τα κενά στα μεγέθη των εξωπλανητών που ανακαλύφθηκαν από τον Transit Expelanet Survey Satellite (TESS) ζητούν νέες εξηγήσεις. Ο γαλαξίας φιλοξενεί πολλούς μικρούς πλανήτες, μερικοί περίπου το μέγεθος της Γης και άλλοι δύο έως τέσσερις φορές μεγαλύτεροι. Ωστόσο, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι οι πλανήτες μεταξύ ενάμισι και δυο από το μέγεθος του πλανήτη μας είναι σπάνιοι. Το χάσμα ονομάζεται "χάσμα Fulton" μετά τον κύριο συντάκτη του εγγράφου που το ανακάλυψε αναλύοντας τα ευρήματα του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Κέπλερ που μελέτησε εξωπλανήτες για σχεδόν δέκα χρόνια πριν από την ανάληψη της TESS. Η TESS δεν έχει βρει ακόμα αρκετούς πλανήτες για να επιβεβαιώσει ή να αρνηθεί το χάσμα Fulton, αλλά η τάση συνεχίζεται και οι αστρονόμοι δεν αναμένουν να χάσουν το χάσμα. Ο Diana Dragomir, ένας αστρονόμος από το MIT που συνεργάζεται με δεδομένα που συνέλεξε η TESS, δημοσίευσε ένα χαρτί στο Astrophysical Journal Letters. Βρήκαν ένα σύστημα αστεριών σπίτι σε δύο πλανήτες εκατέρωθεν του χάσματος. Ο ένας είναι ένας "μίνι-Ποσειδώνας" που μετρά περίπου 2,6 φορές την ακτίνα της Γης και ο άλλος είναι ένας μικρός πλανήτης περίπου 90% τόσο μεγάλος όσο η Γη. Αυτός ο μικρός πλανήτης είναι ο πρώτος που έρχεται κοντά στο μέγεθος της Γης, το οποίο διαπίστωσε το TESS. Ο κ. Dragomir εξήγησε ότι αυτό το κενό στο μέγεθος θα μπορούσε να ρίξει φως σε πιθανούς κανόνες όταν πρόκειται για τον τρόπο σχηματισμού των πλανητών και τι συμβαίνει σε αυτούς νωρίς. Οι ειδικοί εξετάζουν την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη, καθώς η ατμόσφαιρα μπορεί να αποτελέσει ένα μεγάλο μέρος της ακτίνας ενός πλανήτη. Για παράδειγμα, ο Δραγκόμιρ είπε ότι είναι πιθανό ότι υπάρχει μια αντίστροφη κατάσταση Goldilocks όπου οι μεσαίου μεγέθους βραχώδεις πλανήτες με ατμόσφαιρες δεν μπορούν να διαρκέσουν. Είπε: "είτε θα είστε αρκετά μεγάλοι για να διατηρήσετε την ατμόσφαιρά σας, είτε αν είστε ενδιάμεσα σε μέγεθος, τότε πιθανότατα δεν είναι αρκετά μεγάλο, και πρόκειται να χάσετε όλα πολύ γρήγορα. Είναι σαν ένα ρυμουλκό του πολέμου. είναι πραγματικά δύσκολο να μείνεις στη μέση. "Ωστόσο, οι ειδικοί έχουν δύο γενικότερες θεωρίες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτό το κενό. Εκτός από την απώλεια ατμόσφαιρας, η Sara Seager, αστρονόμος του MIT και αναπληρωτής διευθυντής επιστήμης για την αποστολή TESS, αποκάλυψε ότι το χάσμα θα μπορούσε να οφείλεται στην πλανητική γένεση ως αποτέλεσμα της θέσης ή της σύνθεσης του αερίου και της σκόνης που απομένουν μετά τη γέννηση ενός άστρου. Η διαδικασία ψύξης ενός πλανήτη θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξάτμιση της ατμόσφαιράς του, η οποία ονομάζεται "πυρηνική απώλεια μάζας". Οι επιστήμονες συνειδητοποιούν ότι οι μικρότεροι κόσμοι φαίνεται να βρίσκονται σε τροχιά κοντά στα αστέρια τους, ενώ οι πιο μαζικοί πλανήτες είναι πιο απομακρυσμένοι. Η κ. Seager εξήγησε ότι η εγγύτητα με τα αστέρια τους μπορεί να είναι ένας λόγος που είναι μικρός. Υπάρχει μια πιθανότητα να ξεκινήσουν μεγάλες, αλλά να χάσουν την ατμόσφαιρά τους και, συνεπώς, τη μάζα τους, στην υπερβολική θερμότητα και την υπεριώδη ακτινοβολία των αστέρων τους. Στην πραγματικότητα, οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί στον Άρη, ακόμα και ο πλανήτης μας συνεχίζει να να χάσει μέρος του κελύφους του υδρογόνου, σύμφωνα με τον Sara Seager. Ο Δραγκόμιρ είπε ότι "η εξαγωγή σταθερών συμπερασμάτων σχετικά με τα είδη των πλανητών που δεν σχηματίζονται σε αυτό το σημείο είναι σαν να ψάχνετε στο 1% του άχυρου και να λέτε: χωρίς βελόνα ». Έτσι, με την ομάδα της περιμένουν τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις του TESS για τους πλανήτες που τροχίζουν τα αστέρια τους σε απέραντες αποστάσεις. https://asgardia.space/en/news/Discovery-May-Lead-To-a-New-Explanation-of-How-Planets-Form

Ανακαλύφθηκε και τρίτος εξωπλανήτης γύρω από το Κέπλερ-47. Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα τρίτο εξωπλανήτη στο διπλό αστρικό σύστημα Κέπλερ-47, που βρίσκεται σε απόσταση 3.340 ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου. Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται ένα σύστημα όπου τρεις πλανήτες βρίσκονται σε τροχιά ταυτόχρονα γύρω από δύο ήλιους. Ο νέος εξωπλανήτης Kepler-47d είναι μεγαλύτερος από τους άλλους δύο, που είχαν ήδη ανακαλυφθεί, έχοντας μέγεθος μεταξύ του Ποσειδώνα και του Κρόνου. Οι αστρονόμοι δήλωσαν έκπληκτοι που έως τώρα τους είχε διαφύγει η ύπαρξη του μεγαλύτερου από τους τρεις εξωπλανήτες. Η μέση θερμοκρασία του Kepler-47d εκτιμάται σε περίπου δέκα βαθμούς Κελσίου. Ο Kepler-47c έχει 32 βαθμούς, ενώ ο πιο εσωτερικός και μικρότερος από τους τρεις είναι πιο καυτός με μέση θερμοκρασία 169 βαθμών. Οι τρεις εξωπλανήτες -ο εσωτερικός, ο μεσαίος (αυτός που μόλις ανακαλύφθηκε) και ο εξωτερικός- έχουν αντίστοιχα τριπλάσιο, επταπλάσιο και πενταπλάσιο μέγεθος σε σχέση με τη Γη, ενώ χρειάζονται 49, 87 και 303 μέρες αντίστοιχα για να κάνουν πλήρεις περιστροφές γύρω από τους ήλιους τους (αυτή είναι και η διάρκεια του έτους κάθε πλανήτη). Τα άστρα τα ίδια χρειάζονται μόνο 7,5 μέρες για να κάνουν το ένα μια πλήρη περιφορά γύρω από το άλλο. Το ένα άστρο είναι σε μέγεθος σαν τον Ήλιο μας, ενώ το άλλο αρκετά μικρότερο (με μόνο το ένα τρίτο της ηλιακής μάζας). Όλο το σύστημα των δύο άστρων και των τριών πλανητών τους είναι αρκετά «σφιχτοδεμένο» και θα χωρούσε μέσα στην τροχιά της Γης από τον Ήλιο. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τζερόμ Όροστζ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας "Astronomical Journal". http://www.kathimerini.gr/1019869/article/epikairothta/episthmh/anakalyf8hke-kai-tritos-e3wplanhths-gyrw-apo-to-kepler-47

Διαστημικό τηλεσκόπιο ανακάλυψε δύο ακόμα εξωπλανήτες. Το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS (Transiting Exoplanets Survey Satellite) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το οποίο είχε εκτοξευθεί πριν ένα περίπου χρόνο, ανακάλυψε δύο ακόμη εξωπλανήτες, από τους οποίους ο ένας έχει το μέγεθος περίπου της Γης, ενώ ο άλλος είναι πολύ μεγαλύτερος. Συγκεκριμένα, ο πλανήτης HD 21749b, ο οποίος ακτίνα περίπου 2,7 φορές μεγαλύτερη και μάζα 23 φορές μεγαλύτερη της Γης, κινείται γύρω από ένα άστρο κάπως μικρότερο από τον Ήλιο (έχει το 80% της μάζας του), που βρίσκεται σε απόσταση 53 ετών φωτός από τον πλανήτη μας. Ο εξωπλανήτης -η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώθηκε από το αμερικανικό Μαγγελανικό Τηλεσκόπιο στη Χιλή- χρειάζεται 36 μέρες για να ολοκληρώσει μια περιφορά γύρω από το άστρο του (η διάρκεια του έτους του). Εκτιμάται ότι έχει πυκνή ατμόσφαιρα, αλλά δεν είναι βραχώδης. Ο δεύτερος εξωπλανήτης HD 21749c είναι πολύ μικρότερος, παρόμοιος με τη Γη. Είναι η πρώτη φορά που το TESS βρίσκει ένα πλανήτη με μέγεθος σαν της Γης. Ο εξωπλανήτης χρειάζεται μόνο οκτώ μέρες για να κάνει μια πλήρη περιφορά περί το άστρο του. Οι αστρονόμοι θα προσπαθήσουν να μάθουν περισσότερα για τη μάζα και τη σύνθεση αυτού του «γήινου» πλανήτη, κάτι όχι εύκολο λόγω του μικρού μεγέθους του. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Νταϊάνα Ντράγκομιρ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του πανεπιστημίου ΜΙΤ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal Letters». https://www.in.gr/2019/04/16/tech/diastimiko-tileskopio-anakalypse-eksoplaniti-sto-megethos-tis-gis-kai-enan-mikrotero/

Μη επιβεβαιωμένος πλανήτης πλησίον του κοντινότερου στη Γη εξωπλανήτη. Ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης, ο Proxima b, μπορεί να έχει και γείτονα. Ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Τορίνο και της Κρήτης ανακοίνωσαν σε επιστημονικό συνέδριο στις ΗΠΑ ότι ανίχνευσαν έναν υποψήφιο (προς το παρόν μη επιβεβαιωμένο) πλανήτη, τον Proxima c, ο οποίος φαίνεται να περιφέρεται γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου, τον μικρό αχνό ερυθρό νάνο σε απόσταση μόνο 4,2 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη. Ο Μάριο Νταμάσο του Πανεπιστημίου και του Αστεροσκοπείου του Τορίνο, ο Φάμπιο Ντελ Σόρντο, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, και οι συνεργάτες τους, που έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο συνέδριο Breakthrough Discuss του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια (δεν έχει υπάρξει ακόμη επιστημονική δημοσίευση), χρησιμοποίησαν το όργανο HARPS ενός τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Ο ήδη γνωστός εξωπλανήτης Εγγύτατος (Proxima) b, που ανακαλύφθηκε το 2016, έχει περίπου το μέγεθος της Γης και κινείται στη φιλόξενη για ζωή ζώνη πέριξ του άστρου του, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να διαθέτει υγρό νερό στην επιφάνειά του. Προς το παρόν, όμως, είναι άγνωστο κατά πόσον όντως ο πλανήτης αυτός διαθέτει συνθήκες κατάλληλες για την ανάπτυξη και επιβίωση κάποιων μορφών ζωής. Ο υποψήφιος γειτονικός εξωπλανήτης Εγγύτατος (Proxima) c φαίνεται να είναι ένας αφιλόξενος και πολύ κρύος κόσμος για τη ζωή. Έχει εκτιμώμενη μάζα τουλάχιστον εξαπλάσια εκείνης της Γης, είναι συνεπώς μια υπερ-Γη. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου μιάμισης αστρονομικής μονάδας από το άστρο του, τον Εγγύτατο του Κενταύρου (μια αστρονομική μονάδα είναι η μέση απόσταση Γης – Ήλιου), ενώ η μέση θερμοκρασία του υπολογίζεται σε μείον 234 βαθμούς Κελσίου, πολύ χαμηλή για να αναπτυχθεί ζωή. Ο εξωπλανήτης χρειάζεται περίπου 1.900 μέρες (η διάρκεια του έτους του) για να διαγράψει μια πλήρη περιφορά γύρω από το άστρο του. Οι Νταμάσο και Ντελ Σόρντο πάντως, σύμφωνα με το Scientific American και το Space.com, τόνισαν ότι μέχρι στιγμής πρόκειται μόνο για υποψήφιο εξωπλανήτη. Η επιβεβαίωσή του μπορεί να γίνει με το ίδιο ή άλλα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια. Αν όντως ο Proxima c υπάρχει, υπάρχει πιθανότητα να φωτογραφηθεί από τα μελλοντικά ισχυρότερα τηλεσκόπια. https://www.in.gr/2019/04/15/tech/mi-epivevaiomenos-planitis-plision-tou-kontinoterou-sti-gi-eksoplaniti/

Ένα ΑΙ βρίσκει Δύο Εξωπλανήτες που έχουν χάσει οι Αστρονόμοι. Από τη στιγμή που ξεκίνησε το 2009, το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler ψάχνει για μικρές αλλαγές στη φωτεινότητα των αστεριών που προκαλούνται από πλανήτες που κινούνται μπροστά τους. Μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν 4.000 εξωπλανήτες, οι μισοί από τους οποίους χρησιμοποίησαν το τηλεσκόπιο Kepler. Το Kepler εξαρτάται από τους τέσσερις τροχούς αντίδρασης του για να σταθεροποιήσει το διαστημικό σκάφος, επιτρέποντάς του να κατευθύνει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ωστόσο, το 2012, ένας τροχός αντίδρασης απέτυχε. Το 2013, ένας δεύτερος απέτυχε επίσης. Οι επιστήμονες συνέχισαν να συλλέγουν στοιχεία, γνωστά ως αποστολή K2, αλλά βρήκαν λιγότερα εξωπλανήτες από πριν, λόγω λιγότερης ακρίβειας και περισσότερου θορύβου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια ενδιαφέρουσα δυνατότητα - εάν μόνο ο θόρυβος μπορούσε να αφαιρεθεί, θα μπορούσαν να εντοπιστούν περισσότερες υποσημειώσεις εξωπλανήτων. Αυτό είναι ακριβώς το καθήκον της Anne Dattilo και των συναδέλφων της στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, δημιουργώντας ένα νευρικό δίκτυο βαθιάς εκμάθησης, AstroNet-K2. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το νευρικό δίκτυο επιταχύνει τη διαδικασία εξόρυξης των δεδομένων K2. Έχει ήδη εντοπίσει εξωπλανήτες που χάθηκαν από τους αστρονόμους. Το νευρικό δίκτυο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που κάνουν οι αστρονόμοι: πρώτα, εξάγει τις καμπύλες φωτός για κάθε αστέρι και στη συνέχεια εξετάζει πόσο κάθε καμπύλη αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Επειδή οι εξωπλανήτες είναι μικρές σε σύγκριση με το γονικό τους αστέρι, μια ελαφριά καμπύλη με διακύμανση άνω του 3% θεωρείται σύστημα δυαδικού αστεριού. Βεβαίως, η παρατηρούμενη διακύμανση πρέπει να είναι περιοδική ώστε να υποδεικνύει ενα εξωπλανήτη. Οι μοναδικές παραλλαγές αγνοούνται από το AstroNet-K2, εξαλείφοντας ένα μεγάλο ποσοστό ψευδών θετικών. "Το AstroNet-K2 έχει εξαιρετική επιτυχία στην ταξινόμηση των εξωπλανήτων και των ψευδών θετικών, με ακρίβεια 98% στο σετ δοκιμών μας", δήλωσε ο Dattilo. Αμέσως μετά που το AstroNet-K2 ήταν απασχολημένο με τα δεδομένα K2, διαπίστωσε δύο εξωπλανήτες. Και οι δύο εντοπίστηκαν από τον Kepler όταν ο Άρης πέρασε στο οπτικό του πεδίο, καλύπτοντας τις υπογραφές των εξωπλανήτων λόγω της φωτεινότητας του. Αλλά σε αντίθεση με τους αστρονόμους, το νευρωνικό δίκτυο κατάφερε να περάσει μέσα από τον θόρυβο για να εντοπίσει δύο υπογραφές: ένα από ένα "πλασμένο" πλανήτη υπερ-γήινου μεγέθους που περιστρέφεται γύρω από ένα ηλιακό αστέρι κάθε 12 ημέρες και ένα από ένα βραχώδες σούπερ γήινο περιστρέφοντας γύρω από ένα ηλιόλουστο αστέρι κάθε τρεις μέρες. Ο πρώτος έχει θερμοκρασία επιφάνειας περίπου 750 βαθμούς Κελσίου και ο δεύτερος, 1.400 βαθμούς Κελσίου. Η μηχανική μάθηση είναι επωφελής για το κυνήγι των εξωπλανητών, καθώς δεν υποκύπτει στις ανθρώπινες προκαταλήψεις. Το AstroNet-K2 μπορεί να μελετήσει διαφορετικές περιοχές του γαλαξία με τον ίδιο τρόπο, επιτρέποντας στους αστρονόμους να μελετήσουν τις διαφορές στους πληθυσμούς των εξωπλανήτων στις περιοχές αυτές. Φυσικά, όπως και με οποιαδήποτε τεχνητή νοημοσύνη, το νευρωνικό δίκτυο μπορεί μόνο να εντοπίσει τις υπογραφές των εξωπλανήτων που έχει εκπαιδευτεί να αναγνωρίσει. Εάν εντοπίσει ένα ενδιαφέρον νέο φαινόμενο, θα το απορρίψει ως άσχετο. Για το λόγο αυτό, απαιτείται ακόμα ανθρώπινη επίβλεψη. "Οι άνθρωποι είναι καλοί στην αναγνώριση ασυνήθιστων σημάτων που τα μηχανήματα θα ταξινομηθούν λανθασμένα ή δεν θα τα αναγνωρίσουν ως ενδιαφέροντα, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για την ανακάλυψη ενδιαφερόντων και περίεργων πτυχών του σύμπαντος", δήλωσε ο Dattilo. https://asgardia.space/en/news/An-AI-finds-Two-Exoplanets-Missed-by-Astronomers

Το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS ανακάλυψε και τρίτο εξωπλανήτη Tο διαστημικό τηλεσκόπιο TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite), ο νέος «κυνηγός» εξωπλανητών που η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) είχε εκτοξεύσει πέρυσι τον Απρίλιο, μόλις ανακάλυψε τον τρίτο επιβεβαιωμένο εξωπλανήτη του. Πρόκειται για ένα πλανήτη περίπου τριπλάσιο της Γης, αλλά περιέργως με μάζα 23 φορές μεγαλύτερη, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 53 ετών φωτός. Οι αστρονόμοι, με επικεφαλής τη Ντιάνα Ντραγκομίρ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας Kavli του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, που έκαναν σχετική ανακοίνωση στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Σιάτλ και δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «Astrophysical Research Letters» , ανέφεραν ότι ο εξωπλανήτης HD 21749b κινείται γύρω από ένα φωτεινό γειτονικό άστρο ερυθρό νάνο (HD 21749) στην κατεύθυνση του αστερισμού του Δικτύου. Ο εξωπλανήτης χρειάζεται 36 μέρες για να κάνει μια περιφορά γύρω από το άστρο του (αυτή είναι η διάρκεια του έτους του), ενώ η θερμοκρασία της επιφάνειάς του εκτιμάται σε περίπου 150 βαθμούς Κελσίου, είναι δηλαδή αρκετά χαμηλή σε σχέση με το πόσο κοντά βρίσκεται ο πλανήτης στο άστρο του και πόσο φωτεινό είναι το τελευταίο. «Είναι ο πιο ψυχρός μικρός πλανήτης που έχουμε βρει γύρω από ένα άστρο τόσο φωτεινό», δήλωσε η Ντραγκομίρ. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, ο HD 21749b είναι απίθανο να είναι βραχώδης και φιλόξενος για ζωή. Μάλλον αποτελείται από πολύ πυκνά αέρια (εξ ου και η μεγάλη μάζα του), πολύ πυκνότερα από τις ατμόσφαιρες του Ποσειδώνα ή του Ουρανού. Ο δορυφόρος TESS, που διαθέτει τέσσερις κάμερες, μελετά την παροδική μείωση της λάμψης περίπου 200.000 άστρων, μια ένδειξη ότι από μπροστά τους διέρχεται κάποιος πλανήτης. Το πρώτο έτος το τηλεσκόπιο θα επικεντρωθεί στον ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου και το δεύτερο έτος στον ουρανό του βορείου ημισφαιρίου. Μέσα στους τρεις πρώτους μήνες λειτουργίας του έχει βρει επίσης τους εξωπλανήτες Pi Mensae b (μια υπερ-Γη με διάρκεια έτους μόνο 6,3 μέρες) και LHS 3844 b (ένα βραχώδη κόσμο με έτος μόλις 11 ωρών). Στο ίδιο πλανητικό σύστημα του άστρου HD 21749, οι αστρονόμοι βρήκαν ενδείξεις και για ένα δεύτερο εξωπλανήτη, που φαίνεται να έχει το μέγεθος της Γης, η ύπαρξη του οποίου όμως δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί. Εξάλλου ερασιτέχνες αστρονόμοι, που ανέλυσαν στοιχεία του -εκτός λειτουργίας πλέον από πέρυσι τον Οκτώβριο- διαστημικού τηλεσκοπίου«Κέπλερ» της NASA, ανακάλυψαν έναν ακόμη εξωπλανήτη, τον K2-288Bb, και έκαναν σχετική ανακοίνωση στο ίδιο αστρονομικό συνέδριο στο Σιάτλ. Ο εξωπλανήτης βρίσκεται σε απόσταση 226 ετών φωτός, στον αστερισμό του Ταύρου, και κινείται γύρω από το άστρο Κ2-288Β, διαγράφοντας μια πλήρη περιφορά κάθε 31,3 μέρες (η διάρκεια του έτους του). Ο πλανήτης έχει σχεδόν διπλάσιο μέγεθος από τη Γη και βρίσκεται μέσα στη φιλόξενη για συνθήκες ζωής ζώνη του άστρου του, συνεπώς θα μπορούσε θεωρητικά να διαθέτει νερό σε υγρή μορφή, αν και δεν είναι ακόμη σαφές αν πρόκειται για βραχώδη ή αέριο πλανήτη. Σύμφωνα με το βίντεο της NASA που ακολουθεί, εκτός από τους εξωπλανήτες, το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS εντόπισε και έξι γεγονότα που αντιστοιχούν σε εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) σε μακρινούς γαλαξίες. https://physicsgg.me/2019/01/08/%cf%84%ce%bf-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bb%ce%b5%cf%83%ce%ba%cf%8c%cf%80%ce%b9%ce%bf-tess-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%ba%ce%ac%ce%bb%cf%85%cf%88%ce%b5/

Οι πιο ενδιαφέροντες εξωπλανήτες που ανακαλύφθηκαν το 2018. Έχει αρχίσει να γίνεται ρουτίνα η ανακάλυψη εξωπλανητών, κάτι που έγινε πιο φανερό το 2018, ένα έτος όπου δεν έλειψαν οι σχετικές ειδήσεις. Όμως όσο αυξάνονται οι ανακαλύψεις, τόσο περισσότερο γίνεται αντιληπτό ότι το σύμπαν μπορεί να μας εκπλήξει. Ακολουθούν ορισμένες ανακαλύψεις που ξεχώρισαν για την ιδιομορφία τους και ήλθαν να εμπλουτίσουν τη φαντασία μας για τους κόσμους που βρίσκονται «εκεί έξω» και μας περιμένουν. 1. Μια παγωμένη γειτονική υπερ-Γη: Ένας παγωμένος εξωπλανήτης (Barnard’s Star b) που κινείται γύρω από το κοντινό αχνό άστρο του Μπάρναρντ σε απόσταση περίπου έξι ετών φωτός, έχει μάζα υπερτριπλάσια της Γης και θερμοκρασία μείον 170 βαθμών Κελσίου. Είναι ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης, μετά τον Proxima b γύρω από το άστρο Εγγύτατος στο τριπλό σύστημα του Άλφα του Κενταύρου σε απόσταση 4,4 ετών φωτός. Όμως το άστρο του Μπάρναρντ πλησιάζει συνεχώς τη Γη και εκτιμάται ότι σε 10.000 χρόνια θα είναι πλέον αυτό (και μαζί ο εξωπλανήτης του) το πιο κοντινό στο δικό μας πλανήτη και όχι ο Άλφα του Κενταύρου. 2. Ένα τεράστιο πλανητικό «νεογνό»: Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή αποκάλυψε για πρώτη φορά ένα πελώριο πλανητικό «μωρό» να γεννιέται από ένα δίσκο σκόνης και θραυσμάτων γύρω από το νάνο άστρο PDS 70 σε απόσταση 370 ετών φωτός. Αυτή υπήρξε η πρώτη επιβεβαιωμένη άμεση παρατήρηση ενός εξωπλανήτη σε τόσο μικρή ηλικία (μόλις πέντε εκατομμυρίων ετών). Όταν μεγαλώσει, προβλέπεται να γίνει ένας αέριος γίγαντας, καθώς ήδη είναι σχεδόν τριπλάσιος του Δία. Η πρώτη ξεκάθαρη φωτογραφία σχηματισμού εξωπλανήτη. Πρόκειται για το φωτεινό αντικείμενο δεξιά από το κέντρο της εικόνας. Το κέντρο της εικόνας φαίνεται μαύρο γιατί εκεί βρίσκεται το άστρο PDS 70, του οποίου το φως μπλοκαρίστηκε. 3. Ο εξωπλανήτης που εξαερώνεται: Το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA βρήκε τον πρώτο του εξωπλανήτη, μια υπερ-Γη που φαίνεται σταδιακά να εξατμίζεται από τη μεγάλη θερμότητα που δέχεται από το μητρικό άστρο. Ο πλανήτης Pi Mensae c, που έχει διάμετρο διπλάσια της Γης και πενταπλάσια μάζα, κινείται σε απόσταση σχεδόν 60 ετών φωτός από τη Γη, γύρω από το άστρο Pi Mensae, όπου είχε ήδη βρεθεί παλαιότερα ένας άλλος αέριος γίγαντας εξωπλανήτης. Ο Pi Mensae c πιθανώς έχει βραχώδη πυρήνα και μεγάλη ατμόσφαιρα από υδρογόνο και ήλιο, η οποία σταδιακά εξαφανίζεται λόγω της έντονης αστρικής ακτινοβολίας, ενώ δεν αποκλείεται να έχει και νερό. 4. Μία μεταλλική σφαίρα: Ο πλανήτης K2-229 b ξεχωρίζει, επειδή εκτιμάται ότι έχει ένα τεράστιο μεταλλικό πυρήνα που αποτελεί περίπου τα δύο τρία της μάζας του (συγκριτικά πλανήτες όπως η Γη και ο Άρης έχουν μεταλλικούς πυρήνες έως το ένα τρίτο της μάζας τους). Ο μεταλλικός πλανήτης κινείται γύρω από ένα άστρο ελαφρώς μικρότερο και ψυχρότερο από τον Ήλιο σε απόσταση 339 ετών φωτός από τη Γη. Η απόσταση από το άστρο του είναι τόσο μικρή που «ψήνεται» από την ακτινοβολία του και η θερμοκρασία του εκτιμάται στους 2.058 βαθμούς Κελσίου. 5. Ο πρώτος εξωγαλαξιακός εξωπλανήτης: Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι έχουν ενδείξεις για πλανήτες πέρα από το δικό μας γαλαξία (έως τώρα όλες οι ανακαλύψεις εξωπλανητών έχουν γίνει μέσα στο γαλαξία μας). Το 2018 ανίχνευσαν σε ένα μακρινό γαλαξία ανωμαλίες στην ακτινοβολία των άστρων του, οι οποίες πιθανότατα οφείλονται σε πλανήτες που κινούνται γύρω τους. 6. Η πατρίδα του Σποκ: Ανακαλύφθηκε σε απόσταση 16 ετών φωτός από τη Γη, γύρω από το άστρο «40 Α Ηριδανού», ένας εξωπλανήτης διπλάσιος από τη Γη. Η «είδηση» είναι ότι το εν λόγω άστρο (υποτίθεται ότι) είναι ο «Βουλκάν», η πατρίδα του Σποκ από το «Σταρ Τρεκ». 7. Οι μεγάλοι αδελφοί: Το τηλεσκόπιο ALMA του ESO στη Χιλή εντόπισε τέσσερις αέριους γίγαντες εξωπλανήτες γύρω από το νεαρό άστρο CI Tau, ηλικίας μόνο δύο εκατομμυρίων ετών, σε απόσταση 500 ετών φωτός από τη Γη. Ο ένας εξωπλανήτης έχει τη μάζα του Δία, ο δεύτερος δεκαπλάσια από του Δία και οι άλλοι δύο τη μάζα του Κρόνου. Είναι η πρώτη φορά που οι αστρονόμοι βλέπουν τέσσερις αέριους γίγαντες γύρω από ένα τόσο νεαρό άστρο. 8. Το πρώτο «εξωφεγγάρι»: Το 2018 ανακαλύφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble βάσιμες ενδείξεις για τον πρώτο δορυφόρο που έχει βρεθεί γύρω από έναν εξωπλανήτη και μάλιστα έχει τεράστιο μέγεθος. Το εξωφεγγάρι (ή εξωδορυφόρος), που έχει το μέγεθος του Ποσειδώνα, κινείται γύρω από τον Κέπλερ-1625 b, ένα πλανήτη σαν το Δία. Το φεγγάρι κινείται σε απόσταση τριών εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη του, περίπου οκτώ φορές την απόσταση Γης-Σελήνης. Ο δορυφόρος, που είναι ίσως αέριος, θα φαίνεται στον ουρανό του πλανήτη του διπλάσιος από ό,τι φαίνεται η Σελήνη στο δικό μας ουρανό. https://physicsgg.me/2018/12/30/%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%b9%ce%bf-%ce%b5%ce%bd%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%81%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%82-%ce%b5%ce%be%cf%89%cf%80%ce%bb%ce%b1%ce%bd%ce%ae%cf%84%ce%b5%cf%82-%cf%80%ce%b

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν δύο εξωπλανήτες. Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη, τον ΗΑΤ-Ρ-11b, ο οποίος έχει άφθονο ήλιο στην ατμόσφαιρά του. Το ήλιο διαφεύγει συνεχώς στο διάστημα, με αποτέλεσμα η ατμόσφαιρα να έχει φουσκώσει και να μοιάζει με μπαλόνι. Ο αέριος εξωπλανήτης, που έχει το μέγεθος περίπου του Ποσειδώνα, είναι δηλαδή τετραπλάσιος της Γης, βρίσκεται σε απόσταση 124 ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου. Το αδρανές αέριο ήλιο που διαφεύγει από την ατμόσφαιρά του, έχει δημιουργήσει γύρω του ένα νέφος σαν μπαλόνι. Το αέριο εκτιμάται ότι απωθείται από τον εξωπλανήτη με ταχύτητα άνω των 10.000 χιλιομέτρων την ώρα. Η διαρροή του ηλίου οφείλεται στην επίδραση της έντονης ακτινοβολίας που δέχεται ο εξωπλανήτης από το άστρο του, το οποίο είναι 20 φορές κοντινότερο από ό,τι ο Ήλιος στη Γη. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο εξωπλανήτης θεωρείται «θερμός Ποσειδώνας», με επιφανειακή θερμοκρασία 550 βαθμών Κελσίου. Οι ερευνητές, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», πραγματοποίησαν την ανακάλυψη με το νέο φασματογράφο Carmenes στο διαμέτρου τεσσάρων μέτρων τηλεσκόπιο του Αστεροσκοπείου Καλάρ ‘Αλτο στην Ισπανία. Το ήλιο, που ανακαλύφθηκε το 1868 και είναι σπάνιο στη Γη, αποτελεί βασικό συστατικό των πλανητών Δία και Κρόνου και είναι -μετά το υδρογόνο- το δεύτερο συχνότερο χημικό στοιχείο στο σύμπαν. Επειδή είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε μόλις φέτος στην ατμόσφαιρα ενός μεγάλου εξωπλανήτη. Σε μια παρεμφερή ανακάλυψη, οι αστρονόμοι του ισπανικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής των Καναρίων, οι οποίοι έκαναν επίσης δημοσίευση στο «Science», βρήκαν ότι ο αέριος γιγάντιος εξωπλανήτης WASP-69b, που έχει το μέγεθος του Δία και βρίσκεται σε απόσταση 163 ετών φωτός από τη Γη, «σέρνει» πίσω του ένα νέφος σωματιδίων ηλίου, το οποίο «δραπετεύει» από την ατμόσφαιρά του και σχηματίζει κάτι σαν ουρά κομήτη. Η ανακάλυψη έγινε με το ίδιο τηλεσκόπιο, ενώ παρόμοια είναι η αιτία για την διαφυγή του ηλίου, καθώς και αυτός ο πλανήτης βομβαρδίζεται με ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία από το μητρικό άστρο του. Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται ουρά ηλίου σε εξωπλανήτη. Οι δύο αυτές περιπτώσεις δείχνουν στους επιστήμονες με ποιον τρόπο οι αέριοι πλανήτες σταδιακά χάνουν τις ατμόσφαιρές τους και πώς μερικοί από αυτούς σταδιακά μπορεί να γίνονται βραχώδεις. Διαβάστε τις επιστημονικές δημοσιεύσεις. http://science.sciencemag.org/content/early/2018/12/06/science.aat5879 http://science.sciencemag.org/content/early/2018/12/06/science.aat5348?rss=1 https://www.in.gr/2018/12/07/tech/eyropaioi-astronomoi-anakalypsan-dyo-eksoplanites/

Οριστική «καληνύχτα» από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler To βράδυ της Πέμπτης, το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler της NASA έλαβε τις τελευταίες του εντολές, οι οποίες ήταν η διακοπή επικοινωνιών με τη Γη. Η εντολή της τελικής «καληνύχτας» σηματοδότησε την οριστική απόσυρση του σκάφους, η διαδικασία της οποίας είχε αρχίσει στις 30 Οκτωβρίου, με την ανακοίνωση της NASA ότι το σκάφος είχε ξεμείνει από καύσιμα και δεν ήταν άλλο σε θέση να πραγματοποιεί επιστημονικές εργασίες. Κατά σύμπτωση, ο «αποχαιρετισμός» του Kepler συνέπεσε με την επέτειο του θανάτου του συνονόματού του, Γερμανού αστρονόμου Γιοχάνες Κέπλερ, ο οποίος ανακάλυψε τους κανόνες της κίνησης των πλανητών και πέθανε 388 χρόνια πριν, στις 15 Νοεμβρίου 1630. Οι τελικές εντολές απεστάλησαν μέσω του Deep Space Network της NASA από το κέντρο επιχειρήσεων του Kepler στο Laboratory for Atmospheric and Space Physics (LASP) στο University of Colorado in Boulder. Το LASP διαχειριζόταν το σκάφος εκ μέρους της NASA και της Ball Aerospace&Technologies Corporation. Η ομάδα του Kepler απενεργοποίησε τα safety modes που θα ενεργοποιούσαν ξανά τα συστήματα του διαστημοπλοίου και διέκοψε τις επικοινωνίες, κλείνοντας τους μεταδότες. Καθώς το σκάφος περιστρέφεται αργά, η ομάδα έπρεπε να συγχρονίσει προσεκτικά τις εντολές, έτσι ώστε να φτάσουν σε αυτό σε φάσεις όπου ήταν δυνατή η καλή επικοινωνία. Η ομάδα θα συνεχίσει να παρακολουθεί το σκάφος, ώστε να επιβεβαιωθεί πως οι εντολές που δόθηκαν ήταν επιτυχείς. Το διαστημικό τηλεσκόπιο τώρα κινείται σε τροχιά ασφαλείας γύρω από τον Ήλιο, σε απόσταση 151 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Το Kepler αφήνει πίσω του μια βαριά κληρονομιά 2.600 ανακαλύψεων πλανητών εκτός του ηλιακού μας συστήματος, πολλοί εκ των οποίων θεωρείται πως θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή. Πραγματικά άλλαξε τα δεδομένα ως προς τις γνώσεις που έχουμε σήμερα για τους πλανήτες που υπάρχουν στον γαλαξία μας: Η πιο πρόσφατη ανάλυση των ανακαλύψεών του κατέληξε στο συμπέρασμα πως 20%-50% των άστρων που είναι ορατά στον νυχτερινό ουρανό είναι πιθανόν να έχουν μικρούς, πιθανώς βραχώδεις πλανήτες παρόμοιου μεγέθους με τη Γη, οι οποίοι βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη των άστρων τους. Αυτό σημαίνει ότι βρίσκονται σε αποστάσεις από τα άστρα όπου είναι δυνατή η συσσώρευση νερού σε υγρή μορφή, ζωτικής σημασίας «συστατικό» για τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε. Το Kepler εκτοξεύτηκε στις 6 Μαρτίου 2009, συνδυάζοντας τεχνολογίες αιχμής για τη μέτρηση της φωτεινότητας των άστρων με τη μεγαλύτερη ψηφιακή κάμερα που είχε ως τότε χρησιμοποιηθεί για παρατηρήσεις στο διάστημα. Έχοντας αρχικά τοποθετηθεί σε θέση που του επέτρεπε να παρατηρεί συνεχώς 150.000 άστρα σε έναν τομέα του ουρανού, στον αστερισμό του Κύκνου, το Kepler πραγματοποίησε την πρώτη τοπογράφηση πλανητών στον γαλαξία μας κι έγινε η πρώτη αποστολή εντοπισμού πλανητών μεγέθους αντίστοιχου της Γης, στις κατοικήσιμες ζώνες των άστρων τους. Τα στοιχεία του Kepler εκτιμάται πως θα απασχολούν τους επιστήμονες για μια δεκαετία ακόμα. https://www.naftemporiki.gr/story/1415337/oristiki-kalinuxta-apo-to-diastimiko-tileskopiokepler

Ανακαλύφθηκε ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης στη Γη. Αυξάνονται συνεχώς οι εξωπλανήτες που ανακαλύπτονται στη γειτονιά μας. Μια διεθνής επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε βάσιμες ενδείξεις για την ύπαρξη ενός παγωμένου εξωπλανήτη, που είναι τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερος από τη Γη και ο οποίος κινείται γύρω από το κοντινό άστρο του Μπάρναρντ, σε απόσταση περίπου έξι ετών φωτός από το δικό μας πλανήτη. Πρόκειται για τον δεύτερο κοντινότερο εξωπλανήτη που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Το 2016 είχε ανακαλυφθεί ένας εξωπλανήτης (ο Proxima b) γύρω από το κοντινότερο στη Γη άστρο, τον Εγγύτατο του Κενταύρου, σε απόσταση περίπου τεσσάρων ετών φωτός από τη Γη. Μετά και την ανακάλυψη του νέου εξωπλανήτη, έχουν συνολικά βρεθεί τέσσερα πλανητικά συστήματα σε απόσταση έως δέκα ετών φωτός από το ηλιακό μας σύστημα και 14 πλανητικά συστήματα σε απόσταση έως 15 ετών φωτός. O Αστέρας του Μπάρναρντ -που φέρει το όνομα του Αμερικανού αστρονόμου Έντουαρντ Μπάρναρντ, ο οποίος ανακάλυψε το άστρο το 1916- είναι το τέταρτο κοντινότερο στη Γη άστρο, μετά το τριπλό αστρικό σύστημα του Άλφα του Κενταύρου και φαίνεται να κινείται ταχύτερα από κάθε άλλο άστρο στον ουρανό. Είναι ένας ερυθρός νάνος αστέρας, ο οποίος εμφανίζεται στον αστερισμό του Οφιούχου. Είναι πιο αχνός, μικρότερος και γηραιότερος από τον Ήλιο, έχοντας ηλικία επτά έως δέκα δισεκατομμυρίων ετών, συνεπώς είναι κατά πολύ παλαιότερος από το ηλιακό μας σύστημα. Ο εξωπλανήτης Barnard's b (ή GJ 699 b) έχει μάζα τουλάχιστον 3,2 φορές μεγαλύτερη της Γης, χρειάζεται 233 μέρες (η διάρκεια του έτους του) για να διαγράψει μια πλήρη τροχιά πέριξ του άστρου του και δέχεται μόνο το 2% της ακτινοβολίας που δέχεται η Γη από τον Ήλιο. Εκτιμάται ότι γι' αυτό το λόγο η μέση θερμοκρασία στην επιφάνειά του είναι μείον 150 έως 170 βαθμοί Κελσίου, άρα αν ο πλανήτης διαθέτει νερό, αυτό θα είναι σε μορφή πάγου και όχι υγρή. Συνεπώς ο πλανήτης θα είναι μια μάλλον παγωμένη έρημος αφιλόξενη για ζωή. «Είμαστε πάνω από 99% βέβαιοι ότι ο πλανήτης αυτός βρίσκεται εκεί», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Ιγκνάσι Ρίμπας του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών της Ισπανίας. Οι ερευνητές έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature". Ο πλανήτης θα αποτελέσει μελλοντικό στόχο των τηλεσκοπίων νέας γενιάς που βρίσκονται υπό κατασκευή, όπως το Wide Field Infra Red Survey Telescope (WFIRST) της NASA. http://www.kathimerini.gr/995177/article/epikairothta/episthmh/anakalyf8hke-o-deyteros-kontinoteros-e3wplanhths-sth-gh

«Τίτλοι τέλους» για τον εμβληματικό «κυνηγό πλανητών» της NASA, το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler. Μετά από εννέα χρόνια στο διάστημα, συλλέγοντας πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα, το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler της NASA έμεινε από καύσιμα, τα οποία χρειάζεται για να συνεχίσει την επιστημονική του αποστολή. Ως εκ τούτου, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία αποφάσισε να το αποσύρει από την ενεργό υπηρεσία, στην τροχιά όπου βρίσκεται τώρα, μακριά από τη Γη. Το Kepler αφήνει πίσω του μια βαριά κληρονομιά 2.600 ανακαλύψεων πλανητών εκτός του ηλιακού μας συστήματος, πολλοί εκ των οποίων θεωρείται πως θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή. «Ως η πρώτη αποστολή “κυνηγιού πλανητών” της NASA, το Kepler υπερέβη ακόμα και τις μεγαλύτερες προσδοκίες μας, ανοίγοντας τον δρόμο για την εξερεύνηση και την αναζήτηση ζωής στο ηλιακό σύστημα και πέρα από αυτό» είπε ο Τόμας Ζούρμπουχεν, associate administrator του Science Mission Directorate της NASA στην Ουάσιγκτον. «Δεν μας έδειξε απλά πόσοι πλανήτες βρίσκονται εκεί έξω, αλλά εγκαινίασε έναν εντελώς νέο τομέα έρευνας, που συγκλόνισε την επιστημονική κοινότητα. Οι ανακαλύψεις του έχουν ρίξει νέο φως στη θέση μας στο σύμπαν, και φώτισαν τα μεγάλα μυστήρια και τις πιθανότητες μεταξύ των άστρων». Το Kepler πραγματικά άλλαξε τα δεδομένα ως προς τις γνώσεις που έχουμε σήμερα για τους πλανήτες που υπάρχουν στον γαλαξία μας. Η πιο πρόσφατη ανάλυση των ανακαλύψεών του κατέληξε στο συμπέρασμα πως 20%-50% των άστρων που είναι ορατά στον νυχτερινό ουρανό είναι πιθανόν να έχουν μικρούς, πιθανώς βραχώδεις πλανήτες παρόμοιου μεγέθους με τη Γη, οι οποίοι βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη των άστρων τους: Αυτό σημαίνει ότι βρίσκονται σε αποστάσεις από τα άστρα όπου είναι δυνατή η συσσώρευση νερού σε υγρή μορφή- ζωτικής σημασίας «συστατικό» για τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε. Το πιο κοινό μέγεθος μεταξύ των πλανητών που εντόπισε το Kepler δεν συναντάται στο ηλιακό μας σύστημα: Πρόκειται για πλανήτες μεγέθους μεταξύ αυτού της Γης και αυτού του Ποσειδώνα, και υπάρχουν ακόμα πολλά που μπορούμε να μάθουμε για αυτούς. Επίσης, το διαστημικό τηλεσκόπιο έδειξε πως η φύση συχνά παράγει «συνωστισμένα» πλανητικά συστήματα, σε κάποιες περιπτώσεις με τόσους πολλούς πλανήτες σε τροχιά κοντά στα άστρα τους, που το δικό μας σύστημα φαντάζει συγκριτικά ευρύχωρο. «Όταν αρχίσαμε να σκεφτόμαστε αυτή την αποστολή, πριν 35 χρόνια, δεν γνωρίζαμε ούτε έναν πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα» είπε ο Γουΐλιαμ Μπορούκι, ιδρυτικός επικεφαλής ερευνητής της αποστολής Kepler. «Τώρα ξέρουμε πως πλανήτες βρίσκονται παντού. Το Kepler μας έβαλε σε νέο δρόμο, που είναι γεμάτος υποσχέσεις για τις επόμενες γενιές που θα εξερευνήσουν τον γαλαξία μας». Το Kepler εκτοξεύτηκε στις 6 Μαρτίου 2009, συνδυάζοντας τεχνολογίες αιχμής για τη μέτρηση της φωτεινότητας των άστρων με τη μεγαλύτερη ψηφιακή κάμερα που είχε ως τότε χρησιμοποιηθεί για παρατηρήσεις στο διάστημα. Έχοντας αρχικά τοποθετηθεί σε θέση που του επέτρεπε να παρατηρεί συνεχώς 150.000 άστρα σε έναν τομέα του ουρανού, στον αστερισμό του Κύκνου, το Kepler πραγματοποίησε την πρώτη τοπογράφηση πλανητών στον γαλαξία μας και έγινε η πρώτη αποστολή εντοπισμού πλανητών μεγέθους αντίστοιχου της Γης, στις κατοικήσιμες ζώνες των άστρων τους. Τέσσερα χρόνια στην αποστολή, αφού οι πρωταρχικοί στόχοι είχαν εκπληρωθεί, μηχανικά προβλήματα προκάλεσαν προσωρινή παύση των παρατηρήσεών του. Ωστόσο, η ομάδα της αποστολής μπόρεσε να λύσει τα προβλήματα, αλλάζοντας το οπτικό του πεδίο κάθε περίπου τρεις μήνες. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα μιας παρατεταμένης αποστολής, υπό την ονομασία Κ2, διάρκειας όσο και η πρώτη, που έφερε τον αριθμό των άστρων που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο σε άνω των 500.000. Τα στοιχεία του Kepler εκτιμάται πως θα απασχολούν τους επιστήμονες για μια δεκαετία ακόμα. «Ξέρουμε πως η απόσυρση του διαστημοπλοίου δεν είναι το τέλος των ανακαλύψεων του Kepler» είπε η Τζέσι Ντότσον, επιστήμονας στο Ames Research Center της ΝASA στη Σίλικον Βάλεϊ: Σημειώνεται πως, πριν απόσυρσή του, οι επιστήμονες αξιοποίησαν πλήρως τις δυνατότητές του, ολοκληρώνοντας επιτυχώς πολλαπλές «επιχειρήσεις» παρατήρησης του ουρανού και παρέχοντας πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα. Τα πιο πρόσφατα από αυτά, της Campaign 19, θα χρησιμοποιηθούν επικουρικά στα δεδομένα από τον νέο «κυνηγό πλανητών» της NASA, το TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite), που εκτοξεύτηκε τον Απρίλιο. https://www.naftemporiki.gr/story/1408209/titloi-telous-gia-ton-emblimatiko-kunigo-planiton-tisnasatodiastimiko-tileskopiokepler

Ενδείξεις ότι ανακαλύφθηκε το πρώτο εξωφεγγάρι και… είναι τεράστιο. Αμερικανοί αστρονόμοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν το πρώτο εξωφεγγάρι ή εξωδορυφόρο, δηλαδή τον δορυφόρο ενός εξωπλανήτη. Ο εξωδορυφόρος βρίσκεται σε απόσταση περίπου 8.000 ετών φωτός από τη Γη και είναι τεράστιος όσο ο Ποσειδώνας. Η αναλογία μεγεθών (διαμέτρου και μάζας) μεταξύ του εξωδορυφόρου και του εξωπλανήτη του είναι περίπου ίδια με εκείνη μεταξύ Γης-Σελήνης, αλλά στο 11πλάσιο. Μέχρι στιγμής δεν είχε υπάρξει εντοπισμός κανενός εξωδορυφόρου. Η ανακάλυψη -η οποία αν επιβεβαιωθεί με περαιτέρω παρατηρήσεις, θα είναι ιστορική για την αστρονομία- έγινε με τη βοήθεια των διαστημικών τηλεσκοπίων «Χαμπλ» και «Κέπλερ» της NASA και παρουσιάζεται σε σχετική επιστημονική δημοσίευση στο περιοδικό "Science Advances", με επικεφαλής τους αστρονόμους Άλεξ Τίτσι και Ντέηβιντ Κίπινγκ του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Ο εξωδορυφόρος κινείται πέριξ ενός αέριου γίγαντα πλανήτη, του Kepler 162b. Οι επιστήμονες έχουν μείνει έκπληκτοι με το μέγεθος του εξωδορυφόρου, καθώς στο ηλιακό μας σύστημα, όπου υπάρχουν σχεδόν 200 δορυφόροι πλανητών (με πιο γνωστή τη Σελήνη), δεν υπάρχουν τέτοια γιγάντια φεγγάρια. Το εξωφεγγάρι εκτιμάται ότι έχει μόνο το 1,5% της μάζας του πλανήτη γύρω από τον οποίο περιφέρεται, ο οποίος με τη σειρά του έχει μάζα αρκετές φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη του δικού μας ηλιακού συστήματος. Η θερμοκρασία του εξωφεγγαριού εκτιμάται περίπου στους 80 βαθμούς Κελσίου, αν και με μεγάλα περιθώρια σφάλματος, ενώ η απόστασή του από τον πλανήτη πέριξ του οποίου περιφέρεται, υπολογίζεται σε τρία εκατομμύρια χιλιόμετρα. Γενικά οι εξωδορυφόροι είναι προς το παρόν πολύ δύσκολο να εντοπισθούν, επειδή είναι μικρότεροι από τον εξωπλανήτη τους. Όμως το επόμενο μεγάλο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb της NASA, μετά το 2021, θα μπορεί να βρει περισσότερα εξωφεγγάρια. Το συγκεκριμένο ζευγάρι βρίσκεται στο σύστημα του μητρικού άστρου Kepler 1625 και μάλιστα, όπως εκτιμάται, στη θεωρούμενη ως κατοικήσιμη ζώνη του, δηλαδή ούτε πολύ κοντά ούτε πολύ μακριά από το άστρο του οποίο είναι σχεδόν διπλάσιο από τον Ήλιο. Όμως, όπως είπε ο Κίπινγκ, «και τα δύο σώματα, εξωπλανήτης και δορυφόρος του, εκτιμάται ότι είναι αέριοι, συνεπώς ακατάλληλοι για τη ζωή όπως την ξέρουμε». http://www.kathimerini.gr/988007/article/epikairothta/episthmh/endei3eis-oti-anakalyf8hke-to-prwto-e3wfeggari-kai-einai-terastio

Μια καυτή υπερ-Γη ανακάλυψε το τηλεσκόπιο TESS. Ο νέος «κυνηγός» εξωπλανητών της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) που είχε εκτοξευθεί φέτος τον Απρίλιο, ανακάλυψε τον πρώτο πλανήτη του. Πρόκειται για μια καυτή υπερ-Γη γύρω από το άστρο Pi Mensae, γνωστό και ως HD 39091, ένα κίτρινο νάνο που μοιάζει με το δικό μας άστρο και το οποίο βρίσκεται στον αστερισμό της Τράπεζας (Mensa), σε απόσταση σχεδόν 60 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη. Στο παρελθόν είχε ανακαλυφθεί ένας αέριος γίγαντας εξωπλανήτης γύρω από το άστρο Pi Mensae, ο Pi Mensae b, ο οποίος είναι περίπου δεκαπλάσιος του Δία. Ο νέος εξωπλανήτης Pi Mensae c, έχει διάμετρο περίπου διπλάσια της Γης και μάζα σχεδόν πενταπλάσια. Η πρώτη εκτίμηση για την πυκνότητά του καθιστά πιθανό ότι ο νέος εξωπλανήτης είναι ένας υδάτινος κόσμος, με ένα βραχώδη πυρήνα και μια μεγάλη ατμόσφαιρα αποτελούμενη κυρίως από υδρογόνο και ήλιο. Επειδή όμως κινείται 50 φορές κοντύτερα στο μητρικό άστρο του από ό,τι ο Ερμής γύρω από τον Ήλιο, ο Pi Mensae c «ψήνεται» από τη θερμότητα και την ακτινοβολία του άστρου του. Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Τσέλσι Χουάνγκ του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, θα κάνουν τη σχετική παρουσίαση της ανακάλυψής τους στο επιστημονικό έντυπο The Astrophysical Journal Letters, ενώ ήδη έκαναν σχετική προδημοσίευση στο aRxiv.org. https://arxiv.org/abs/1809.05967 Το τηλεσκόπιο, που ακολουθεί στα βήματα του τηλεσκοπίου «Κέπλερ» και περιφέρεται σαν δορυφόρος γύρω από τη Γη, έχει αναλάβει την αποστολή να μελετήσει εκατοντάδες χιλιάδες φωτεινά άστρα, που βρίσκονται σχετικά κοντά στον Ήλιο. http://www.in.gr/2018/09/20/tech/mia-kayti-yper-gi-anakalypse-tileskopio-tess/

Ανακαλύφθηκε ο πλανήτης «Βούλκαν» από το «Σταρ Τρεκ» Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη γύρω από το άστρο 40 Eridani A (40 Ηριδανού Α) σε απόσταση μόνο 16 ετών φωτός από τη Γη. Η ιδιαιτερότητα της ανακάλυψης δεν έχει να κάνει τόσο με την εγγύτητα του εξωπλανήτη στο δικό μας ηλιακό σύστημα, όσο με το ότι οι δημιουργοί της σειράς επιστημονικής φαντασίας «Σταρ Τρεκ» είχαν εδώ και δεκαετίες προβλέψει ότι ο υποθετικός πλανήτης Βούλκαν, η πατρίδα του διάσημου εξωγήινου Σποκ, αξιωματικού του διαστημοπλοίου «Εντερπράιζ», θα βρισκόταν σε τροχιά γύρω από αυτό ακριβώς το άστρο, το οποίο είναι ορατό με γυμνό μάτι από τη Γη. Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη γύρω από το συγκεκριμένο άστρο, οπότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι εντοπίστηκε ο «Βούλκαν» εκεί ακριβώς που «έπρεπε» να βρίσκεται και έτσι δικαιώθηκαν οι σεναριογράφοι του «Σταρ Τρεκ». Ο «40 Ηριδανού Α» (επίσημα γνωστός ως HD 26965) είναι ένας πορτοκαλί νάνος με ηλικία περίπου τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών, λίγο πιο νεαρός, πιο μικρός και πιο ψυχρός από τον Ήλιο μας. Ο εξωπλανήτης «Βούλκαν» (ή HD 269665b) έχει διπλάσιο μέγεθος και μάζα οκταπλάσια περίπου της Γης, ενώ το έτος του (μια πλήρης περιφορά γύρω από το άστρο του) διαρκεί 42 μέρες. Επειδή κινείται πολύ κοντά στο μητρικό άστρο του, εκτιμάται ότι θα είναι πολύ καυτός και άρα μάλλον ακατάλληλος να φιλοξενήσει τη συνήθη ζωή (από την άλλη, ο Σποκ ποτέ δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος!). Η ανακάλυψη από το τηλεσκόπιο DEFT στη νότια Αριζόνα, με επικεφαλής τον αστρονόμο Μπο Μα του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, έγινε στο πλαίσιο της έρευνας του ουρανού Dharma Planet Survey και παρουσιάζεται στο περιοδικό Monthly Notices της βρετανικής Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας. http://www.in.gr/2018/09/19/tech/anakalyfthike-o-planitis-voulkan-apo-star-trek/

Λειτουργεί και πάλι το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το οποίο έχει ανακαλύψει 2.652 εξωπλανήτες μέχρι σήμερα -περίπου το 70% όλων των γνωστών εξωπλανητών- αλλά ξεμένει από καύσιμα, μόλις ξύπνησε από μια ακόμη «χειμερία νάρκη» του και άρχισε νέες αστρονομικές παρατηρήσεις. Το κόστος 600 εκατ. δολαρίων «Κέπλερ» είχε εκτοξευθεί το 2009, έπαθε σοβαρή βλάβη το 2013, αλλά επιδιορθώθηκε και από το 2014 συνέχισε τη δεύτερη φάση της αποστολής του, γνωστή εν συντομία ως Κ2. Φέτος τον Ιούλιο τέθηκε σε ύπνωση, ώστε να κάνει εξοικονόμηση καυσίμων, προκειμένου να μπορέσει να αναπροσανατολισθεί προς τη Γη τον Αύγουστο για να στείλει τα στοιχεία που στο μεταξύ είχε συλλέξει. Αφού το έκανε, ξαναέπεσε σε νάρκη στις 24 Αυγούστου, από την οποία βγήκε στις 5 Σεπτεμβρίου, για να ξαναρχίσει να «κυνηγά» εξωπλανήτες. Όμως η NASA παραδέχθηκε ότι παραμένει αβέβαιο πόσα καύσιμα του έχουν απομείνει και για πόσο ακόμη θα είναι σε θέση να λειτουργεί. Στο μεταξύ, μια υψηλού επιπέδου κοινή επιστημονική επιτροπή των Εθνικών Ακαδημιών Επιστημών, Μηχανικής και Ιατρικής, μετά από σχετική εντολή του Κογκρέσου των ΗΠΑ, μόλις έδωσε στη δημοσιότητα μια έκθεση με την οποία τονίζει ότι η NASA, αν θέλει να βρει εξωγήινη ζωή, πρέπει να κατασκευάσει μεγαλύτερα και πιο φιλόδοξα διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια, ειδικά για άμεσες παρατηρήσεις εξωπλανητών. Η έκθεση -την οποία συνυπογράφει μια διακεκριμένη Ελληνίδα επιστήμων της διασποράς, η Χρύσα Κουβελιώτου, καθηγήτρια Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου «Τζορτζ Ουάσιγκτον» και μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ- εκτιμά ότι, αν γίνουν οι σωστές επενδύσεις σε νέα τηλεσκόπια, πιθανώς μέσα στα επόμενα 20 χρόνια θα απαντηθεί το μεγάλο ερώτημα αν υπάρχει ζωή (όχι κατ’ ανάγκη νοήμων) σε άλλους πλανήτες. Ως βασική προτεραιότητα κρίνεται η κατασκευή ενός νέου ισχυρού διαστημικού τηλεσκοπίου που θα μπορεί να δει απευθείας τους εξωπλανήτες, ενώ παράλληλα θα συνεχίζεται η ανάπτυξη του υπέρυθρου διαστημικού τηλεσκοπίου WFIRST που προγραμματίζεται να εκτοξευθεί το 2025, καθώς επίσης του νέου διαστημικού τηλεσκοπίου James webb που προγραμματίζεται να εκτοξευθεί το 2021. Ουσιαστικά η επιτροπή λέει αφενός ότι μέχρι σήμερα η γνώση μας για τους εξωπλανήτες παραμένει τρομερά λειψή και αφετέρου ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να «βάλουν όλα τα αυγά τους σε ένα καλάθι», όσον αφορά την αναζήτηση εξωπλανητών. Ανάμεσα στις προτάσεις για μελλοντικά διαστημικά τηλεσκόπια είναι το LUVOIR (Large Ultraviolet/Optical.Infrared Surveyor) και το Habitable Exoplanet Observatory, ενώ ανάμεσα στα μελλοντικά επίγεια τηλεσκόπια το διαμέτρου 30 μέτρων τηλεσκόπιο Thirty Meter Telescope (πιθανώς στη Χαβάη) και το Γιγάντιο Μαγγελανικό Τηλεσκόπιο (Giant Magellan Telescope) στη Χιλή. Μέχρι σήμερα οι παρατηρήσεις των εξωπλανητών ουσιαστικά γίνονται έμμεσα, π.χ. από την ανεπαίσθητη αυξομείωση της φωτεινότητας ενός άστρου όταν ένας εξωπλανήτης παρεμβάλλεται ανάμεσα σε αυτό και στη Γη ή όταν ο εξωπλανήτης προκαλεί με τη βαρύτητά του μια ακόμη πιο ανεπαίσθητη μεταβολή στην κίνηση του μητρικού άστρου του. Η νέα επιστημονική έκθεση τονίζει ότι πρέπει επιτέλους οι παρατηρήσεις να γίνουν άμεσες, δηλαδή τα τηλεσκόπια να μπορούν να δουν κανονικά τους εξωπλανήτες και το τι υπάρχει γύρω και πάνω τους. http://www.in.gr/2018/09/06/tech/leitourgei-kai-pali-diastimiko-tileskopio-kepler/

Επιστήμονας της NASA αναπτύσσει ρομπότ για τον εντοπισμό εξωγήινων βακτηρίων. Ένα ρομπότ για χρήση σε άλλους πλανήτες, το οποίο θα είναι σε θέση να εντοπίζει εξωγήινα βακτήρια, σε περίπτωση που έρθει σε επαφή μαζί τους, αναπτύσσει μια επιστήμονας της NASA. Η συγκεκριμένη ιδέα, που βρίσκεται ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, έχει ως στόχο ένα ρομποτικό όργανο που θα μπορεί να «μιμείται» αυτό που κάνουν οι βιολόγοι σε καθημερινή βάση στα εργαστήριά τους: Να κοιτούν στα μικροσκόπιά τους για να ταυτοποιούν είδη μικροβιακής ζωής. Ένα τέτοιο μέσο θα αναβάθμιζε σημαντικά τις δυνατότητες της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας στον τομέα αυτόν, δεδομένου του ότι μέχρι τώρα τα οχήματα της NASA έφεραν εργαλεία και όργανα σχεδιασμένα για ίχνη ζωής και όχι για τους ζωντανούς οργανισμούς τους ίδιους. «Η ζωή υπάρχει παντού στη Γη, ακόμα και σε μέρη που είναι αφιλόξενα για τους ανθρώπους» λέει η Μελίσα Φλόιντ, επιστήμονας στο Goddard Space Flight Center στο Γκρίνμπελτ του Μέριλαντ, που, μέσω χρηματοδότησης του προγράμματος Goddard Internal Research and Development, αναπτύσσει τρόπους αυτοματισμού υποσυστημάτων για το FISHbot. «Είχα αυτή την ιδέα- βασικά μια μεγάλη υπόθεση από πλευράς μου: Αν η ζωή εξελίχθηκε στον Άρη με τον ίδιο τρόπο που το έκανε στη Γη; Σίγουρα, ο Άρης “βομβαρδίστηκε” με την ίδια “σούπα χημείας” όπως η Γη». Για να βρει ζωή σε άλλους πλανήτες, το ρομποτικό όργανο της Φλόιντ θα επικεντρωνόταν στην ταυτοποίηση βακτηρίων και αρχαίων- μελών μιας μεγάλης ομάδας μονοκύτταρων μικροοργανισμών που μπορούν να επιβιώνουν σε διάφορα περιβάλλοντα, και θεωρείται πως ήταν οι πρώτοι οργανισμοί που εμφανίστηκαν στη Γη, πριν από 4 δισ. χρόνια. Στη Γη ένα γραμμάριο εδάφους περιέχει κατά μέσο όρο περίπου 40 εκατομμύρια βακτηριακά κύτταρα, ενώ ένα ml γλυκού νερού έχει συνήθως ένα εκατ. κύτταρα. Η ιδέα της Φλόιντ, για την οποία η ίδια εκτιμά ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα αυτόνομο ρομπότ ή ένα από μια σειρά οργάνων σε ρόβερ, βασίζεται σε μια ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνική ονόματι FISH (fluorescent in sity hybridization), που έχει αναπτυχθεί για τον εντοπισμό της παρουσίας ή απουσίας RNA ή αλληλουχιών μονόκλωνου DNA σε χρωμοσώματα. Αυτές οι δομές εντοπίζονται στους πυρήνες των περισσότερων ζωντανών κυττάρων και φέρουν γενετικές πληροφορίες υπό τη μορφή γονιδίων. Από τότε που αναπτύχθηκε, το FISH χρησιμοποιείται σε γενετικές έρευνες, στην ιατρική και στην ταυτοποίηση ειδών. Όταν χρησιμοποιείται σε ένα εργαστήριο, το FISH περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την τοποθέτηση ενός δείγματος σε ένα σλάιντ, τη σωστή ταξιθεσία των κυττάρων και τη θέρμανση του δείγματος, προκειμένου να ταυτοποιηθεί ο οργανισμός μέσω της λάμψης . Η Φλόιντ προσπαθεί να κάνει το ίδιο με ένα ρομπότ, για το οποίο η ίδια επιδιώκει να είναι σε θέση να ταυτοποιεί πολλούς μονοκύτταρους οργανισμούς. Η πρόκληση έγκειται στην απλοποίηση και αυτοματοποίηση της διαδικασίας. «Η ιδέα εδώ είναι να αντικαταστήσουμε με ένα ρομποτικό σύστημα αυτό που ένας επιστήμονας κάνει στο εργαστήριο» λέει η ίδια. «Θα μπορούσα να είμαι εντελώς λάθος» σχετικά με το πώς μπορεί να εδραιώθηκε πιθανή ζωή στον Άρη ή σε άλλους πλανήτες (αν θα μπορούσε να συνέβη όπως έγινε στη Γη) προσθέτει- «αλλά πώς μπορούμε να το ξέρουμε; Δεν το ψάξαμε ποτέ». https://www.naftemporiki.gr/story/1385490/epistimonas-tis-nasa-anaptussei-rompot-gia-ton-entopismo-eksogiinon-baktirion

KELT-9b : Ο πιο καυτός εξωπλανήτης που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Ευρωπαίοι επιστήμονες βρήκαν ότι ένας γιγάντιος εξωπλανήτης είναι τόσο καυτός -η θερμοκρασία του ανέρχεται σε 4.300 βαθμούς Κελσίου-, ώστε στην ατμόσφαιρά του είναι δυνατόν να ανιχνευτούν εξαερωμένα μέταλλα, σίδηρος και τιτάνιο. Πρώτη φορά ανιχνεύονται τέτοια βαριά μέταλλα σε πλανήτη πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Πρόκειται για τον KELT-9b, έναν αέριο γίγαντα στον αστερισμό του Κύκνου, σε απόσταση περίπου 650 ετών φωτός από τη Γη, ο οποίος είχε ανακαλυφθεί από αμερικανούς αστρονόμους το 2017, αλλά τώρα μελετήθηκε καλύτερα. Αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και πιθανώς διαθέτει ένα μικρό στερεό πυρήνα. Είναι ο πιο καυτός εξωπλανήτης που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα -πιο καυτός ακόμη και από μερικά άστρα- και ο πρώτος στην ατμόσφαιρα του οποίου βρέθηκαν σίδηρος και τιτάνιο. Ο Ήλιος μας έχει θερμοκρασία περίπου 6.000 βαθμών Κελσίου, αλλά άλλα άστρα είναι αρκετά ψυχρότερα. Όμως, η θερμοκρασία του άστρου KELT-9 -του μητρικού άστρου του εξωπλανήτη- ξεπερνά τους 10.000 βαθμούς Κελσίου. Ο τεράστιος εξωπλανήτης-κόλαση -όπου είναι απίθανο να υπάρχει κάποια μορφή ζωής- έχει τριπλάσια μάζα και διπλάσια διάμετρο από τον Δία, το γίγαντα του δικού μας ηλιακού συστήματος. Είναι τόσο καυτός, επειδή αντίθετα από τον Δία, που ακολουθεί μακρινή τροχιά από τον Ήλιο, περιφέρεται υπερβολικά κοντά στο μητρικό άστρο του KELT-9. Κινείται γύρω από το άστρο του 30 φορές κοντύτερα απ’ ό,τι η Γη γύρω από τον Ήλιο, γι’ αυτό διαγράφει μια πλήρη περιφορά μέσα σε μόνο 36 ώρες (η διάρκεια του έτους του), με την ίδια πάντα πλευρά του να είναι στραμμένη στο άστρο του (σε αυτή τη σκοτεινή πλευρά του η θερμοκρασία εκτιμάται ότι είναι περίπου η μισή, δηλαδή 2.000 βαθμοί Κελσίου). Ο σίδηρος είναι ένα από τα πιο άφθονα στοιχεία στο σύμπαν, αλλά είναι δύσκολο να ανιχνευτεί σε πιο ψυχρά περιβάλλοντα, επειδή τα άτομά του συνήθως παγιδεύονται μέσα σε άλλα μόρια. Όμως, στην περίπτωση του KELT-9b, επειδή έχει τόσο υψηλές θερμοκρασίες, δεν συμπυκνώνονται νέφη στην ατμόσφαιρά του, πράγμα που επιτρέπει στα μεμονωμένα μόρια του σιδήρου και άλλων μετάλλων να «πετάνε σόλο». Το τιτάνιο είχε ανιχνευτεί στην ατμόσφαιρα ενός άλλου εξωπλανήτη στο παρελθόν, αλλά όχι σε ατομική μορφή. Είχαν βρεθεί μόρια διοξειδίου του τιτανίου (ένα άτομο τιτανίου μαζί με δύο άτομα οξυγόνου) στην ατμόσφαιρα του πλανήτη Κέπλερ-13Α. Η ανίχνευση των χημικών στοιχείων γίνεται μέσω ανάλυσης του φάσματος του φωτός που έρχεται από ένα αντικείμενο στο διάστημα. Κάθε στοιχείο αφήνει το δικό του διακριτό «δακτυλικό αποτύπωμα» στο φως. Η νέα ανακάλυψη, που παρουσιάστηκε στο περιοδικό «Nature», έγινε από ερευνητές των Πανεπιστημίων της Βέρνης και της Γενεύης, με επικεφαλής τον καθηγητή Κέβιν Χενγκ και με τη βοήθεια του Εθνικού Τηλεσκοπίου Γαλιλαίος στη Λα Πάλμα των ισπανικών Καναρίων Νήσων. «Οι θερμοκρασίες του KELT-9b είναι τόσο παράλογες, που, παρόλο που πρόκειται για πλανήτη, έχει την ατμόσφαιρα άστρου. Το βασικό μάθημα που μας διδάσκουν οι εξωπλανήτες είναι ότι δεν αρκεί να κοιτάξει κανείς το δικό μας ηλιακό σύστημα. Υπάρχουν πράγματι εξωπραγματικά πράγματα εκεί έξω» δήλωσε ο Χενγκ. Όπως είπε, προς το παρόν οι επιστήμονες δεν μπορούν να διανοηθούν πώς μπορεί να μοιάζει μια ατμόσφαιρα με τόσο υψηλή θερμοκρασία (πάντως όχι ευχάριστα…). http://www.in.gr/2018/08/16/tech/kelt-9b-o-pio-kaytos-eksoplanitis-pou-exei-vrethei-mexri-simera/

Ανακαλύφθηκαν 44 νέοι εξωπλανήτες. Τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια, ο στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην ανακάλυψη χιλιάδων πλανητών μακριά από το ηλιακό μας σύστημα και ο εντοπισμός τους συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί πρίπου 3,780 εξωπλανήτες ενώ έχει υποδειχθεί η ύπαρξη άλλων περίπου 2,250 για τους οποίους γίνεται προσπάθεια να επιβεβαιωθεί η παρουσία τους. Διεθνής ομάδα αστρονόμων μελετώντας δεδομένα των διαστημικών τηλεσκοπίων Kepler (NASA) και GAIA (ESA) ανακοίνωσε με άρθρο της στην επιθεώρηση «The Astronomical Journal» την ανακάλυψη 44 νέων εξωπλανητών σε διάφορα αστρικά συστήματα. Πρόκειται για μια από τις μαζικότερες ανακαλύψεις πλανητών που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. «Ορισμένοι από αυτούς τους πλανήτες είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντες. Κάποιοι εξ αυτών ολοκληρώνουν μια περιστροφή γύρω από το μητρικό τους άστρο σε λιγότερο από 24 ώρες δηλαδή το έτος τους διαρκεί όσο μια γήινη μέρα. Πρόκειται για μια κατηγορία πλανητών από αυτούς που γνωρίζουμε που μέχρι πρόσφατα δεν είχε πολλά μέλη αλλά το τελευταίο διάστημα ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς και όπως φαίνεται αποτελεί πολύ πιο συνηθισμένο τύπο πλανητών από όσο αρχικά φαινόταν. Επίσης ανάμεσα στους 44 εξωπλανήτες είναι αρκετοί πολύ μικρού μεγέθους ο εντοπισμός των οποίων είναι εξαιρετικά δύσκολος. Ενας μάλιστα έχει μέγεθος παρόμοιο με αυτό της Αφροδίτης που είναι το κατώτατο όριο μεγέθους που μπορούμε με τα σημερινά τεχνολογικά μέσα που διαθέτουμε να εντοπίσουμε όσον αφορά τους πλανήτες» αναφέρει ο Τζον Λίβινγκστον αστροβιολόγο του Πανεπιστημίου του Τόκιο που ήταν ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. «Η μελέτη άλλων πλανητικών συστημάτων είναι πολύ σημαντική γιατί μπορεί να αποκαλύψει πολύτιμα στοιχεία για την δημιουργία των πλανητών γενικότερα αλλά και ειδικότερα για τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος» σημειώνει ο Λίβινγκστον. http://www.in.gr/2018/08/08/tech/anakalyfthikan-44-neoi-eksoplanites/

To TESS της NASA άρχισε την αναζήτηση πλανητών. Την αναζήτηση για πλανήτες γύρω από κοντινά άστρα άρχισε και επίσημα το Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) της NASA στις 25 Ιουλίου. Σύμφωνα με την αμερικανική διαστημική υπηρεσία, το TESS αναμένεται να μεταδώσει τα πρώτα του επιστημονικά δεδομένα πίσω στη Γη τον Αύγουστο, και από εκεί και πέρα περιοδικά κάθε 13,5 ημέρες, μια φορά ανά περιστροφή γύρω από τη Γη, καθώς το διαστημόπλοιο προσεγγίζει πιο κοντά τον πλανήτη μας. H επιστημονική ομάδα του TESS θα αρχίσει την έρευνα πάνω στα δεδομένα αμέσως αφού φτάσει το πρώτο «πακέτο». «Είναι συναρπαστικό που η νέα αποστολή “κυνηγιού” πλανητών μας είναι έτοιμη να αρχίσει να ψάχνει νέους κόσμους στη γειτονιά του ηλιακού μας συστήματος» είπε ο Πολ Χερτζ, διευθυντής του τμήματος Αστροφυσικής της NASA στα κεντρικά της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας, στην Ουάσινγκτον. «Τώρα που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν περισσότεροι πλανήτες από άστρα στο σύμπαν μας, ανυπομονώ για τους περίεργους, φανταστικούς κόσμους που πρόκειται να ανακαλύψουμε». Το TESS είναι ο πιο σύγχρονος δορυφόρος της NASA που αναζητά πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα- γνωστούς ως εξωπλανήτες. Η αποστολή θα περάσει τα δύο επόμενα χρόνια παρακολουθώντας τα κοντινότερα και φωτεινότερα άστρα για περιοδικές μειώσεις της φωτεινότητάς τους. Αυτά τα συμβάντα, γνωστά ως φαινόμενα transits (περάσματα/ μεταβάσεις) υποδεικνύουν ότι ένας πλανήτης ίσως να περνά μπροστά από το άστρο του (από την οπτική γωνία του παρατηρητή). Το TESS αναμένεται να εντοπίσει χιλιάδες πλανήτες μέσω αυτής της μεθόδου- και θεωρείται πως κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν να υποστηρίξουν και ζωή. Η αποστολή θα «σαρώσει» σχεδόν το σύνολο του ουρανού, παρατηρώντας πάνω από 200.000 από τα κοντινότερα και φωτεινότερα άστρα. Σημαντική σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται να είναι και η συμβολή του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb, που προορίζεται να εκτοξευτεί το 2019, ως προς την περαιτέρω ανάλυση των εξωπλανητών που ανακαλύπτονται από το TESS οι οποίοι παρουσιάζουν το περισσότερο ενδιαφέρον. Αξιοποιώντας αυτές τις δυνατότητες, οι επιστήμονες θα μπορέσουν να μελετήσουν τις ατμόσφαιρές τους, και, σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, να αναζητήσουν ενδείξεις ότι οι πλανήτες αυτοί μπορούν να υποστηρίξουν ζωή. Πάνω από το 78% από τους 3.700 επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες έχουν βρεθεί μέσω transits. To Kepler της NASA είχε βρει πάνω από 2.600 εξωπλανήτες σε απόσταση 300-3.000 ετών φωτός μακριά, χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο. Το TESS θα επικεντρωθεί σε άστρα 30-300 ετών φωτός μακριά και 30-100 φορές πιο φωτεινά από τους στόχους του Kepler. https://www.naftemporiki.gr/story/1377290/to-tesstisnasaarxise-tin-anazitisi-planiton