Δροσος Γεωργιος

Το πρώτο πλανητικό σύστημα που ανακαλύπτουν ερασιτέχνες αστρονόμοι. Χιλιάδες λάτρεις της επιστήμης από όλο τον κόσμο συμμετέχουν σε ένα μεγάλο διαδικτυακό πρότζεκτ που ονομάζεται «Citizen Science Alliance». Οι… πολίτες της επιστήμης είναι άνθρωποι που ασχολούνται ερασιτεχνικά με διάφορους κλάδους της επιστήμης. Μια από τις ομάδες που έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο του πρότζεκτ είναι οι επονομαζόμενοι «Exoplanet Explorers». Τα μέλη αυτής της ομάδας όπως λέει και το όνομα τους ένωσαν τις δυνάμεις τους για να επεξεργαστούν δεδομένα της αποστολής Kepler. To διαστημικό τηλεσκόπιο της αποστολής ξεκίνησε το 2009 να εξερευνά μια περιοχή του γαλαξία μας στην οποία βρίσκονται περίπου 150 χιλιάδες άστρα. Από την επεξεργασία των δεδομένων που έχει συλλέξει μέχρι σήμερα το τηλεσκόπιο έχουν εντοπιστεί περίπου 4 χιλιάδες εξωπλανήτες και έχει υποδειχθεί η ύπαρξη άλλων περίπου δύο χιλιάδων που αναμένουν την επιβεβαίωση των αρχικών παρατηρήσεων για να μπουν και αυτοί στην λίστα. Πολλές ερευνητικές ομάδες συνεχίζουν να αναλύουν τα δεδομένα που έχει συλλέξει το Kepler και θεωρείται βέβαιο ότι θα υπάρξουν πολλές ακόμη ανακαλύψεις εξωπλανητών από την συγκεκριμένη αποστολή. Οπως έγινε γνωστό οι Exoplanet Explorers εντόπισαν ένα νέο πλανητικό σύστημα αναλύοντας τα δεδομένα του Kepler. Οι ανακοινώσεις της ομάδας προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο επειδή πρόκειται για ένα μεγάλο πλανητικό σύστημα αλλά επειδή για πρώτη φορά ερασιτέχνες αστρονόμοι κάνουν μια τέτοια ανακάλυψη. Ερασιτέχνες αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει στο παρελθόν μεμονωμένους πλανήτες αλλά όχι ένα ολόκληρο πλανητικό σύστημα. Το σύστημα αυτό ονομάζεται K2-138 και βρίσκεται σε απόσταση 620 ετών φωτός από εμάς. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει μέχρι στιγμής πέντε πλανήτες και εκτιμούν ότι υπάρχει κατά πάσα πιθανότητα τουλάχιστον άλλος ένας. Οι τέσσερις πλανήτες φαίνεται ότι ανήκουν στην κατηγορία των Υπερ-Γαιών (πλανήτες με μέγεθος κοντινό με αυτό της Γης) και σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις είναι μεγαλύτεροι από την Γη και μικρότεροι από τον Ποσειδώνα. Δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί ποιοι από αυτούς είναι βραχώδεις και ποιοι πλανήτες αερίων. Φαίνεται επίσης ότι όλοι οι πλανήτες του συστήματος αρχικά σχηματίστηκαν σε σχετικά μακρινές αποστάσεις από το μητρικό τους άστρο αλλά προοδευτικά όλοι «μετακόμισαν» κοντά στο άστρο για αυτό και αναπτύσσονται σε αυτούς μεγάλες θερμοκρασίες. Υπολογίζεται ότι σε κάποιους από τους πλανήτες επικρατούν θερμοκρασίες πέριξ των 400 βαθμών Κελσίου και σε κάποιους αναπτύσσονται θερμοκρασίες πέριξ των 900 βαθμών Κελσίου. Η ανακάλυψη που θα δημοσιευθεί σε προσεχές τεύχος της επιθεώρησης «The Astronomical Journal». http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500190498

Εκτόξευση πειραματικού διαστημοπλοίου εξερεύνησης αστεροειδών από την Planetary Resources. Την επιτυχή εκτόξευση του Arkyd-6 – ενός πειραματικού διαστημοπλοίου/ CubeSat με σκοπό την εξερεύνηση αστεροειδών για τον εντοπισμό χρήσιμων πρώτων υλών- ανακοίνωσε στις 12 Ιανουαρίου η Planetary Resources. Το συγκεκριμένο σκάφος είναι ένας 6U CubeSat και ενσωματώνει τεχνολογίες για τον εντοπισμό υδάτινων πόρων στο διάστημα. Η ομάδα ελέγχου έχει αρχίσει ήδη να λαμβάνει τηλεμετρία από το σκάφος, και τα δεδομένα που θα προκύψουν από το Arkyd-6 θα είναι χρήσιμα στην ανάπτυξη του Arkyd-301, του επόμενου διαστημοπλοίου της Planetary Resources, που θα σηματοδοτήσει την έναρξη του προγράμματος αναζήτησης διαστημικών πόρων της εταιρείας. Κατά το στάδιο της ανάπτυξης και κατασκευής του Arkyd-6, οι μηχανικοί της εταιρείας τροποποίησαν εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες και εξαρτήματα για χρήση στο διάστημα, αποσκοπώντας με αυτόν τον τρόπο στη μείωση του κόστους των αποστολών. Η διαδικασία αυτή, όπως σημειώνεται σε σχετική ανακοίνωση της εταιρείας, επιτρέπει τον έλεγχο του κάθε σταδίου της ανάπτυξης και παραγωγής, με αποτέλεσμα ένα «αξιόπιστο και καινοτόμο προϊόν». «Η επιτυχία του Arkyd-6 θα επικυρώσει τις σχεδιαστικές και μηχανολογικές φιλοσοφίες που έχουμε αγκαλιάσει από την έναρξη αυτού του καινοτόμου προγράμματος» είπε ο Κρις Λιούικι, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. «Θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις μεθόδους κατά την ανάπτυξη του Arkyd-301 και παραπέρα, καθώς προχωρούμε στην Space Resource Exploration Mission». Από τα 17 στοιχεία που θα δοκιμαστούν κατά την πτήση του Arkyd-6, μία από τις πλέον κρίσιμες τεχνολογίες είναι το όργανο MWIR (mid-wave infrared). Η ομάδα των τεχνικών της αποστολής δούλεψε πάνω σε έναν διαθέσιμο στο εμπόριο αισθητήρα για τη συλλογή δεδομένων σε επίπεδο pixel και ενσωμάτωσε ειδικά οπτικά, δημιουργώντας το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο όργανο τέτοιου τύπου για χρήση στο διάστημα. Βάσει των ευρημάτων από αυτή την πρώτη πτήση, η Planetary Resources θα αναπτύξει περαιτέρω αυτή την τεχνολογία αισθητήρων στον «πιο προηγμένο εξοπλισμό υδάτινων πόρων που υπάρχει», που θα ενσωματωθεί στο Arkyd-301. «Αν όλα τα πειραματικά συστήματα λειτουργήσουν επιτυχώς, η Planetary Resources σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον δορυφόρο Arkyd-6 για να τραβήξει εικόνες MWIR στόχων στην επιφάνεια της γης, περιλαμβανομένων γεωργικών εκτάσεων, περιοχών για εκμετάλλευση πόρων και υποδομών για εξόρυξη και ενέργεια. Επιπρόσθετα θα έχουμε την ευκαιρία για παρατήρηση του ουρανού από το σημείο παρατήρησής μας σε χαμηλή τροχιά. Τα μαθήματα που θα πάρουμε από τον Arkyd-6 θα βελτιώσουν την προσέγγιση της εταιρείας καθώς εξελίσσει την τεχνολογία που θα επιτρέψει την επιστημονική και οικονομική αξιολόγηση αστεροειδών» σημειώνει ο Κρις Βούρχις, επικεφαλής μηχανικός της Planetary Resources. Το Arkyd-6 θα δοκιμάσει και άλλες τεχνολογίες, όπως η παραγωγή ενέργειας, η αμφίδρομη επικοινωνία κ.α. Αν και το σκάφος είναι πλήρως αυτόνομο και ικανό να κάνει μόνο του όλα όσα πρέπει να κάνει, θα συνεχίσει να επικοινωνεί με την ομάδα ελέγχου σε κάθε κρίσιμο σημείο της αποστολής. http://www.naftemporiki.gr/story/1311823/ektokseusi-peiramatikou-diastimoploiou-eksereunisis-asteroeidon-apo-tinplanetary-resources

Ένας νέος κοσμικός επιταχυντής ανακαλύφθηκε από ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ. Σε μία σημαντική επιστημονική ανακάλυψη προέβη η ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ που ασχολείται με την αστροφυσική πλάσματος και υψηλών ενεργειών, αποτελούμενη από τον Καθηγητή του Τμήματος Φυσικής Λουκά Βλάχο, τον ερευνητή Δρ Heinz Isliker και τον υποψήφιο διδάκτορα Θεόφιλο Πισόκα. Συγκεκριμένα, ανακάλυψε ότι η θέρμανση και η επιτάχυνση των σωματιδίων που συνήθως συνδέονται με εκρηκτικά φαινόμενα ή αστροφυσικές ροές σε διαστημικά αντικείμενα οφείλονται στην αλληλεπίδρασή τους με τα τυρβώδη μαγνητικά και ηλεκτρικά πεδία που προκαλούν τα εκρηκτικά φαινόμενα ή αστροφυσικές ροές μεγάλης κλίμακας. Το Σύμπαν είναι ένας πολύ αποτελεσματικός επιταχυντής φορτισμένων σωματιδίων. Τα περισσότερα εκρηκτικά φαινόμενα στο διάστημα (υπερκαινοφανείς, εκλάμψεις κ. ά.) είναι συγχρόνως και πολύ καλοί επιταχυντές σωματιδίων υψηλής ενέργειας. Τα φωτόνια υψηλής ενέργειας (ακτίνες Χ και γ), οι κοσμικές ακτίνες και μετρήσεις από δορυφόρους που διασχίζουν την Ηλιόσφαιρα είναι μερικές από τις παρατηρήσεις που μαρτυρούν την παρουσία των κοσμικών επιταχυντών. Ένας νέος μηχανισμός για την επιτάχυνση των σωματιδίων έχει προταθεί από την ομάδα του ΑΠΘ, που στηρίζεται στην απότομη απελευθέρωση μαγνητικής ενέργειας που συναντάται στο ασταθές ιονισμένο αέριο (πλάσμα) και δημιουργείται από τα εκρηκτικά φαινόμενα ή τις αστροφυσικές ροές στο διαστημικό πλάσμα. Ο νέος μηχανισμός συνδυάζει μαγνητικές διαταραχές μεγάλου πλάτους και ισχυρά ηλεκτρικά πεδία, συγκεντρωμένα σε μικρές δομές μέσα στο ιονισμένο αέριο. Οι μαγνητικές διαταραχές αλληλεπιδρούν με τα φορτισμένα σωματίδια και τα θερμαίνουν, ενώ με τα ισχυρά ηλεκτρικά πεδία επιταχύνουν τα ηλεκτρικά φορτία, συμβάλλοντας κυρίως στον σχηματισμό μιας ουράς υψηλής ενέργειας στην κατανομή της ενέργειας. Η συνέργεια της στοχαστικής και συστηματικής επιτάχυνσης που προκαλείται από το μείγμα των μαγνητικών διαταραχών και των ηλεκτρικών πεδίων τα επιταχύνει. Η τελική κατανομή ενέργειας των επιταχυνόμενων σωματιδίων μέσα στο περιβάλλον των τυρβωδών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων είναι σε συμφωνία με τις παρατηρήσεις. Ο Καθηγητής Λουκάς Βλάχος υποστήριξε ότι «τα τυρβώδη ισχυρά ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι μια πολύ κοινή κατάσταση στο διάστημα, που οδηγείται από αστροφυσικές εκρήξεις ή ροές και συνδυάζει δύο μηχανισμούς επιτάχυνσης φορτίων που προτάθηκαν αρχικά από τον διακεκριμένο Ιταλό Αστροφυσικό Enrico Fermi στις αρχές του 1950. Πιστεύουμε ότι η τύρβη είναι ένας νέος και πολύ αποτελεσματικός μηχανισμός επιτάχυνσης και θέρμανσης του διαστημικού ιονισμένου αερίου. Ένα ενδιαφέρον μέρος αυτής της μελέτης είναι ότι η συνέργεια της στοχαστικής και συστηματικής επιτάχυνσης στα τυρβώδη ηλεκτρομαγνητικά πεδία έχει πολλές ομοιότητες με τον πιο γνωστό κοσμικό επιταχυντή που είναι τα κρουστικά κύματα, δεδομένου ότι οι μαγνητικές διαταραχές μεγάλου πλάτους παγιδεύουν και εξαναγκάζουν ένα ποσοστό των σωματιδίων να επιστρέψει στα ισχυρά ηλεκτρικά πεδία, τα οποία κατανέμονται τυχαία μέσα στο ασταθές περιβάλλον της αστροφυσικής έκρηξης ή της ροής, με αποτέλεσμα να επιταχύνονται συστηματικά σε πολύ μεγάλες ενέργειες». Στην πρωτη φωτογραφία υπολείμματα από την έκρηξη υπερκαινοφανούς. Σύμφωνα με τους ερευνητές στο εξωτερικό του κέλυφος υπάρχει ένας γιγάντιος κοσμικός επιταχυντής φορτισμένων σωματιδίων. Ηλιακές εκλάμψεις, ένας κοσμικός επιταχυντής στη γειτονιά μας. Οι απότομες αστάθειες και εκρήξεις είναι πίσω από τον ισχυρό κοσμικό επιταχυντή στον Ήλιο.(Φωτ.2) H δημιουργία ισχυρών τοπικών ηλεκτρικών πεδίων μέσα σε τυρβώδες πλάσμα επιταχύνει τα φορτία που κινούνται μέσα στο τυρβώδες περιβάλλον.(Φωτ.3) Η κινητική ενέργεια ηλεκτρονίων ως συνάρτηση του χρόνου μέσα σε ισχυρό τυρβώδες πλάσμα. Η στοχαστική ενεργοποίηση αναμειγνύεται με το συστηματικό ενεργειακό κέρδος από τα ισχυρά ηλεκτρικά πεδία και επιταχύνει τα φορτία.(Φωτ.4) http://physicsgg.me/2018/01/16/%ce%ad%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%bd%ce%ad%ce%bf%cf%82-%ce%ba%ce%bf%cf%83%ce%bc%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%84%ce%b1%cf%87%cf%85%ce%bd%cf%84%ce%ae%cf%82-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%ba%ce%b1/

Ομιλία με θέμα «Κβαντικός υπολογισμός και κβαντικοί υπολογιστές» Το Cafe Scientifique υποδέχεται τη νέα χρονιά με μια ακόμα ομιλία για καινοτόμες τεχνολογίες! Η εκδήλωση, η οποία είναι ανοικτή για το κοινό, θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 23 Ιανουαρίου στις 19:00 μ.μ., με ομιλητή τον Θεόδωρο Ανδρόνικο, Επίκουρο Καθηγητή στο Τμήμα Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου. Ο κ. Ανδρόνικος θα μιλήσει για την προοπτική των κβαντικών υπολογιστών και τη διαφαινόμενη υπεροχή τους έναντι των κλασικών υπολογιστών στην επίλυση ορισμένων σημαντικών προβλημάτων, τον κβαντικό υπολογισμό, τις στοιχειώδεις αρχές της κβαντομηχανικής που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή και τη λειτουργία ενός φυσικού κβαντικού συστήματος, το φορμαλισμό του Dirac, τη βασική μονάδα κβαντικής πληροφορίας qubit τους γνωστούς κβαντικούς αλγόριθμους των Deutsch–Jozsa, Simon, Shor και Grover. Επίσης, θα η συζήτηση θα επικεντρωθεί και στις οι ενδεχόμενες συνέπειες από τον αλγόριθμο του Shor σε θέματα ασφάλειας, ιδιωτικότητας και συναλλαγών στο διαδίκτυο και η αξία της κρυπτογραφίας στην κβαντική εποχή (post-quantum cryptography). Ο Θεόδωρος Ανδρόνικος είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου. Έλαβε Δίπλωμα Ηλεκτρολόγου Μηχανικού και Μηχανικού Υπολογιστών και στη συνέχεια Διδακτορικό Δίπλωμα Πληροφορικής από τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας για Κβαντικό και Μη Συμβατικό Υπολογισμό (QUIT - Quantum and UnconventIonal CompuTing), καθώς και μέλος του Εργαστηρίου Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας (Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας - BiHELab) του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου. Τα τελευταία χρόνια τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν σε θέματα κβαντικού και γενικότερα μη συμβατικού υπολογισμού. Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο κελάρι του Athenaeum (Αδριανού 3, Θησείο, 210 3210239). Η είσοδος στις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη, αλλά υπάρχει μια ελάχιστη κατανάλωση 3 ευρώ. Για να εξασφαλιστεί η βέλτιστη συμμετοχή τηρείται σειρά προτεραιότητας (χωρητικότητα: περίπου 80 άτομα). http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500190443

Οι σημαντικότερες διαστημικές αποστολές και εκτοξεύσεις του 2018. Το 2018 θα είναι ένα ακόμη έτος που δεν θα «πλήξουμε», όσον αφορά τις εξελίξεις στο διάστημα. Ουκ ολίγες εκτοξεύσεις και διαστημικές αποστολές αναμένεται να ελκύσουν το ενδιαφέρον των ειδικών και μη. Οι κυριότερες αποστολές θα έχουν ως προορισμό προορισμό τη Σελήνη, τον Ήλιο, τον Άρη, τον Ερμή και δύο αστεροειδείς. Ο Νο 1 πύραυλος βαρέων βαρών Η αρχή θα γίνει στο τέλος Ιανουαρίου με την παρθενική εκτόξευση του πιο ισχυρού πυραύλου στον κόσμο, του Falcon Heavy (Βαρύ Γεράκι), της ιδιωτικής αμερικανικής αεροδιαστημικής εταιρείας Space X. Ο πύραυλος, που στην ουσία είναι τρεις μικρότεροι πύραυλοι Falcon 9 στη «συσκευασία» του ενός, μπορεί να ανυψώσει υπερδιπλάσιο φορτίο σε σχέση με τον έως τώρα μεγαλύτερο πύραυλο, τον Delta IV Heavy, και μάλιστα στο ένα τρίτο του κόστους. Στην πρώτη αυτή πτήση από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα ο ιδιοκτήτης της Space Χ Έλον Μασκ σχεδιάζει να διαφημίσει την άλλη εταιρεία του παραγωγής ηλεκτροκίνητων οχημάτων Tesla, το τελευταίο μοντέλο της οποίας, ένα σπορ Tesla Roadster, θα βρίσκεται μέσα στον πύραυλο. Τελικά, αν όλα πάνε καλά, ο Falcon Heavy θα χρησιμοποιηθεί μελλοντικά για τη μεταφορά φορτίων και ανθρώπων μεταξύ Γης και ‘Αρη. Οι πρώτες επανδρωμένες ιδιωτικές πτήσεις των ΗΠΑ στον ISS Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα ξαναρχίσουν φέτος τις επανδρωμένες πτήσεις στο διάστημα, κάτι που έχουν να κάνουν από αμερικανικό έδαφος από το 2011. Έκτοτε όλα τα ταξίδια των αμερικανών αστροναυτών στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) έχουν γίνει με ρωσικούς πυραύλους «Σογιούζ» από το Καζακστάν. Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) -με παρότρυνση και από τον πρόεδρο Τραμπ- σκοπεύει φέτος να στείλει αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με αφετηρία τις ΗΠΑ και με τη βοήθεια των ιδιωτικών εταιρειών Boeing και Space X. Τον Αύγουστο η Space Χ προγραμματίζει να χρησιμοποιήσει τον πύραυλο Falcon 9 για να κάνει μια δοκιμαστική μη επανδρωμένη πτήση του νέου διαστημικού σκάφους Crew Dragon, ενώ το Δεκέμβριο θα ακολουθήσει η πρώτη δοκιμαστική επανδρωμένη αποστολή στον ISS. Από την πλευρά της, η Boeing προγραμματίζει τον Αύγουστο να χρησιμοποιήσει τον πύραυλο Atlas V της United Launch Alliance για να κάνει μια δοκιμαστική μη επανδρωμένη πτήση του νέου σκάφους Starliner, ενώ η πρώτη δοκιμαστική επανδρωμένη πτήση θα ακολουθήσει το Νοέμβριο. Δεν αποκλείεται πάντως να χρειασθούν περισσότερες δοκιμές και οι επανδρωμένες πτήσεις ίσως και των δύο εταιρειών στον ISS να μετατεθούν για το 2019. Σελήνη Δεν αποκλείεται οι πρώτοι τουρίστες να επισκεφθούν φέτος το φεγγάρι. Αν και η NASA δεν θα κάνει κάποια ρομποτική ή επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη, η Space X (ξανά αυτή!) σχεδιάζει να στείλει ένα ζευγάρι τουριστών γύρω από το δορυφόρο της Γης μέσα στη διαστημική κάψουλα Dragon 2, η οποία θα ανυψωθεί με το νέο πύραυλο βαρέων βαρών Falcon Heavy. Κανείς άνθρωπος δεν έχει κάνει κάτι τέτοιο από το 1972, όταν έγινε η τελευταία προσελήνωση από την αποστολή «Απόλλων 17». Όλες οι μεγάλες ασιατικές διαστημικές δυνάμεις (Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία) έχουν τα δικά τους σχέδια το 2018. Η Κίνα έχει στα σκαριά δύο διαδοχικές σεληνιακές αποστολές μετά την πρώτη προσελήνωση μιας κινεζικής κάψουλας (Chang’e 3) και ενός ρόβερ το 2013. Έως το τέλος του έτους θα σταλεί στο φεγγάρι το Chang’e 4, πάλι μαζί με ένα ρόβερ. Στη συνέχεια η Κίνα θα επιχειρήσει την πρώτη -μετά το 1976- αποστολή λήψης δείγματος από την επιφάνεια της Σελήνης και επιστροφής του στη Γη. Η αποστολή του σκάφους συλλογής δειγμάτων Chang’e 5 θα γίνει με τον πύραυλο Long March στο τέλος του έτους, αλλιώς θα μετατεθεί για το 2019. Πρόσθετο ενδιαφέρον προκαλεί ότι το σκάφος θα προσεληνωθεί στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, για την οποία οι επιστήμονες δεν ξέρουν πολλά πράγματα. Στο φεγγάρι θα πάει και η Ινδία τον Μάρτιο, με την εκτόξευση της αποστολής Chandrayaan 2, που περιλαμβάνει ένα σκάφος σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, μια κάψουλα προσελήνωσης και ένα ρόβερ, το οποίο θα μελετήσει τη σεληνιακή επιφάνεια. Θα είναι η πρώτη φορά που η Ινδία θα επιχειρήσει να προσεληνώσει ένα σκάφος και να κινήσει ένα ρόβερ πάνω στο φεγγάρι. Η χώρα διαθέτει ήδη ένα δορυφόρο (Mars Orbiter Mission-MOM) σε τροχιά γύρω από τον ‘Αρη. Η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία (JAXA) έχει προγραμματίσει την εκτόξευση αρκετών δορυφόρων παρατήρησης της Γης, μια αποστολή ανεφοδιασμού του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, ενώ συμμετέχει και στην αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) στον Ερμή. Ερμής Αυτή θα είναι και η σημαντικότερη φετινή ευρωπαϊκή αποστολή. Πριν το τέλος του 2018, πιθανώς τον Οκτώβριο, η ESA σχεδιάζει να εκτοξεύσει την αποστολή BepiColombo με προορισμό τον κοντινότερο πλανήτη στον Ήλιο, τον Ερμή. Το σκάφος αναμένεται να φθάσει εκεί το 2025. Δύο διαστημοσυσκευές, το ευρωπαϊκό Mercury Planet Orbiter και το ιαπωνικό Mercury Magnetospheric Orbiter, μετά από το επταετές ταξίδι με το μητρικό σκάφος Mercury Transfer Module (MTM), θα τεθούν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη για να μελετήσουν τη γεωλογία του, την εσωτερική δομή και σύνθεσή του, το μαγνητικό πεδίο του κ.α. Αστεροειδείς Tόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ιαπωνία έχουν σχεδιάσει φέτος αποστολές σε αστεροειδείς. Το σκάφος OSIRIS-REx της NASA, που είχε εκτοξευθεί το 2016, αναμένεται να φθάσει τον Αύγουστο στον αστεροειδή Μπενού και να τεθεί σε τροχιά γύρω του επί δύο χρόνια, με στόχο να πάρει ένα δείγμα από αυτόν το 2020 και το φέρει πίσω στη Γη το 2023. Αν όλα πάνε καλά, θα είναι η πρώτη αμερικανική αποστολή συλλογής δείγματος από αστεροειδή. Ο Μπενού εκτιμάται ότι έχει μία πιθανότητα στις 2.500 να πέσει στον πλανήτη μας στο τέλος του 22ου αιώνα.Το σκάφος Hayabusa 2 της JAXA, το οποίο είχε εκτοξευθεί το 2014, θα έχει τον Ιούνιο ραντεβού με ένα άλλο αστεροειδή, τον Ριούγκου. Είχε προηγηθεί η αποστολή Hayabusa 1, που είχε φέρει στη Γη το 2010 τα πρώτα δείγματα αστεροειδούς. Αυτή τη φορά οι Ιάπωνες θα στείλουν πάνω στον αστεροειδή μια μικρή στατική διαστημοσυσκευή και τρία μίνι-ρόβερ για να τον μελετήσουν λεπτομερώς επί τουλάχιστον ένα έτος, προτού επιστρέψουν τα δείγματα στη Γη το 2020. Άρης Ο Άρης ασφαλώς δεν θα μπορούσε να μείνει παραπονεμένος. Τον Μάιο η NASA θα εκτοξεύσει το σκάφος InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations Geodesy and Heat Transport), που αναμένεται να κατέβει στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη το Νοέμβριο. Αν και στατικό, με τα εξελιγμένα επιστημονικά όργανά του θα μελετήσει το εσωτερικό του γειτονικού πλανήτη, τους αρειανούς σεισμούς και γενικότερα τη γεωλογική εξέλιξή του. Ήλιος Η σημαντικότερη ίσως αποστολή το 2018 θα είναι η εκτόξευση από τη NASA τον Ιούλιο της αποστολής Parker Solar Probe με προορισμό τον Ήλιο. Το σκάφος θα πλησιάσει το καυτό άστρο μας περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο έως τώρα, ολοκληρώνοντας 24 κοντινές προσεγγίσεις σε διάστημα επτά ετών. Θα φθάσει σε απόσταση έως 6,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από την «κολασμένη» επιφάνεια του Ήλιου, ώστε να μελετήσει εκ του σύνεγγυς τα ηλιακά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, το ηλιακό στέμμα, τον ηλιακό άνεμο κ.α. Δορυφόροι-κυνηγοί εξωπλανητών Το 2017 ανακαλύφθηκαν πολλοί νέοι εξωπλανήτες και το 2018 είναι σίγουρο ότι θα γίνει το ίδιο. Τον Μάρτιο η NASA θα εκτοξεύσει το δορυφόρο TESS (The Transiting Exoplanet Survey), το νέο «κυνηγό» εξωπλανητών της, που επί δύο τουλάχιστον χρόνια θα παρακολουθεί 200.000 άστρα σε απόσταση έως λίγων εκατοντάδων ετών φωτός για τυχόν ίχνη πλανητών γύρω τους. Επίσης το ευρωπαϊκό δορυφορικό τηλεσκόπιο CHEOPS (Characterizing Exoplanet Satellite) της ESA αναμένεται να εκτοξευθεί το 2018 και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη με στόχο την αναζήτηση εξωπλανητών. Ιδιώτες στο φεγγάρι Εξάλλου, στις 31 Μαρτίου λήγει η προθεσμία του διαγωνισμού Google Lunar X με την υποστήριξη της Google, που έχει θέσει ως στόχο στις ιδιωτικές εταιρείες -και όχι σε κρατικές διαστημικές υπηρεσίες- να φθάσουν στο φεγγάρι. Η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που θα προσεληνώσει ένα σκάφος μαζί με ρόβερ (το οποίο θα πρέπει να κινηθεί για τουλάχιστον 500 μέτρα και να στείλει πίσω στη Γη φωτογραφίες και βίντεο υψηλής ανάλυσης) θα πάρει το βραβείο των 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Στην «κούρσα» έχουν μείνει πέντε εταιρείες: η αμερικανική Moon Express, η ινδική Team Indus΅, η ιαπωνική Hakuto, μία ισραηλινή και μία διεθνής. https://physicsgg.me/2018/01/13/%ce%bf%ce%b9-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%b5%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82-%ce%b1%cf%80%ce%bf%cf%83%cf%84/ ΠτΔ: Υποδέχτηκε τον ομογενή κοσμοναύτη Θεόδωρο Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλο. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, υποδέχτηκε τον ομογενή κοσμοναύτη Θεόδωρο Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλο, στο Προεδρικό Μέγαρο, λέγοντας «η Ελλάδα είναι παντού στον κόσμο και να που, μαζί με σας, η Ελλάδα είναι και στο διάστημα». Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «εμείς, οι Έλληνες, είμαστε υπερήφανοι για σας. Γιατί, βεβαίως, είστε Ρώσος πολίτης, αλλά οι ελληνικές σας ρίζες, που και εσείς τις αισθάνεσθε, είναι κάτι το οποίο μας οδηγεί στο να σας θεωρούμε ένα κομμάτι της Ελλάδας, με δεδομένο, επίσης, το γεγονός ότι μεγάλο τμήμα της οικογένειάς σας ζει μόνιμα στην Ελλάδα. Τιμάτε τη Ρωσία, αλλά τιμάτε και την Ελλάδα». Παράλληλα, ο κ. Παυλόπουλος υπενθύμισε ότι ο Θεόδωρος Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλος βρίσκεται στην κορυφή των κοσμοναυτών σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο στη Ρωσία, γιατί έχει επιτύχει πράγματα που κανένας άλλος κοσμοναύτης δεν έχει επιτύχει. «Και μόνον οι πέντε έξοδοι στο διάστημα μέχρι σήμερα, ο συνολικός χρόνος παραμονής στο διάστημα, καθώς και τα αποτελέσματα για την έρευνα του διαστήματος σας οδηγούν σ' αυτήν την κορυφή» σημείωσε. Επίσης, εξήρε το γεγονός ότι ο ομογενής κοσμοναύτης επέλεξε το προσωνύμιο «OΛΥΜΠΟΣ» όταν ξεκίνησε ως διοικητής του πρώτου Σογιούζ και εν συνεχεία έδωσε το όνομα «ΑΡΓΩ» στο τελευταίο διαστημόπλοιο με το οποίο ταξίδεψε στο διάστημα. «Θυμίζει την Ελλάδα, κυρίως όμως η "ΑΡΓΩ" θυμίζει τις ποντιακές σας ρίζες, τον Πόντο με όλη την ιστορία του, με όλα τα βάσανα, με όλες τις τραγωδίες που πέρασε, που μας δείχνει όμως πραγματικά ως πού φθάνει η Ελλάδα, τι είναι η Ελλάδα και τι είναι εκείνο που πρέπει να υπερασπισθούμε μαζί σας» τόνισε. Από την πλευρά του, ο κ. Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλος, αφού ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τη θερμή υποδοχή, επισήμανε ότι πάντα έρχεται στην Ελλάδα με ανοιχτή την καρδιά και πρόσθεσε: «Με τον Κωστή Στεφανόπουλο ήταν η πρώτη φορά. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πάντοτε θεωρούσα και θεωρώ την Ελλάδα ως δεύτερη πατρίδα μου. Από αυτήν την άποψη είμαι πολύ ευτυχισμένος και πλούσιος άνθρωπος. Έχω έτσι έναν τεράστιο αριθμό φίλων και συγγενών, οικείων, αγαπημένων σε διάφορα σημεία του πλανήτη μας». Ακόμη, προσέφερε στον κ. Παυλόπουλο ένα αναμνηστικό μετάλλιο, που χαρίζεται στα μέλη της ομάδας που ετοιμάζουν την αποστολή και το διαστημόπλοιο Σογιούζ, με το οποίο πέταξε, υπογραμμίζοντας: «Στο πρόσωπό σας, κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να χαρίσω αυτό το μετάλλιο σε όλον τον ελληνικό λαό και σε εκείνους τους Έλληνες, ειδικά, οι οποίοι με υποστήριζαν πνευματικά και ψυχικά σε αυτό το ταξίδι. Φυσικά, οι Έλληνες που κατάγονται από την πρώην Σοβιετική Ένωση και Έλληνες από ολόκληρη την Ελλάδα και τον κόσμο που αισθανόμουν την αγάπη τους και την προσοχή τους όλο αυτό το διάστημα που ήμουν εκεί. Γι' αυτό κύριε Πρόεδρε, επιτρέψτε μου να σας χαρίσω αυτό το μετάλλιο, που χαρίζεται στους συμμετέχοντες στην προετοιμασία και την κατασκευή του συγκεκριμένου διαστημοπλοίου και της αποστολής. Το μετάλλιο αυτό είναι το μετάλλιο της "ΑΡΓΩ"». http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/660367_ptd-ypodehtike-ton-omogeni-kosmonayti-theodoros-gioyrtsihin Στην Σίνδο από το διάστημα για να δει την 80χρονη μητέρα του ο Πόντιος κοσμοναύτης ο Θ. Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλος «Μάνα είναι μόνο μία» ή, όπως λένε οι Πόντιοι, «η μάνα εν κρύο νερόν και σο ποτήρ' κε μπαίν». Έτσι, ο Ρώσος κοσμοναύτης ποντιακής καταγωγής, Θεόδωρος (Φιοντόρ) Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλος, ο οποίος ολοκλήρωσε πριν από λίγους μήνες την πέμπτη αποστολή του στο διάστημα, ταξίδεψε από τη Μόσχα στη Σίνδο Θεσσαλονίκης για να γιορτάσει μαζί με τη μητέρα του τα 80α γενέθλια της. «Έγινα 80 ετών και ήρθε ο γιος μου από τη Ρωσία για να με δει και να γιορτάσουμε μαζί εδώ στη Σίνδο» είπε η 80χρονη Ελένη-Μικρούλα προσθέτοντας πως κάθε φορά που εκείνος φεύγει γι' αποστολή στο διάστημα, την κυριεύει ο φόβος και παρακαλεί τον Θεό να επιστρέψει γερός κοντά της. Ωστόσο, «ακόμα και από το διάστημα μου τηλεφωνεί συνεχώς, έχουμε συχνή επικοινωνία, τον ακούω πεντακάθαρα και αυτό με καθησυχάζει λίγο» λέει. «Την ημέρα των γενεθλίων μου καθίσαμε φάγαμε όλοι μαζί, γελάσαμε, μαζί με τον Θόδωρο, ήταν κοντά μου και όλα τα εγγόνια μου. Χάρηκα πάρα πολύ» είπε συγκινημένη η κ. Ελένη, η οποία ενημέρωσε ότι ο κοσμοναύτης έφτασε στη Θεσσαλονίκη στις 3 Ιανουαρίου κι έχει ήδη επιστρέψει στη Μόσχα. H 80χρονη μητέρα του Φιοντόρ Γιουρτσίχιν μίλησε για τα παιδικά χρόνια του έμπειρου κοσμοναύτη: «Τι να σας πω; Ο γιος μου, όσο απίστευτο και αν ακούγεται, από 5 ετών έλεγε ότι ήθελε να γίνει αστροναύτης. Όλη του τη ζωή αυτό έλεγε κι όταν σκοτώθηκε ο Γιούρι Γκαγκάριν, είπε ότι θα γίνει σαν κι εκείνον. Τελικά τα κατάφερε». Υπενθυμίζεται ότι τον ομογενή κοσμοναύτη υποδέχθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος. Ο κ. Γιουρτσιχίν-Γραμματικόπουλος, μάλιστα αφού ευχαρίστησε τον Πρόεδρο για τη θερμή υποδοχή, είχε δηλώσει: «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πάντοτε θεωρούσα και θεωρώ την Ελλάδα ως δεύτερη πατρίδα μου. Από αυτήν την άποψη είμαι πολύ ευτυχισμένος και πλούσιος άνθρωπος. Έχω έτσι έναν τεράστιο αριθμό φίλων και συγγενών, οικείων, αγαπημένων σε διάφορα σημεία του πλανήτη μας». Ο Θεόδωρος Γιουρτσίχιν-Γραμματικόπουλος της ρωσικής υπηρεσίας Roscosmos συμπλήρωσε πλέον 673 μέρες στο διάστημα και είναι έβδομος στην παγκόσμια κατάταξη των αστροναυτών όλων των εποχών. Έχει τιμηθεί με την ανώτατη διάκριση του «Ήρωα» της Ρωσικής Ομοσπονδίας και με το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας. http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/662380_stin-sindo-apo-diastima-gia-na-dei-tin-80hroni-mitera-toy-o-pontios

«Υπατία»: Μια εξωγήινη πέτρα παλαιότερη κι από τον Ήλιο. Είναι μια φαινομενικά ασήμαντη πετρούλα, ένα βότσαλο που το μήκος του δεν ξεπερνά τα 3,5 εκατοστά και το βάρος του τα 30 γραμμάρια. Βαφτίσθηκε από τους επιστήμονες «Υπατία» και δεν μοιάζει με καμιά άλλη πέτρα ή μετεωρίτη που έχει πέσει στη Γη. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι παλαιότερη ακόμη και από τον Ήλιο… Βαφτίσθηκε από τους επιστήμονες «Υπατία», παίρνοντας το όνομα της διάσημης νεοπλατωνικής φιλοσόφου της Αλεξάνδρειας, η οποία υπήρξε η πρώτη γνωστή γυναίκα μαθηματικός και αστρονόμος της Δύσης, αλλά η σχέση της με τη Γη σταματά σε αυτό. Η εν λόγω πέτρα που είχε βρεθεί στη νοτιοδυτική Αίγυπτο το 1996 και έκτοτε μελετάται, είναι όχι απλώς εξωγήινη, αλλά μια μοναδική περίπτωση. Το 2013 οι επιστήμονες είχαν συμπεράνει ότι η «Υπατία» έχει εξωγήινη προέλευση και το 2015 ότι δεν εμφανίζει ομοιότητες με οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη μας, είτε γηγενή πέτρα είτε μετεωρίτη εξ ουρανού. Κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε μέρος ενός τελείως ασυνήθιστου διαστημικού βράχου διαμέτρου μερικών μέτρων, που όταν έπεσε στη Γη, έγινε κομμάτια και έχει βρεθεί μόνο η «Υπατία». Μια νέα επιστημονική μελέτη κατέληξε τώρα στην ακόμη πιο εντυπωσιακή εκτίμηση ότι η «Υπατία» -ή τουλάχιστον κάποια μέρη της- πιθανότατα είχαν σχηματισθεί προτού καν δημιουργηθεί το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Με άλλα λόγια, η «Υπατία» μπορεί να έχει ηλικία που ξεπερνά ακόμη και αυτή του Ήλιου μας, ενώ η προέλευσή της είναι άγνωστη, από πόσο μακριά δηλαδή στο διάστημα, πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, ξεκίνησε για να καταλήξει στη Γη. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωλογίας Γιαν Κράμερς του Πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωχημείας και κοσμοχημείας «Geochimica et Cosmochimica Acta», δήλωσαν ότι οι έως τώρα αναλύσεις επιβεβαιώνουν πως η «Υπατία» δεν μοιάζει με τους άλλους γνωστούς μετεωρίτες που έχουν πέσει στον πλανήτη μας. Οι αναλογίες των χημικών στοιχείων που περιέχει, διαφέρουν από εκείνες που έχουν παρατηρηθεί σε πετρώματα στο ηλιακό σύστημά μας. Επιπλέον, ορισμένα «εξωτικά» επιμέρους υλικά που περιέχει και τα οποία δεν υπάρχουν στη Γη, φαίνεται να έχουν σχηματισθεί σε μια προ-ηλιακή εποχή, σε περιβάλλον με πολύ κρύες θερμοκρασίες (τουλάχιστον μείον 196 βαθμούς Κελσίου). Μεταξύ άλλων, η «Υπατία» περιέχει ασυνήθιστο αλουμίνιο σε καθαρά μεταλλική μορφή, εξίσου ασυνήθιστα φωσφίδια, κόκκους αποτελούμενους από νικέλιο, φώσφορο και ελάχιστο σίδηρο (σε μια αναλογία που δεν υπάρχει στη Γη ή σε γνωστούς μετεωρίτες), ασυνήθιστη αναλογία άνθρακα προς πυρίτιο, υπερβολικά μεγάλη ποσότητα πολυαρωματικών υδρογονανθράκων κ.α. Όλα αυτά μαζί συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η εν λόγω πετρούλα προέρχεται από υλικά που υπήρχαν στο διαστρικό χώρο, προτού καν σχηματισθούν ο Ήλιος και η Γη. Σύμφωνα με την κυρίαρχη επιστημονική θεωρία, το ηλιακό μας σύστημα και οι πλανήτες του δημιουργήθηκαν από ένα τεράστιο αρχαίο νέφος διαστρικής σκόνης, γνωστό και ως ηλιακό νεφέλωμα. Η «Υπατία» μπορεί να αποτελείται από αρχέγονα υλικά αυτού του νεφελώματος που «γέννησε» τον Ήλιο ή να προέρχεται από ακόμη πιο μακριά. Η εξωτική πέτρα περιέχει μικροσκοπικά διαμαντάκια με διάμετρο 50 νανόμετρα (δισεκατομμυριοστά του μέτρου) έως δύο μικρόμετρα (εκατομμυριοστά του μέτρου). Τα διαμαντάκια αυτά πιθανότατα δημιουργήθηκαν από το σοκ που υπέστη η «μητρική» διαστημική πέτρα, όταν εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα με μεγάλη ταχύτητα. Η «Υπατία» δεν έχει καν επίσημα ταξινομηθεί ως μετεωρίτης επειδή, παρόλο που χωρίς αμφιβολία προήλθε από το διάστημα, μόνο τέσσερα γραμμάρια από το αρχικό βάρος της έχουν απομείνει ακέραια, καθώς η υπόλοιπη πέτρα κόπηκε σε κομμάτια, που μοιράσθηκαν σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια ανά τον κόσμο για να μελετηθούν. Η Εταιρεία Μετεωριτών απαιτεί τουλάχιστον το 20% της αρχικής μάζας ενός διαστημικού βράχου να παραμένει ατόφια, προκειμένου να ταξινομηθεί επίσημα ως μετεωρίτης. https://physicsgg.me/2018/01/14/%cf%85%cf%80%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%ce%b5%ce%be%cf%89%ce%b3%ce%ae%ce%b9%ce%bd%ce%b7-%cf%80%ce%ad%cf%84%cf%81%ce%b1-%cf%80%ce%b1%ce%bb%ce%b1%ce%b9%cf%8c%cf%84%ce%b5/

LIGO: Κραυγές και ψίθυροι από το Σύμπαν. Πόσο χρόνο χρειάζεται να πεις «ουπς»; Προφανώς όχι παραπάνω από ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Κάπως έτσι όμως, αρχίζοντας την κουβέντα με αυτό το «ουπς», προσπαθεί κάθε φορά ο κύριος Βάις, για όσους δεν ξέρουν πολλά, να δώσει μια αμυδρή ιδέα για το πόση μπορεί να ήταν η διάρκεια του σήματος που καταγράφηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015 στις εγκαταστάσεις των δύο LIGO, προκαλώντας τεράστια αίσθηση στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Και αναγκάζοντας ουσιαστικά, μόλις δύο χρόνια μετά, την πολύ συντηρητική σουηδική Ακαδημία να δώσει, γι' αυτό το σήμα με διάρκεια μερικών δεκάτων του δευτερολέπτου, το Νομπέλ της Φυσικής στους τρεις πιο βασικούς αρχιτέκτονες της όλης προσπάθειας. Το μισό στον Ράινερ Βάις για την όλη κατασκευή, και από ένα τέταρτο στους Μπάρι Μπαρίς για τον συντονισμό του όλου σχεδίου και στον Κιπ Θορν για τη θεωρητική θεμελίωση. Χρειάστηκε να περάσουν τρία μόλις λεπτά πριν το σήμα αυτό τραβήξει την προσοχή της βάρδιας, στις 4 το πρωί, αλλά και πολλές εβδομάδες ακόμη, έως την οριστική αναγγελία τον επόμενο Φεβρουάριο. Για να πιστέψουν (και να ελέγξουν ότι δεν ήταν κάποιος χάκερ που τους έκανε πλάκα!) αυτό που είδαν πρώτοι οι περίπου χίλιοι ερευνητές και τεχνικοί στις εγκαταστάσεις των δύο Παρατηρητηρίων για τα Κύματα Βαρύτητας, δηλαδή στα LIGO του Hanford στην Ουάσιγκτον και του Livingstone στη Λουιζιάνα. Οτι δηλαδή είχαν πραγματικά στα χέρια τους την απευθείας απόδειξη γι' αυτό που επί εκατό χρόνια ακριβώς ακόμη και ο ίδιος ο Αϊνστάιν είχε αμφιβολίες ότι μπορεί να υπήρχε. Το αποτύπωμα από ένα κύμα βαρύτητας. Αυτό της 24ης Σεπτεμβρίου είχε δημιουργηθεί πριν από 1 δισεκατομμύριο 300 χιλιάδες χρόνια, σε κάποιο μακρινό για εμάς σημείο του Σύμπαντος, χάρη σε ένα γεγονός γιγαντιαίων διαστάσεων, για τα γήινα μέτρα, και έφθασε στη Γη το 2015! Δύο μαύρες οπές, με τεράστιες μάζες, η μία όσο 36 δικοί μας Ηλιοι μαζί και η άλλη όσο 29 Ηλιοι μαζί, φθάνουν, μετά από έναν ιλιγγιώδη «κυκλικό χορό», 250 περιστροφών το δευτερόλεπτο, ένα pas des deux γιγάντων δηλαδή, να αποτελέσουν ένα σώμα με μάζα όσο 62 Ηλιοι. Και αυτό το έλλειμμα (αφού 36+29=65) το ίσο με τη μάζα 3 Ηλίων, να αντιστοιχεί σε μια «εξαΰλωση» όπως πολύ πρόχειρα θα λέγαμε, που δίνει μια αντίστοιχα τεράστια ποσότητα ενέργειας. Αυτή, γενικά, η μετατροπή της μάζας σε ενέργεια σε διάφορα φαινόμενα ήταν προβλεπόμενη από το 1915, με τη Θεωρία του Αϊνστάιν. Αλλά για το ότι μπορούσαν να παραχθούν από μια τέτοια μετατροπή βαρυτικά κύματα και μάλιστα ανιχνεύσιμα από συσκευές εδώ στη Γη αμφέβαλλε και ο ίδιος ο Αϊνστάιν. «Και αν υπάρχουν, πώς είναι;» Αυτή η φράση ανήκει στον Ενρίκο Φέρμι και ειπώθηκε όταν θέλησε να εκφράσει τους όποιους ενδοιασμούς του για την ύπαρξη των εξωγήινων. Η ίδια φράση όμως θα πήγαινε πολύ καλά και στα πρώτα χρόνια της αναζήτησης σχετικά με τα βαρυτικά κύματα. Δυσκολεύεσαι να το πιστέψεις, αλλά είναι αλήθεια πως το 1936 ο διάσημος και τότε πατέρας της Θεωρίας της Σχετικότητας είχε στείλει μια εργασία στο μεγάλου κύρους επιστημονικό περιοδικό «Physical Review Letters», όπου προσπαθούσε να αποδείξει ότι τέτοια κύματα δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν. Για καλή όμως τύχη όλων μας, αυτός που εξέτασε την εργασία προτού δημοσιευθεί, ήταν τόσο καλός γνώστης του θέματος ώστε βρήκε λάθη και απέτρεψε τη δημοσίευσή της. Επρεπε να φθάσει το 1974 μέχρι να βεβαιωθούν όλοι ότι η θεωρία μπορούσε να επαληθευτεί και ως προς την ύπαρξή τους αλλά και για τη δυνατότητα διάδοσής τους μέσα στο Σύμπαν. Μόνο που αυτό έγινε κάπως έμμεσα. Οι Χάλς και Τέιλορ, στο Αστεροσκοπείο του Αρεσίμπο, στο Πουέρτο Ρίκο, παρατήρησαν πολύ προσεκτικά ένα ζευγάρι αστέρων νετρονίων, που για καλή τους τύχη ο ένας εξέπεμπε και ραδιοσήματα, ήταν δηλαδή ένα πάλσαρ. Στο ζευγάρι αυτό, γνωστό ως PSR 1913+16, ο ένας πλησίαζε τον άλλον βαθμιαία, ακολουθώντας σπειροειδή τροχιά και ταυτόχρονα εκπέμποντας ενέργεια που μπόρεσαν να υπολογίσουν και από εκεί να συμπεράνουν με σιγουριά ότι ταυτόχρονα έπρεπε να έχουμε την εκπομπή ενός βαρυτικού κύματος όπως το περιέγραφε η θεωρία του Αϊνστάιν. Από τότε κάποιοι άλλοι ερευνητές έβαλαν ως στόχο να κατασκευάσουν αυτές τις συσκευές, που θα μπορούσαν να δώσουν και στο χαρτί ενός καταγραφικού οργάνου (τότε) ή στην οθόνη ενός υπολογιστή τώρα αυτό το στιγμιαίο πέρασμα και από τα μέρη τους του κύματος. Ενα αδιάψευστο ίχνος τρομακτικής έντασης γεγονότων στο Σύμπαν. Μια μακρινή κραυγή στα βάθη του Σύμπαντος που φθάνει στην επιφάνεια της Γης ως ένας ψίθυρος με διάρκεια μόλις ένα πέμπτο του δευτερολέπτου. Οταν το λίγο LIGO γίνεται πολύ Τρεις είναι οι βασικές διαφορές ενός LIGO από ένα τηλεσκόπιο. Δεν ενδιαφέρεται για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, άρα και το ορατό φως. Δεν συγκεντρώνει ακτίνες σε κάποιο πιάτο ή σε άλλη επίπεδη επιφάνεια και χρειάζεται δύο βραχίονες απόλυτα ίσους για να λειτουργήσει. Είναι ένα «συμβολόμετρο». Η βασική ιδέα είναι απλή. Στέλνονται συνεχώς δύο ακτίνες λέιζερ με τη μορφή εντελώς όμοιων κυμάτων προς τον καθρέφτη που βρίσκεται στο τέλος καθενός από δύο βραχίονες κάθετους μεταξύ τους. Οταν αυτές συναντώνται στον γυρισμό, μετά την ανάκλασή τους, ρυθμίζεται έτσι το μήκος και αλληλοεξουδετερώνονται. Αρα τον περισσότερο χρόνο δεν έχουμε τίποτα, κανένα σήμα. Οταν όμως έρχεται ένα βαρυτικό κύμα, περνώντας από τον κάθε βραχίονα αλλάζει για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου μόνο τη συμπεριφορά του χώρου, προκαλώντας στον έναν βραχίονα μια απειροελάχιστη επιμήκυνση και στον άλλον αντίθετα μια συρρίκνωση. Αυτή η απόκλιση από την προηγούμενη πλήρη ισότητα των βραχιόνων δίνει μια διαφορά στα κύματα των ακτίνων λέιζερ, που δίνει πλέον ένα φωτεινό σήμα, μια κυματική εικόνα σε οθόνη και χαρτί, αλλά, χάρη και σε μια μικρή μετατροπή, ακούγεται και ένας φευγαλέος ήχος, σαν τιτίβισμα πουλιού. Ο Ράινερ Βάις ξεκίνησε με ένα απλό σχετικά συμβολόμετρο που ο κάθε βραχίονας είχε μήκος μόλις ένα μέτρο. Μετά οι βραχίονες έγιναν 40 μέτρα ο καθένας. Και σήμερα, που ακόμη πηγαίνει και βλέπει πώς πάνε οι έρευνες, έχει μπροστά του μία εγκατάσταση που: Εχει ακριβώς μια δίδυμη εγκατάσταση 3.000 χιλιόμετρα πιο μακριά έτσι ώστε να είναι βέβαιο πως το τυχόν «καλό» σήμα που πιάνει το ένα μηχάνημα δεν οφείλεται σε τοπική διαταραχή. Ο κάθε βραχίονας έχει μήκος 4 χιλιόμετρα αλλά με ένα τέχνασμα που χρησιμοποιείται ώστε η κάθε ακτίνα λέιζερ να πηγαινοέρχεται 280 φορές και ανάμεσα σε δύο άλλα ενδιάμεσα σημεία κατά την επιστροφή της ώστε η κάθε διαδρομή στον βραχίονα να είναι τελικά κοντά στα 1.100 χιλιόμετρα. Ο κάθε καθρέφτης στο τέλος της διαδρομή ζυγίζει 42 κιλά, έχει σχεδόν μηδενικές απώλειες ανάκλασης και είναι αναρτημένος με σύστημα τετραπλού εκκρεμούς και στο τελευταίο κρέμεται από ειδικά νήματα πιο λεπτά και από μια τρίχα, από μη μεταλλικό υλικό για να μην υπάρχουν διαστολές και οξειδώσεις. Στον κάθε σωλήνα διαμέτρου 1,2 μέτρων και μήκους 4 χιλιομέτρων όπου είναι η διαδρομή της ακτίνας λέιζερ επικρατεί το μεγαλύτερο κενό αέρος που υπάρχει στη Γη. Ο κάθε βραχίονας περιβάλλεται από τσιμεντένιο κέλυφος, η διαδρομή είναι απόλυτα οριζόντια αφού έλαβαν υπόψη ακόμη και την ελάχιστη καμπυλότητα που έχει φυσιολογικά το έδαφος στη διαδρομή των 4 χιλιομέτρων. Ετσι ανιχνεύεται μια επιμήκυνση της διαδρομής όταν περάσει βαρυτικό κύμα που μπορεί να είναι πιο μικρή κατά 1.000 φορές από ένα πρωτόνιο. Υπάρχει μέλλον για αυτό; Ωραία, μπορεί εύκολα και αβίαστα να σκεφτεί κάποιος, οι τρεις τους, Βάις, Θορν και Μπαρίς, ανταμείφθηκαν (και μέσω αυτών και οι άλλοι χίλιοι διακόσιοι συνεργάτες τους από 18 διαφορετικές χώρες) για την επιμονή τους. Απέδειξαν ότι υπάρχουν, και στα σίγουρα πλέον, αφού από τον Σεπτέμβριο του 2015 μέχρι τον Αύγουστο του 2017 έχουν καταγραφεί ήδη άλλα τέσσερα ανάλογα συμβάντα. Ανοιξαν οι ουρανοί δηλαδή. Ενώ στον κόσμο γύρω κατασκευάζονται νέα LIGO. Ο προϋπολογισμός του έργου όταν ξεκίνησε ήταν πολύ κοντά στα 200 εκατομμύρια δολάρια και στο τέλος υπολογίστηκε ότι μέσα σε ένα διάστημα 40 ετών κόστισε στον αμερικανό φορολογούμενο 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Αρκετοί έθεσαν το ερώτημα αν άξιζε τον κόπο. Επιχειρήματα έχουν και οι δύο πλευρές. Οι σκεπτικιστές, μεταξύ άλλων, ισχυρίζονται ότι: Το ποσό που δαπανήθηκε ήταν τεράστιο. Και θα μπορούσαν τα χρήματα αυτά να πάνε σε άλλους τομείς της έρευνας, ιδιαίτερα για την Υγεία, για καινούργια καύσιμα και το Περιβάλλον. Οταν τα χρήματα για την έρευνα είναι ορισμένα, τα παραπάνω χρήματα λείπουν αντίστοιχα από αλλού. Για κάτι που ήταν γνωστό πως υπήρχε και δεν το αμφισβητούσε κάποιος, ήδη από το 1974, ποιος ο λόγος να δουλέψουν τόσοι επιστήμονες; Ούτε τη Θεωρία του Αϊνστάιν για την καμπύλωση του χωροχρόνου ούτε την ειδική σχετικότητα χρειαζόταν να την επιβεβαιώσει ένα τόσο μεγάλο έργο. «Δουλεύουν» καλά. Αλλωστε το σύστημα GPS αποδίδει με πολλή ακρίβεια χάρη σε αυτές τις θεωρίες. Δεν υπάρχει κάποιο πρακτικό όφελος από όλη αυτή την προσπάθεια. Αυτοί που δεν συμφωνούν μαζί τους αντιτείνουν: Το ποσό δεν είναι και τόσο μεγάλο αν κάνεις τη διαίρεση με τα σαράντα χρόνια. Δεν είναι και τόσο σίγουρο πως τα χρήματα θα πήγαιναν σε Υγεία ή Περιβάλλον. Δεν είναι μόνο τα κύματα που προκύπτουν από τα ζευγάρια των μαύρων οπών αλλά αρκετά περισσότερα φαινόμενα σε ολόκληρο το Σύμπαν που δίδουν την αφορμή για να εμφανιστούν τα βαρυτικά κύματα. Επιτέλους οι Φυσικοί έκαναν και κάτι χειροπιαστό και επιβεβαίωσαν κάτι. Γιατί έχουμε πλέον κουραστεί (να πληρώνονται) για όλες αυτές τις αναπόδεικτες θεωρίες: Χορδές, Κβαντική Βαρύτητα, Παράλληλα Σύμπαντα. Η Σουηδική Ακαδημία θέλει πολύ να δίνει το Νομπέλ εκεί που πιστεύει ότι μια ανακάλυψη ανοίγει έναν καινούργιο τομέα στην έρευνα. Ενας βασικός λόγος λοιπόν που έσπευσε να απονείμει στους τρεις το Νομπέλ της Φυσικής για το 2017, μόλις δύο χρόνια μετά την εμφάνιση του πρώτου σήματος, ήταν και το ότι πραγματικά άνοιξε ένα νέο πεδίο. Οπως εμφατικά αναφέρθηκε, με τα τηλεσκόπια έως σήμερα «βλέπαμε». Τώρα με τα LIGO πλέον μπορούμε χωρίς να βλέπουμε να έχουμε αντίληψη πολύ βαθύτερα για ένα φαινόμενο. Και βέβαια δεν έχω δει να έχει γίνει πουθενά αναφορά για το πόσες καινοτομίες θα περάσουν στην αμερικανική βιομηχανία, στη στρατιωτική και στην άλλη, όταν οι συσκευές του LIGO αναλυθούν προσεκτικά ως προς τις επιδόσεις τους. Από τους καθρέφτες με ανακλαστικότητα 99,99% και τις τεχνικές διατήρησης της ακτίνας λέιζερ χωρίς απώλειες έως το εκπληκτικό κενό σε όλη τη διαδρομή της. Ας μην ξεχνάμε πως ο θεωρητικός της όλης προσπάθειας, ο Κιπ Θορν, έχει πει ότι με όλα τα άλλα όργανα παρατήρησης ήταν σαν να βλέπαμε απλώς την επιφάνεια μιας ήρεμης, διαστημικής θάλασσας, ενώ τώρα έχουμε αποκτήσει πρόσβαση στα σπλάχνα της και μάλιστα τη στιγμή που είναι στον πιο άγριο κυματισμό της. Βαρυτικά κύματα: μικρό φροντιστήριο Οταν σε έναν χώρο όπου πριν δεν υπήρχε οποιοδήποτε υλικό αντικείμενο μεταφέρω κάποιο υλικό σώμα, ο χώρος και ο χρόνος αποκτούν ορισμένη συμπεριφορά που επηρεάζεται από αυτό το σώμα. Αν προσθέσω και άλλο σώμα, θα έχω και άλλη επιρροή. Π.χ. ένα ρολόι θα μετράει τώρα μια κίνηση από ένα σημείο του χώρου σε άλλο σε διαφορετικό χρόνο, λίγο πιο αργό. Η μάζα δηλαδή των σωμάτων επηρεάζει τον χώρο και τον χρόνο με τρόπο που θυμίζει το πώς αλλάζει η επιφάνεια ενός στρώματος όταν ανέβουμε επάνω σε αυτό. Υπάρχει και η εξής κλασική φράση για αυτό: «Η ύλη επιδρά στον χώρο κάθε στιγμή και κινείται ακριβώς εξαιτίας αυτής της παραμόρφωσης του χώρου και του χρόνου» Οταν τα σώματα στον χώρο αυτόν αρχίσουν να κινούνται επιταχύνοντας ή επιβραδύνοντας, δημιουργείται μια αναταραχή στον χώρο και στον χρόνο που θα διαδοθεί με την ταχύτητα του φωτός προς όλες τις κατευθύνσεις. Ακόμα και όταν πατάμε γκάζι ή φρένο, όπως λέμε, στο αυτοκίνητο, παράγουμε βαρυτικά κύματα, μόνο που είναι τόσο μικρή αυτή η διαταραχή που δεν υπάρχει συσκευή αρκετά ευαίσθητη να τα καταγράψει. Γι’ αυτό από τη δεκαετία του ’50 ακόμη, οι ερευνητές έστρεψαν το βλέμμα τους προς διάφορα τεράστιας μάζας σώματα, ακόμα και έξω από τον δικό μας γαλαξία. Για παράδειγμα, δύο μαύρες οπές που πλησιάζουν και τελικά γίνονται ένα επιδρούν ξαφνικά στον χώρο και στον χρόνο γύρω τους, δίνοντας ένα τεράστιο βαρυτικό κύμα σε σχήμα σφαιρικού μπαλονιού. Αυτό ας το φανταστούμε ότι όλο και φουσκώνει, οπότε όταν φθάνει πια στη Γη ναι μεν έχει χάσει πολλή ενέργεια, κουβαλάει όμως αναλλοίωτα και ανεπηρέαστα από τον ενδιάμεσο χώρο κάποια χαρακτηριστικά του συμβάντος που το παρήγαγε και έχει εκταθεί τόσο ώστε τα όργανα καταγραφής να αντιλαμβάνονται το μέτωπο του κύματος σαν να ήταν ένα επίπεδο κύμα. Και εκεί επάνω του να είναι τοποθετημένοι κάθετα μεταξύ τους οι γνωστοί μας άξονες χ και ψ. Συνεχώς και ρυθμικά έχουμε ο χώρος και ο χρόνος στον έναν άξονα να διαστέλλονται και στον άλλον να συστέλλονται, και αμέσως μετά αντίστροφα. Το μέτρο της έντασης του κύματος στο σημείο της παρατήρησης στη Γη δίδεται όταν διαιρέσουμε το πόσο επιμηκύνεται προς στιγμήν ένα μήκος με το μήκος αυτό. Δύο αστέρες νετρονίων που συγχωνεύονται στο κέντρο του Γαλαξία μας (μια αρκετά ευνοϊκή περίπτωση) θα μας έδινε για την επιμήκυνση μιας ακτίνας λέιζερ με αρχικό μήκος 1 χιλιόμετρο αποτέλεσμα 0. 000000000000000001!!! Και αυτό θα έπρεπε να πιάσει ένα σωστά ρυθμισμένο όργανο ανίχνευσης των βαρυτικών κυμάτων. Σήμερα τα δύο LIGO πιάνουν ακόμα μικρότερες διαφορές, με 20 μηδενικά μπροστά. http://www.tovima.gr/science/article/?aid=932798

Η μεγαλύτερη ανακάλυψη του 2017 Πέρυσι τέτοιον καιρό, η διεθνής επιστημονική κοινότητα μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Science ανακήρυξε ως τη μεγαλύτερη ανακάλυψη του 2016 τον εντοπισμό των βαρυτικών κυμάτων, που οδήγησε στις 10 Δεκεμβρίου 2017 στην απονομή του βραβείου Νομπέλ Φυσικής στους καθηγητές Rainer Weiss, Barry Barish και Kip Thorne. Οι ερευνητές αυτοί είχαν πρωτοστατήσει στη δημιουργία και την ανάπτυξη των ειδικών παρατηρητηρίων LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory), τα οποία ως γνωστόν εντόπισαν στις 14 Σεπτεμβρίου 2015 για πρώτη φορά την ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων που είχε προβλέψει από το 1916 η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Albert Einstein. Τα βαρυτικά αυτά κύματα είχαν τη μορφή πτυχώσεων ή ταλαντώσεων στη δομή του χωροχρόνου, ενώ έκτοτε είχαμε τέσσερις ακόμη ανιχνεύσεις βαρυτικών κυμάτων από συγκρούσεις μαύρων τρυπών. Οπως φαίνεται, όμως, ακόμη πιο σημαντικά είναι τα βαρυτικά κύματα που προέρχονται από τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων (πάλσαρ) γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να παρατηρήσουμε συγχρόνως βαρυτικά αλλά και ηλεκτρομαγνητικά κύματα που μεταφέρουν τις αντίστοιχες πληροφορίες τους. Μια τέτοια σύγκρουση δύο πάλσαρ παρατηρήθηκε στις 17 του περασμένου Αυγούστου στον γαλαξία NGC 4993 και σε απόσταση 130 εκατομμυρίων ετών φωτός προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Υδρας. Τη στιγμή εκείνη, δύο πάλσαρ με μάζα 1,1 και 1,6 ηλιακές μάζες συγκρούστηκαν και ενσωματώθηκαν μεταξύ τους. Στη διάρκεια του φαινομένου και επί περίπου 100 δευτερόλεπτα εκπέμπονταν βαρυτικά κύματα λόγω της γρήγορης περιφοράς των δύο πάλσαρ, ενώ τα βαρυτικά κύματα που είχαν παρατηρηθεί στις πέντε προηγούμενες περιπτώσεις (από τη σύγκρουση μαύρων τρυπών) είχαν διάρκεια μικρότερη του ενός δευτερολέπτου. Η σπουδαιότητα της ανακάλυψης αυτής είναι εμφανής και από το γεγονός ότι στη σχετική ανακοίνωση που έκανε το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, στις 16 Οκτωβρίου 2017, συμμετείχαν και εκπρόσωποι των επιστημονικών εργαστηρίων του LIGO, του VIRGO, της NASA, της ESA και 70 μεγάλων αστεροσκοπείων απ’ όλο τον κόσμο. Συνολικά 3.674 επιστήμονες από 953 ερευνητικά κέντρα συνεργάσθηκαν στην επιστημονική δημοσίευση του συγκεκριμένου φαινομένου, το οποίο ανακηρύχτηκε στα τέλη του χρόνου ως η σπουδαιότερη επιστημονική ανακάλυψη του 2017 από το επιστημονικό περιοδικό Science. Η σύγκρουση των δύο πάλσαρ είχε ως αποτέλεσμα μια αστρική έκρηξη «κιλονόβα», όπως ονομάζεται, γιατί είναι 1.000 φορές πιο ισχυρή από την έκρηξη μιας νόβα. Μια τέτοια έκρηξη είχε θεωρητικά προβλεφθεί πριν από πολλές δεκαετίες αλλά παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τον περασμένο Αύγουστο. Συγχρόνως επεξηγήθηκε πλέον περίτρανα και η προέλευση των κατά καιρούς παρατηρούμενων έντονων εκλάμψεων ακτίνων γάμμα που έχουν καταγράψει τα σχετικά τροχιακά αστεροσκοπεία Fermi της ΝΑSΑ και INTEGRAL της ΕSΑ. Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, ήταν το γεγονός ότι στην περίπτωση αυτή οι παρατηρήσεις και η μελέτη του όλου φαινομένου συνεχίστηκαν επί εβδομάδες με την εκπομπή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, που κατέγραψαν δεκάδες τηλεσκόπια στην επιφάνεια της Γης και στο Διάστημα. Κι έτσι οι συνδυασμένες αυτές παρατηρήσεις μάς έχουν προσφέρει εξαιρετικές νέες πληροφορίες για διάφορες ειδικότητες (την πυρηνική φυσική, την αστροφυσική, την κοσμολογία και τη βαρύτητα) καθώς και για την επίλυση διαφόρων αινιγμάτων του σύμπαντος όπως είναι ο ρυθμός διαστολής του σύμπαντος, οι ιδιότητες των πάλσαρ, τα χαρακτηριστικά των βαρυτικών κυμάτων καθώς και η δημιουργία βαρέων χημικών στοιχείων όπως είναι ο χρυσός και η πλατίνα. Πλέον των πιο πάνω, η ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων μάς ανοίγει ένα καινούργιο παράθυρο ανακαλύψεων, αφού μπορούμε να «ακούσουμε» για πρώτη φορά τους ψιθύρους του σύμπαντος να μας «μιλάνε», αφού οι συχνότητες των βαρυτικών αυτών κυμάτων είναι συχνότητες που μπορεί να ακούσει το ανθρώπινο αυτί. Κι έτσι τα βαρυτικά κύματα μπορούν να περιγράψουν τη βίαιη προέλευσή τους, την ιστορία της πηγής που τα δημιούργησε, τη μάζα, την ταχύτητα περιστροφής, το σχήμα της τροχιάς, τη θέση της και την απόστασή της. Και όχι μόνο, αφού μπορούν επίσης να μας αποκαλύψουν και το τι συνέβη στα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη γέννηση του σύμπαντος. Γιατί, όπως η μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου είναι η ηλεκτρομαγνητική υπογραφή της Μεγάλης Εκρηξης, μπορεί να υπάρχει επίσης κι ένα υπόβαθρο βαρυτικών κυμάτων που πρέπει να δημιουργήθηκε με την απότομη διόγκωση του σύμπαντος στη φάση της πληθωριστικής διαστολής του στα πρώτα τρισεκατομμυριοστά του πρώτου δευτερολέπτου της ύπαρξής του. Μας ανοίγεται έτσι ένας νέος κόσμος ανακαλύψεων, που υπόσχεται να μας αποκαλύψει πολλά από τα άγνωστα μέχρι τώρα μυστικά του σύμπαντος. http://www.kathimerini.gr/942805/article/epikairothta/episthmh/h-megalyterh-anakalyyh-toy-2017

Κορυφαία διάκριση για Ελληνα ακαδημαϊκό. Το ηλεκτρονικό μήνυμα που έλαβε λίγο πριν από την εκπνοή του 2017 ο Ελληνας καθηγητής Κυβερνοασφάλειας, Αθανάσιος Βασιλάκος, ήταν διαφορετικό από τα άλλα – του κοινοποιούσε ότι ανήκει στο 1% των επιστημόνων διεθνώς, των οποίων το έργο αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς για την επιστημονική κοινότητα. To βραβείο Web of Science Highly Cited Researcher Award απονέμει το Institute for Scientific Information, το οποίο παρακολουθεί μέσω ενός αλγορίθμου τις citations, τις αναφορές δηλαδή που γίνονται στις επιστημονικές δημοσιεύσεις κάποιου επιστήμονα από άλλους συναδέλφους του και δη σε βάθος 11 ετών. Εν προκειμένω, ο Αθανάσιος Βασιλάκος είναι διακεκριμένος καθηγητής (distinguished chair professor) στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Lulea στη Σουηδία, στο τμήμα Πληροφορικής. Οπως ανέδειξε ο αλγόριθμος, στο όνομα του Ελληνα καθηγητή, που γεννήθηκε στην Πέλλα και φοίτησε στο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έχουν έως τώρα καταγραφεί 22.344 ετεροαναφορές, ενώ ο ίδιος έχει συγγράψει 412 μελέτες. «Η εργασία μου του 2014 σχετικά με την ασφάλεια στο κομμάτι του cloud computing “μεταφράζεται” σε πάνω από 300 ετεροαναφορές, ενώ η ίδια η Google αξιοποίησε τμήμα της», περιγράφει στην «Κ» ο βραβευμένος καθηγητής μία εκ των... star εργασιών του. Αντίστοιχα, αίσθηση στον κλάδο είχε προκαλέσει έτερη εργασία του το 2015 σχετικά με τη συλλογή και επεξεργασία μεγάλων αρχείων (big data) από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Ελληνας καθηγητής μελετά επίσης τη δικτύωση, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την τεχνητή νοημοσύνη. Στο παρελθόν έχουν βραβευθεί και άλλοι Ελληνες επιστήμονες, όπως ο Δημήτρης Νανόποουλος. «Νιώθω κάθε μέρα φοιτητής», λέει ο κ. Βασιλάκος αποκαλύπτοντας το μυστικό της αστείρευτης παραγωγικότητάς του. Βέβαια και το φυσικό περιβάλλον παίζει τον δικό του ρόλο. «Η Σουηδία είναι η πιο ανεπτυγμένη τεχνολογικά χώρα, ξεπερνά κατά πολύ χώρες όπως η Γερμανία», παρατηρεί ο κ. Βασιλάκος, που έχει θητεύσει σε ΗΠΑ και Καναδά. «Στη Σουηδία έχεις Wi-Fi ακόμα και μέσα στο δάσος», αναφέρει ενδεικτικά. «Η χώρα υποστηρίζει έμπρακτα την καινοτομία και λειτουργεί με αξιοκρατικά κριτήρια». Η παλιννόστηση δεν βρίσκεται στα σχέδιά του, «παρά μόνον στο ιδεατό σενάριο, που στην Ελλάδα θα ιδρύονταν παραρτήματα επιφανών πανεπιστημίων, θα ήμουν πρόθυμος να υπηρετήσω από διοικητικό ή διδακτικό πόστο, ακόμη και άνευ αμοιβής». Την προοπτική συζητεί με πολλούς Ελληνες ακαδημαϊκούς, που σταδιοδρομούν στο εξωτερικό. Προς το παρόν, πάντως, δίνει διαλέξεις και επιβλέπει διδακτορικές εργασίες σε πανεπιστήμια της Μέσης και Απω Ανατολής. Ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι περιζήτητοι δεν είναι μόνον οι Ελληνες καθηγητές, αλλά και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές. «Εχουν προσωπικότητα, είναι ενεργητικοί, δημιουργικοί, πεισματάρηδες και έχουν πολύ καλό υπόβαθρο στα μαθηματικά», εξηγεί. «Τα παραπάνω χαρακτηριστικά τα οφείλουμε εν μέρει στην πίεση της ελληνικής οικογένειας για πρόοδο και σπουδές των παιδιών, κάτι που δεν συναντάται αλλού στον κόσμο», επισημαίνει ο κ. Βασιλάκος, που είναι γιος αγροτών. http://www.kathimerini.gr/943226/article/epikairothta/ellada/koryfaia-diakrish-gia-ellhna-akadhmaiko

Κατά τη διάρκεια του έτους 2017 … Στη διάρκεια του χρόνου που έφυγε: * Η Σελήνη απομακρύνθηκε από τη Γη κατά 3,6 εκατοστά του μέτρου. * Ο Ήλιος έχασε 174 τρισεκατομμύρια τόνους από τη μάζα του και γι’ αυτό η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο μεγάλωσε κατά 1,5 εκατοστό του μέτρου. * Στο Σύμπαν σχηματίστηκαν 150 δισεκατομμύρια άστρα. * Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας μας πλησίασε κατά 3,5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. * Το Σύμπαν διογκώθηκε περισσότερο από 60 τρισεκατομμύρια χλμ. https://physicsgg.me/2018/01/10/%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%ac-%cf%84%ce%b7-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%cf%81%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ad%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-2017/ «Soyuz-2.1α»-«Fregat»-(SC) «Canopus-Β» №3 και №4 H Εκτόξευση του πυραύλου «Soyuz-2.1a» με το ρωσικο δορυφορο τηλεπισκόπησης «Canopus-Β» αριθμό 3 και τον αριθμό 4 έχει προγραμματιστεί για την 1 Φεβ 2018. Αυτό θα είναι το τρίτο λανσάρισμα από το νέο ρωσικό διαστημικό σκάφος EASTERN. https://www.roscosmos.ru/print/24537/ Έρευνες πάνω σε διάφανα μέταλλα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό άρχισαν ένα πείραμα το οποίο θα μπορούσε να ρίξει φως στον τρόπο που δημιουργούνται τα κράματα μετάλλων. Γενικότερα μιλώντας, η μεταλλουργία είναι συνώνυμη με την πρόοδο του πολιτισμού- χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ιστορικές περίοδοι της «Εποχής του Χαλκού» και της «Εποχής του Σιδήρου». Τα περισσότερα μέταλλα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι μείγματα- κράματα- διαφορετικών μετάλλων, που συνδυάζουν τις ιδιότητές τους για να προκύπτουν ελαφρύτερα, πιο δυνατά υλικά. Το αποτέλεσμα δεν εξαρτάται μόνο από τα σωστά συστατικά, αλλά και από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται, τις θερμοκρασίες, τις διαδικασίες ψύξης κ.α. Τα κράματα χρησιμοποιούνται παντού, από τα smartphones μέχρι τα αεροπλάνα, οπότε οποιαδήποτε πρόοδος σε αυτόν τον τομέα συνιστά σημαντική εξέλιξη για τη βιομηχανία και την καθημερινή ζωή. Ωστόσο μέχρι τώρα δεν ήταν δυνατή η δημιουργία διάφανων κραμάτων μετάλλων, έτσι ώστε να είναι δυνατή η παρατήρηση των διαδικασιών για την καλύτερη κατανόηση της χύτευσης μετάλλων- ιδανικά, χωρίς να δυσκολεύει τα πράγματα η βαρύτητα. Για αυτόν τον σκοπό, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ) πραγματοποιεί πειράματα με ακτίνες Χ σε υποτροχιακούς πυραύλους, ωστόσο αυτά περιορίζονται σε 13 λεπτά έλλειψης βαρύτητας κάθε φορά. Για αυτόν τον λόγο, οι ερευνητές αναζήτησαν κάποιο υποκατάστατο, και βρήκαν ειδικά επιλεγμένα οργανικά υλικά, τα οποία είναι διάφανα ενώ στερεοποιούνται, σαν μέταλλα. Ένα πρώτο σύνολο υλικών, μαζί με έναν ειδικό φούρνο, κατέφθασαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στις 18 Δεκεμβρίου, με διαστημόπλοιο Dragon. Ο φούρνος αυτός είναι παρόμοιος με τους ιμάντες που χρησιμοποιούνται σε εργοστάσια ή κάποια φαστφουντάδικα: Τα δοχεία με τα υλικά περνούν μέσα από τα στοιχεία θερμότητας πολύ αργά- χρειάζονται πάνω από δύο μέρες για να κουνηθούν ένα νανόμετρο, αλλά το πείραμα θα διεξάγεται από μόνο του για αρκετές εβδομάδες. Η πρόοδος σε μικροσκοπικό επίπεδο καταγράφεται με κάμερα, και ερευνητές στη Μαδρίτη θα εντοπίζουν χαρακτηριστικά και εξελίξεις ενδιαφέροντος χρησιμοποιώντας μια σειρά έγχρωμων φώτων. Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του ΕΟΔ, τέτοιου είδους πειράματα σε θεμελιώδη φαινόμενα επιτρέπουν στους επιστήμονες να κατανοήσουν και μετά να ελέγξουν τις διαδικασίες αυτές:«Ποιος ξέρει τι είδους συναρπαστικά μέταλλα μπορεί να δημιουργηθούν; Η επόμενη “εποχή μετάλλου” μπορεί να είναι κάτι που δεν είμαστε σε θέση να φανταστούμε αυτή τη στιγμή». http://www.naftemporiki.gr/story/1311407/ereunes-pano-se-diafana-metalla-ston-diethni-diastimiko-stathmo Η RSC Energia γιόρτασε την 111η επέτειο από τη γέννηση του S.P. Koroleva Σήμερα, 12 Ιανουαρίου, η RSC Energia γιόρτασε παραδοσιακά τα γενέθλια του Ακαδημαϊκού Σεργκέι Παβλόβιτς Κορολέφ. Προς τιμήν της 111η επετείου του εξαίρετου επιστήμονα, ιδρυτή των ρωσικων πυραύλων και της αστροναυτικής στην πράξη η RSC «Energia» φιλοξένησε μια επίσημη τελετή, στην οποία συμμετείχαν ηγέτες και βετεράνοι της Επιχείρησης, οι εκπρόσωποι του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων της αστικής περιοχής Korolev, επίτιμοι προσκεκλημένοι. https://www.energia.ru/ru/news/news-2018/news_01-12.html

Μεγάλα αποθέματα παγωμένου νερού ανακαλύφθηκαν στον Άρη. Τεράστια αποθέματα νερού σε μορφή πάγου εντόπισαν οι επιστήμονες λίγο κάτω από την επιφάνεια του Άρη, σε οκτώ διαφορετικά σημεία. Τα αποθέματα αυτά, που είναι εύκολο να αξιοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν είτε για κατανάλωση πόσιμου νερού, είτε για την μετατροπή του σε οξυγόνο, θα βοηθήσουν σημαντικά μια μελλοντική αποίκιση του γειτονικού πλανήτη. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Κόλιν Ντάντας του Κέντρου Αστρογεωλογίας της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο Science, ανέλυσαν φωτογραφίες και άλλα δεδομένα που έχει συλλέξει ο δορυφόρος Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) της NASA, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη από το 2006. Η ανάλυση των στοιχείων έφερε στο φως οκτώ περιοχές με απότομες πλαγιές με κλίση έως 55 μοίρες, όπου η διάβρωση έχει εκθέσει μια σειρά από θαμμένους παγετώνες. Μερικοί από αυτούς ξεκινούν μόλις ένα έως δύο μέτρα κάτω από την αρειανή επιφάνεια των βράχων και της σκόνης και φθάνουν σε βάθος τουλάχιστον 100 μέτρων. Αυτά τα σημεία βρίσκονται σε μέσα γεωγραφικά πλάτη, περίπου 55 έως 58 μοίρες βόρεια και νότια του αρειανού ισημερινού (το αντίστοιχο της θέσης της Σκωτίας ή της «μύτης» της Νότιας Αμερικής στη Γη), δηλαδή σε περιοχές με εύκολη πρόσβαση, αρκετά μακριά από τους πιο απρόσιτους πόλους, όπου υπάρχει επίσης άφθονο νερό σε μορφή πάγου. «Αποτελεί έκπληξη ότι βρέθηκε εκτεθειμένος πάγος στην επιφάνεια αυτών των τοποθεσιών σε μέσα γεωγραφικά πλάτη, τα οποία συνήθως είναι καλυμμένα από ένα στρώμα σκόνης ή ρεγόλιθου», δήλωσε ο Ντάντας. «Οι αστροναύτες θα μπορούσαν να πάνε σε αυτές τις περιοχές απλώς με ένα κουβά και ένα φτυάρι και να πάρουν όλο το νερό που χρειάζονται» ανέφερε ο ερευνητής Σέιν Μερν του Σεληνιακού και Πλανητικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Οι επιστήμονες γνώριζαν ήδη ότι ο Άρης διαθέτει υπόγειο παγωμένο νερό, σχεδόν τελείως καθαρό. Όμως τα νέα στοιχεία δίνουν για πρώτη φορά μια τόσο λεπτομερή εικόνα των αποθεμάτων αυτών. Οι πάγοι φαίνεται να έχουν σχηματισθεί σχετικά πρόσφατα, μάλλον μετά την πτώση χιονιού, καθώς δεν υπάρχουν πολλοί κρατήρες στην επιφάνεια από πάνω τους. Επιπλέον, εμφανίζουν ορατές διαστρωματώσεις, κάτι που θα βοηθήσει στην κατανόηση των διαχρονικών μεταβολών του κλίματος στον «κόκκινο» πλανήτη. Εκτιμάται ότι σχεδόν το ένα τρίτο της επιφάνειας του 'Αρη διαθέτει πάγους λίγο κάτω από την επιφάνειά του. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500189731

Συνέντευξη του Μιχάλη Αγάθου. Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της εποχής έγινε τη χρονιά που μας πέρασε και πρόκειται για την ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων στη Γη από την σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων από εργαστήρια στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Επιπλέον, για πρώτη φορά εντόπισαν και παρατήρησαν με τηλεσκόπια την ισχυρή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που συνόδευε το κοσμικό αυτό φαινόμενο. Το γεγονός θεωρήθηκε πολύ σημαντικό, ώστε να ανακοινωθεί με ταυτόχρονες συνεντεύξεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο και Γκάρτσινγκ Γερμανίας. Όχι μόνο οι ερευνητές των δύο αμερικανικών ανιχνευτών LIGO και του ευρωπαϊκού Virgo έκαναν την ανίχνευση των ίδιων των βαρυτικών κυμάτων, αλλά στη συνέχεια 70 επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια κατέγραψαν το φως που εκπέμφθηκε από τη πηγή των βαρυτικών κυμάτων τις επόμενες ώρες, μέρες και εβδομάδες. Στους φυσικούς Ράινερ Βάις, Μπάρις και Θορν απονεμήθηκε τον Οκτώβριο 2017 το βραβείο Νόμπελ Φυσικής, για την εξαιρετικά σημαντική προσφορά τους στην παρατήρηση των βαρυτικών κυμάτων, όπως ανακοίνωσε η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών. Στην ομάδα LIGO συμμετείχαν οχτώ Έλληνες επιστήμονες, εκ των οποίων ο 34χρονος Κερκυραίος μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics (DAMTP) του Πανεπιστημίου του Cambridge. Ο Μιχάλης Αγάθος μίλησε στο Corfuland.gr και στο Νίκο Στούπη. Διαβάστε τι είπε. Ν.Σ.: Από ποια ηλικία ξεκίνησε η ενασχόλησή σου µε τη Φυσική (ανεξάρτητα από το υποχρεωτικό µάθηµα του σχολείου); Μ.Α.: Δεν ξέρω αν κάποια συγκεκριμένη στιγμή συνέβη κάποιο “κλικ” αλλά από µικρός, όσο μπορώ να θυμηθώ, είχα μια «βουρλισιά» για τις επιστήμες γενικότερα και ιδιαίτερα τη φυσική (ακόµη κι αν δεν ήξερα ότι λεγόταν έτσι). Ήθελα να καταλάβω τα πάντα, πώς λειτουργεί ο κόσµος γύρω µας, τι είδους νόµοι διέπουν τη φύση. Και υπήρχαν πάντα ερεθίσµατα που δεν άφηνα να πέσουν, από παιδικά εικονογραφημένα βιβλία επιστήμης και συναρμολογούμενα παιχνίδια, μέχρι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, ντοκιμαντέρ και βιβλία εκλαϊκευμένης φυσικής. Χαρακτηριστικά θυμάμαι, έχουμε έναν κοντινό οικογενειακό φίλο, φυσικό, με µια χαοτική βιβλιοθήκη γεμάτη βιβλία Φυσικής, Μαθηματικών, Πολιτικής Ιστορίας και Μαρξισμού. Αν και δεν ήμουν ποτέ βιβλιοφάγος, µικρός χανόµουν για ώρες σε κάθε μας επίσκεψη. Μεταξύ Marx και Maxwell τελικά με κέρδισε ο τελευταίος, προφανώς υπήρχε µια προδιάθεση εκεί, ίσως και λόγω ποσότητας κειμένου ανά βιβλίο, ποιός ξέρει… Ν.Σ.: Τι είναι η Φυσική επιστήμη για σένα; Μ.Α.: Υπάρχει λόγος που από την εποχή του Αριστοτέλη µέχρι και τον 19ο αιώνα η Φυσική κατηγοριοποιούταν ως Φιλοσοφία. Η Φυσική βρίσκεται παντού και έχει να κάνει µε τα πάντα. Βρίσκεται στην οθόνη που εκπέμπει το φως με το οποίο διαβάζεις αυτό το κείμενο, βρίσκεται στο πανί το οποίο τριμάρουµε για να φτάκουμε στη Λάκκα πριν νυχτώσει, στα μουσικά όργανα της φιλαρμονικής που παίζουν Αμλέτο το Σάββατο πρωΐ και στον άθραυστο λαιμό του μπότη που μάζεψες για γούρι, στα δισεκατομμύρια τρανζίστορ στον επεξεργαστή του κινητού με το οποίο ποστάρουμε ένα άρθρο για να το δουν οι φίλοι µας μόλις προσγειωθούν στο απέναντι ημισφαίριο. Βρίσκεται στις σταγόνες της βροχής, στα ερείπια του σεισμού, στην παλίρροια της Σελήνης, στο φως του Ήλιου και τα άστρα της νύχτας, στις σπείρες του Γαλαξία μας και φυσικά στις μαύρες τρύπες που συγκρούονται σε έναν µακρινό γαλαξία και εκπέµπουν βαρυτικά κύµατα. Και όταν µάθεις να βλέπεις τη Φυσική παντού και πάντα, δε µπορεί να µη σου γίνει εµµονή! Ν.Σ.: Ποιες είναι οι σπουδές σου μέχρι τώρα; Μ.Α.: Αποφοίτησα από τη Σχολή Εφαρμοσµένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστηµών στο ΕΜΠ το 2007 και συνέχισα στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης με μεταπτυχιακά σε Θεωρητική Φυσική και Μαθηµατικά με εργασίες κυρίως στον τομέα της Κβαντικής Βαρύτητας. Το 2011 ξεκίνησα το διδακτορικό µου πάνω στη Φυσική Βαρυτικών Κυμάτων στο Ινστιτούτο Nikhef του Amsterdam (τον αντίστοιχο “Δηµόκριτο” της Ολλανδίας) και εδώ και σχεδόν 2 χρόνια εργάζομαι ως ερευνητής στο DAMTP του Πανεπιστηµίου του Cambridge. Ν.Σ.: Τι προηγήθηκε για να είσαι µέλος αυτής της διεθνούς οµάδας ; Πως επιλέχθηκες; Μ.Α.: Όταν ήρθε η ώρα να ψάξω διδακτορικό υπήρχε μια θέση στη σχετικά νέα οµάδα Βαρυτικής Φυσικής του Nikhef άµεσα συνδεδεµένη µε τους ανιχνευτές βαρυτικών κυµάτων LIGO και Virgo. Μετά από κάποια χρόνια θεωρίας σε βαρύτητα και σωματιδιακή φυσική, μου φάνηκε καλή ιδέα να δουλέψω πάνω σε κάτι πιο κοντά στο πείραμα. Φαινόταν να υπάρχει προοπτική για ενδιαφέροντα αποτελέσματα στα επόµενα χρόνια ιδιαίτερα στη µελέτη βαρυτικών φαινοµένων σε σχετικιστικά συστήµατα (µαύρες τρύπες, αστέρες νετρονίων, κ.α.). Ενδεχομένως η ανίχνευση βαρυτικών κυµάτων να έδινε και σηµαντικές πληροφορίες για τη φύση του χωρόχρονου, και (ίσως κάποτε) για µια ενοποιηµένη θεωρία κβαντικής βαρύτητας. Τα βαρυτικά κύµατα ήταν το συστατικό που έλειπε τα τελευταία 100 χρόνια, από τότε που ο A. Einstein προέβλεψε την ύπαρξή τους, και το ενδεχόµενο να τα ανιχνεύσουµε για πρώτη φορά µου φαινόταν συγκλονιστικό. Μου άρεσαν, τους άρεσα και έτσι πέρασα μερικά πολύ δημιουργικά χρόνια εκεί με αποκορύφωµα τον τελευταίο χρόνο οπότε και συνέβη η πρώτη µεγάλη ανακάλυψη: η πρώτη ανίχνευση βαρυτικών κυµάτων το Σεπτέµβρη του 2015. Καθυστέρησα µάλιστα την αποφοίτησή µου για περίπου 1 χρόνο, ώστε να συµπεριλάβω στη διατριβή μου αποτελέσµατα από την ανάλυση της πρώτης ανίχνευσης. Για όποιον ενδιαφέρεται, ολόκληρο το βιβλίο είναι ελεύθερα προσβάσιµο σε ηλεκτρονική µορφή Εδώ. Σήμερα είµαι µέλος της οµάδας LIGO του Cambridge ως µεταδιδακτορικός ερευνητής στην οµάδα Σχετικότητας και Βαρύτητας του DAMTP. Ν.Σ.: Τι αποκόμισες από τη συνεργασία σου µε τα υπόλοιπα µέλη της οµάδας όλο αυτό το χρονικό διάστηµα; Τι έχεις να θυµάσαι έντονα; Μ.Α.: Νιώθω εξαιρετικά τυχερός που είχα την ευκαιρία να συµµετάσχω σε µια τέτοια παγκόσµια επιστηµονική προσπάθεια, και να συνεργαστώ µε πολλούς εκλεκτούς συναδέλφους. Εκτός από τις τεχνικές γνώσεις που µου µετέδωσαν, αυτό που έκανε την εµπειρία ξεχωριστή είναι ότι, ειδικά οι νεαροί σε ηλικία, αναγκαστήκαµε να ωριµάσουµε πολύ γρήγορα, κάτω από το ξαφνικό τεράστιο βάρος ευθύνης που ήρθε µαζί µε τις ανακαλύψεις, µε την καθοδήγηση φυσικά των πιο έµπειρων. Οι 5 µήνες που µεσολάβησαν µεταξύ της 1ης ανίχνευσης και της δηµοσίευσης των αποτελεσµάτων µας ήταν για πολλούς ένας ασταµάτητος αγώνας δρόµου καθώς γνωρίζαµε ότι σύντοµα θα είχαµε πολλά φώτα στραµµένα πάνω µας. Η στιγµή που µου έχει µείνει πιο έντονα χαραγµένη στη µνήµη (ΟΚ, εκτός από τη στιγµή που είδαµε το πρώτο σήµα και πάθαµε όλοι πλάκα) είναι όταν κάποια ξηµερώµατα του Οκτώβρη συνδέθηκα µε έναν από τους υπερ-υπολογιστές του LIGO για να τσεκάρω τα αποτελέσµατα µιας ανάλυσης που του είχα αναθέσει. Είχα αναλάβει να εξετάσω αν το βαρυτικό κύµα που ανιχνεύσαµε είναι συµβατό µε τις προβλέψεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας (ΓΘΣ) και ένα από τα τεστ εξέταζε αν τα βαρυτικά κύµατα εµφανίζουν διασπορά (αν δηλαδή κύµατα διαφορετικής συχνότητας ταξιδεύουν µε διαφορετικές ταχύτητες). Η ΓΘΣ προβλέπει ότι όλα τα βαρυτικά κύµατα ταξιδεύουν µε κοινή ταχύτητα, την ταχύτητα του φωτός. Αντίθετα, σε εναλλακτικές θεωρίες όπου ο φορέας της βαρυτικής αλληλεπίδρασης, το λεγόµενο “βαρυτόνιο” (graviton) έχει µάζα, προβλέπεται διασπορά. Τα αποτελέσµατα της ανάλυσης λοιπόν έδειχναν ξεκάθαρα ότι κανένα ίχνος διασποράς δεν φαίνεται να υπάρχει. Έτσι η ανακάλυψη επιβεβαίωσε για ακόµη μια φορά τη θεωρία του Einstein και µάλιστα έθεσε και ένα αυστηρό ανώτατο φράγµα στη µάζα του (υποθετικού ακόµα) βαρυτονίου: mg<1.2×10-22 eV/c2! Στο µέσο αναγνώστη αυτό ίσως να µη λέει πολλά αλλά είναι ένα παράδειγµα του πόσο πανέµορφα µια πολύπλοκη διαδικασία µπορεί ξαφνικά να καταλήξει σε ένα απλό αριθµό και µια θεµελιώδη αλήθεια! Πέρασα αρκετή ώρα µε το στόµα ανοιχτό και την τρίχα σηκωµένη, προσπαθώντας να χορτάσω το θέαµα πριν το ανακοινώσω στην οµάδα. Τους άρεσε. Ν.Σ.: Πες µας λίγα λόγια για τα συναισθήµατά σου την ώρα της βράβευσης από την Σουηδική Ακαδηµία; Μ.Α.: Εντάξει, όλοι περίµεναν ότι κάποια στιγµή θα δοθεί βραβείο Nobel για τα βαρυτικά κύµατα, το βασικό ερώτηµα ήταν πότε και σε ποιούς. Η ανακοίνωση έπεφτε λίγο πριν την ώρα του πρωινού καφέ οπότε μαζευτήκαµε με τους συναδέλφους λίγο νωρίς για να προβάλουµε την τελετή ζωντανά. Στο δωµάτιο βρισκόταν και ο Stephen Hawking, που ίσως άξιζε να μοιραστεί µέρος του βραβείου, έχοντας θεµελιώσει σηµαντικό κομμάτι της θεωρίας των µαύρων τρυπών. Παραδέχοµαι ότι είχα ήδη ένα µπουκάλι σαµπάνιας που είχε ξεµείνει στο γραφείο µου από την περσινή τελετή (σε περίπτωση που…), οπότε το πρώτο συναίσθηµα όταν ανακοινώθηκε το βραβείο ήταν µάλλον ανακούφιση που δε θα χρειαστεί να το κρύψω για άλλον ένα χρόνο. Τα ονόµατα ήταν επίσης αναµενόµενα: Rai Weiss, Kip Thorne, Barry Barish, οι τρεις σηµαντικότεροι (εν ζωή) συντελεστές του πειράµατος LIGO από τις πρώτες µέρες σύλληψής και κατασκευής του τις δεκαετίες του ’70 και ‘90. Είµαι βέβαιος ότι ήταν και οι τρεις πανευτυχείς για την κορυφαία αυτή αναγνώριση ενός έργου ζωής, αλλά είµαι ακόµη πιο βέβαιος ότι το συναίσθηµα της πρώτης ανακάλυψης δε θα το άλλαζαν µε κανένα αριθµό βραβείων. Ν.Σ.: Ποια είναι η σηµασία αυτής της « ανακάλυψης» σχετικά µε τα βαρυτικά κύµατα σε παγκόσµιο επίπεδο; Μ.Α.: Το πρώτο σήµα που ανιχνεύσαµε (GW150914) προερχόταν από τη συγχώνευση δύο µαύρων τρυπών συνολικής µάζας πάνω από 60 φορές τη µάζα του Ήλιου µας. Τη στιγµή της σύγκρουσης, µε τις µαύρες τρύπες να πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός, η ίδια η γεωµετρία του χώρου και του χρόνου παραµορφώνεται µε ένα δυναµικό τρόπο. Αυτή η “δόνηση” της χωροχρονικής δοµής ήταν τόσο ισχυρή ώστε ανιχνεύτηκε από εµάς, περίπου 1.3 δισεκατοµµύρια έτη φωτός µακριά από την πηγή. Για πρώτη φορά έχουµε πρόσβαση σε ένα τέτοιου είδους φαινόµενο και µπορέσαµε να παρατηρήσουµε πώς η σκοτεινή σύγκρουση δύο τέτοιων θηρίων στην άλλη µεριά του Σύµπαντος παραµορφώνει τις ίδιες τις διαστάσεις. Υπάρχουν όµως πολύ γενικότερα επιστηµονικά οφέλη. Η πρώτη ανίχνευση βαρυτικών κυµάτων, 100 χρόνια µετά την πρόβλεψη της ύπαρξής τους από τον Einstein, σηµατοδότησε το ξεκίνηµα µιας νέας εποχής για την εξερεύνηση του Σύµπαντος. Πρόκειται για ένα εντελώς νέο µέσο παρατήρησης φαινοµένων που εώς σήµερα δεν ήταν προσβάσιµα µέσω των παραδοσιακών τηλεσκοπίων. Μέχρι σήµερα έχουµε παρατηρήσει άλλα 4 τέτοια γεγονότα και έτσι εµπλουτίζουµε µε δεδοµένα µια “δηµογραφική µελέτη” για τον πληθυσµό των µαύρων τρυπών στο Σύµπαν µας, τα χαρακτηριστικά τους και την εξέλιξή τους. Τον περασµένο Αύγουστο µάλιστα οι ανιχνευτές µας για πρώτη φορά “άκουσαν” τη σύγκρουση δύο αστέρων νετρονίων (πρόκειται για τα πιο πυκνά αστροφυσικά σώµατα, τόσο ώστε µε ακτίνα κοντά στα 14 km ξεπερνούν τον Ήλιο σε µάζα). Οι συγκρούσεις αυτές γνωρίζαµε ότι εκπέµπουν και µεγάλες ποσότητες φωτός, οπότε αµέσως ειδοποιήσαµε περισσότερα από 60 συνεργαζόµενα τηλεσκόπια τα οποία το ένα µετά το άλλο εντόπισαν τη νέα φωτεινή κουκίδα στο νυχτερινό ουρανό. Με διάφορες µεθόδους ανάλυσης καταφέραµε π.χ. να αποδείξουµε ότι πολλά από τα βαρέα στοιχεία παράγονται σχεδόν αποκλειστικά σε τέτοιες συγκρούσεις, να µετρήσουµε µε ένα νέο τρόπο το ρυθµό διαστολής του Σύµπαντος, και πολλά άλλα ενδιαφέροντα. Αυτή η συνέργεια µεταξύ ανιχνευτών βαρυτικών κυµάτων και ηλεκτροµαγνητικών τηλεσκοπίων ανοίγει µια επίσης νέα εποχή για την αστρονοµία και την κοσµολογία που έχει πλούσια αποτελέσµατα να µας δώσει στο εγγύς µέλλον. Για να µην µακρυγορώ υπάρχουν επίσης πολλά ακόµη είδη πηγών βαρυτικών κυµάτων που ενδέχεται να εντοπίσουµε στο µέλλον, όπως εκρήξεις supernova, κοσµικό υπόβαθρο από αλλαγές φάσεις και άλλες διεργασίες στο πρώιµο σύµπαν, ασύµµετροι αστέρες νετρονίων και Άη-Σπυριδώνοι (;. Έχουµε πολλά να περιµένουµε, αλλά η πιο συναρπαστική ανακάλυψη πιστεύω ότι θα είναι αυτή που δεν έχουµε φανταστεί ακόµα. Κάθε φορά που στην ιστορία της αστρονοµίας προσθέταµε ένα νέου είδους µέσο παρατήρησης (τηλεσκόπια οπτικά, ακτίνων Χ, µικροκύµατα, ραδιοτηλεσκόπια, κτλ), ανακαλύπταµε και κάτι απρόσµενο και ανατρεπτικό. Πόσο µάλλον τώρα που ξεκλειδώσαµε µια ολόκληρη νέα αίσθηση! Ν.Σ.: Όταν έχεις λάβει µια τόσο σηµαντική διάκριση σε νεαρή ηλικία, ποια είναι τα όνειρά σου για το µέλλον; Μ.Α.: Δε θα το έλεγα διάκριση, είναι µια συλλογική επιτυχία εκατοντάδων επιστηµόνων στην οποία έβαλα κι εγώ το λιθαράκι µου. Σκοπεύω στο µέλλον να εξερευνήσω διαφορετικές πτυχές της βαρυτικής φυσικής, µε έµφαση σε φαινόµενα που µπορούν να µελετηθούν µε τη βοήθεια βαρυτικών κυµάτων. Ίσως µια τέτοια προσέγγιση ρίξει φως σε πολλά από τα σύγχρονα αναπάντητα ερωτήµατα, όπως ποιές είναι οι ιδιότητες της ύλης ενός αστέρα νετρονίων, ποιά είναι η φύση της σκοτεινής ύλης, πώς µπορούµε “παντρέψουµε” τη Γενική Σχετικότητα µε την Κβαντική Θεωρία, και αν τελικά υπάρχουν εξωτικά αντικείµενα όπως µποζονικοί αστέρες, σκουληκότρυπες, κ.α. Η δουλειά µας µόλις ξεκίνησε! Ν.Σ.: Τι θα συµβούλευες τους νέους που έχουν παρόµοια ενδιαφέροντα και όνειρα µε σένα σχετικά µε το χώρο της επιστήµης γενικότερα; Μ.Α.: Οπωσδήποτε να κυνηγήσουν τα όνειρά τους µε πάθος, ανεξάρτητα από τις συνθήκες! Να αποζητούν νέες εµπειρίες, να µη φοβούνται το λάθος και την κριτική, και συνεχώς να σπρώχνουν τον εαυτό τους έξω από το δικό τους “comfort zone”. Και να έχουν πάντα ανοιχτό µυαλό αλλά και κριτική σκέψη. (Words to live by, γενικά, όχι µόνο για τις επιστήµες.) Συγκεκριµένα για τις επιστήµες, να ξέρουν ότι ο δρόµος θα είναι µακρύς και δύσβατος, ειδικά στο σηµερινό περιβάλλον, συχνά χωρίς καµία επιβράβευση εκτός από την προσωπική ευχαρίστηση του να κάνεις αυτό που σου αρέσει και να αποκτάς ολοένα και καλύτερη κατανόηση του κόσµου γύρω σου. Για πολλούς αυτό αρκεί. Ν.Σ.: Ποιο µήνυµα θα έστελνες στους επισκέπτες του Corfuland.gr που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σου; Μ.Α.: Μιας και είστε ένα σοβαρό, ποιοτικό ηλεκτρονικό µέσο θέλω να τονίσω τη σηµασία της σωστής ενηµέρωσης και της αντίστασης στη νοοτροπία του εντυπωσιασμού και του “εύκολου κλικ”. Ειδικά στις επιστήμες η παραπληροφόρηση, ιδιαίτερα στα ηλεκτρονικά µέσα, έχει κάνει µεγάλη ζηµιά, κάτι που εν τέλει επηρεάζει την πρόοδο. Επομένως ας είµαστε επιλεκτικοί. Και ένα τελευταίο για τσου Κερκυραίους: λόγω σπουδών/δουλειάς ταξιδεύω πολύ, έχω φάει αρκετά χρόνια στο εξωτερικό και το παράδοξο ήταν ότι όσο γνώριζα (και αποµυθοποιούσα) νέα µέρη τόσο πιο όµορφη και ιδιαίτερη µου φαινόταν η Κέρκυρα κάθε φορά που επέστρεφα. Οπότε θα ζητήσω κι εγώ µια χάρη: κάµετε καλά και να µου την προσέχετε!!!!!! Ν.Σ.: Ευχαριστούμε για τη συνέντευξη και κάτι τελευταίο, που θα μπορούσε να σε βρει κάποιος; Μ.Α.: Twitter @magathos

Μετεωρίτες που έπεσαν στη Γη έχουν θεμελιώδη συστατικά της ζωής. Δύο μετεωρίτες που είχαν πέσει ξεχωριστά στη Γη το 1998, ο ένας στο Τέξας και ο άλλος στο Μαρόκο, αφού προηγουμένως περιφέρονταν στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη-Δία επί δισεκατομμύρια χρόνια, βρέθηκαν τώρα να διαθέτουν στο εσωτερικό τους κάτι κοινό: αφενός νερό και αφετέρου ένα μίγμα πολύπλοκων οργανικών χημικών ουσιών όπως υδρογάνθρακες και αμινοξέα. Είναι οι πρώτοι μετεωρίτες που ανακαλύπτονται να έχουν και τα δύο θεμελιώδη συστατικά της ζωής: το νερό και οργανικά μόρια. Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη χημική ανάλυση οργανικής ύλης και υγρού νερού μέσα σε κρυστάλλους, οι οποίοι υπάρχουν σε μετεωρίτες που βρέθηκαν στη Γη. Το παγιδευμένο νερό μέσα στους μετεωρίτες μπορεί να έχει την ηλικία του ηλιακού μας συστήματος, δηλαδή περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η ανάλυση της χημικής σύστασης των μικροσκοπικών έγχρωμων κρυστάλλων μέσα στους μετεωρίτες δίνει ενδείξεις και για τους πιθανούς «γονείς» των δύο περιπλανώμενων διαστημικών βράχων. Ίσως είναι η Δήμητρα, ο καφέ νάνος πλανήτης που αποτελεί το μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών, ή ο αστεροειδής Ήβη, μια βασική πηγή προέλευσης των μετεωριτών που πέφτουν στον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες, με επικεφαλής την πλανητική επιστήμονα Κούινι Τσαν του Ανοιχτού Πανεπιστημίου της Βρετανίας και τον Ντέηιβιντ Κιλκόιν του Εθνικού Εργαστηρίου Μπέρκλεϊ του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο Science Advances. Οι κρύσταλλοι αλάτων είχαν μήκος μόλις δύο χιλιοστών. «Είναι σαν να βρίσκει κανείς μια μύγα μέσα σε κεχριμπάρι» δήλωσε ο Κιλκόιν, ο οποίος χρησιμοποίησε ισχυρά μικροσκόπια ακτίνων-Χ για να μελετήσει τους μετεωρίτες. Αν και τα ευρήματα δεν μπορούν να αποδείξουν την ύπαρξη ζωής πέρα από τη Γη, ενισχύουν τις πιθανότητες ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει ή να έχει συμβεί κάποτε. «Όλα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η προέλευση της ζωής κάπου αλλού, είναι πράγματι δυνατή» δήλωσε η Τσαν. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500189464

Εντυπωσιακό ταξίδι στο κέντρο του Γαλαξία. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια ειδικοί απεικόνισης της NASA δημιούργησαν ένα εντυπωσιακό βίντεο που επιτρέπει στον θεατή να «ταξιδέψει» στο κέντρο του γαλαξία μας. Η Γη βρίσκεται σε απόσταση περίπου 26 χιλιάδων ετών φωτός από το κέντρο του Γαλαξία κάτι που μεταφράζεται σε περίπου 240 τρισεκατομμύρια χλμ. Το βίντεο αποτυπώνει σε οπτικό περιβάλλον 360 μοιρών τι συμβαίνει στο κέντρο του Γαλαξία όπου κυριαρχούν ασταθή γιγάντια άστρα τα οποία εκτοξεύουν την ύλη τους στην περιοχή. Επίσης γίνονται ορατά και κοσμικά φαινόμενα που παράγει η παρουσία του Τοξότη Α*. Πρόκειται για μια μελανή οπή με διάμετρο που εκτιμάται ότι είναι περίπου 45 εκατ. χλμ και μάζα περίπου 4 εκατ. φορές μεγαλύτερη από την μάζα του Ηλιου. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500189533

Πως εξηγούνται οι μυστηριώδεις ταχείες εκλάμψεις ραδιοκυμάτων; Οι αστρονόμοι ξύνουν το κεφάλι τους για το τι μπορεί να είναι ένα μυστηριώδες και μακρινό αντικείμενο στο διάστημα, που κατά περιόδους εκπέμπει τρομερά ισχυρές ταχείες εκλάμψεις ραδιοκυμάτων (Fast Radio Bursts-FRBs), τόσο έντονες που είναι ορατές σχεδόν σε όλο το σύμπαν. Μάλιστα, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν αποκλείουν την πιθανότητα το φαινόμενο να προέρχεται από κάποιο εξωγήινο πολιτισμό, αν και -όπως πάντα- θεωρούν πιθανότερη κάποια, άγνωστη έως τώρα, φυσική εξήγηση. Οι αρχικές παρατηρήσεις έγιναν από το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου, το Αρεσίμπο του Πουέρτο Ρίκο. Οι παρατηρήσεις που ακολούθησαν και επιβεβαίωσαν τα αρχικά ευρήματα, έγιναν από αστρονόμους του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ με τη βοήθεια του μεγάλου ραδιοτηλεσκοπίου Γκριν Μπανκ της Δ.Βιρτζίνια, στο πλαίσιο του προγράμματος αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης Breakthrough Listen. Οι νέες παρατηρήσεις έδειξαν ότι οι εκλάμψεις από το αντικείμενο FRB 121102 εμφανίζουν σχεδόν κατά 100% γραμμική πόλωση, κάτι τελείως ασυνήθιστο. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει ότι η πηγή προέλευσης των FRBs βρίσκεται μέσα σε ένα καυτό αέριο (πλάσμα) με ισχυρό μαγνητικό πεδίο, όπως αυτό γύρω από μία μεγάλη μαύρη τρύπα. Η διεθνής επιστημονική ομάδα έκανε σχετική ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Ουάσιγκτον, καθώς και δημοσίευση στο περιοδικό «Nature». Οι FRBs είναι πολύ σύντομοι, γρήγοροι παλμοί ραδιοκυμάτων από άγνωστες πηγές, με αποτέλεσμα να αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αστρονομίας. Η συγκεκριμένη (FRB 121102) είναι η μοναδική μέχρι σήμερα πηγή που επαναλαμβάνεται τόσο συχνά. Οι αστρονόμοι έχουν έως τώρα «πιάσει» πάνω από 200 τέτοιες ισχυρές ραδιο-εκπομπές από την ίδια πηγή, η οποία βρίσκεται σε ένα νάνο γαλαξία σε απόσταση περίπου τριών δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Οι εκλάμψεις της εκτιμάται ότι, για να γίνονται αισθητές έως τη Γη από τόσο μακριά, είναι σχεδόν 100 εκατομμύρια φορές πιο έντονες από ό,τι ο Ήλιος. Η σχεδόν πλήρης γραμμική πόλωση των ραδιο-εκπομπών έχει παρατηρηθεί μόνο σε ραδιοκύματα από ακραία μαγνητικά περιβάλλοντα, όπως οι υπερμγέθεις μαύρες στο κέντρο των γαλαξιών. Μια πιθανότητα, σύμφωνα με τους αμερικανούς και ολλανδούς επιστήμονες, είναι ότι το FRB 121102 είναι ένα μάγναστρο, δηλαδή ένα ταχέως περιστρεφόμενο άστρο νετρονίων με πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο βρίσκεται κοντά σε μια μαύρη τρύπα. Η διάρκεια των ραδιο-εκπομπών (από 30 εκατομμυριοστά έως εννέα χιλιοστά του δευτερολέπτου) δείχνει ότι η πηγή τους μπορεί να μην έχει διάμετρο μεγαλύτερη από δέκα χιλιόμετρα, δηλαδή όσο ένα τυπικό άστρο νετρονίων (πάλσαρ). Μία άλλη εξήγηση είναι να πρόκειται για ένα μάγναστρο που αλληλεπιδρά όχι με μαύρη τρύπα, αλλά με ένα νεφέλωμα υλικών, όταν ένα μητρικό άστρο εξερράγη δημιουργώντας στη συνέχεια τόσο το μάγναστρο όσο και τα νέφη των υλικών. Όμως, ο αστρονόμος Βισάλ Γκατζάρ του Κέντρου Ερευνών Εξωγήινης Νοημοσύνης του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ και του Breakthrough Listen δεν απέκλεισε μια πιο τολμηρή πιθανότητα: η πηγή των ραδιο-εκπομπών να είναι το ισχυρό σήμα ενός εξωγήινου πολιτισμού. «Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τελείως την υπόθεση περί εξωγήινων γενικότερα για τις FRBs» δήλωσε ο Γκατζάρ. Γι’ αυτό το λόγο, όχι μόνο θα συνεχισθεί η παρατήρηση της πηγής FRB 121102, αλλά και θα ακολουθήσει μελέτη και όλων των άλλων πηγών FRB (περίπου 30) που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα. https://physicsgg.me/2018/01/11/%cf%80%cf%89%cf%82-%ce%b5%ce%be%ce%b7%ce%b3%ce%bf%cf%8d%ce%bd%cf%84%ce%b1%ce%b9-%ce%bf%ce%b9-%ce%bc%cf%85%cf%83%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%b9%cf%8e%ce%b4%ce%b5%ce%b9%cf%82-%cf%84%ce%b1%cf%87%ce%b5%ce%af/

Στην Βίκυ Καλογερά το Βραβείο Αστροφυσικής «Χάϊνεμαν» 2018 Η Βίκυ Καλογερά γίνεται η 2η Ελληνίδα μετά την Χρύσα Κουβελιώτου (2012) που βραβεύεται με το Dannie Heineman Prize for Astrophysic. Ακόμη μία σημαντική διεθνής διάκριση για την Ελληνίδα διακεκριμένη αστροφυσικό Βίκυ Καλογερά, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν του Ιλινόις, η οποία βραβεύεται με το Βραβείο Αστροφυσικής «Ντάνι Χάϊνεμαν» για το 2018. Το βραβείο απονέμουν το Αμερικανικό Ινστιτούτο Φυσικής και η Αμερικανική Αστρονομική Εταιρεία για να τιμήσουν το έργο της κ. Καλογερά πάνω στις μαύρες τρύπες, τα άστρα νετρονίων και τους λευκούς νάνους. «Αποτελεί μεγάλη τιμή για μένα η βράβευσή μου με το Βραβείο Χάϊνεμαν» δήλωσε η Ελληνίδα αστροφυσικός, η οποία είχε -και συνεχίζει να έχει- σημαντική συμβολή στη μελέτη των βαρυτικών κυμάτων από μαύρες τρύπες και άστρα νετρονίων. Το σκεπτικό που συνοδεύει την ανακοίνωση της βράβευσης επισημαίνει τις «θεμελιώδεις συνεισφορές» της κ. Καλογερά, ιδίως όσον αφορά τα ζεύγη μαύρων οπών και άστρων νετρονίων (πάλσαρ), καθώς επίσης των ηλεκτρομαγνητικών και βαρυτικών κυμάτων που προέρχονται από τέτοια φαινόμενα, ενώ παράλληλα τονίζεται ότι η έρευνά της εγείρει νέα σημαντικά ερωτήματα στο πεδίο της αστροφυσικης. Ένα βασικό ερώτημα, όπως ανέφερε η ίδια με αφορμή τη βράβευσή της, είναι «να καταλάβουμε τι συμβαίνει όταν δύο άστρα νετρονίων συγκρούονται μεταξύ τους, κάτι για το οποίο χρειαζόμαστε στοιχεία τόσο από τα βαρυτικά, όσο και από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα». Αυτή η μελέτη θα φωτίσει περισσότερο την ίδια τη φύση της βαρύτητας και πώς αυτή συμπεριφέρεται στα αστροφυσικά συστήματα. Η Ελληνίδα επιστήμονας προσελκύθηκε από την αστρονομία και την αστροφυσική όταν ακόμη σπούδαζε φυσική στην Ελλάδα. «Η αστρονομία πραγματικά άγγιξε μία χορδή μου και έκτοτε «κόλλησα» μαζί της», τόνισε. Ήδη, από το διδακτορικό της αποφάσισε να εστιάσει την έρευνά της στις μαύρες τρύπες και στα άστρα νετρονίων, με τα οποία ασχολείται έκτοτε για πάνω από 20 χρόνια. Η κ. Καλογερά αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1992 και πήρε το διδακτορικό της στην αστρονομία από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις το 1997. Αφού έκανε μεταδιδακτορική έρευνα στο Κέντρο Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν, έγινε επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Northwestern το 2001 και τακτική καθηγήτρια το 2009. Είναι συνιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Διεπιστημονικής Εξερεύνησης και Έρευνας στην Αστροφυσική (CIERA) του ίδιου πανεπιστημίου, φέροντας πλέον τον τίτλο της διακεκριμένης καθηγήτριας του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Northwestern. Το Βραβείο Heineman φέρει το όνομα του μηχανικού, επιχειρηματία και χορηγού των επιστημών Dannie N. Heineman. Απονέμεται κάθε χρόνο από το 1979 από το Ίδρυμα Χάϊνεμαν και συνοδεύεται από το ποσό των 10.000 δολαρίων. https://physicsgg.me/2018/01/10/%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b2%ce%af%ce%ba%cf%85-%ce%ba%ce%b1%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b5%cf%81%ce%ac-%cf%84%ce%bf-%ce%b2%cf%81%ce%b1%ce%b2%ce%b5%ce%af%ce%bf-%ce%b1%cf%83%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%86%cf%85/

Αναφορές περί απώλειας του «αινιγματικού» δορυφόρου Zuma, που εκτοξεύτηκε από τη SpaceX. Ο δορυφόρος Zuma της αμερικανικής κυβέρνησης, που εκτοξεύτηκε από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα με πύραυλο της SpaceX την Παρασκευή τελικά δεν μπόρεσε να τεθεί σε τροχιά και θεωρείται πως έχει χαθεί, ανέφεραν τη Δευτέρα δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι. Όπως αναφέρει το Reuters, ο δορυφόρος, η ακριβής φύση του οποίου δεν έχει γίνει γνωστή, τελικά, παρά τις πρώτες αναφορές περί επιτυχούς αποστολής, δεν κατάφερε να αποσπαστεί από το δεύτερο στάδιο του πυραύλου Falcon 9 (το πρώτο επέστρεψε και προσγειώθηκε στη βάση του για να χρησιμοποιηθεί ξανά) και θεωρείται ότι διαλύθηκε ή κατέληξε στη θάλασσα, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους, οι οποίοι μίλησαν υπό τον όρο να μη γίνουν γνωστά τα ονόματά τους. Μάλιστα, ο ένας είπε ότι ο δορυφόρος έχει «ξεγραφτεί». Τη θεωρούμενη απώλειά του ανέφερε πρώτη η Wall Street Journal. Τον Zuma, αξίας- σύμφωνα με τις σχετικές αναφορές- δισεκατομμυρίων δολαρίων, κατασκεύασε για λογαριασμό της αμερικανικής κυβέρνησης η Northrop Grumman, η οποία και ανέθεσε την εκτόξευσή του στην SpaceX. Σε εξέλιξη είναι οι έρευνες, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις για σαμποτάζ ή κάποιου άλλου είδους παρέμβαση, σύμφωνα με τους αξιωματούχους. Από πλευράς του, ο Τζέιμς Γκλίσον, εκπρόσωπος της SpaceX, είπε πως «δεν σχολιάζουμε αποστολές τέτοιας φύσης, αλλά οι μέχρι τώρα αναλύσεις δεδομένων δείχνουν ότι ο Falcon 9 λειτούργησε κανονικά». http://www.naftemporiki.gr/story/1310372/anafores-peri-apoleias-tou-ainigmatikou-doruforou-zuma-pou-ektokseutike-apo-ti-spacex Τελικά πόσο ψήλωσε ο ιάπωνας αστροναύτης στο διάστημα; Ο ιάπωνας αστροναύτης Νορισίγκε Κανάι, ο οποίος βρίσκεται σε αποστολή στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ζήτησε σήμερα, Τετάρτη, συγγνώμη επειδή δήλωσε ότι ψήλωσε κατά 9 εκατοστά μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες που βρισκόταν στο Διάστημα και εξέφρασε τον προβληματισμό του για το κατά πόσο θα χωράει στο διαστημικό σκάφος που θα τον μεταφέρει πίσω στη Γη. Η αύξηση του ύψους στις διαστημικές αποστολές δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο και αποδίδεται στην έλλειψη βαρύτητας, που δεν συμπιέζει προς τα κάτω τη σπονδυλική στήλη και τους μεσοσπονδύλιους δίσκους. Συνήθως, όμως, η αύξηση του ύψους των αστροναυτών δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 3-5 εκατοστά. Ο 41 ετών Κανάι, ο οποίος μετέβη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό τον περασμένο μήνα για μια αποστολή που θα διαρκέσει περίπου έξι μήνες, έγραψε την Δευτέρα στο Twitter ότι έχει να κάνει μια «μεγάλη ανακοίνωση». «Μετρήθηκε το ύψος μου εδώ στο διάστημα και κατά κάποιο τρόπο, κάπως, ψήλωσα κατά 9 εκατοστά! Μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες πήρα πολύ ύψος, κάτι που έχει να μου συμβεί από το Γυμνάσιο». «Αυτό με κάνει λίγο να ανησυχώ ότι μπορεί να μη χωράω στα καθίσματα του Σογιούζ κατά την επιστροφή μας». Ωστόσο, μια μέρα αργότερα και στον απόηχο των δεκάδων δημοσιευμάτων που ακολούθησαν, ζήτησε συγγνώμη λέγοντας ότι μέτρησε το ύψος του όταν ο κυβερνήτης του του επισήμανε ότι φαινόταν να έχει ψηλώσει πολύ και διαπίστωσε ότι ήταν κατά δύο εκατοστά ψηλότερος απ ό,τι στη Γη. «Αυτή η λάθος μέτρηση φαίνεται ότι έγινε μέγα ζήτημα επομένως πρέπει να ζητήσω συγγνώμη για αυτά τα φρικτά fake news», έγραψε στο Twitter χωρίς να εξηγήσει πως προέκυψε η παρανόηση. http://news.in.gr/perierga/article/?aid=1500189160#ref=newsroombox

"ExoMars-2016" Την άνοιξη του 2018, η τροχιακή μονάδα TGO της αποστολής "ExoMars-2016" θα αρχίσει να εργάζεται στην τροχιά του Άρη. Στο πλοίο υπάρχουν δύο ρωσικά όργανα: ACS και FREND, - αναπτύχθηκαν και δημιουργήθηκαν στο Ινστιτούτο Διαστημικών Ερευνών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Μελέτες της ατμόσφαιρας και του κλίματος του Άρη ορίζονται ως τα κύρια επιστημονικά καθήκοντα του διαστημικού οχήματος και της αποστολής στο σύνολό της. Με τη βοήθεια του ρωσικού επιστημονικού εξοπλισμού του ACS, η ατμόσφαιρα του Άρη θα μελετηθεί λεπτομερώς. Για το σκοπό αυτό προγραμματίζονται δύο τρόποι λειτουργίας. Προέλευση - ευαίσθητες μετρήσεις των μικρών συστατικά της ατμόσφαιρας (δηλ αερίου, στην ατμόσφαιρα η οποία είναι πολύ μικρή, μόλις λίγα μονάδες στα δισεκατομμύρια ή ακόμη και τρισεκατομμύρια μορίων) όταν παρατηρείται ηλιακές εκλείψεις. Σε αυτή την περίπτωση, η συσκευή παρατηρεί την ατμόσφαιρα "στη λάμψη", ενώ ο Ήλιος σταδιακά εξαφανίζεται πίσω από το δίσκο του πλανήτη. Η δεύτερη μέθοδος είναι η παρακολούθηση της κατάστασης της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεων στο ναδίρ, δηλαδή απευθείας κάτω από τη συσκευή. Η πρώτη μέθοδος επιτρέπει να πει κανείς πώς κατανέμονται σε ύψος διαφορετικές ουσίες στην ατμόσφαιρα, αλλά η δεύτερη μέθοδος μπορεί να καλύψει μια μεγάλη περιοχή. Το πείραμα του ACS θα καταστήσει δυνατή την προσέγγιση της επίλυσης πολλών παγκόσμιων προβλημάτων της έρευνας του Άρη. Ανάμεσά τους - υπάρχει επί του παρόντος ενεργός ηφαιστειακή δραστηριότητα στον πλανήτη, ποια είναι η σημερινή κατάσταση του κλίματος του και πώς εξελίχθηκε. Το κύριο έργο, για το οποίο δημιουργήθηκε το συγκρότημα, είναι η αναζήτηση στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μεθανίου και άλλων μικρών αερίων. Το μεθάνιο - ένα από τα κύρια αέρια του θερμοκηπίου και ενδεχομένως ένας δείκτης βιολογικής δραστηριότητας - ανακαλύφθηκε στον Άρη, αλλά, σύμφωνα με παρατηρήσεις, η συγκέντρωσή του ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από τόπο σε τόπο. Από πού προέρχεται - αυτή η ερώτηση, όπως ελπίζουν οι ερευνητές, μπορεί να απαντηθεί στο εγγύς μέλλον. Αυτά ενταχθούν στην ACS ενημερώνεται συνεχώς βάση γνώσεων στον Άρη, δημιουργήθηκε από προηγούμενα πειράματα, και θα λύσει το βασικό πρόβλημα της απομακρυσμένης ατμοσφαιρικών μελετών του Άρη για τα επόμενα χρόνια. Μια άλλη ρωσική Επιστημονική συσκευή τοποθετείται στο TGO διαστημόπλοιο - φασματόμετρο νετρονίων με Freund μονάδα δοσιμετρίας «Λυουλίν-MO» - το 2018 θα αρχίσει συστηματική ροές νετρονίων παρατήρηση από την επιφάνεια του πλανήτη, η οποία μπορεί να υποδεικνύει την παρουσία ή απουσία νερού στο στρώμα κάτω από την επιφάνεια. Σε συνδυασμό με τα δεδομένα του φασματομέτρου για την παρουσία, για παράδειγμα, του μεθανίου, τα δεδομένα αυτά μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην απάντηση στο ερώτημα εάν υπάρχει ή όχι ζωή στον Άρη. Επιπλέον, τα δεδομένα FREND θα βοηθήσουν στην εκτίμηση του υποβάθρου της ακτινοβολίας σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και των ηλιακών φωτοβολίδων. Αυτές είναι σημαντικές πληροφορίες για μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές. Δοκιμαστικές εγκλείσεις ρωσικών οργάνων κατά τη διάρκεια της πτήσης στον Άρη έδειξαν πλήρη συμμόρφωση των χαρακτηριστικών με τους δηλωμένους δείκτες. Στόχοι της μελέτης παρούσας κλίμα του Άρη και την εξέλιξή του θα λυθεί με την παρακολούθηση της κατάστασης της ατμόσφαιρας, μέτρηση των ισοτόπων του ατμοσφαιρικά αέρια, ειδικότερα, η αναλογία δευτερίου προς υδρογόνο, το οποίο λέει πώς η ατμόσφαιρα του νερού του πλανήτη εξαφανίζεται. Το πρόβλημα της ανίχνευσης ιχνών ζωής στον Άρη περιλαμβάνει άμεσα μετρήσεις μικρών συνιστωσών της ατμόσφαιρας - εκείνα τα αέρια που έχουν δυνητική βιολογική σημασία, ιδιαίτερα το μεθάνιο. Σήμερα είναι γνωστό ότι στην ατμόσφαιρα των μορίων αυτού του αερίου λιγότερο από 8 μονάδες ανά δισεκατομμύριο? Το ACS θα είναι σε θέση να «πιάσει» το μεθάνιο εάν η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα είναι μικρότερη από ένα μόριο ανά δισεκατομμύριο. Τώρα η TGO συνεχίζει να ελιγνύει την ατμοσφαιρική πέδηση για να φτάσει στην τροχιά του στόχου. Οι παρατηρήσεις στο πλαίσιο του επιστημονικού προγράμματος του TGO πρέπει να αρχίσουν την άνοιξη του 2018, όταν η συσκευή φτάσει σε ένα δεδομένο υψόμετρο εργασίας 400 χλμ. Η οργανική σύνθεση του ACS θα επιτρέψει την ανίχνευση μικρών συνιστωσών της ατμόσφαιρας, την παρακολούθηση της λάμψης, την παρακολούθηση των αερολυμάτων και τα τρισδιάστατα πεδία θερμοκρασίας. Το συγκρότημα αποτελείται από τρία επιστημονικά κανάλια: ACS-TIRVIM, ACS-NIR, ACS-WORLD και ACS-BE (ηλεκτρονική μονάδα). Ο επιστημονικός επιβλέπων του πειράματος είναι ο D.Sc. Oleg Igorevich Korablev (IKI RAS). Αναπληρωτής επιστημονικός σύμβουλος: Frank Montmessan (LATMOS CNRS) Η συσκευή δημιουργήθηκε στην IKI RAS. Συν-εκτελεστές: OJSC "Επιστημονικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Microdevices που ονομάζεται μετά. G.Ya. Guskova "(Zelenograd), LLC" SPE "Astron Electronics" (Orel), LATMOS CNRS (Γαλλία). Η συσκευή χρησιμοποιεί τα βασικά στοιχεία του NIOP (Ρωσία), AMOS και Xenix (Βέλγιο), SOFRADIR (Γαλλία), RICOR (Ισραήλ). Η επιστημονική ομάδα του πειράματος περιλαμβάνει ερευνητές από τη Ρωσία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Το έργο ExoMars είναι ένα κοινό έργο μεταξύ της ROSKOSMOSA και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος. Επίσης, η Ρωσία παρείχε το πυραύλο Proton με την κορυφαία σκηνή Breeze-M για εκτόξευση. Η δεύτερη φάση του έργου (έναρξη του 2020) προβλέπει την παράδοση στην επιφάνεια του Mars της ρωσικής πλατφόρμας προσγείωσης με έναν ευρωπαϊκό αυτόματο ρυθμιστή. Το rover είναι εξοπλισμένο με ένα σύνολο επιστημονικού εξοπλισμού "Pasteur", το οποίο περιλαμβάνει δύο ρωσικά όργανα: ISEM και ADRON-MP. Ο κύριος στόχος της έρευνας από το rover είναι να μελετήσει άμεσα την επιφάνεια και την ατμόσφαιρα του Άρη στην περιοχή της περιοχής προσγείωσης, να αναζητήσει ενώσεις και ουσίες που θα μπορούσαν να δείξουν την πιθανή ύπαρξη ζωής στον πλανήτη. Η Ρωσία είναι υπεύθυνη για την πλατφόρμα προσγείωσης, η οποία θα παραδώσει τον δρομέα στην επιφάνεια του πλανήτη. Μετά την κάθοδο του rover, η πλατφόρμα θα αρχίσει να λειτουργεί ως μακρόβιος αυτόνομος ερευνητικός σταθμός. Ένα σύνολο επιστημονικού εξοπλισμού θα εγκατασταθεί στο πλοίο για να μελετήσει τη σύνθεση και τις ιδιότητες της επιφάνειας του Άρη. Η Ρωσία προβλέπει επίσης την εκτόξευση ενός πυραύλου Proton-M με την ανώτερη βαθμίδα Breeze-M. Στο πλαίσιο των δύο σταδίων, θα δημιουργηθεί στη Ρωσία ένα επίγειο επιστημονικό συγκρότημα του έργου ExoMars, το οποίο θα ενσωματωθεί στην ESA, για τη λήψη, αρχειοθέτηση και επεξεργασία επιστημονικών πληροφοριών. https://www.roscosmos.ru/24531/

Ελέγχοντας την ισχύ του νόμου της βαρύτητας με νετρόνια. Eίναι γνωστό πως υπάρχουν 4 θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις στη φύση: η ισχυρή πυρηνική, η ασθενής πυρηνική, η ηλεκτρομαγνητική και η βαρυτική. Οι τρεις πρώτες ενοποιούνται στο πλαίσιο μιας επανακανονικοποιημένης σχετικιστικής κβαντικής θεωρίας βαθμίδας, γνωστής ως Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής. Η βαρύτητα περιγράφεται ξεχωριστά χρησιμοποιώντας την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Η Γενική Σχετικότητα είναι πλήρως συνεπής με όλα τα πειράματα και τις παρατηρήσεις μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσφατης ανακάλυψης των βαρυτικών κυμάτων. Ωστόσο αυτή η κλασική θεωρία της βαρύτητας δεν μπορεί να είναι συνεπής με την κβαντική μηχανική όπως συμβαίνει με τις άλλες αλληλεπιδράσεις. Αν και η μαθηματική επιτυχία της θεωρίας των χορδών δείχνει ότι είναι δυνατή μια θεωρία της βαρύτητας που είναι συνεπής με την κβαντική μηχανική και τις υπόλοιπες αλληλεπιδράσεις, όμως προς το παρόν δεν υπάρχουν άμεσοι πειραματικοί έλεγχοι αυτής της θεωρίας. Επομένως πειράματα τα οποία διερευνούν την βαρύτητα στα πλαίσια νέων θεωριών είναι θεμελιώδους σημασίας. Σύμφωνα με το νόμο της παγκόσμιας έλξης του Νεύτωνα η δύναμη της βαρύτητας μεταξύ δυο μαζών είναι αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της μεταξύ τους απόστασης. Αυτή η σχέση μπορεί να προκύψει επίσης και στην γενική θεωρία της σχετικότητας, όταν το βαρυτικό πεδίο είναι ασθενές και τα σώματα κινούνται με ταχύτητες πολύ μικρότερες από αυτή του φωτός. Όμως, υπάρχουν πολλές θεωρίες – κάποιες από αυτές είναι σχετικές με την κβαντική περιγραφή της βαρύτητας – που προβλέπουν ότι σχέση δεν ισχύει στις μικρές αποστάσεις. Η ισχύς του νόμου αυτού έχει ήδη διερευνηθεί πειραματικά για αποστάσεις μικρότερες του ενός χιλιοστού. Σε μια κβαντική θεωρία θα ήταν ισοδύναμο με την δήλωση ότι η μάζα του βαρυτονίου (ο φορέας της βαρυτικής δύναμης) ισούται με μηδέν. Η πρόσφατη παρατήρηση της συγχώνευσης αστέρων νετρονίων έδωσε ένα αυστηρότερο άνω όριο στην μάζα του βαρυτονίου. Συνεπώς οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις σε μεγάλες αποστάσεις είναι πολύ καλά κατανοητές. Με μια αυστηρά πειραματική ματιά η φύση της βαρύτητας σε μικρές αποστάσεις δεν είναι τόσο ξεκαθαρισμένη. Πολλές εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας θέτουν μια επιπλέον συνιστώσα των βαρυτικών αλληλεπιδράσεων, η οποία συνεπάγεται την ανταλλαγή κβάντων με μάζα διαφορετική του μηδενός, οπότε θα έχει μικρό εύρος. Άλλες θεωρίες που επιχειρούν να εξηγήσουν γιατί η βαρύτητα είναι τόσο ασθενής συγκρινόμενη με τις άλλες αλληλεπιδράσεις, περιλαμβάνουν επίσης πεπερασμένου εύρους τροποποιήσεις της θεωρίας. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1990 ένα ενδιαφέρον μοντέλο, πιο συγκεκριμένα η θεωρία της Μεγάλης Επιπλέον Διάστασης, διατυπωμένη από τους N. Arkani-Hamed, S. Dimopoulos, και G. Dvali [Phys. Lett. B 429, 263 (1998); Phys. Rev. D 59, 086004 (1999)], υποστήριξαν ότι ίσως η πέμπτη διάσταση να μην είναι άπειρη αλλά να απέχει ένα χιλιοστό από τη δική μας, επιπλέοντας στο σύμπαν ακριβώς από πάνω μας, όπως στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Χ. Τζ. Γουέλς. Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόβλεψη αυτής της θεωρίας ήταν ότι, αν υποθέσουμε πως η ισχύς της βαρυτικής αλληλεπίδρασης είναι ίδιας τάξης μεγέθους με την ισχύ των άλλων αλληλεπιδράσεων στην ηλεκτρασθενή κλίμακα, για να λυθεί το αποκαλούμενο πρόβλημα της «ιεραρχίας» της σωματιδιακής θεωρίας, τότε θα υπάρχουν αποκλίσεις από τον νόμο του αντιστρόφου του τετραγώνου σε αποστάσεις μικρότερες του ενός χιλιοστού αν ο αριθμός των έξτρα χωροχρονικών διαστάσεων είναι 2. Άλλες υποθέσεις οδηγούν επίσης σε αποκλίσεις από τον νόμο του αντιστρόφου του τετραγώνου που θα μπορούσαν να παρατηρηθούν. Φυσικοί από την Ιαπωνία χρησιμοποιώντας νετρόνια αναζήτησαν πιθανές αποκλίσεις από τον νόμο του αντιστρόφου του τετραγώνου της παγκόσμιας έλξης. Σκεδάζοντας νετρόνια σε πυρήνες ευγενών αερίων (ξένο και ήλιο) δεν βρήκαν αποκλίσεις από την εξίσωση: F=Gm1m2/r2 Οι φυσικοί έχουν πραγματοποιήσει αρκετά πειράματα για να εντοπίσουν μια τέτοια απόκλιση. Όμως τα πειράματα αυτά δεν μπορούν να ανιχνεύσουν την βαρυτική δύναμη σε πολύ μικρές αποστάσεις, με τωρινό όριο την απόσταση των 0,1 nm (0,1 δισεκατομμυριοστά του μέτρου). Με τα νετρόνια μπορεί να διερευνηθεί ο νόμος της βαρύτητας στην νανοκλίμακα και πέραν αυτής. Η βασική ιδέα είναι να κατευθυνθούν νετρόνια διαμέσου ενός αερίου και να καταγραφεί ο τρόπος με τον οποίο σκεδάζονται από τους πυρήνες του αερίου. Εφόσον δεν υπάρχουν άλλες δυνάμεις που να τροποποιούν την βαρύτητα στις μικρές κλίμακες, τα νετρόνια και οι πυρήνες ουσιαστικά αλληλεπιδρούν μόνο διαμέσου της ισχυρής δύναμης (δεδομένου ότι τα νετρόνια είναι ηλεκτρικά ουδέτερα). Αλλά η ισχυρή δύναμη δρα σε εξαιρετικά μικρές αποστάσεις – περίπου 10–14 m – ενώ τα νετρόνια έχουν μήκος κύματος de Broglie περίπου 1 nm. Συνεπώς τα νετρόνια αντιλαμβάνονται τους πυρήνες ως σημειακές πηγές και έτσι σκεδάζονται εξίσου προς όλες τις κατευθύνσεις. Οποιαδήποτε νέα δύναμη (μια τροποποιημένη δύναμη βαρύτητας που αποκλίνει από το νόμο του αντιστρόφου του τετραγώνου) είναι πιθανόν να εκτείνεται πέρα από τις διαστάσεις των πυρήνων. Αν το εύρος της είναι συγκρίσιμο με το μήκος κύματος των νετρονίων τότε τα νετρόνια θα σκεδάζονταν πιο συχνά προς την μπροστινή κατεύθυνση παρά σε άλλες γωνίες. Η ύπαρξη μιας τέτοιας δύναμης, αν υφίσταται, θα μπορούσε να αποδειχθεί διαμέσου της μέτρησης των γωνιών σκέδασης των νετρονίων. Το 2008 ο Valery Nesvizhevsky και οι συνεργάτες του από το Ινστιτούτο Laue-Langevin στη Γαλλία εξέτασαν πειραματικά τέτοιου είδους σκέδαση νετρονίων. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να θέσουν νέα άνω όρια στην ισχύ των πιθανών νέων δυνάμεων, βελτιώνοντας τους περιορισμούς για κλίμακες μεταξύ 1 pm και 5 nm κατά πολλές τάξεις μεγέθους. Αυτά τα όρια βελτιώθηκαν κατά μια τάξη μεγέθους δυο χρόνια μετά, όταν ο Sachio Komamiya και οι συνεργάτες του πειραματίστηκαν στην σκέδαση νετρονίων από αέριο ξένον. Στη νέα έρευνα ο Tamaki Yoshioka και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν νετρόνια που παρήγαγαν στον Japan Proton Accelerator Research Complex (J-PARC) στο Tokai και μελέτησαν την σκέδασή τους σε δείγματα ευγενών αερίων, ξένον και ήλιο. Επειδή τα νετρόνια στον J-PARC παράγονται κατά παλμούς, οι ερευνητές μπορούν εύκολα να μετρήσουν τον χρόνο πτήσης τους, κι έτσι προσδιορίσουν την ταχύτητά τους και το μήκος κύματός τους. Διαθέτοντας αυτές τις πληροφορίες σχετικά με τα νετρόνια, οι πειραματιστές μπορούν να διαπιστώσουν αν οποιαδήποτε εμπρόσθια σκέδαση οφείλεται σε νέα δύναμη ή απλά προκαλείται από την αναπήδηση των νετρονίων σε μεγαλύτερα αντικείμενα στο αέριο, όπως ίχνη αερίων της ατμόσφαιρας. Ο Yoshioka και οι συνεργάτες του μπόρεσαν να μειώσουν το άνω όριο για νέες δυνάμεις κάτω από 0,1 nm, κατά μια τάξη μεγέθους σε σχέση με τα προηγούμενα πειράματα. Ενισχύοντας την ευαισθησία του πειράματός τους θα μπορούσαν στους επόμενους μήνες να βελτιώσουν τα υπάρχοντα όρια μέχρι τα 10 nm. Στην φωτογραφία το Japan Proton Accelerator Research Complex (J-PARC) http://physicsgg.me/2018/01/08/%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%b3%cf%87%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b9%cf%83%cf%87%cf%8d-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bd%cf%8c%ce%bc%ce%bf%cf%85-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b2%ce%b1%cf%81%cf%8d/

Kυπριακός Οργανισμός Διαστήματος: «Λάβαμε όντως ύποπτα σήματα από το διάστημα» Αφορμή της παρουσίας του Προέδρου του Κυπριακού Οργανισμού Εξερεύνησης διαστήματος, Γιώργου Δανού απετέλεσε η πρόσφατη κινητικότητα στα κατεχόμενα της Κύπρου, αναφορικά με την θέαση από πολλούς αυτόπτες μάρτυρες πολίτες ΑΤΙΑ, κοινώς αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενου αντικειμένου. Τα όσα ανέφερε ο κ. Δανός μάλλον ξάφνιασαν πολλούς... Ο Πρόεδρος του Κυπριακού Οργανισμού Εξερεύνησης διαστήματος, Γιώργος Δανός κλήθηκε αρχικώς να σχολιάσει δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για ύπαρξη αντικειμένου αγνώστου ταυτότητας στα κατεχόμενα, κάτι που δεν είναι η πρώτη φορά που αναδεικνύεται ως περιστατικό, καθώς έχουν καταγραφεί και στο παρελθόν κάποιες θεάσεις, ωστόσο αυτή την φορά ο αντίκτυπος υπήρξε πολύ μεγαλύτερος. Ο κ. Δανός ανέφερε πως δεν είναι σε θέση να σχολιάσει τα συγκεκριμένα δημοσιεύματα του τουρκοκυπριακού Τύπου, ωστόσο είναι σε θέση να επιβεβαιώσει ότι οι μεγάλες δυνάμεις σε παγκόσμια κλίμακα ασχολούνται επισταμένα με το συγκεκριμένο θέμα, έχοντας μάλιστα συστήσει και εξειδικευμένες υπηρεσίες, ενώ εκ παραλλήλου είπε πως η επιστημονική κοινότητα, σε μεγάλο εύρος, θεωρεί σίγουρη την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Το ερώτημα, όμως, είναι το εξής: Έρχονται στην Κύπρο; «Ως Κύπρος δεν πιάσαμε σήματα αναφορικά με τα εν λόγω δημοσιεύματα στα κατεχόμενα, ωστόσο υπήρξαν ύποπτα σήματα σε άλλες περιόδους, από μακρινές αποστάσεις (έξω από τον γαλαξία μας). Πέρα από την επιστημονική κοινότητα, γίνονται έρευνες που δείχνουν ότι είναι ανεξήγητα κάποια φαινόμενα. Επίσης, ο κ. Δανός τόνισε ότι είναι πολύ σημαντική η γεωγραφική θέση της Κύπρου για την εξερεύνηση του διαστήματος. http://www.pronews.gr/epistimes/tehnologia/659843_kypriakos-organismos-diastimatos-lavame-ontos-ypopta-simata-apo-diastima

Στίβεν Χόκινγκ: Έκλεισε το 76 χρόνο της ζωής του- Του είχαν πει ότι θα ζήσει μέχρι τα 21. Στα 21, την ώρα που η καριέρα του ήταν έτοιμη για απογείωση, εμφάνισε συμπτώματα Αμυοτροφικής Πλάγιας Σκλήρυνσης. Μπορεί το σώμα του να τον εγκατέλειπε, ωστόσο, το μυαλό του δεν βούλιαξε στην αρνητικότητα και αφοσιώθηκε στην θεωρητική φυσική. Ο Στίβεν Χόκινγκ έκλεισε σήμερα τα 76 του χρόνια και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες με το έργο του να έχει επηρεάσει τις διδασκαλίες της γενικής σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής. Οι γιατροί μετά τη διάγνωση της ασθένειάς του του έδωσαν μόλις δύο χρόνια ζωής. Η πάθηση, που έχει, σκοτώνει μέσα σε πέντε χρόνια τους πάσχοντες. Ωστόσο, ο Χόκινγκ ζει ήδη 55. Το 1985, ο Χόκινγκ προσβλήθηκε από πνευμονία που απειλούσε τη ζωή του. Οταν η σύζυγός του Τζέιν ρωτήθηκε εάν θα τερμάτιζε τη μηχανική υποστήριξη, εκείνη αρνήθηκε. Αποτέλεσμα ήταν μία τραχειοτομή, που θα απαιτούσε την εικοσιτετράωρη νοσηλευτική φροντίδα, και θα αφαιρούσε ότι είχε απομείνει από την ομιλία του. Η εθνική υγειονομική υπηρεσία θα πλήρωνε για οίκο ευγηρίας αλλά η Τζέιν ήταν αποφασισμένη ότι θα ζούσε στο σπίτι. Το κόστος της φροντίδας χρηματοδοτήθηκε από ένα αμερικανικό ίδρυμα. Νοσοκόμες μισθώθηκαν για τις τρεις βάρδιες που απαιτούνταν για να παρέχουν την εικοσιτετράωρη υποστήριξη που απαιτούνταν. Ενας από εκείνους που απασχολούνταν ήταν η Ελειν Μέισον, η γυναίκα που επρόκειτο να γίνει η δεύτερη σύζυγος του Χόκινγκ. Για πάνω από μισό αιώνα, ο 76χρονος Χόκινγκ ασχολείται με μερικά από τα μεγαλύτερα ερωτήματα γύρω από τη θεωρητική κοσμολογία, την κβαντική βαρύτητα και τις μαύρες τρύπες. Εχει βγάλει βιβλία, κάνει διαλέξεις, λάβει μετάλλια και βραβεία. Εχει γίνει πρότυπο για τα άτομα με ειδικές ανάγκες σε όλο τον κόσμο. Η αναπηρία του, άλλωστε, του έχει δώσει μια νέα αίσθηση σκοπού και επιθυμίας για ζωή. «Επειδή κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία μου, έχω την επιθυμία να αξιοποιώ στο έπακρο κάθε λεπτό», είχε δηλώσει σε ντοκιμαντέρ που έγινε για τη ζωή του. Ο Χόκινγκ αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα σχετικά με την ασθένειά του. Ο Λιο ΜακΚλάσκι, αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας και ιατρικός διευθυντής του ALS Center στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, επιχειρώντας να εξηγήσει τι συμβαίνει στην περίπτωσή του Χόκινγκ, αναφέρει στο Scientific American: «Πρόκειται για μια απίστευτα μεταβλητή διαταραχή από πολλές απόψεις. Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι ζουν δύο έως τρία χρόνια μετά τη διάγνωση. Αλλά αυτό σημαίνει πως οι μισοί περίπου ζουν περισσότερο. Το προσδόκιμο ζωής ενεργοποιεί δύο πράγματα: οι κινητικοί νευρώνες που διατρέχουν το διάφραγμα, δηλαδή οι μύες του σχετίζονται με το αναπνευστικό. Κοινός τρόπος θανάτου των ασθενών είναι η αναπνευστική ανεπάρκεια. Ακόμη ένα είναι η επιδείνωση καταπιεσμένων μυών που μπορεί να οδηγήσουν σε υποσιτισμού και αφυδάτωση. Εάν κάποιος ασθενής δεν έχει αυτά τα δύο, μπορεί να ζήσει για μεγάλο διάστημα, ακόμα και εάν χειροτερεύσει. Αυτό που συνέβη στον Χόκινγκ είναι απλά εκπληκτικό. Αυτός σίγουρα είναι εξαίρεση». Στην αυτοβιογραφία του, με τίτλο «Στίβεν Χόκινγκ: Το χρονικό της ζωής μου», έκλεισε το βιβλίο με την εξής φράση: «Νιώθω πανευτυχής που ήρθα στην ζωή και ασχολήθηκα με την φυσική επιστήμη. Χαίρομαι, αν κατάφερα να βάλω ένα λιθαράκι, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το Σύμπαν». Και τα κατάφερε διότι πριν από 33 χρόνια, η πρώην γυναίκα του αρνήθηκε να τον βγάλει από την μηχανική υποστήριξη. http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/659680_stiven-hokingk-ekleise-76-hrono-tis-zois-toy-toy-eihan-pei-oti-tha-zisei

Ο διαστημικός σταθμός Ουράνιο Παλάτι-1 θα πέσει στη Γη. Ο μικρός διαστημικός σταθμός-εργαστήριο Τιανγκόνγκ-1 (Ουράνιο Παλάτι-1) της Κίνας, που θα πέσει φέτος στη Γη, δεν βρίσκεται εκτός ελέγχου, ούτε αποτελεί απειλή για τους ανθρώπους, καθησύχασε ανώτερος αεροδιαστημικός Κινέζος μηχανικός, μετά από φόβους δυτικών αναλυτών περί του αντιθέτου. Το προσωρινό διαστημικό εργαστήριο είχε εκτοξευθεί το 2011 για να αποκτήσουν εμπειρία οι Κινέζοι, ώστε να έχουν καταφέρει έως το 2023 να θέσουν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας ένα μόνιμο και πιο μεγάλο διαστημικό σταθμό. Το «Ουράνιο Παλάτι-1» αρχικά επρόκειτο να τεθεί εκτός λειτουργίας το 2013, αλλά η Κίνα επανειλημμένα παρέτεινε την αποστολή του. Ο σταθμός επρόκειτο τελικά να εισέλθει στην ατμόσφαιρα της Γης στο τέλος του 2017, αλλά η νέα καθυστέρηση οδήγησε μερικούς να εκφράσουν ανησυχίες ότι πλέον είναι ανεξέλεγκτος. Ο μηχανικός Τσου Κονγκπένγκ της Αεροδιαστημικής Εταιρείας Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας διαβεβαίωσε με δηλώσεις του σε κινεζική εφημερίδα, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερς, ότι ο σταθμός δεν πρόκειται να συντριβεί εκτός ελέγχου και δεν αποτελεί απειλή ούτε για κατοικημένες περιοχές ούτε για το περιβάλλον. «Παρακολουθούμε συνεχώς τον Τιανγκόνγκ-1 και θα του επιτρέψουμε να πέσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Θα καεί καθώς εισέρχεται στην ατμόσφαιρα και τα απομεινάρια του θα πέσουν σε προκαθορισμένη περιοχή της θάλασσας, χωρίς να συνιστούν οποιονδήποτε κίνδυνο», ανέφερε ο Κινέζος μηχανικός. Ο σταθμός αναμένεται να «βουτήξει» στον Νότιο Ειρηνικό ωκεανό, στην ίδια περιοχή όπου είχαν πέσει στο παρελθόν αμερικανικές και ρωσικες διαστημοσυσκευές. Η προώθηση του διαστημικού προγράμματος της Κίνας αποτελεί εθνική προτεραιότητα για τον πρόεδρο Σι, ο οποίος έχει δηλώσει ότι η χώρα του φιλοδοξεί να γίνει παγκόσμια διαστημική δύναμη. Αν και το Πεκίνο επιμένει ότι το πρόγραμμά του έχει μόνο ειρηνική διάσταση, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι αυτό περιλαμβάνει και μια κρυφή στρατιωτική συνιστώσα. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500188748 Επιτυχής εκτόξευση του «αινιγματικού» διαστημοπλοίου Zuma από τη SpaceX Επιτυχώς πραγματοποίησε την εκτόξευση του διαστημικού σκάφους Zuma της αμερικανικής κυβέρνησης η ιδιωτική εταιρεία SpaceX την Κυριακή, στην πρώτη της αποστολή για το 2018. Το σκάφος εκτοξεύτηκε με πύραυλο Falcon 9, ο οποίος αφού το έθεσε σε τροχιά επέστρεψε και προσεδαφίστηκε στη βάση του στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ για να χρησιμοποιηθεί ξανά, σε μελλοντικές αποστολές. Η εκτόξευση προσέλκυσε το ενδιαφέρον των ΜΜΕ καθώς, πέραν του ότι είναι η πρώτη της εταιρείας του Έλον Μασκ για το 2018, ο χαρακτήρας και ο σκοπός της αποστολής Zuma είναι άγνωστοι. Όπως αναφέρει το Space.com, το «αινιγματικό» διαστημόπλοιο τέθηκε σε χαμηλή γήινη τροχιά. Η εταιρεία έχει πλέον 21 επιτυχείς επιστροφές πυραύλων μετά από εκτοξεύσεις στο ενεργητικό της, 9 εκ των οποίων στη Ζώνη Προσγείωσης 1 (Landing Zone 1) και οι άλλες 12 σε αυτόνομα σκάφη- πλατφόρμες στον ωκεανό (η SpaceX έχει δύο από αυτά). Από τους επαναχρησιμοποιούμενους πυραύλους της (που αποτελούν βασικό κομμάτι της στρατηγικής της, αποσκοπώντας στη δραματική μείωση του κόστους των αποστολών στο διάστημα) έχει χρησιμοποιήσει ξανά πέντε (αν και ο πύραυλος που χρησιμοποιήθηκε για την εκτόξευση του Zuma ήταν καινούριος). Όσον αφορά στο μυστηριώδες σκάφος, μεταξύ των λίγων που είναι γνωστά είναι πως την εκτόξευση έκλεισε η Northrop Grumman για λογαριασμό της αμερικανικής κυβέρνησης, ωστόσο είναι άγνωστο το ποια υπηρεσία λειτουργεί τον δορυφόρο, καθώς και αν η αποστολή είναι πολιτικής ή στρατιωτικής φύσης. Κανονικά η αποστολή ήταν να εκτοξευτεί στα μέσα του Νοεμβρίου, αλλά η εκτόξευση είχε αναβληθεί για να μπορέσει η SpaceX να μελετήσει κάποια δεδομένα από δοκιμές που είχαν πραγματοποιηθεί για λογαριασμό άλλου πελάτη. Η επόμενη μεγάλη πρόκληση για την εταιρεία είναι η εκτόξευση και παρθενική πτήση του βαρέος πυραύλου της, Falcon Heavy. https://www.youtube.com/watch?time_continue=11&v=12B4q8K1IMc http://www.naftemporiki.gr/story/1310088/epituxis-ektokseusi-tou-ainigmatikou-diastimoploiou-zuma-apo-ti-spacex «Δεν αισθάνθηκα ποτέ μόνος εκεί πάνω» Η τηλεφωνική σύνδεση με Αμερική ήταν τόσο κακή που, επηρεασμένος από το γεγονός ότι μιλούσα με έναν αστροναύτη, κάποιες στιγμές νόμιζα ότι δεν μιλάω με το Νιου Τζέρζι αλλά με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, 408 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη. Ο Σκοτ Κέλι –αυτός ήταν ο συνομιλητής μου– έγινε διάσημος όταν στις 2 Μαρτίου του 2016 επέστρεψε στη Γη έπειτα από έναν χρόνο παραμονής στο Διάστημα. Για την ακρίβεια, επρόκειτο για 342 ημέρες και δεν ήταν μόνος σε αυτό: ο Ρώσος κοσμοναύτης Μιχαήλ Κορνιένκο ήταν ο έτερος που το 2012 είχε επιλεγεί, μαζί με τον Κέλι, για μια τέτοια αποστολή, στο πλαίσιο μιας κοινής απόφασης της NASA και της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Διαστημικής Υπηρεσίας (Roscosmos), προκειμένου να μελετηθούν οι επιδράσεις που θα είχε στον ανθρώπινο οργανισμό η παρατεταμένη παραμονή στο Διάστημα. Ενα άλλο σκέλος της αποστολής αυτής ήταν η ψυχολογική μελέτη, καθώς επίσης η παράλληλη εξέταση του ομοζυγωτικού δίδυμου αδελφού του Σκοτ Κέλι, του επίσης αστροναύτη Μαρκ, προκειμένου να διερευνηθούν οι διαφορές μεταξύ τους μετά το πέρας της αποστολής του Σκοτ. Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που ένας άνθρωπος πέρασε τόσο χρόνο στο Διάστημα. Οι Βλαντιμίρ Τίτοφ και Μούσα Μανάροφ πέρασαν 365 μέρες στο ρωσικό σταθμό Μιρ (1987-88), ο Σεργκέι Αντέιεφ πέρασε 379 ημέρες επίσης πάνω στον Μιρ (το 1999), ενώ ο Βάλερι Πολιάκοφ πέρασε 437 ημέρες στον Μιρ το 1995. Για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, όμως, η παραμονή των Κέλι - Κορνιένκο συνιστά ρεκόρ. Ενα χρόνο μετά την επιστροφή του, ο Κέλι εξέδωσε ένα προσωπικό χρονικό αυτής της αποστολής, το «Endurance» («Αντοχή», εκδ. Doubleday), το οποίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά τον προσεχή Μάρτιο, από τις εκδόσεις Ροπή. Ο Σκοτ Κέλι είναι ο δεύτερος αστροναύτης από τον οποίο παίρνω συνέντευξη. Ο πρώτος ήταν ο Σκοτ Παραζίνσκι, όταν ήταν περαστικός από την Αθήνα. Ακούγοντας τώρα τον Κέλι από την άλλη πλευρά του τηλεφώνου, πιστοποιώ για μία ακόμη φορά πόσο γειωτικοί μπορούν να είναι οι άνθρωποι που έχουν πάει στο Διάστημα. Είναι κάτι που συχνά συναντά κάποιος και στους πιλότους: για να απογειωθείς στον αέρα και για να εκτοξευθείς στο Διάστημα πρέπει να πατάς γερά με τα δυο σου πόδια στη Γη. Στο ψαχνό Οχι ότι συνάντησα ή άκουσα ανθρώπους απρόσιτους ή απόμακρους, το αντίθετο. Ο Κέλι ακούγεται ζεστός, φιλικός, ενώ γελάει εύκολα. Αλλά όλα όσα για εμάς φαντάζουν απλώς... διαστημικά, για εκείνον είναι μέρος της δουλειάς. Για παράδειγμα, όταν τον ρωτάω για την ουσία της συγκεκριμένης αποστολής, πάει κατευθείαν στο ψαχνό: «Το σχέδιο είναι να ερευνήσουν οι επιστήμονες πώς αντιδρά το σώμα έπειτα από πολύ καιρό παραμονής στο Διάστημα, προκειμένου να έχουν μιαν εικόνα τι μπορεί να αντιμετωπίσουμε σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές στο ηλιακό σύστημα και κυρίως στον Αρη». Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου του Κέλι είναι περίπου εφιαλτικές: περιγράφει με εξαντλητικές λεπτομέρειες πόσο δύσκολη ήταν η επαναπροσαρμογή του σώματός του σε συνθήκες βαρύτητας. Δεν είναι κάτι που θα ήθελε κάποιος να βιώσει, όσο γοητευτικό κι αν φαντάζει σε κάποιους από εμάς ένα ταξίδι στα άστρα. Οταν τον ρωτάω ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που ήθελε να κάνει αφού επέστρεψε, η απάντησή του είναι ενδεικτική: «Να βουτήξω στην πισίνα του σπιτιού μου». Του ήταν τόσο ενοχλητική η βαρύτητα; Ρωτάω εγώ ανυποψίαστος. «Οχι, όχι», κάνει εκείνος γελώντας. «Ηθελα ύστερα από έναν χρόνο να νιώσω και πάλι το νερό να τρέχει πάνω στο σώμα μου. Οσο ήμουν στον σταθμό, καθαριζόμασταν με νωπά σφουγγάρια που απλώς τρίβεις πάνω στο δέρμα». Ωμός ρεαλισμός; Κάπως έτσι. Αυτόν τον ρεαλισμό θα συναντήσει ο αναγνώστης και στις σελίδες του βιβλίου του Κέλι, όπως, π.χ., για το πόσο επίμονες είναι οι μυρωδιές του ανθρώπινου σώματος σε κλειστό χώρο χωρίς βαρύτητα. «Αφού γύρισα στη Γη, μου πήρε δύο εβδομάδες για να νιώσω στοιχειωδώς καλά. Συνολικά όμως, για να πούμε ότι ήμουν εκατό τοις εκατό καλά, αυτό μου πήρε κάπου οκτώ μήνες», μου εξηγεί. Τον ρωτάω αν όταν πέφτει για ύπνο ονειρεύεται το Διάστημα. «Οχι», απαντά κατηγορηματικά. Καμία νοσταλγία δηλαδή; «Δεν είπα αυτό», εξηγεί. «Δεν βλέπω όνειρα με το Διάστημα, αλλά μου λείπει. Μου λείπει ο Διαστημικός Σταθμός, μου λείπει η δουλειά που έκανα εκεί, μου λείπουν οι άνθρωποι που γνώρισα. Ω ναι, κάθε μέρα μου λείπει όλο αυτό». Οι αστροναύτες εργάζονται σκληρά. Οχι μόνον διότι έχουν αναλάβει πολλές υποχρεώσεις (βλ. αποστολές) αλλά επειδή πρέπει και να επιβιώσουν. Οι βλάβες «εκεί πάνω» δεν είναι ασήμαντη υπόθεση. Ωστόσο, όπως γράφει ο Κέλι και όπως επιβεβαιώνει από το τηλέφωνο, υπάρχει χρόνος για στοχασμό. Και για διάβασμα. «Διάβασα την “Αντοχή” του Σάκλετον, με τις αποστολές του στην Ανταρκτική», με πληροφορεί. «Εξ ου και ο τίτλος του δικού μου βιβλίου. Το διάβασα δύο φορές. Διάβασα την “Καρδιά της θάλασσας”, που ενέπνευσε τον Μέλβιλ να γράψει τον “Μόμπι Ντικ”. Διάβασα και τον “Μεγάλο περίπατο”, την ιστορία δύο τύπων που το έσκασαν από τα σοβιετικά γκούλαγκ και χρειάστηκε να διασχίσουν την έρημο Γκόμπι για να επιζήσουν». Ολα αυτά, του λέω, είναι βιβλία επιβίωσης. «Ναι, αυτή ήταν η γενική ιδέα», αποκρίνεται. Τα απογεύματα ο Κέλι διάβαζε και κρατούσε σημειώσεις: τι αισθανόταν, τι σκεφτόταν, πώς πέρασε τη μέρα του – εντολή της NASA, μέρος των ψυχολογικών τεστ. Δεν ένιωθε μόνος; «Δεν αισθάνθηκα ποτέ μόνος εκεί πάνω», λέει με ευκολία. «Μου έλειπε η Γη, μου έλειπαν οι άνθρωποί μου, αλλά η μοναξιά έχει άλλο βάθος και δεν ήταν η δική μου κατάσταση». Πρωινά με μουσική Τα πρωινά, ο Κέλι άκουγε Μπετόβεν, Μπαχ, Σάμιουελ Μπάρμπερ κοιτάζοντας τη Γη. «Αυτό ήταν, πώς να το πω», τον ακούω να ψάχνει τις λέξεις, «...ήταν πραγματικά κουλ. Ηταν κάτι που μου άρεσε να κάνω τα πρωινά όταν όλοι οι άλλοι κοιμούνταν στο σταθμό». Μερικές από τις πιο συγκλονιστικές σελίδες στο βιβλίο του είναι όταν περιγράφει τους διαστημικούς περιπάτους, όταν δηλαδή έβγαινε από τον σταθμό και έπλεε στο απέραντο, σκοτεινό κενό (μια φορά έχασε τελείως τον προσανατολισμό του για κάμποσα λεπτά). Στο βιβλίο γράφει μάλιστα: «Το να βρίσκεσαι εκεί έξω είναι κάτι τελείως αφύσικο». Μου το επιβεβαιώνει. «Το αληθινό θαύμα είναι όταν επιστρέφεις στον σταθμό και είσαι ξανά ασφαλής. Είναι ένα απίστευτο πράγμα να βρίσκεσαι εκεί έξω, έξω από τον σταθμό και στο βιβλίο δεν ήθελα να ωραιοποιήσω τίποτα, ήθελα ο κόσμος που διαβάζει να νιώσει ότι βρίσκεται εκεί έξω μαζί μου και να αισθανθεί την τρομερή ένταση που έχει αυτή η δραστηριότητα. Δεν ξέρω αν το πέτυχα αλλά πιστεύω πως για να γράψεις για κάτι τέτοιο πρέπει να είσαι ωμός, να δίνεις και τα ωραία και τα άσχημα μιας τέτοιας αποστολής». Του αναφέρω ότι ο Σκοτ Παραζίνσκι μου έλεγε ότι έγινε οικολόγος μετά τις διαστημικές του αποστολές και ότι αυτό συμβαίνει συχνά στους αστροναύτες: από εκεί ψηλά βλέπουν τη μόλυνση και, κυρίως, πόσο μοναχικός είναι ο γαλάζιος πλανήτης μέσα στο αφιλόξενο, φονικό σκότος του Διαστήματος. «Ναι, όντως βλέπεις τη μόλυνση», τον ακούω να λέει κάπως αδιάφορα τώρα. Αμέσως μετά όμως σοβαρεύει. «Κυρίως, αυτό που τρομάζει είναι όταν βλέπεις πόσο λεπτή, πόσο εύθραυστη είναι η ατμόσφαιρα που περιβάλλει τη Γη. Μια λεπτή στρώση μάς χωρίζει από το απέραντο κενό»... http://www.kathimerini.gr/942005/article/proswpa/synentey3eis/den-ais8an8hka-pote-monos-ekei-panw

Ο μεγαλύτερος πρώτος αριθμός. Ο μεγαλύτερος πρώτος αριθμός που γνωρίζουμε μέχρι τώρα έχει πάνω από 23 εκατομμύρια ψηφία και ανακαλύφθηκε από έναν ερασιτέχνη λάτρη των μαθηματικών από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πρόκειται για τον 277.232.917 – 1: ως πρώτος αριθμός μπορεί να διαιρεθεί μόνο με τον εαυτό του και με τον αριθμό 1 ενώ υπερέχει από τον προηγούμενο «κάτοχο» του ρεκόρ κατά ένα εκατομμύριο ψηφία. Ο νέος αριθμός, στον οποίο αποδόθηκε η κωδική ονομασία Μ77232917, ανήκει σε μια σπάνια ομάδα αριθμών οι οποίοι ονομάζονται πρώτοι Μερσέν. Οι αριθμοί αυτοί έχουν τη μορφή 2p – 1, κάτι το οποίο σημαίνει ότι είναι κατά μια μονάδα μικρότεροι από μια δύναμη του 2. Πιο… συμμαζεμένοι – και περισσότερο οικείοι – πρώτοι Μερσέν είναι π.χ. το 3 και το 7 ή το 31. Συνολικά μάς είναι γνωστοί μέχρι σήμερα μόνο 50 πρώτοι Μερσέν, συμπεριλαμβανομένου αυτού που μόλις ανακοινώθηκε. Οι 16 πιο πρόσφατοι έχουν ανακαλυφθεί μέσω του προγράμματος Μεγάλη Διαδικτυακή Αναζήτηση Πρώτων Μερσέν – Great Internet Mersenne Prime Search, γνωστό και ως GIMPS. O Μ77232917 ανακαλύφθηκε την 26η Δεκεμβρίου από τον υπολογιστή του Τζόναθαν Πέις από την Τζέρμανταουν του Τενεσί των ΗΠΑ, ο οποίος συμμετέχει στο GIMPS. Χρειάστηκαν έξι ολόκληρες ημέρες ασταμάτητων υπολογισμών ώσπου ο υπολογιστής του 51χρονου ηλεκτρολόγου μηχανολόγου από το Τενεσί να αποδείξει ότι ο Μ77232917 είναι πρώτος αριθμός. Στη συνέχεια το αποτέλεσμα επαληθεύτηκε από τέσσερις άλλους υπολογιστές ώστε να φθάσουμε στην επίσημη ανακοίνωσή του. Φανατικός των μαθηματικών, όπως και πολλοί άλλοι «κυνηγοί» αριθμών ανά τον κόσμο, ο κ. Πέις αναζητεί πρώτους αριθμούς εδώ και 15 χρόνια. Η ανακάλυψή του 50ού πρώτου Μερσέν – ένα καθυστερημένο χριστουγεννιάτικο δώρο, όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος – είναι πιθανό να του χαρίσει το βραβείο των 3.000 δολαρίων (2.485,5 ευρώ) που έχει θεσπίσει το GIMPS. Παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε μόνο τόσο λίγους τέτοιους αριθμούς, πολλοί πιστεύουν ότι θεωρητικά οι πρώτοι Μερσέν μπορεί να είναι άπειροι. Κάτι τέτοιο όμως μένει να αποδειχθεί, γι’ αυτό και το… κυνήγι συνεχίζεται. Αν θέλετε να συμμετάσχετε σε αυτό – κερδίζοντας, σε περίπτωση που ανακαλύψετε κάποιον, όχι μόνο μαθηματική φήμη αλλά και ένα χρηματικό έπαθλο – μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν το ειδικό πρόγραμμα από τον ιστότοπο του GIMPS. http://news.in.gr/www.mersenne.org/download/ http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500187893

Δύο ολικές εκλείψεις Σελήνης μας επιφυλάσσει το 2018. Δύο φορές μέσα στο 2018 το φεγγάρι θα «κοκκινίσει» στον ουρανό, καθώς θα υπάρξουν δύο ολικές εκλείψεις της Σελήνης, μία στο τέλος Ιανουαρίου και μία στο τέλος Ιουλίου. Οι ολικές εκλείψεις θα είναι ορατές από κάθε σημείο της Γης που θα έχει νύχτα και η διάρκεια κάθε ορατής έκλειψης θα διαφέρει από τόπο σε τόπο. Στη διάρκεια των εκλείψεων το φεγγάρι θα αποκτήσει ένα σκούρο κοκκινωπό χρώμα σαν της σκουριάς, καθώς ο δορυφόρος του πλανήτη μας θα εισέλθει στη σκιά της Γης, η οποία θα παρεμβληθεί ανάμεσα στον Ήλιο και στη Σελήνη. Η πρώτη έκλειψη θα συμβεί στις 31 Ιανουαρίου και θα είναι ιδιαίτερα ορατή από την ανατολική Ευρώπη και την ανατολική Αφρική έως τη Νότια Αμερική. Στην Αθήνα, όμως, η έκλειψη θα φθάσει στο μέγιστο σημείο της (δηλαδή η Σελήνη θα βρίσκεται στο σημείο εγγύτερα στο κέντρο της σκιάς της Γης) περίπου στις 15:30, όταν το φεγγάρι -που θα ανατείλει λίγο πριν τις 18:00- θα είναι ακόμη κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα, με αποτέλεσμα το φαινόμενο να μην είναι άμεσα ορατό. Η δεύτερη έκλειψη θα συμβεί τη νύχτα της 27ης Ιουλίου ή τα χαράματα της 28ης, ανάλογα με τη χώρα. Θα είναι κυρίως ορατή από τη Νότια Αμερική, Αφρική, κεντρική Ασία και Ινδία. Στην Αθήνα η καλοκαιρινή έκλειψη θα είναι ορατή και θα φθάσει στο αποκορύφωμά της στις 23:21 στις 27 Ιουλίου 2018. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500187281

Νέα στοιχεία για πτώση αστεροειδή στη Γη πριν 800.000 χρόνια. Αυστραλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ανακάλυψαν νέες βάσιμες γεωλογικές ενδείξεις για την κατακλυσμική πρόσκρουση στη Γη, κατά πάσα πιθανότητα στη νοτιοανατολική Ασία, ενός μεγάλου αστεροειδούς διαμέτρου ενός χιλιομέτρου πριν από περίπου 800.000 χρόνια. Εκτιμάται ότι έπεσε με τόση δύναμη, που τα υλικά της πρόσκρουσης κάλυψαν σχεδόν το ένα δέκατο της επιφάνειας του πλανήτη μας. Όμως, ο ίδιος ο κρατήρας που δημιουργήθηκε από την πτώση, δεν έχει βρεθεί ακόμη. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αστροβιολόγο και γεωχημικό Aαρον Καβόζι του Πανεπιστημίου Κέρτιν του Περθ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό έντυπο Geology, σύμφωνα με το Science, ανακάλυψαν στην Ταϊλάνδη απομεινάρια που μαρτυρούν το καταστροφικό συμβάν. «Η πρόσκρουση είναι η πιο πρόσφατη τέτοιου μεγέθους και με πιθανές παγκόσμιες επιπτώσεις στη διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπου», δήλωσε ο γεωχημικός Μάριο Τρίλοφ του γερμανικού Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Τόσο μεγάλες προσκρούσεις ουράνιων σωμάτων -αστεροειδών ή κομητών- μπορούν να διαταράξουν σοβαρά το κλίμα της Γης, καθώς καλύπτουν την ατμόσφαιρα με ένα πυκνό στρώμα σκόνης και άλλων αερίων, μπλοκάροντας έτσι το φως του Ήλιου για μήνες ή και για χρόνια. Στο παρελθόν, οι επιστήμονες είχαν βρει στην Ασία, στην Αυστραλία και στην Ανταρκτική διάσπαρτες και άλλες ενδείξεις ότι υπήρξε μια τέτοια πρόσκρουση. Πρόκειται για τηκτίτες, υαλώδη σώματα βάρους άνω των 20 κιλών, που εκτιμάται ότι δημιουργήθηκαν κατά την πτώση του αστεροειδούς και εκτοξεύθηκαν σε μεγάλες αποστάσεις. Ο Καβόζι μελέτησε τη χημική σύνθεση τέτοιων τηκτιτών από την Ταϊλάνδη και ιδίως των μικροσκοπικών κρυστάλλων ζιρκονίου που υπάρχουν μέσα στους τηκτίτες και έχουν ο καθένας πλάτος όσο μισή ανθρώπινη τρίχα. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι οι κρύσταλλοι αυτοί είχαν δημιουργηθεί σε συνθήκες τρομερά υψηλών πιέσεων και θερμοκρασιών, οι οποίες παραπέμπουν σε μια πρόσκρουση αστεροειδούς. Παραμένει, όμως, το μυστήριο του χαμένου κρατήρα και της ακριβούς τοποθεσίας του. Οι επιστήμονες προβληματίζονται γιατί δεν έχει βρεθεί ακόμη ένας μεγάλος και γεωλογικά νέος κρατήρας εκτιμώμενης διαμέτρου 50 έως 100 χιλιομέτρων. Αν πάντως ποτέ ανακαλυφθεί, θα φωτίσει και άλλα ερωτήματα, όπως αν και πώς επηρέασε τους προγόνους μας εκείνης της εποχής. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500188436