Δροσος Γεωργιος

Ανιχνεύθηκε το πιο μακρινό οξυγόνο στο σύμπαν. Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων ανίχνευσε τα πιο μακρινά μέχρι σήμερα ίχνη οξυγόνου σε ένα γαλαξία σε απόσταση 13,1 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, μόνο 700 εκατ. χρόνια μετά την «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ). Η ανακάλυψη δείχνει την παρουσία οξυγόνου ήδη στο πρώιμο σύμπαν. Οι επιστήμονες από την Ιαπωνία, τη Σουηδία και τη Βρετανία, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή 'Ακιο Ινούε του Πανεπιστημίου Σάνγκιο της Οζάκα, έκαναν την παρατήρηση με τη μεγάλη διάταξη τηλεσκοπίων ALMA (Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Σχετική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό "Science". Το οξυγόνο στον αρχαίο γαλαξία SXDF-NB1006-2 είναι δέκα φορές λιγότερο σε σχέση με αυτό που υπάρχει στον γαλαξία μας σήμερα. Οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τη χημική «υπογραφή» του άνθρακα στον ίδιο μακρινό γαλαξία. Το οξυγόνο που ανιχνεύθηκε, ήταν ιονισμένο από την ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία των τεράστιων νεαρών άστρων του εν λόγω γαλαξία, η οποία διασπούσε τα άτομα του οξυγόνου. Λίγο μετά τη δημιουργία του σύμπαντος, πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, υπήρχαν μόνο τα πιο ελαφρά χημικά στοιχεία υδρογόνο, ήλιο και λίθιο. Τα βαρύτερα στοιχεία, όπως άνθρακας και οξυγόνο, δημιουργήθηκαν αργότερα στο εσωτερικό των άστρων και εξαπλώθηκαν σταδιακά στο σύμπαν. http://www.ethnos.gr/epistimi/arthro/anixneuthike_to_pio_makrino_oksygono_sto_sympan-64394159/

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ «ΔΙΑΣΤΗΜΑ: Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ" Η έκθεση «Διάστημα: η γέννηση μιας νέας εποχής" αφηγείται την εκπληκτική εποχή με τους διαστημικούς εξερευνητές, εποχή όταν Ρώσοι επιστήμονες, σχεδιαστές, μηχανικοί και πιλότοι έκαναν τα πρώτα τους βήματα στον κόσμο της εξερεύνησης του διαστήματος. Η έκθεση βασίζεται στην έννοια του Μουσείου Επιστημών. http://www.roscosmos.ru/22305/

Η ιστορία των υπολογιστών στο πρώτο Ελληνικό Μουσείο Πληροφορικής. Τους παλιούς θα τους γυρίσει πίσω και τους νέους θα τους ταξιδέψει σε έναν κόσμο που ίσως να τους είναι άγνωστος σήμερα. Αυτό υπόσχεται το πρώτο μουσείο πληροφορικής στην Ελλάδα, το Ελληνικό Μουσείο Πληροφορικής, ο χώρος όπου το παρελθόν και το παρόν συναντώνται και ο επισκέπτης γνωρίζει την ιστορία και την εξέλιξη της πληροφορικής τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι σημερινοί υπολογιστές με το μικρό τους μέγεθος και τα σύνθετα λειτουργικά τους συστήματα είναι σχεδιασμένοι για χρήσεις προγραμμάτων παιχνιδιών και άλλων πολύπλοκων λειτουργιών, οι πρώτοι ωστόσο υπολογιστές ήταν σχεδιασμένοι παρά μόνο για υπολογισμούς απλών αριθμητικών πράξεων, ενώ καταλάμβαναν περίπου τον χώρο ενός δωματίου! Για την έμπνευση της ιδέας του μουσείου, μίλησε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, ο κ. Γιώργος Τσεκούρας, ιδρυτής του Ελληνικού Μουσείου Πληροφορικής: « Ήταν το 2008 όταν αναζητούσαμε να επισκεφτούμε ένα μουσείο πληροφορικής στην Ελλάδα και διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχει. Αναρωτηθήκαμε γιατί ένας δημόσιος φορέας, ίσως κάποιο Πανεπιστήμιο που σχετίζεται με την τεχνολογία, να μην έχει φτιάξει έναν τέτοιο χώρο με παλιά αντικείμενα ή και ολόκληρους υπολογιστές. Αποτέλεσμα αυτής της διαπίστωσης, ήταν η έμπνευση δημιουργίας ενός τέτοιου χώρου όπου θα εκτίθενται συσκευές και προγράμματα από τον κόσμο της πληροφορικής». Το Ελληνικό Μουσείο Πληροφορικής® (ΕΛ.Μ.Π.) ξεκίνησε τις δραστηριότητες του το 2009 και από το 2012 αποτελεί τον πρώτο επίσημο φορέα στην Ελλάδα που επιχειρεί να συγκεντρώσει τη γνώση για την εξέλιξη στο χώρο της πληροφορικής από το 1970 μέχρι και σήμερα σε έναν ενιαίο χώρο, με τη μορφή μουσείου. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που βασίζεται στις δωρεές υπολογιστών, λογισμικού και άλλων αντικειμένων από το χώρο της Πληροφορικής, προερχόμενες από ιδιώτες, από δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, καθώς και από πολλούς άλλους φορείς. Η λειτουργία του ΕΛ.Μ.Π. στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε ιδίους πόρους. Ανάμεσα στα εντυπωσιακά εκθέματα, τα οποία βλέπει ο επισκέπτης αμέσως μετά την είσοδο του μουσείου, είναι ένα πιστό αντίγραφο του πρώτου ποντικιού κατασκευασμένο από ξύλο, το οποίο δεν διαθέτει μπίλια ή φωτισμό -για να αντιλαμβάνεται τις κινήσεις του χρήστη- αλλά δύο μεταλλικούς δίσκους που είτε πήγαιναν πάνω κάτω είτε δεξιά και αριστερά. Πρόκειται για το πρώτο ποντίκι που κατασκευάστηκε το 1960 και όμοιά του υπάρχουν σε πολύ λίγα αντίστοιχα μουσεία του εξωτερικού και σίγουρα δεν είναι το μόνο εντυπωσιακό έκθεμα. Στο μουσείο μάλιστα συναντά κανείς δύο από τους πρώτους φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές βάρους 11 και 13 κιλών αντίστοιχα, που βλέποντάς τους παραπέμπουν πιο πολύ σε ογκώδεις βαλίτσες παρά στους γνώριμους σε όλους μας φορητούς υπολογιστές. Στο μουσείο υπάρχουν συνολικά 213 υπολογιστές, παιχνιδομηχανές και πάνω από 3800 αντικείμενα από τον χώρο της πληροφορικής. Επίσης ένα σημαντικό κομμάτι της συλλογής είναι τα βιβλία και ο περιοδικός τύπος. Η συλλογή του Μουσείου χρονολογικά ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του '70 και τις αρχές της δεκαετίας του '80, που στην ουσία είναι η απαρχή της έννοιας του προσωπικού υπολογιστή. «Ο πιο παλιός υπολογιστής που θα έχουν την ευκαιρία να δουν όσοι επισκεφθούν το μουσείο είναι χρονολογίας 1977, ενώ στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται και σπάνια εκθέματα, όπως ένα κομμάτι σκληρού δίσκου από τη δεκαετία του 1960 ή μια μνήμα RAM παλιού υπολογιστή της οποίας μάλιστα ένα μέρος είναι χειροποίητο, φτιαγμένο στο χέρι από γυναίκες της εποχής», αναφέρει στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, ο κ. Τσεκούρας. Για τη δύσκολη «ανάβαση» αυτού του δρόμου , μίλησε ο κ Τσεκούρας, τονίζοντας: «Η πορεία μέχρι την υλοποίηση αυτού του χώρου, ήταν αρκετά δύσκολη, μάθαμε πολλά πράγματα, ενώ όλη η προσπάθειά μας αγκαλιάστηκε από τους δωρητές μας και τον απλό κόσμο». «Το Ελληνικό Μουσείο Πληροφορικής αποτελείται από εκθέματα που είναι συγκεντρωμένα από δωρεές απλών ανθρώπων που θέλησαν να μας υποστηρίξουν με αυτόν τον τρόπο. Απλόχερα δέχτηκαν να μας δωρίσουν τον υπολογιστή που κάποτε είχαν στο δωμάτιό τους ή κάποιο αντικείμενο γενικότερα που είχαν χρησιμοποιήσει. Έχουμε φτάσει τους 216 δωρητές από τον πιο απλό άνθρωπο που σκέφτηκε να κατεβάσει κάτι από το πατάρι του και να μας το δωρίσει, μέχρι την Τράπεζα της Ελλάδος», συμπληρώνει. Ο κ. Τσεκούρας εξηγεί στο ΑΠΕ- ΜΠΕ τον σκοπό ίδρυσης ενός τέτοιου μουσείου:«Ο σκοπός είναι να γνωρίσει το κοινό, και κυρίως οι νέοι, το παρελθόν της πληροφορικής. Φεύγοντας από το μουσείο μας, δεν θέλουμε τα παιδιά να θυμούνται απλές ημερομηνίες, αλλά να εκτιμήσουν το παρελθόν έτσι ώστε να προχωρήσουν συνειδητοποιημένα στο μέλλον», λέει χαρακτηριστικά. Για περισσότερες πληροφορίες για το Μουσείο, το κοινό μπορεί να επισκεφθεί την επίσημη ιστοσελίδα του (elmp.gr), ενώ για τις επισκέψεις τους, το κοινό και τα σχολεία προγραμματίζουν κατόπιν συνεννοήσεως, στα τηλέφωνα και το site. Ελληνικό Μουσείο Πληροφορικής Λεωφόρος Κηφισσού 58, Αιγάλεω, e-mail: info@elmp.gr. http://www.ethnos.gr/epistimi/arthro/h_istoria_ton_ypologiston_sto_proto_elliniko_mouseio_pliroforikis-64393587/

NASA: «Σε 50 χρόνια, μπορούμε να έχουμε θέσει τα θεμέλια της πρώτης εξωγήινης πόλης στη Σελήνη» Συνέντευξη του πλανητικού επιστήμονα και συνεργάτη της NASA Πολ Σπούντις Σε 50 χρόνια, μπορούμε να έχουμε κάνει σημαντική πρόοδο για τη δημιουργία της πρώτης «εξωγήινης» πόλης της ανθρωπότητας στη Σελήνη. Το όραμά του αυτό παρουσιάζει, σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), ο πλανητικός επιστήμονας και συνεργάτης της NASA Πολ Σπούντις (Paul Spudis), ο οποίος είναι ένας από τους γνωστότερους υπέρμαχους της επιστροφής της ανθρωπότητας στη Σελήνη και της δημιουργίας μόνιμης βάσης εκεί. Τις απόψεις του παρουσιάζει εκτενώς στο νέο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Η αξία της Σελήνης: Πώς να εξερευνήσουμε, να ζήσουμε και να ευημερήσουμε στο Διάστημα χρησιμοποιώντας τους πόρους της Σελήνης» (εκδόσεις Smithsonian Books, 2016). Στη συνέντευξή του, ο Σπούντις τονίζει ότι η Σελήνη πρέπει να αποκτήσει προτεραιότητα έναντι του 'Αρη και να αποτελέσει το πολύτιμο "σκαλοπάτι" για όλα τα πιο μακρινά διαστημικά ταξίδια. Υποστηρίζει πως είναι αναγκαίο να υπάρξει μόνιμη πλέον ανθρώπινη παρουσία στο φεγγάρι, διαρκής επιτόπια εξορυκτική και μεταποιητική δραστηριότητα, παραγωγή καυσίμων για διαστημόπλοια (με βάση το νερό του φεγγαριού!), καθώς επίσης συνεχή εμπορικά και άλλα ταξίδια ρουτίνας στον υποσελήνιο χώρο μεταξύ Γης-Σελήνης. Εκτιμά ότι στην αξιοποίηση της Σελήνης θα παίξει καθοριστικό ρόλο ο ιδιωτικός τομέας, υπό κρατική όμως εποπτεία. Θεωρεί πιθανότερο ότι καμία χώρα μόνη της δεν θα προχωρήσει σε ένα τέτοιο εγχείρημα, αλλά θα υπάρξει διεθνής συνεργασία (αν και αφήνει ένα ερωτηματικό για τις προθέσεις της Κίνας), ενώ δεν αποκλείει ότι δυστυχώς στο μέλλον ένας πόλεμος στη Γη μπορεί να επεκταθεί στο διάστημα και να εμπλέξει τη Σελήνη. Ο λιθουανικής καταγωγής Πολ Σπούντις γεννήθηκε το 1952, σπούδασε Γεωλογία στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και, αφού εργάσθηκε στη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, υπήρξε για χρόνια βασικός ερευνητής της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA). Είναι ένας από τους σημαντικότερους ειδικούς στην πλανητική γεωλογία, με έμφαση στη Σελήνη, έχοντας παίξει καθοριστικό ρόλο σε διάφορες ρομποτικές αποστολές, μεταξύ άλλων του σεληνιακού δορυφόρου Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO). Έχει συμμετάσχει σε κυβερνητικές επιτροπές για τη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής στο διάστημα και έχει κατ' επανάληψη καταθέσει ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Κογκρέσου. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων για τη Σελήνη, ενώ προς τιμή του ένας αστεροειδής, ο 7560 Σπούντις, έχει πάρει το όνομά του. Σήμερα είναι ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Σεληνιακής και Πλανητικής Επιστήμης του Χιούστον, το οποίο βοηθά τη NASA στις αποστολές της. Είναι επίσης επικεφαλής επιστήμων της Moon Express, της πρώτης ιδιωτικής εταιρείας, η οποία, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ», έχει ζητήσει επισήμως έγκριση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για να προσεληνώσει ιδιωτικό σκάφος στο φεγγάρι εντός του 2017, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την «ιδιωτικοποίηση» της Σελήνης. Μέχρι τώρα καμία εταιρεία δεν έχει ταξιδέψει πέρα από την τροχιά της Γης και τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ακολουθεί η συνέντευξη: ΕΡ: Συνεχίζει το φεγγάρι να διεγείρει τη ρομαντική φαντασία ή σήμερα πια οι άνθρωποι έχουν μια πιο προσγειωμένη και υλιστική προσέγγιση αξιοποίησής του; ΑΠ: Υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη Σελήνη για μια ποικιλία λόγων. Προσωπικά, υποστηρίζω την επιστροφή στη Σελήνη για να χρησιμοποιήσουμε τους υλικούς και ενεργειακούς πόρους της, προκειμένου να δημιουργήσουμε νέες δυνατότητες για τις διαστημικές πτήσεις. Για παράδειγμα, το νερό που υπάρχει σε μορφή πάγου στους πόλους της, μπορεί να συλλεχθεί και να επεξεργασθεί, προκειμένου να αποκτήσει τέτοια μορφή -πόσιμο νερό, δημιουργία οξυγόνου κ.α.- ώστε να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να προστατεύσει τους ανθρώπους και τον εξοπλισμό τους από τις κοσμικές ακτίνες και, το πιο σημαντικό, είναι δυνατό να μετατραπεί σε πυραυλικά καύσιμα: υγρό οξυγόνο και υγρό υδρογόνο. Η παραγωγή στη Σελήνη καυσίμων για πυραύλους, τα οποία θα χρησιμοποιήσουμε μετά για πτήσεις στο διάστημα, θα μας επιτρέψει να επανεφοδιάζουμε τα διαστημόπλοια και να πηγαίνουμε πια παντού οποιαδήποτε στιγμή. ΕΡ: Ποια είναι τα πιο πειστικά επιχειρήματα, ώστε οι κυβερνήσεις, τα κοινοβούλια και οι φορολογούμενοι να εγκρίνουν το κόστος μιας οριστικής επιστροφής στη Σελήνη; ΑΠ: Η σύγχρονη κοινωνία εξαρτάται σε κρίσιμο βαθμό από τους δορυφόρους και όλοι τους βρίσκονται στη ζώνη του διαστήματος μεταξύ Γης και Σελήνης. Μια επιστροφή στη Σελήνη θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε ένα μόνιμο σύστημα διαστημικών μεταφορών σε αυτό το υποσελήνιο διάστημα. Με ένα τέτοιο σύστημα, θα μπορούμε να έχουμε πρόσβαση όχι μόνο στην ίδια τη Σελήνη, αλλά επίσης σε όλο το χώρο ανάμεσα στη Γη και στη Σελήνη. Κι ένα τέτοιο σύστημα που επιτρέπει την πρόσβαση ρουτίνας στο υποσελήνιο διάστημα, μπορεί επίσης να μας πάει παραπέρα στους πλανήτες. ΕΡ: Τι είδους πόροι της Σελήνης θα μπορούσαν να έχουν αξία για εμάς εδώ στη Γη και πόσο εύκολο θα ήταν να τους εκιμεταλλευθούμε; ΑΠ: Η αξία τους δεν είναι να τους φέρουμε από τη Σελήνη στη Γη, αλλά να χρησιμοποιήσουμε επιτόπου στο διάστημα αυτούς τους πόρους και την ενέργεια της Σελήνης, ώστε να δημιουργήσουμε κατοικίες, να τροφοδοτήσουμε διαστημόπλοια με καύσιμα και να υποστηρίξουμε την ανθρώπινη παρουσία σε όλο τον υποσελήνιο και διαπλανητικό χώρο. Οι πρώτες αγορές για τα σεληνιακά προϊόντα θα αφορούν κυβερνήσεις και επιχειρήσεις, που χρειάζονται καύσιμα για να στείλουν π.χ. τους δορυφόρους τους σε υψηλές τροχιές. Η ικανότητα της τροφοδοσίας με καύσιμα και των συνεχών ταξιδιών στη υποσελήνια σφαίρα σημαίνει ότι θα γίνουμε «διαστημοπόροι», όπως ήσαν κάποτε οι θαλασσοπόροι. Το να επιτύχουμε κάτι τέτοιο, αποτελεί τον κύριο στόχο της επιστροφής στη Σελήνη. ΕΡ: Αντιμετωπίζει πραγματικό δίλημμα η NASA και οι άλλες διαστημικές υπηρεσίες, λόγω των περιορισμένων χρημάτων στον προϋπολογισμό τους, ανάμεσα στο να στείλουν άνθρωπο στον 'Αρη και να στήσουν μια βάση στη Σελήνη; Θα μπορούσε η Σελήνη να λειτουργήσει ως "σκαλοπάτι" για τον 'Αρη; ΑΠ: Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τέτοιο δίλημμα, επειδή -με βάση τις σημερινές γνώσεις, την τεχνολογία και τα χρήματα- μπορούμε όντως να πάμε και να ζήσουμε στη Σελήνη, αλλά δεν μπορούμε κατά κανένα τρόπο να πάμε στον 'Αρη. Η αντίληψη ότι η ανάπτυξη της Σελήνης θα μας κρατήσει μακριά από τον 'Αρη, ισχύει από την αντίστροφη: είναι η εμμονή και η προσκόλληση σε ανέφικτους και φανταστικούς στόχους, όπως μια επανδρωμένη αποστολή στον 'Αρη, που μας εμποδίζει να χρησιμοποιήσουμε τη Σελήνη για να επεκτείνουμε βήμα-βήμα την ανθρώπινη παρουσία στο διάστημα, πέρα από τη χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη. Σε κάθε περίπτωση, οι δεξιότητες που θα αποκτήσουμε στη Σελήνη, όπως το να μάθουμε να ζούμε σε ένα άλλο πλανήτη και να χαράζουμε στρατηγικές εξερεύνησής του, καθώς και η νέα τεχνολογία που θα αναπτύξουμε, π.χ. για να επεξεργαζόμαστε τους πόρους της, θα μας εξυπηρετήσουν θαυμάσια, όταν στο μέλλον ταξιδέψουμε στους πλανήτες, μεταξύ άλλων στέλνοντας και επανδρωμένες αποστολές στον 'Αρη. ΕΡ: Ως επικεφαλής επιστήμονας της εταιρείας Moon Express, πιστεύετε ότι η μελλοντική ανθρώπινη παρουσία στο φεγγάρι θα βασισθεί σε μια συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα; ΑΠ: Στο μέλλον θα δούμε πολλά διαφορετικά "σχήματα" να πηγαινοέρχονται στη Σελήνη για πολλούς και διάφορους λόγους. Οι ιδιωτικές εμπορικές σεληνιακές πτήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν φορτία από πολλούς χρήστες, καθιστώντας έτσι πολύ πιο προσβάσιμη τη σεληνιακή επιφάνεια και τα υλικά της. Από την άλλη, η κυβέρνηση θα έχει ακόμη ρόλο να παίξει, αναπτύσσοντας π.χ. ριψοκίνδυνες τεχνολογίες και διαστημικά σκάφη που ο ιδιωτικός τομέας δεν θα θέλει ή δεν θα μπορεί να αναπτύξει. To κράτος θα πρέπει επίσης να διευθετεί διαφορές ανάμεσα σε ιδιώτες στη Σελήνη. Πιστεύω ότι πολλοί διαφορετικοί "παίκτες" θα συμμετάσχουν στην επιστροφή στη Σελήνη και στην ανάπτυξή της. ΕΡ: Ο Γιόχαν-Ντίτριχ Βέρνερ, ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) πρότεινε πρόσφατα να δημιουργηθεί ένα «Διεθνές Χωριό» (Moon Village) στη Σελήνη, μια μόνιμη βάση. Πώς τη βρίσκετε αυτή την ιδέα; ΑΠ: Νομίζω ότι το Σεληνιακό Χωριό, ως ιδέα, είναι ένας εν δυνάμει τρόπος να οργανωθεί μια συντονισμένη συλλογική προσπάθεια ανάπτυξης της Σελήνης. Θα ήθελα όμως να ασκούσω περισσότερες λεπτομέρειες για το πώς αυτό το «χωριό» θα δουλέψει. Αν π.χ. πρόκειται διάφοροι συμμετέχοντες να φέρουν τις διαφορετικές ικανότητες και τον διαφορετικό εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις τους στο φεγγάρι, πώς θα κατανεμηθούν οι μεταξύ τους ευθύνες και αρμοδιότητες; Ποιός θα αναλάβει να κάνει τι; Αν υποθέσουμε ότι δύο κράτη θελήσουν να εργασθούν στον ίδιο τομέα του Χωριού της Σελήνης, για παράδειγμα στην κατασκευή οχημάτων ρόβερ για ανθρώπινη χρήση, ποιος θα αποφασίσει, ποιος θα αναλάβει τελικά τη δουλειά; Η οργανωτική δομή ενός τέτοιου εγχειρήματος πρέπει να είναι ξεκάθαρη και συμφωνημένη από όλους τους συμμετέχοντες, προτού ξεκινήσει ένα τέτοιο συλλογικό εγχείρημα. ΕΡ: Μπορεί μια χώρα μόνη της, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα κ.α., να αποκτήσει μόνιμη ανθρώπινη παρουσία στη Σελήνη ή κάτι τέτοιο μπορεί να υλοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο συνεργασίας με άλλες χώρες; ΑΠ: Μια χώρα μόνη της σίγουρα μπορεί να το κάνει, υποπτεύομαι όμως ότι οι περισσότερες χώρες θα ήθελαν να συνεργασθούν με άλλες. Αυτή είναι σίγουρα η θέση των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Μένει να δούμε ποια θα είναι η θέση άλλων χωρών, όπως της Κίνας. ΕΡ: Πόσο πιθανό είναι, αντί για αρμονική διεθνή συνεργασία, όπως στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, να ξεπηδήσουν νέοι ανταγωνισμοί και εχθρότητες γύρω από τη Σελήνη και την αξιοποίησή της; Θα μπορούσε στο απώτερο μέλλον η Σελήνη να εμπλακεί ακόμη και σε ένα πόλεμο της Γης; ΑΠ: Τα προβλήματά μας ταξιδεύουν στο διάστημα, μαζί με τις φιλοδοξίες μας. Συνεπώς, ένας πόλεμος στη Γη κάλλιστα θα μπορούσε να επεκταθεί στο διάστημα και στη Σελήνη. Αν η επιστροφή στο φεγγάρι γίνει με διεθνή συνεργασία, είναι πιθανότερο ότι η συνεργασία και η ανεκτικότητα θα επικρατήσουν, αν μη τι άλλο επειδή οι άνθρωποι στη Σελήνη θα εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο για την επιβίωσή τους. Όμως τυχόν εχθρικές πράξεις, όπως για παράδειγμα η καταστροφή δορυφόρων σε υποσελήνια τροχιά, αναπόφευκτα θα επέφεραν ανάλογη αντίδραση. Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς πώς μια τέτοια κλιμάκωση της επιθετικότητας θα μπορούσε να αποφευχθεί. Έτσι, φαντάζομαι ότι η καλύτερη λύση είναι να προσπαθήσει κανείς, ευθύς εξ αρχής, να εμποδίσει τέτοιες συγκρούσεις να συμβούν. ΕΡ: Τελικά, πώς φαντάζεστε με δυό λόγια το μέλλον της Σελήνης το 2050; Εξίσου έρημο και σιωπηλό όπως τώρα; ΑΠ: Ασφαλώς, ελπίζω πως όχι! Προσβλέπω σε ένα συναρπαστικό μέλλον στη Σελήνη, όπου πολλοί άνθρωποι και οργανισμοί θα επιτελούν διάφορες εργασίες, από την αξιοποίηση του νερού στους πόλους έως την κατασκευή μηχανικών μερών και άλλου εξοπλισμού από σεληνιακά υλικά. Μαθαίνοντας να ζούμε και να εργαζόμαστε παραγωγικά σε έναν άλλο κόσμο, θα είναι μια πρόκληση για μας. Σε 50 χρόνια, θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει σημαντική πρόοδο για τη δημιουργία της πρώτης πόλης της ανθρωπότητας μακριά από τη Γη. http://www.pronews.gr/portal/20160616/genika/diastima/49/nasa-se-50-hronia-mporoyme-na-ehoyme-thesei-ta-themelia-tis-protis

Δεύτερη ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων του Αϊνστάιν. Πριν από περίπου 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια, δυο μακρινές μαύρες τρύπες συγκρούστηκαν σε ένα βίαιο συμβάν που δημιούργησε κύματα στην ίδια την υφή του χωροχρόνου, κύματα που ανιχνεύθηκαν τη στιγμή που έφτασαν στη Γη τον περασμένο Δεκέμβριο. Είναι μόλις η δεύτερη φορά που το φαινόμενο γίνεται αντιληπτό, έπειτα από έναν αιώνα παθιασμένης αναζήτησης. «Τα καταφέραμε ξανά» δήλωσε ενθουσιασμένος ο Σαλβατόρε Βιτάλε, ερευνητής του πειράματος LIGO στις ΗΠΑ. Η ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων είχε προβλεφθεί το 1916 από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν ως συνέπεια της Γενικής Σχετικότητας, μέχρι φέτος όμως παρέμενε ανεπιβεβαίωτη. Ο μεγάλος φυσικός είχε υπολογίσει ότι η επιτάχυνση σωμάτων μεγάλης μάζας, όπως μαύρες τρύπες και άστρα νετρονίων που πέφτουν σπειροειδώς το ένα προς το άλλο και τελικά συγκρούονται, πρέπει να δημιουργούν ομόκεντρα κύματα στο χωροχρόνο. Τα κύματα αυτά ονομάστηκαν βαρυτικά επειδή παραμορφώνουν το χωροχρόνο όπως η βαρύτητα (δεν έχουν καμία σχέση με τα κύματα βαρύτητας της φυσικής ρευστών) Τα βαρυτικά κύματα ουσιαστικά τεντώνουν το χώρο σε μια διάσταση (ας πούμε κατά μήκος) και τον συμπιέζουν σε μια άλλη (ας πούμε κατά πλάτος). LIGO: Μεζούρες ακριβείας Αυτό είναι το φαινόμενο που καταγράφουν οι δύο ανιχνευτές LIGO, ένας στην πολιτεία της Ουάσινγκτον και ένας στη Λουιζιάνα. Καθένας από τους δύο ανιχνευτές αποτελείται από δύο σωλήνες τοποθετημένους κάθετα ο ένας στον άλλο, μέσα στους οποίους υπάρχουν δέσμες λέιζερ που μετρούν το μήκος των σωλήνων με εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια. Τα βαρυτικά κύματα γίνονται αντιληπτά από μικρές μεταβολές στο μήκος των δύο σωλήνων λόγω της παραμόρφωσης του χώρου. Οι σωλήνες έχουν μήκος 4 χιλιόμετρα, όμως η πειραματική διάταξη μπορεί να μετρά μεταβολές τουλάχιστον 1.000 φορές μικρότερες από τη διάμετρο ενός ατόμου. Σε μια ιστορική ανακάλυψη, η οποία πιστεύεται ευρέως ότι θα βραβευθεί με Νόμπελ, ερευνητές του LIGO ανακοίνωσαν τον περασμένο Φεβρουάριο ότι ανίχνευσαν για πρώτη φορά βαρυτικά κύματα από τη σύγκρουση δυο μελανών οπών με μάζα 29 φορές και 36 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Στην περίπτωση εκείνη οι δίδυμοι ανιχνευτές κατέγραψαν ένα ξεκάθαρο σήμα. Αυτή τη φορά, το σήμα ήταν σχεδόν «θαμμένο» στον θόρυβο των καταγραφών και αποκαλύφθηκε μόνο με προηγμένες τεχνικές ανάλυσης. Το σήμα αυτό αντιστοιχεί χονδρικά στο τελευταίο δευτερόλεπτο πριν από τη σύγκρουση δύο μελανών οπών, με μάζες 14,2 φορές και 7,5 φορές μεγαλύτερες από τη μάζα του Ήλιου. Στις τελευταίες 27 περιφορές που πραγματοποίησαν οι μαύρες τρύπες καθώς κινούνταν η μία γύρω από την άλλη, η ταχύτητά τους έφτασε σχεδόν το μισό της ταχύτητας του φωτός. Η κατακλυσμιαία σύγκρουσή τους δημιούργησε μια νέα μαύρη τρύπα με μάζα 20,8 φορές τη μάζα του Ήλιου. Αυτό σημαίνει ότι περίπου μία ηλιακή μάζα εξαφανίστηκε κατά την σύγκρουση. Ολόκληρη αυτή η μάζα μετατράπηκε σε ενέργεια, η οποία εξαπλώθηκε στο χώρο με τη μορφή βαρυτικών κυμάτων. Η νέα ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Physical Review Letters. Παράθυρο στο Σύμπαν Εκτός του ότι επιβεβαιώνουν τον Αϊνστάιν, οι ανακαλύψεις στο LIGO αναμένεται να προσφέρει έναν νέο, επαναστατικό τρόπο παρατήρησης του Σύμπαντος. Τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε για τον Κόσμο προέρχεται από παρατηρήσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας –το ορατό και αόρατο φως που φτάνει σε τηλεσκόπια και ραδιοτηλεσκόπια. Το πρόβλημα είναι ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία μπλοκάρεται από σύννεφα σκόνης ή άλλα αντικείμενα που βρίσκονται ανάμεσα στην πηγή της ακτινοβολίας και τον παρατηρητή. Αυτό δεν ισχύει για τα βαρυτικά κύματα, τα οποία διαδίδονται στην ίδια την υφή του Σύμπαντος, διαπερνώντας ανενόχλητα ολόκληρους γαλαξίες. Οι υφιστάμενοι και οι μελλοντικοί ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων θα μπορούσαν λοιπόν να καταγράψουν βίαια φαινόμενα που θα ήταν αδύνατο να δουν τα τηλεσκόπια. Οι ανιχνευτές LIGO έχουν πλέον τεθεί εκτός λειτουργίας για έναν νέο γύρο αναβάθμισης και προγραμματίζεται να ενεργοποιηθούν εκ νέου το φθινόπωρο. Στην Ευρώπη λειτουργούν στο μεταξύ οι ανιχνευτές GEO600 και Virgo. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500084541

Ανακαλύφθηκε μίνι-αστεροειδής που αποτελεί ημι-δορυφόρο του πλανήτη μας. Αμερικανοί αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα πολύ μικρό αστεροειδή, ο οποίος ακολουθεί κατά πόδας τη Γη στην πορεία της γύρω από τον Ηλιο. Ο αστεροειδής «2016 ΗΟ3» εκτιμάται ότι έχει μέγεθος 40 έως 100 μέτρων και είναι πολύ μακρινός για να θεωρηθεί πραγματικός δορυφόρος της Γης, γι’ αυτό οι επιστήμονες τού απέδωσαν το χαρακτηρισμό του «ημι-δορυφόρου». Ανακαλύφθηκε στις 27 Απριλίου από το τηλεσκόπιο Pan-STARRS 1 στη Χαβάη και η σχετική ανακοίνωση έγινε τώρα από το Κέντρο Μελετών Κοντινών στη Γη Αντικειμένων του Εργαστηρίου Αεριοπροώθησης (JPL) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA). Οπως δήλωσε ο επικεφαλής του Κέντρου Πολ Τσόντας, ο «2016 ΗΟ3» αποτελεί το καλύτερο και πιο σταθερό παράδειγμα ενός πιστού συντρόφου της Γης, ο οποίος αναμένεται να παραμείνει ημι-δορυφόρος της για αρκετούς αιώνες ακόμη. Ενας άλλος αστεροειδής, ο «2003 ΥΝ107», ακολουθούσε παλαιότερα μια παρόμοια τροχιά γύρω από τη Γη, αλλά εδώ και δέκα χρόνια έχει αναχωρήσει για άλλες διαστημικές «γειτονιές». Ο «2016 ΗΟ3» έχει τροχιά ακόμη πιο «κλειδωμένη» πάνω στην τροχιά της Γης. Οι υπολογισμοί των επιστημόνων δείχνουν ότι αυτό συμβαίνει εδώ και σχεδόν ένα αιώνα. Η απόστασή του από τον πλανήτη μας εμφανίζει διακυμάνσεις, από 100 έως 38 φορές την απόσταση Γης-Σελήνης. http://www.pronews.gr/portal/20160616/genika/diastima/49/anakalyfthike-mini-asteroeidis-poy-apotelei-imi-doryforo-toy-planiti-mas

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων παρουσιάστηκε την Τρίτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τον καθηγητή Αστροφυσικής του ΑΠΘ Γιάννη Χ. Σειραδάκη σε μια εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του Ποταμιού Γιώργου Γραμματικάκη και παρακολούθησαν ευρωβουλευτές Έλληνες και ξένοι, αξιωματούχοι των ευρωπαϊκών οργάνων και πλήθος κόσμου. Με τη βοήθεια ενός προτύπου του Μηχανισμού, το κοινό παρακολούθησε πώς λειτουργούσαν τα 30 γρανάζια του πρώτου υπολογιστή της ανθρωπότητας, πώς μελετούσαν τους πλανήτες και προέβλεπαν τις εκλείψεις. Όπως ανέφερε ο Μ.Σειραδάκης ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν ένας αρχαίος υπολογιστής. Είχε κατασκευαστεί πριν από περίπου 2.000 χρόνια και μπορούσε να υπολογίσει τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης και των υπόλοιπων, έως τότε γνωστών, πλανητών στον ουρανό όπως και τις εκλείψεις. Ο Μηχανισμός μπορούσε επίσης να προβλέπει πότε θα γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Με αφορμή την εκδήλωση και το μεγάλο ενδιαφέρον που συγκέντρωσε, ο Γ. Γραμματικάκης δήλωσε: «Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, γιατί σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε την ευκαιρία να γνωρίσει την "παράλληλη Ελλάδα". Πέρα και πάνω από την Ελλάδα της κρίσης, η οποία κυριαρχεί εδώ, στις Βρυξέλλες, τα τελευταία χρόνια. Ο θαυμασμός των καλεσμένων για τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και για τα σύγχρονα επιτεύγματά του, αποδεικνύει ότι υπάρχει η μαγιά που μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε για το μέλλον της πατρίδας μας. Αρκεί βέβαια να πείσουμε γι’ αυτό και τον πολιτικό κόσμο της χώρας.» http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500084268 Σχόλιο:Κατι Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων κατι ο ταφος του Αριστοτελη στα Στάγειρα, στην σημερινή Ολυμπιάδα Χαλκιδικής να δουμε μεχρι πότε οι αρχαιοι θα μας ξελασπώνουν!!! http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=13934

Προοπτική πρόβλεψης του καιρού στον Αρη. Την ύπαρξη εποχικών καταιγίδων σκόνης στην επιφάνεια του Αρη παρατήρησε η NASA, δημιουργώντας προοπτική επιτυχημένης πρόβλεψης των επικίνδυνων αυτών καιρικών φαινομένων, ενόψει μελλοντικών ρομποτικών ή ακόμη και επανδρωμένων αποστολών στον Κόκκινο Πλανήτη. Υστερα από δεκαετίες μελετών, που επικεντρώθηκαν πρωτίστως σε εικόνες της επιφάνειας του Αρη, επιστημονική ομάδα του εργαστηρίου Jet Propulsion Laboratory της NASA στην Καλιφόρνια, άρχισε να αντιλαμβάνεται τον εποχικό χαρακτήρα του φαινομένου της αμμοθύελλας στον Αρη. «Οταν παρατηρούμε τη δομή των θερμοκρασιών, αντί της ορατής σκόνης, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι οι μεγάλες καταιγίδες σκόνης εμφανίζουν περιοδικότητα», λέει ο επικεφαλής της μελέτης, Ντέιβιντ Κας. Σύμφωνα με την έρευνα του εργαστηρίου, που δημοσιεύθηκε σε πρόσφατο τεύχος της επιθεώρησης Geophysical Research Letters, η καταγραφή των θερμοκρασιών από το διαστημικό όχημα Mars Orbiter της NASA αποκάλυψε την ύπαρξη τριών ειδών μεγάλης τοπικής αμμοθύελλας. Τα «είδη» αυτά ξεσπούν διαδοχικά περίπου την ίδια εποχή κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού του νοτίου ημισφαιρίου του Αρη. Κάθε έτος στον Αρη αντιστοιχεί με δύο γήινα έτη. «Η αναγνώριση περιοδικότητας στις τοπικές αμμοθύελλες αποτελεί σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση των ατμοσφαιρικών συνθηκών, που τις ελέγχουν. Εχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε, αλλά αυτό μας δίνει ένα κρίσιμο άνοιγμα», λέει ο δρ Κας. Οι ερευνητές της NASA αξιοποίησαν στοιχεία από τον «κλιματικό αισθητήρα» του διαστημικού οχήματος Mars Orbiter, καθώς και από τον θερμικό φασματογράφο του Mars Global Surveyor, που βρίσκεται και αυτός σε τροχιά γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη. Χάρη στις καταγραφές των οργάνων αυτών, οι επιστήμονες ανέλυσαν θερμοκρασιακά δεδομένα μεγάλης ζώνης της ατμόσφαιρας, σε ύψος 25 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη. Η μελέτη των στοιχείων έδειξε ότι οι περισσότερες αμμοθύελλες έχουν τοπικό χαρακτήρα, η διάμετρός τους δεν ξεπερνά τα 2.000 χλμ. και διαλύονται σε λίγες ημέρες. http://www.kathimerini.gr/863653/article/epikairothta/episthmh/prooptikh-provleyhs-toy-kairoy-ston-arh

Τι συνέβη την τελευταία μέρα των δεινοσαύρων. Συνέβη μια ωραία πρωία του Μεσοζωικού αιώνα, πριν από περίπου 66 εκατομμύρια χρόνια. Όλα ήταν ήσυχα στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η χερσόνησος Γιουκατάν του Μεξικού, με δεινόσαυρους και υπερμεγέθη έντομα να περιφέρονται στα κωνοφόρα δάση και τους βαλτότοπους του Τσιξουλούμπ. Μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, όλα είχαν καταστραφεί. Ένας βράχος από το Διάστημα, μεγάλος σαν βουνό, πέφτει προς στη Γη με ταχύτητα 64.000 χιλιομέτρων την ώρα, και για μια στιγμή φαίνεται μεγαλύτερος και λαμπρότερος από τον Ήλιο καθώς σχίζει τον ουρανό. Μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου αργότερα, συντρίβεται και απελευθερώνει ενέργεια που εκτιμάται στα 100 τρισεκατομμύρια τόνους TNT, ή ένα δισεκατομμύριο βόμβες σαν της Χιροσίμα. Η πρόσκρουση σκάβει τον γήινοι φλοιό σε βάθος 30 χιλιομέτρων και δημιουργεί κρατήρα διαμέτρου 185 χιλιομέτρων. Εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα πετρωμάτων εξαερώνονται και αρχίζουν ένα ντόμινο καταστροφής που εξαφανίζει το 75% των ζωντανών οργανισμών στη Γη, ανάμεσά τους και οι περισσότεροι δεινόσαυροι. Η θεωρία της πρόσκρουσης διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1980, ωστόσο η ανακάλυψη του κρατήρα του Τσιξουλούμπ στο Μεξικό τη δεκαετία του 1990 έδωσε για πρώτη φορά στους επιστήμονες μια εικόνα για το πού και το πότε, υπενθυμίζει το National Geographic. http://news.nationalgeographic.com/2016/06/what-happened-day-dinosaurs-died-chicxulub-drilling-asteroid-science/ Οι άμεσες επιπτώσεις του κομβικού βομβαρδισμού μπορούν να εκτιμηθούν με τον «υπολογιστή πρόσκρουσης» που αναπτύχθηκε από γεωεπιστήμονες του Πανεπιστημίου «Πέρντιου» της Ιντιάνα και του Imperial College του Λονδίνου. Ο χρήστης εισάγει τις βασικές παραμέτρους, όπως το μέγεθος, η ταχύτητα και η γωνία πρόσκρουσης εισερχόμενου αντικειμένου, και το πρόγραμμα αναλαμβάνει να δώσει μια εικόνα των άμεσων συνεπειών. «Μπορείς να εισάγεις διαφορετικές αποστάσεις από το σημείο πρόσκρουσης και να δεις πώς τα αποτελέσματα αλλάζουν ανάλογα με την απόσταση» εξηγεί στο National Geographic η Τζοάνα Μόργκαν, μέλος της βρετανικής ερευνητικής ομάδας που ανοίγει την πρώτη γεώτρηση στον κρατήρα του Τσιξουλούμπ. «Αν βρισκόσουν κοντά, ας πούμε σε ακτίνα 1.000 χιλιομέτρων από την πρόσκρουση, θα σκοτωνόσουν ακαριαία ή μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα» αναφέρει η ερευνήτρια. Πράγματι, ο θάνατος θα ήταν βέβαιος για οποιονδήποτε βρισκόταν αρκετά κοντά για να δει την πύρινη σφαίρα, συμφωνεί ο Γκάρεθ Κόλινς, μέλος της ερευνητικής ομάδας που ανέπτυξε τον υπολογιστή πρόσκρουσης στο Imperial College. Εννέα δευτερόλεπτα μετά την ώρα μηδέν, η θερμική ακτινοβολία της πρόσκρουσης τσιγαρίζει τον υποθετικό παρατηρητή μας. Οτιδήποτε μπορεί να καεί -θάμνοι, δέντρα και ολόκληρα δάση- φτάνει στο σημείο ανάφλεξης και πιάνει αυθόρμητα φωτιά από την ακτινοβολία. Και μετά τη πυρκαγιά, έρχεται η ώρα, της πλημμύρας: ανάλογα με το ανάγλυφο της περιοχής, η πρόσκρουση πιστεύεται ότι σήκωνε τσουνάμι με ύψος μέχρι 305 μέτρα. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το τράνταγμα του κοσμικού χτυπήματος θα ξεπερνούσε τους 10,1 βαθμούς στην κλίμακα Ρίχτερ. «Ένα σεισμικό συμβάν αυτού του μεγέθους θα αντιστοιχούσε με το να εκδηλωθούν ταυτόχρονα όλοι οι σεισμοί του κόσμου τα τελευταία 160 χρόνια» λέει ο Ρικ Άστερ, καθηγητής Σεισμολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και πρώην πρόεδρος της Σεισμολογικής Εταιρείας Αμερικής. Περίπου 8 λεπτά μετά την ώρα μηδέν, συντρίμμια της πρόσκρουσης αρχίζουν να πέφτουν προς τη Γη, πνίγοντας τα πάντα σε ένα κάλυμμα από πυρωμένες πέτρες και στάχτη. Περίπου 45 λεπτά αργότερα, ένας αφύσικος άνεμος χτυπά τον παρατηρητή με ταχύτητα 960 χιλιομέτρων την ώρα, ισοπεδώνοντας ό,τι είχε καταφέρει να μείνει όρθιο. Μαζί με τη ριπή φτάνει ο κρότος της πρόσκρουσης, ένα βιβλικό βουητό των 105 decibel, εκκωφαντικό σαν αεριωθούμενο που πετά σε χαμηλό ύψος. Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε περιοχές που παρέμειναν ασφαλείς από τις άμεσες επιπτώσεις, ο ουρανός πρώτα μαυρίζει από τον κουρνιαχτό και μετά φωτίζεται από συντρίμμια που εκτινάχθηκαν στο Διάστημα και μετά έπεσαν στην ατμόσφαιρα σαν πεφταστέρια. «Δεν θα έμοιαζαν με κανονικούς διάττοντες αστέρες ή μετέωρα» εκτιμά ο Γκάρεθ Κόλινς του Imperial College. «Τα μετέωρα κινούνται με μεγαλύτερες ταχύτητες και καίγονται σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Τα συντρίμμια θα εισέρχονταν στην ατμόσφαιρα σε μικρότερο ύψος και με μικρότερη ταχύτητα, εκπέμποντας κυρίως υπέρυθρη ακτινοβολία. Δεν είμαι σίγουρος με τι θα έμοιαζαν. Θα είχαν κάτι σαν κοκκινωπή λάμψη φαντάζομαι». Σίγουρα θα πέρασε καιρός μέχρι να καθαρίσει η ατμόσφαιρα από την σκόνη. «Τις πρώτες ώρες το σκοτάδι θα ήταν σχεδόν απόλυτο» συνεχίζει ο Κόλινς. Για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, ο πλανήτης έμεινε βυθισμένος στο ημίφως. Κι όμως, μια απόκοσμη λάμψη διακρίνεται στον ορίζοντα. Πυρακτωμένα συντρίμμια που έπεσαν στο έδαφος προκαλούν πρωτοφανείς πυρκαγιές που τυλίγουν τη Γη και αφήνουν πίσω τους ένα στρώμα στάχτης, το οποίο παραμένει στα ιζήματα μέχρι και σήμερα ως μάρτυρας του μεγέθους της καταστροφής. Όμως ο σημαντικότερος παράγοντας στη μαζική εξαφάνιση ειδών ήταν πιθανότατα το παγκόσμιο σκοτάδι, το οποίο μείωσε τη φωτοσύνθεση των φυτών σε δραματικά χαμηλά επίπεδα, και στέρησε έτσι από τη βασική πηγή τροφής τους τα περισσότερα μεγαλόσωμα ζώα. Το φαινόμενο εκτιμάται ότι επιδεινώθηκε από τα θειούχα πετρώματα του Τσιξουλούμπ. Το θείο του υπεδάφους εκτινάχθηκε στην ατμόσφαιρα, αντέδρασε με υδρατμούς και σχημάτισε θειικό οξύ, το οποίο έπεσε στη Γη ως διαβρωτική βροχή από βιτριόλι. Εκτός από θείο, όμως, τα ασβεστολιθικά πετρώματα του Τσιξουλούμπ πρέπει να απελευθέρωσαν κατά την πρόσκρουση γιγάντιες ποσότητες άνθρακα: δέκα δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, εκατό δισεκατομμύρια τόνους μονοξειδίου και ακόμα 100 δισεκατομμύρια τόνους μεθανίου, εκτιμά ο Ντέιβιντ Κρινγκ, γεωλόγος του Lunar and Planetary Institute. Όταν ο ουρανός καθάρισε, τα αέρια αυτά πιστεύεται ότι προκάλεσαν ένα ακραίο φαινόμενο θερμοκηπίου, ανεβάζοντας δραματικά τη θερμοκρασία για δεκαετίες ή αιώνες. Κοντολογίς, αιτία της μαζικής εξαφάνισης ήταν το διπλό χτύπημα ενός πυρηνικού χειμώνα, τον οποίο ακολούθησε ένα επεισόδιο ακραίας παγκόσμιας θέρμανσης. Υπάρχουν ωστόσο και εναλλακτικές θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες η εξαφάνιση των δεινόσαυρων προκλήθηκε από την πρόσκρουση του Τσιξουλούμπ σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις. Ό,τι κι αν συνέβη, το αρχείο των απολιθωμάτων μαρτυρά ότι τουλάχιστον επτά στα δέκα είδη του πλανήτη εξαφανίστηκαν, συμπεριλαμβανομένων όλων των τετράποδων ζώων με βάρος άνω των 25 κιλών. Υπήρχαν όμως και αυτοί που επέζησαν της παγκόσμιας καταστροφής. Ανάμεσά τους μια ομάδα δεινόσαυρων που είχαν μάθει να πετούν, και ήταν οι πρόγονοι όλων των σημερινών πτηνών. Και αυτό σημαίνει ότι, αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη άποψη, η πρόσκρουση του Τσιξουλούμπ δεν εξαφάνισε όλους τους δεινόσαυρους. Μερικοί πετούν σήμερα ανάμεσά μας, απόγονοι των ηρωικών επιζώντων. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500083945

LIGO: Νέα ανίχνευση βαρυτικoύ κύματος; Στις 11/2/2016 είχε ανακοινωθεί επίσημα από το πείραμα LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) η απευθείας ανίχνευση βαρυτικού κύματος για πρώτη φορά στην ιστορία της φυσικής. Σήμερα, στις 20:15 ώρα Ελλάδος, αναμένεται μια νέα ανακοίνωση από το πείραμα LIGO (ακούγεται πως αφορά την ανίχνευση νέου βαρυτικού κύματος με δεκαπλάσια συχνότητα από το προηγούμενο). Μπορείτε να την παρακολουθήσετε live ΕΔΩ: https://iframe.dacast.com/b/59062/c/268750 Latest news from @LIGO Scientific Collaboration.10.15am PDT Wed 15th June at #AAS228. Tune in (listen-only mode) https://t.co/T0cemGghGX — LIGO (@LIGO) June 14, 2016 http://physicsgg.me/2016/06/15/ligo-%ce%bd%ce%ad%ce%b1-%ce%b1%ce%bd%ce%af%cf%87%ce%bd%ce%b5%cf%85%cf%83%ce%b7-%ce%b2%ce%b1%cf%81%cf%85%cf%84%ce%b9%ce%bao%cf%8d-%ce%ba%cf%8d%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%bf%cf%82/ Αυτή είναι η Ελληνίδα μέλος της ομάδας που ανίχνευσε τα βαρυτικά κύματα του Αϊνστάιν. Η Μαίρη Σακελλαριάδου είναι καθηγήτρια Θεωρητικής Φυσικής στο πανεπιστήμιο King’s College του Λονδίνου και μέλος της επιστημονικής ομάδας που ανίχνευσε τα βαρυτικά κύματα του Αϊνστάιν. Η επιστημονική ομάδα, στην οποία είναι μέλος η Σακελλαριάδου, προχώρησε στην ιστορική ανακοίνωση ότι ανιχνεύτηκαν τα βαρυτικά κύματα που είχαν προβλεφθεί από τη Γενική Θεωρία Σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Έλαβε το πτυχίο της στα Μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια πήρε το πτυχίο της στην Αστροφυσική, καθώς και το μεταπτυχιακό της από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο Κέιμπριτζ, υπήρξε μέλος του Trinity College και πρόεδρος των μεταπτυχιακών φοιτητών. Στη συνέχεια πήγε στην Αμερική προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο Tufts όπου και έλαβε το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό της στη Φυσική. Μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού της, η Σακελλαριάδου εργάστηκε ως ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο Libre de Bruxelles, στο πανεπιστήμιο de Tours, στο πανεπιστήμιο Pierre και Marie Curie (Paris VI), στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης ,στο πανεπιστήμιο de Genève και το CERN. Πριν ενταχθεί στο δυναμικό του πανεπιστημίου King’s το 2005 ήταν αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2011, έγινε καθηγήτρια Θεωρητικής Φυσικής στο πανεπιστήμιο King’s College. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη Θεωρητική Φυσική και την Κοσμολογία, με έμφαση στη φυσική του πρώιμου σύμπαντος. Εστιάζει στη διεπαφή της Κοσμολογίας, της Θεωρητικής Φυσικής των σωματιδίων και των θεωριών της βαρύτητας εξετάζοντας τις πιο προηγμένες θεωρίες σε συνδυασμό με αστροφυσικά, κοσμολογικά και ενεργειακά δεδομένα. Η ερευνητική της δραστηριότητα εκτείνεται γύρω από τις ακόλουθες κατευθύνσεις: στη μη επεκτατική φασματική γεωμετρία, στις θεωρίες Μ της κοσμολογίας, στην κβαντική κοσμολογία, στη θεωρία πεδίου και τα βαρυτικά κύματα. Η Σακελλαριάδου είναι η συγγραφέας πολλών επιστημονικών συγγραμμάτων και βιβλίων μεταξύ των οποίων το «Πτυχές της φασματικής δράσης των μποζονίων», το «Φασματική δράση Zeta», το «Διερεύνηση μοντέλων εκτεταμένης βαρύτητας χρησιμοποιώντας πειράματα διερευνημένης βαρύτητας Β και LARES» και το «Εκφυλισμένα μοντέλα κοσμικού πληθωρισμού». Το 2014 εκλέχθηκε Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας της Σχετικότητας, Βαρύτητας και Κοσμολογίας. Είναι μέλος της επιτροπής διαχείρισης της COST Action MP1405 “QSPACE”, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της ερευνητικής ομάδας «Μοντέλα Βαρύτητας» στη Γερμανία, μέλος της Διεθνούς Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής της Ετήσιας Διεθνούς Διάσκεψης για την Μαθηματική Μοντελοποίηση στις Φυσικές Επιστήμες, και του Επιστημονικού Συμβουλίου της Κλασικής και Κβαντικής Βαρύτητας στο Ηνωμένο Βασίλειο. http://www.pronews.gr/portal/20160615/genika/epistimes/27120/ayti-einai-i-ellinida-melos-tis-omadas-poy-anihneyse-ta-varytika

Ανακαλύφθηκε σε λατομείο μετεωρίτης που έπεσε πριν από 470 εκατ. χρόνια. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν σε ένα λατομείο ασβεστολίθου στη νότια Σουηδία μια μυστηριώδη εξωγήινη πέτρα με μέγεθος μπισκότου, η οποία στη γεωχημική σύστασή της δεν μοιάζει με καμία άλλη από όσες έχουν βρεθεί στη Γη. Θεωρείται ότι είναι ένα είδος μετεωρίτη άγνωστο έως σήμερα, το οποίο προέρχεται από κάποια πανάρχαια σύγκρουση αστεροειδών πριν 470 εκατ. χρόνια. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Μπίργκερ Σμιτζ του Πανεπιστημίου της Λουντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications» http://www.nature.com/ncomms/2016/160614/ncomms11851/full/ncomms11851.html , σύμφωνα με το BBC και το Γαλλικό Πρακτορείο, θεωρούν ότι πρόκειται για τον πρώτο «εξαφανισμένο» μετεωρίτη, δηλαδή για μια κατηγορία μετεωριτών που δεν πέφτει πια στον πλανήτη μας κατά καιρούς, γι’ αυτό ποτέ έως τώρα δεν είχε βρεθεί κάτι ανάλογο. Επί πέντε χρόνια οι επιστήμονες αποκαλούσαν την πέτρα «το μυστηριώδες αντικείμενο», ώσπου μετά από πολλές αναλύσεις, κατέληξαν ότι πρόκειται για ασυνήθιστο μετεωρίτη. «Γνωρίζαμε για εξαφανισμένα ζώα, τώρα υποθέτουμε ότι μπορεί να υπάρχουν και εξαφανισμένοι μετεωρίτες», δήλωσε ο Σμιτζ, ο οποίος δεν απέκλεισε ότι στο μέλλον θα βρεθούν και άλλα είδη άγνωστων μετεωριτών. Ο μετεωρίτης, που έχει μήκος περίπου οκτώ εκατοστών, βρέθηκε στο λατομείο Θόρσμπεργκ μαζί με άλλους 100 κοινούς μετεωρίτες (χονδρίτες L). Όλοι πιθανώς προέρχονται από τη ίδια σύγκρουση στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ ‘Αρη και Δία, αλλά από διαφορετικούς αστεροειδείς διαμέτρου δεκάδων χιλιομέτρων ο καθένας και διαφορετικής γεωχημικής σύστασης. Πιστεύεται ότι τόσο οι κοινοί μετεωρίτες, όσο και ο τελείως ασυνήθιστος, έπεσαν στη Γη πριν από περίπου 470 εκατομμύρια χρόνια, κατά την Ορδοβίκεια περίοδο, σε μια εποχή που σχεδόν όλο το βόρειο ημισφαίριο ήταν καλυμμένο με νερά, στα οποία κυριαρχούσαν οι τριλοβίτες. Η ανάλυση τού μετεωρίτη έδειξε ότι διαθέτει μοναδικούς κρυστάλλους στο εσωτερικό του, καθώς επίσης μοναδική αναλογία ισοτόπων χρωμίου-οξυγόνου, ασυνήθιστα μεγάλη ποσότητα ιριδίου και του στοιχείου νέον κ.α. Ονομάσθηκε Εστερπλάνα (ή Εστ 65), από το όνομα του χωριού κοντά στο λατομείο. Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι από αυτό το λατομείο φτιάχνονται πλακάκια για πατώματα. Οι ιδιοκτήτες του έως τώρα πετούσαν όσα πλακάκια είχαν πάνω τους μαύρες κηλίδες. Αν ήξεραν όμως ότι αυτά τα ενοχλητικά σημάδια προέρχονταν από τους μετεωρίτες, ίσως να έβλεπαν τα πλακάκια τους με άλλο μάτι. Πάντως οι ερευνητές φρόντισαν να τους το πούν! http://physicsgg.me/2016/06/15/%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%ba%ce%b1%ce%bb%cf%8d%cf%86%ce%b8%ce%b7%ce%ba%ce%b5-%cf%83%ce%b5-%ce%bb%ce%b1%cf%84%ce%bf%ce%bc%ce%b5%ce%af%ce%bf-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b5%cf%89%cf%81%ce%af%cf%84%ce%b7%cf%82/

"TMA-19M Soyuz" Στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) ολοκλήρωσαν τις εργασίες τους η 47η μακρά εκστρατεία. Τα μέλη του πληρώματος του επανδρωμένου διαστημόπλοιου μεταφοράς (RIC) "TMA-19M Soyuz" ο κοσμοναύτης Γιούρι Malenchenko, ο αστροναύτης της NASA Timothy Кopra και ο αστροναύτης της ESA Timothy Пik ετοιμάζονται να επιστρέψουν στη Γη. Η Διάρκεια παραμονής του πλήρωματος του ISS-46/47 θα είναι 186 ημέρες. Σύμφωνα με την βαλλιστική υπηρεσία δεδομένων πλοήγησης του Mission Control Center (MCC) η αποσύνδεση του "TMA-19M Σογιούζ» με τον ISS έχει προγραμματιστεί στις 18 του Ιούνη, 2016 στις 8:52 MSK. Μετά την αποσύνδεση του TPK "Soyuz TMA-19M» με το ΔΔΣ οι εργασίες θα συνεχιστούν με το πλήρωμα σε τροχιά τους Alexei Ovchinin (Ρωσία), Oleg Skripochka (Ρωσία) και Jeffrey Williams (USA). Η προσγείωση με το όχημα καθόδου αναμένεται στις 12:15 MSK νοτιο-ανατολικά της πόλης της Zhezkazgan στο Καζακστάν. Ένα ζωντανό webcast της συνάντησης το πλήρωμα του WPK «Soyuz TMA-19M» στην ιστοσελίδα της Roscosmos http://www.roscosmos.ru/317/ http://www.roscosmos.ru/22304/

Έλληνας νευροεπιστήμονας στοχεύει στην κίνηση με την σκέψη. Ο Μιχάλης Νικολέλης είναι καθηγητής Νευροβιολογίας του Πανεπιστημίου Ντιουκ των Ηνωμένων Πολιτειών και επικεφαλής της πρωτοποριακής έρευνας «Walk Again». Ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής, ο οποίος γεννήθηκε στο Σάο Πάολο, υποστηρίζει ότι η έρευνα, που ξεκίνησε πριν από 10 χρόνια, θα οδηγήσει στην κατασκευή εξωσκελετών, οι οποίοι θα ελέγχονται από τις εγκεφαλικές λειτουργίες των χρηστών και θα τους επιτρέπουν να κινούνται με τη δύναμη της σκέψης. Το πείραμα ηλεκτρονικής μεταβίβασης σκέψεων σε πιθήκους στέφθηκε με επιτυχία. Στο Walk Again συμμετέχουν Αμερικανοί, Ελβετοί και Βραζιλιάνοι επιστήμονες. Η τεχνολογία για την κατασκευή των μηχανικών εξωσκελετών υπάρχει, ωστόσο το τελευταίο κομμάτι του παζλ είναι το πρόγραμμα που θα επιτρέπει στον ασθενή να δίνει την εντολή κίνησης. «Οι ασθενείς θα μπορούν να χρησιμοποιούν τον εγκέφαλό τους για να ελέγχουν την κίνησή τους, ενώ θα λαμβάνουν και αισθητήρια ερεθίσματα από τα χέρια και τα πόδια τους», δήλωσε ο Δρ. Νικολέλης. Θα εμφυτεύονται στον εγκέφαλο του ασθενούς ηλεκτρόδια, τα οποία θα μεταδίδουν ασύρματα πληροφορίες από το τσιπ στον εγκέφαλο του ασθενούς στον ειδικό εξωσκελετό-ρομπότ, που θα του επιτρέπει να βαδίζει και να κινείται. Ο Δρ. Νικολέλης σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο και συνέχισε στο Hahnemann Πανεπιστήμιο. Είναι συνιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής της Edmond and Lily Safra International Institute for Neuroscience of Natal με έδρα την Βραζιλία. Στην καριέρα του αριθμεί δεκάδες διακρίσεις και βραβεύσεις. Το 2010 του απενεμήθη το Βραβείο Καινοτομίας του NIH για την έρευνα του και τον Ιανουάριο του 2011, ανακηρύχθηκε από τον Πάπα Βενέδικτο 16ο ως τατκτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών Βατικανού. Μαζί με την ομάδα του δημιούργησαν τον εξωσκελετό, που επέτρεψε σε ένα τετραπληγικό παιδί να κάνει το εναρκτήριο λάκτισμα στην Έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2014, που έλαβε χώρα στην Βραζιλία. http://www.pronews.gr/portal/20160614/genika/epistimes/27120/ellinas-neyroepistimonas-stoheyei-stin-kinisi-me-tin-skepsi

Δίκτυο καταγραφής μετεώρων παρακολουθεί τον ουρανό της Γαλλίας. Ένα δίκτυο από δεκάδες ευρυγώνιες κάμερες, διάσπαρτες σε όλη τη Γαλλία, αναλαμβάνει να καταγράφει όλες τις πτώσεις εισερχόμενων διαστημικών αντικειμένων, και ίσως βοηθήσει τους αστρονόμους να ανακτήσουν τα κομμάτια που φτάνουν μέχρι το έδαφος. «Αν ένας μετεωρίτης πέσει αύριο στη Γαλλία θα μπορούμε να γνωρίζουμε από πού προέρχεται και περίπου πού κατέπεσε» εξηγεί στο δικτυακό τόπο του Nature ο Ζερεμί Βομπαγιόν, αστρονόμος του Αστεροσκοπείου του Παρισιού που συμμετείχε στο στήσιμο του δικτύου. Το σύστημα, με την ονομασία FRIPON (Fireball Recovery and InterPlanetary Observation Network) περιλαμβάνει μέχρι στιγμής 68 κάμερες, οι οποίες προγραμματίζεται να αυξηθούν στις 100 μέχρι το τέλος του έτους. Τοποθετημένες στις στέγες μουσείων, εργαστηρίων και άλλων κτηρίων, σε αποστάσεις 70 με 80 χιλιομέτρων η μία από την άλλη, οι ευρυγώνιες κάμερες ενημερώνουν έναν κεντρικό υπολογιστή στο Παρίσι όταν τύχει να καταγράψουν κάποιο μετέωρο -οποιοδήποτε διαστημικό αντικείμενο εισέλθει στην γήινη ατμόσφαιρα και αρχίζει να λάμπει λόγω της τριβής με την ατμόσφαιρα. Το μεγάλο στοίχημα για τους αστρονόμους είναι ο εντοπισμός μετεωριτών, δηλαδή μετεώρων που καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι το έδαφος. Στην τελική του μορφή, το σύστημα FRIPON θα αναλύει τις εικόνες από τις κάμερες και θα προσδιορίζει μια περιοχή διαστάσεων 1 επί 10 χιλιόμετρα στην οποία είναι πιθανό να έχει καταπέσει μετεωρίτες. Σήμερα, οι αστρονόμοι καταφέρνουν να ανακτήσουν μόλις δύο με τρεις μετεωρίτες των οποίων η πορεία είχε καταγραφεί εκ των προτέρων. Τα επόμενα χρόνια, οι υπεύθυνοι του FRIPON σχεδιάζουν να «στρατολογήσουν» χιλιάδες εθελοντές οι οποίοι θα αναλαμβάνουν να χτενίζουν το έδαφος αναζητώντας πολύτιμους μετεωρίτες. Η μελέτη τέτοιων αντικειμένων προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για το Ηλιακό Σύστημα και μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση αστεροειδών που απειλούν τη Γη. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500083877

Και δέκατος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα; Εξάλλου, Βρετανοί και Ισπανοί επιστήμονες, που έκαναν σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Monthly Notices" της Βασιλικής Εταιρείας Αστρονομίας της Βρετανίας, θεωρούν πιθανή όχι μόνο την ύπαρξη ενός ένατου πλανήτη στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά και ενός δέκατου, ενώ δεν αποκλείουν να υπάρχει και ενδέκατος. Οι εκτιμήσεις αυτές, προς το παρόν, βασίζονται σε υπολογιστικά μοντέλα που προσπαθούν να εξηγήσουν ορισμένες αστάθειες στις τροχιές των γνωστών νάνων πλανητών και τις αποδίδουν στις βαρυτικές επιρροές άγνωστων έως τώρα πλανητών. Η ύπαρξη ένατου πλανήτη, πέρα από τον Ποσειδώνα, προτάθηκε τον Ιανουάριο από τους αστρονόμους Κονσταντίν Μπατίγκιν και Μάικ Μπράουν του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech), αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί κάποιο ίχνος του. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, αν όντως υπάρχει ο ένατος πλανήτης, είναι δεκαπλάσιος από τη Γη και χρειάζεται 10.000 έως 20.000 χρόνια για να μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο. http://www.ethnos.gr/epistimi/arthro/anakalyfthike_o_megalyteros_eksoplanitis_me_dyo_ilious-64392497/

Ανακαλύφθηκε ο μεγαλύτερος εξωπλανήτης με δύο ήλιους. Τον μεγαλύτερο μέχρι τώρα εξωπλανήτη, ο οποίος έχει δύο ήλιους στον ουρανό του ανακάλυψαν αστρονόμοι στις ΗΠΑ. Ο Κέπλερ-1647 b, έχει μέγεθος ανάλογο του Δία, βρίσκεται σε απόσταση 3.700 ετών στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου και έχει ηλικία περίπου 4,4 δισεκατομμυρίων ετών, δηλαδή σχεδόν όσο και η Γη. Τα δύο άστρα γύρω από τα οποία περιφέρεται, μοιάζουν με τον Ήλιο, με το ένα να είναι λίγο μεγαλύτερο και το άλλο λίγο μικρότερο. Ο εξωπλανήτης, που εντοπίσθηκε με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Κέπλερ», χρειάζεται 1.107 μέρες (πάνω από τρία γήινα χρόνια) για να διαγράψει μια πλήρη περιφορά γύρω από τους ήλιους του. Θεωρείται ότι, με βάση την απόστασή από τα άστρα του, βρίσκεται στη δυνητικά φιλόξενη για ζωή ζώνη. Οι επιστήμονες του Διαστημικού Κέντρου Goddard της NASA και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον Βεσέλιν Κόστοφ, έκαναν τη σχετική ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, ενώ σχετική δημοσίευση θα γίνει στο περιοδικό αστροφυσικής "The Astrophysical Journal". http://www.ethnos.gr/epistimi/arthro/anakalyfthike_o_megalyteros_eksoplanitis_me_dyo_ilious-64392497/

Μισός αιώνας Ευγενίδειο Πλανητάριο. ΄ Ο​​ι περίπου 300 θεατές που κάθονταν στις αναπαυτικές πολυθρόνες του Νέου Ευγενιδείου Πλανηταρίου ξαφνιασμένοι έσκυβαν ασυναίσθητα τα κεφάλια τους καθώς οι τεράστιοι ογκόλιθοι του Στόουνχεντζ περνούσαν από πάνω τους. Προτού καν προφτάσουν να πάρουν μιαν ανάσα ο αρχαίος Αιγυπτιακός ναός στο Λούξορ ξαναζωντάνεψε όπως ήταν πριν από 3.500 χρόνια με την προβαλλόμενη τρισδιάστατη αναπαράσταση. Εμοιαζε, κυριολεκτικά, σαν να πετάμε με τις μηχανές του «Πολέμου των Αστρων», αλλά η ψευδαίσθηση ήταν πολύ πιο έντονη και «ζωντανή» κάνοντας τον θεατή να συμμετέχει άμεσα στην όλη δράση της εικονικής πραγματικότητας. Αυτή ήταν η αρχή των παραστάσεων του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου, το 2003, αν και η πραγματική του αρχή πηγαίνει ακόμη πιο πίσω. Μισόν αιώνα πίσω. Πράγματι, στις 7 Ιουνίου 1966 έγιναν τα εγκαίνια του πρώτου Πλανηταρίου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη στο κτιριακό συγκρότημα της λεωφόρου Συγγρού, που δημιούργησε ο εθνικός μας ευεργέτης Ευγένιος Ευγενίδης, ο οποίος είχε διαβλέψει από νωρίς ότι η ανόρθωση της κατεστραμμένης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Ελλάδας δεν θα μπορούσε να προχωρήσει παρά μόνο μέσα από την έγκαιρη δημιουργία ενός επαρκώς καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού διαφόρων ειδικοτήτων. Το αντίστοιχο εδάφιο της διαθήκης του, που έχει ημερομηνία 21/08/1952, αναφέρει: «Συνιστώ εν Αθήναις κατά τους ορισμούς του ελληνικού δικαίου Ιδρυμα, υπό το όνομα “ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ”, του οποίου σκοπός είναι να συμβάλη εις την εκπαίδευσιν νέων ελληνικής ιθαγενείας εν τω επιστημονικώ και τεχνικώ πεδίω». Ο αείμνηστος Ευγενίδης δεν όριζε τους τομείς στους οποίους έπρεπε να δραστηριοποιηθεί το Ιδρυμα, έτσι, η αείμνηστη αδελφή του Μαριάνθη Σίμου, πρώτη διαχειρίστρια-διοικήτρια και ψυχή του Ιδρύματος, αποφάσισε την προσθήκη ενός Πλανηταρίου. Το ποσό που δαπανήθηκε ήταν υπέρογκο για την εποχή εκείνη, ενώ ο πολύ μεγάλης αξίας κεντρικός πλανηταριακός προβολέας ήταν δωρεά του αείμνηστου Νικόλαου Βερνίκου-Ευγενίδη, δεύτερου μετά τη Σίμου προέδρου του Ιδρύματος. Το Πλανητάριο ξεκίνησε να λειτουργεί σε μια αίθουσα με 240 θέσεις, κάτω από έναν ημισφαιρικό θόλο διαμέτρου 15 μέτρων και ύψους 10,5 μέτρων. Το κύριο προβολικό σύστημα που διέθετε ήταν ο «Παγκόσμιος Προβολέας» της εταιρείας Carl Zeiss, ένα όργανο που αποτελείτο από 29.000 εξαρτήματα και έφερε επάνω του 150 μικρότερα προβολικά συστήματα. Ο Προβολέας, με ύψος 6 μέτρων και βάρος 2,5 τόνους, είχε τη δυνατότητα μεταξύ άλλων να προβάλλει περισσότερα από τα άστρα που μπορεί να δει το αβοήθητο μάτι (8.900 άστρα), να παρακολουθεί τις κινήσεις των πλανητών και την αλλαγή του ουράνιου θόλου από οποιοδήποτε σημείο της Γης, καθώς και διάφορα άλλα ουράνια φαινόμενα. Στον κεντρικό Προβολέα προστέθηκαν αργότερα διάφοροι προβολείς ειδικών εφέ, βιντεο-προβολείς, καθώς και ένα ολοκληρωμένο σύστημα αυτοματισμού και διαχείρισης όλων των μηχανημάτων με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Σήμερα, το υπέροχο αυτό όργανο κοσμεί την αίθουσα δεξιώσεων του πρώτου ορόφου, τοποθετημένο, ως έκθεμα πλέον, στην ίδια ακριβώς θέση που βρισκόταν στη διάρκεια της λειτουργίας του από το 1966 έως το 1999. Το 2003, το Ιδρυμα Ευγενίδου αντικατέστησε το παλαιό με το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο, έναν υπερσύγχρονο, δυναμικό εκπαιδευτικό πολυχώρο όπου το κοινό μπορεί να μαθαίνει, να εξερευνά και να ανακαλύπτει, με τρόπο εποπτικό και ψυχαγωγικό. Ο νέος αυτός χώρος είναι σχεδιασμένος ώστε να μπορεί να συνδυάζει την εκπαιδευτική και ψυχαγωγική δραστηριότητα με τις φαντασμαγορικές ψηφιακές παραστάσεις του Πλανηταρίου, ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως θολωτό κινηματοθέατρο μεγάλης επιφάνειας τύπου ΙΜΑΧ με δεκαπλάσια επιφάνεια εικόνας από τις ταινίες που προβάλλουν οι συμβατικοί κινηματογράφοι. Ο νέος θόλος-οθόνη, διαμέτρου περίπου 25 μέτρων και επιφάνειας μεγαλύτερης των 950 τ.μ., είναι τριπλάσιος του αντίστοιχου θόλου στο παλαιό Πλανητάριο, ενώ το επίπεδό του είναι κεκλιμένο κατά 23,5 μοίρες, γεγονός που δημιουργεί στον θεατή μια μοναδική εμπειρία και την αίσθηση ότι «εμβαπτίζεται» στο προβαλλόμενο περιβάλλον. Η ευκρίνεια, η φωτεινότητα της εικόνας και το τεράστιο μέγεθος της οθόνης δημιουργούν στον θεατή την ψευδαίσθηση ότι μεταφέρεται σε περιοχές του πλανήτη, αλλά και έξω απ’ αυτόν, με πρωτόγνωρο ρεαλισμό. Τα υπερσύγχρονα Ψηφιακά Συστήματα Αστρικών Προβολών έχουν την ικανότητα να προσομοιώνουν τις κινήσεις αλλά και να αποδίδουν επακριβώς την εμφάνιση που έχουν τα διάφορα αντικείμενα του Σύμπαντος, όπως φαίνονται με τη βοήθεια των μεγαλύτερων επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων του κόσμου. Η πλοήγηση σ’ αυτό τον χώρο γίνεται σε δευτερόλεπτα, δίνοντας στους θεατές την ψευδαίσθηση μεταφοράς τους, με μια μηχανή του χώρου και του χρόνου, σε τρισδιάστατα ταξίδια στο εσωτερικό του Γαλαξία μας, αλλά και πέρα απ’ αυτόν σ’ ολόκληρο το Σύμπαν των 100 δισεκατομμυρίων γαλαξιών. Ενα πολυδιάστατο πολιτιστικό κέντρο σαν το Νέο Ευγενίδειο Πλανητάριο είναι δομημένο ως έργο και ως φιλοσοφία με τέτοιον τρόπο ώστε να προσελκύει ένα νέο και ευρύτατο κοινό, ενώ θα συνεχίσει να ανανεώνεται συνεχώς και να λειτουργεί όπως πάντα ως πηγή πληροφοριών για την αστρονομία, την αστροφυσική και γενικότερα για την επιστημονική γνώση, τόσο για τη Γη όσο και για το Διάστημα. http://www.kathimerini.gr/863074/article/epikairothta/episthmh/misos-aiwnas-eygenideio-planhtario To ηλιακό αεροπλάνο κατέκτησε και τη Νέα Υόρκη. Πάνω από το Άγαλμα της Ελευθερίας με τελικό προορισμό το αεροδρόμιο JFK, όπου προσγειώθηκε, πέρασε το ηλιακό αεροσκάφος Solar Impulse 2. Είχε απογειωθεί από την Πενσυλβάνια με προορισμό την αμερικανική μεγαλούπολη, τελευταίο σταθμό ενός παγκόσμιου ταξιδιού που ξεκίνησε πριν από έναν και πλέον χρόνο. Με κυβερνήτη τον Ελβετό Αντρέ Μπόρσμπεργκ, το πειραματικό σκάφος, που για την κίνησή του τροφοδοτείται αποκλειστικά από τις ηλιακές ακτίνες, απογειώθηκε λίγο πριν τα μεσάνυχτα (7 το πρωί του Σαββάτου, ώρα Ελλάδος) από το διεθνές αεροδρόμιο του ΛεΧάι Βάλεϊ. Δείτε το βίντεο με το ιστορικό ταξίδι http://www.solarimpulse.com/leg-14-from-Lehigh_Valley-to-New_York Τελικός σταθμός του, το διεθνές αεροδρόμιο JFK της Νέας Υόρκης, καλύπτοντας πτήση διάρκειας τριών ωρών. Στο JFK προσγειώθηκε χωρίς να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα στις 3:59 τοπική ώρα (10:59, ώρα Ελλάδος) ένα λεπτό πριν από την ώρα που ήταν προγραμματισμένη η προσγείωση. «Είναι απίστευτο. Είναι ένα όνειρο» δήλωσε ο Ελβετός πιλότος. Κάμερες που είχαν τοποθετηθεί σε ένα πλοίο στο λιμάνι της Νέας Υόρκης βιντεοσκόπησαν την πτήση του Solar Impulse 2 ενώ περνούσε πάνω από τη γέφυρα Βεραζάνο. Το Solar Impulse 2 θα διασχίσει στη συνέχεια τον Ατλαντικό για να φτάσει στην Ευρώπη και κατόπιν θα επιστρέψει στο Άμπου Ντάμπι, από όπου είχε ξεκινήσει το ταξίδι, στις 9 Μαρτίου 2015. Το ηλιακό αεροσκάφος πετά με την ενέργεια που του παρέχουν οι 17.000 φωτοβολταϊκές κυψέλες του και κινείται με ταχύτητα περίπου 50 χιλιομέτρων την ώρα. Οι δύο πιλότοι εναλάσσονταν από σταθμό σε σταθμό. Κατά τη διάρκεια της πτήσης τους μπορούν να κοιμηθούν μόνο για λίγα λεπτά καθώς όλα τα τεχνικά δεδομένα πρέπει να επαληθεύονται κάθε 20 λεπτά. Η ομάδα που συνοδεύει το Solar Impulse 2 στον γύρο του κόσμου μεταφέρει μαζί της ένα φουσκωτό υπόστεγο το οποίο μπορεί να τοποθετηθεί οπουδήποτε και να προστατεύσει το αεροσκάφος μετά την προσγείωσή του. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500083593

Ο “οδικός χάρτης” του Elon Musk για την κατάκτηση του Άρη. Οι πρώτες μη επανδρωμένες αποστολές στον Άρη θα ξεκινήσουν το 2018, δηλαδή σε μόλις 2 χρόνια από σήμερα. Από εκείνη τη χρονιά, θα πραγματοποιούνται ρομποτικές αποστολές ανά διετία – τη χρονική περίοδο που ο Κόκκινος Πλανήτης θα βρίσκεται στη μικρότερη απόσταση από τη Γη. Με αυτό τον τρόπο, θα προετοιμασθεί το έδαφος ώστε οι πρώτοι αστροναύτες να φτάσουν στον Άρη το 2025. Αυτός είναι το χρονοδιάγραμμα που έχει στα σκαριά η SpaceX για την εξερεύνηση του Άρη, όπως αποκάλυψε την περασμένη εβδομάδα ο ιδρυτής της εταιρείας Elon Musk, σε αποκλειστική του συνέντευξη στην εφημερίδα Washington Post. Ο Musk παρομοίασε το εγχείρημα με την κατάκτηση της Δύσης από τους πιονιέρους που ίδρυσαν τις πρώτες αποικίες στον “Νέο Κόσμο”. Όπως παραδέχθηκε , το “ταξίδι” των πρώτων αποίκων σίγουρα θα είναι “δύσκολο, επίπονο και επικίνδυνο”. Ωστόσο, δήλωσε βέβαιος πως θα στεφθεί με επιτυχία. Πριν πάντως από την πρώτη επανδρωμένη αποστολή, θα “κατακτήσουν” τον Άρη ρομποτικά οχήματα για την πραγματοποίηση πειραμάτων. Αυτές οι αρχικές πτήσεις θα βοηθήσουν μεταξύ άλλων την εταιρεία να ελέγξει τη διαδικασία πλοήγησης των διαστημοπλοίων της στις διαπλανητικές πτήσεις, αλλά και την ασφαλή προσεδάφισή τους στον Κόκκινο Πλανήτη. http://www.naftemporiki.gr/story/1114906/o-odikos-xartis-tou-elon-musk-gia-tin-kataktisi-tou-ari

Άφιξη του διαστημοπλοίου Juno στον Δία μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα. Σε απόσταση περίπου 17,8 εκατ. χιλιομέτρων από τον μεγαλύτερο «κάτοικο» του ηλιακού συστήματος, τον Δία, βρίσκεται το διαστημόπλοιο Juno της NASA- που αναμένεται να καταφθάσει εκεί μέσα σε διάστημα μικρότερο του ενός μήνα. Στις 4 Ιουλίου, το Juno θα πυροδοτήσει τον κύριο κινητήρα του για 35 λεπτά, προκειμένου να τεθεί σε πολική τροχιά γύρω από τον γίγαντα αερίων. Σύμφωνα με τη NASA, θα πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δύσκολο και προκλητικό εγχείρημα, καθώς ο Δίας βρίσκεται στο «σκληρότερο» περιβάλλον που γνωρίζουμε από άποψης ραδιενέργειας- αλλά το Juno είναι ειδικά σχεδιασμένο για να μπορεί να ταξιδεύει σε τέτοιες ζώνες. «Καλύπτουμε την απόσταση με τον Δία σε ταχύτητα περίπου 6,4 χλμ/ δευτερόλεπτο» είπε ο Σκοτ Μπόλτον, επικεφαλής ερευνητής της αποστολής, από το Southwest Research Institute στο Σαν Αντόνιο. «Αλλά η βαρύτητα του Δία μας έλκει δυνατότερα κάθε μέρα και όταν φτάσουμε θα έχουμε επιταχύνει σε 10 φορές αυτή την ταχύτητα- πάνω από 70 χλμ το δευτερόλεπτο- όταν ο πυραυλοκινητήρας μας “πατήσει φρένο” για να μπούμε σε τροχιά». Αυτές τις εβδομάδες, η ομάδα του Juno αξιολογεί και επανεξετάζει κάθε τμήμα της διαδικασίας εισόδου σε τροχιά γύρω από τον Δία (Jupiter Orbit Insertion- JOI), διερευνώντας ακόμα και πολύ μακρινά ενδεχόμενα. «Είμαστε στις τελευταίες φάσεις δοκιμών και εξέτασης της ακολουθίας JOI, ως τμήμα των τελικών προετοιμασιών μας για είσοδο σε τροχιά γύρω από τον Δία» λέει ο Ρικ Ναϊμπάκεν, υπεύθυνος προγράμματος για το Juno στο JPL της NASA στην Πασαντένα. http://www.naftemporiki.gr/story/1114364/afiksi-tou-diastimoploiou-Juno-ston-dia-mesa-se-ligotero-apo-enan-mina

Αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν «αόρατο» Γαλαξία από… Σκοτεινή Ύλη ! Η μεγάλη Χιλιοστομετρική Συστοιχία της Ατακάμα ((Atacama Large Millimeter Array (ALMA)) φωτογράφισε μια εικόνα με πολύ λεπτές στρεβλώσεις. http://www.almaobservatory.org/en/about-alma Αυτό, από μόνο του, δεν είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον; όμως, οι στρεβλώσεις αυτές κατευθύνονται προς ένα κρυφό γαλαξία-ένα σκοτεινό, νάνο γαλαξία που περιέχει ως επί το πλείστον...σκοτεινή ύλη . Η σκοτεινή ύλη δείχνει να είναι ένα από τα δύο στοιχεία που λείπουν από το πάζλ του σύμπαντός. Η εικόνα που ακολουθεί, φωτογραφημένη από τη Συστοιχία ALMA, εμφανίζει αχνά κόκκινα τόξα να ''γειτονεύουν'' με ένα γαλαξία (εμφανίζεται στο μπλε φως παρακάτω) σχεδόν 4 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Οι στρεβλώσεις του φωτός θεωρούνται ότι έχουν προκληθεί από βαρυτικές δυνάμεις από ένα σκοτεινό νάνο γαλαξία ακριβώς πίσω από αυτόν. Η NASA εξηγεί: «είμαστε πολύ πιο σίγουροι του τι δεν είναι η σκοτεινή ύλη από το τι πιστεύουμε ότι είναι. Σίγουρα γνωρίζουμε ότι η σκοτεινή ύλη δεν αποβάλλει ή απορροφά φως, γεγονός που την καθιστά εντελώς αόρατη για τα τηλεσκόπια μας μέχρι τώρα. Και ακόμα κι αν δεν έχουμε τις γνωστές τεχνικές για να δούμε την σκοτεινή ύλη, όλη αυτή η ύλη έχει βαρυτικές δυνάμεις, η οποίες επιδρούν σε ότι βρίσκεται κοντά της (ακόμη και το φως). Όπως είχε προβλεφθεί από τη θεωρία της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν, οι βαρυτικές δυνάμεις ορισμένων ''οντοτήτων'' (ουσιών, στοιχείων) τροποποιούν το φως και προκαλούν ένα φαινόμενο εστιασμού, το οποίο καλείται : βαρυτικός φακός. Αυτό παρέχει σημαντικά στοιχεία σχετικά με τους παρακείμενους γαλαξίες, ακόμη και όταν είναι πολύ μακριά ή, σε αυτό το ''σενάριο'' αόρατοι. Μπορούμε να εντοπίσουμε αυτά τα αόρατα αντικείμενα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μπορείτε να δείτε σταγόνες βροχής πάνω σε ένα παράθυρο. Ξέρετε ότι είναι εκεί επειδή μεταβάλλουν την εικόνα των αντικειμένων στο φόντο. Η μελέτη προτείνει ότι μπορεί να μην έχουμε δει τους περισσότερους νάνους γαλαξίες, επειδή γενικά ή σύνθεσή τους είναι από σκοτεινή ύλη. Για σχεδόν δύο δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν δει τον ίδιο τύπο στρεβλώσεων τους οποίους ονομάζουν :«Αποκλίσεις». Το ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτές τις Αποκλίσεις και να διευρύνουν τις δυνατότητες της Συστοιχίας ALMA έτσι ώστε να ανακαλυφθούν παρόμοια αντικείμενα που θα συγκριθούν μεταξύ τους, γεγονός που θα βοηθήσει τους αστρονόμους να μάθουν περισσότερα για τη σκοτεινή ύλη. http://www.pronews.gr/portal/20160613/genika/diastima/49/astronomoi-anakalypsan-enan-aorato-galaxia-apo-skoteini-uli

Δάσκαλοι στα «θρανία» του CERN. O μαθηματικός Ντίκραν Τάχτα έφυγε από τη ζωή το 2006. Αρμενικής καταγωγής, σπούδασε Μαθηματικά, αλλά ως φιλομαθής νέος του ‘60 διάβαζε μανιωδώς λογοτεχνία, φιλοσοφία και Ιστορία. Ηταν ένας άνθρωπος γεμάτος ενέργεια, μεταδοτικός και αγαπητός μεταξύ των μαθητών του, οι οποίοι στο μάθημά του έφτασαν να δημιουργούν ταινίες μικρού μήκους και να μαγειρεύουν. Υπήρξε ένας «μαγικός» δάσκαλος, έγραψε η εφημερίδα «Γκάρντιαν» στη νεκρολογία του. Και αν το όνομά του δεν περιλαμβάνεται στις λίστες με τους φημισμένους ανά τον κόσμο μαθηματικούς, ίσως δεν είναι παράλειψη, καθώς η αποστολή του Ντίκραν Τάχτα ήταν διαφορετική. Χάρη στη «μαγεία» της διδασκαλίας του, η Θεωρητική Φυσική «απέκτησε» τον Στίβεν Χόκινγκ. Ο δάσκαλος Τάχτα ενέπνευσε τον τότε νεαρό μαθητή για «μαθηματικά, πιο πολλά μαθηματικά και φυσική». Πίσω από σπουδαίους επιστήμονες υπάρχουν συνήθως φωτισμένοι δάσκαλοι που, σε μια ορισμένη στιγμή της καριέρας τους, κατάφεραν και ενεργοποίησαν μια λανθάνουσα σπίθα, μια άγνωστη δυναμική και μετέδωσαν την επιθυμία για γνώση ή αναγνώρισαν και έδωσαν ώθηση σε ένα σπάνιο ταλέντο. Ετσι, ο Κρίστιαν Ντόπλερ πήγε στο Πολυτεχνείο της Βιέννης αντί να γίνει λιθοξόος όπως οι άνδρες της οικογένειάς του με την παραίνεση ενός καθηγητή του, ο Ρίτσαρντ Φάινμαν στράφηκε προς τη Φυσική, ενώ για τον «πατέρα» των πρωτονίων και νομπελίστα Ερνεστ Ράδερφορντ σημαντική ήταν η επίδραση του καθηγητή του κ. Μπίκερτον. Αυτή την καταλυτική σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή φιλοδοξεί να αξιοποιήσει το CERN, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών, με το πιλοτικό πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια», που διοργανώνεται με πρωτοβουλία του πειράματος CMS. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και για πρώτη φορά οι συμμετέχοντες δάσκαλοι θα επιλεγούν από δύο επιστημονικές επιτροπές και θα εκπαιδευτούν από μια μεγάλη ομάδα διεθνών ερευνητών του CERN, για να μυήσουν αργότερα τους μικρούς μαθητές τους στον συναρπαστικό κόσμο της Φυσικής. «Θέλουμε οι εκπαιδευτικοί να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστικοί παράγοντες, ως πρεσβευτές της επιστήμης, της Φυσικής και του CERΝ και να εμπνεύσουν τους μαθητές στην επιστημονική κουλτούρα, στον τρόπο σκέψης και στη μεθοδολογία για να αγαπήσουν τις επιστήμες. Να καταλάβουν ότι η επιστημονική πράξη είναι μια δημιουργική διαδικασία», τονίζει στην «Κ» ο υπεύθυνος του προγράμματος Αγγελος Αλεξόπουλος. Ελληνες δάσκαλοι Κάθε χρόνο χιλιάδες εκπαιδευτικοί και μαθητές επισκέπτονται τις εγκαταστάσεις του CERN στη Γενεύη για να δουν από κοντά τους ερευνητές που προσπαθούν να απαντήσουν στα θεμελιώδη ερωτήματα από τι είναι φτιαγμένο το σύμπαν και πώς δημιουργήθηκε. Περίπου 7% των εκπαιδευτικών που λαμβάνουν μέρος στα προγράμματα επιμόρφωσης και ένας στους 10 μαθητές που επισκέπτονται το Κέντρο Ερευνών προέρχονται από την Ελλάδα, στοιχεία που προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στο γεγονός ότι οι πρώτοι δάσκαλοι που θα συμμετάσχουν στο νέο πιλοτικό πρόγραμμα του CERN θα είναι Ελληνες. Αυτή την περίοδο η πρώτη επιτροπή αξιολόγησης εξετάζει αιτήσεις από 150 εκπαιδευτικούς που εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους, ενώ η τελική επιλογή θα γίνει από επιστημονική επιτροπή του CERN με επικεφαλής τον διαπρεπή καθηγητή Θεωρητικής Φυσικής Τζον Ελις, η οποία θα αναδείξει τους 10 δασκάλους που θα πετάξουν για Γενεύη. Αλλωστε, όπως επισημαίνει στην «Κ» o διακεκριμένος φυσικός και μέλος της πρώτης επιτροπής αξιολόγησης Δημήτριος Νανόπουλος, στην εποχή μας τα πράγματα αλλάζουν με την ταχύτητα του φωτός και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενημερώνονται συνεχώς για τις νέες εξελίξεις. «Για μένα η προσπάθεια έγκειται στη σωστή μετάδοση της γνώσης στους μικρούς εν δυνάμει επιστήμονες. Είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία και ταυτόχρονα μια πρόκληση. Δεν είναι εύκολο, αλλά, αν οι θεματικές ενότητες παρουσιαστούν με τον κατάλληλο τρόπο και τις αγαπήσει ο δάσκαλος, τότε μπορεί να δημιουργήσει την “ανυπομονησία” στους νέους για να εμβαθύνουν αργότερα», τονίζει ο κ. Νανόπουλος. Κοσμολογία με απλά υλικά Οι δάσκαλοι που θα ζήσουν για μία εβδομάδα με τους ερευνητές του CERN τον ερχόμενο Αύγουστο θα εκπαιδευθούν σε τέσσερις βασικές ενότητες: Κοσμολογία, Στοιχειώδη Σωμάτια, Τεχνολογία και Ιστορία της Επιστήμης στο CERN. Ειδικότερα με διαλέξεις, συζητήσεις με ερευνητές, επισκέψεις σε πειραματικές εγκαταστάσεις και βιωματικά εργαστήρια οι δέκα τυχεροί εκπαιδευτικοί θα γνωρίσουν τους επιταχυντές σωματιδίων και τους ανιχνευτές που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες του Κέντρου, θα γνωρίσουν τις βασικές έννοιες της σύγχρονης Φυσικής και βέβαια θα μάθουν να δημιουργούν στην τάξη τα δικά τους πειράματα Κοσμολογίας και μοντέλα επιταχυντών με απλά υλικά, όπως μπαλόνια, πλαστικά μπουκάλια και μακαρόνια. Η εμπειρία τους στο CERN και τα πειράματα που θα μάθουν θα είναι δομημένα με κατάλληλο τρόπο ώστε να μεταφερθούν στην τάξη τους. «Το ιδανικό θα ήταν ο κάθε εκπαιδευτικός να δημιουργήσει το δικό του υλικό και να το διδάξει με τον δικό του τρόπο», επισημαίνει η φυσικός Τίνα Νάντσου, η οποία έχει αναλάβει την παιδαγωγική επιμέλεια του προγράμματος. Τα περισσότερα υλικά, άλλωστε, χρησιμοποιούνται από την ίδια στο μάθημα Φυσικής που παραδίδει στη Σχολή Χιλλ, εισάγοντας τους μικρούς μαθητές στη συγκεκριμένη επιστήμη με έναν διαφορετικό, δημιουργικό, τρόπο. «Οσο πιο μικρός είσαι, τόσο πιο ανοικτό πνεύμα έχεις», τονίζει. Μάλιστα, το 2014 τα «εκτάκια» της Σχολής Χιλλ ήταν το πρώτο ελληνικό δημοτικό σχολείο που επισκέφθηκε το CERN και οι μικροί μαθητές έβγαιναν φωτογραφίες με τον νομπελίστα Κάρλο Ρούμπια έχοντας προηγουμένως εντυπωσιάσει την επιστημονική κοινότητα με την εξαιρετική προετοιμασία τους. Οι προοπτικές που ανέδειξε εκείνη η συνεργασία γέννησε το φετινό πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια». «Ενα τέτοιο πρόγραμμα του CERN μπορεί να δώσει ελπίδα στον κόσμο και ενθουσιασμό στα παιδιά και γιατί όχι να βρούμε τους επόμενους μεγάλους επιστήμονες», σημειώνει η κ. Νάντσου. Καλλιεργώντας προσδοκίες Η πρόσκληση για τη συμμετοχή στο πιλοτικό πρόγραμμα του CERN απευθύνθηκε σε εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα νησιά, σε απομακρυσμένες και υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας και άρα στην τάξη τους συναντούν παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον με ενδεχομένως λιγότερα ερεθίσματα αναφορικά με τη σύγχρονη Φυσική και τις επιστήμες. Το ζητούμενο για τα παιδιά, μας εξηγεί ο κ. Αλεξόπουλος, είναι να νιώσουν ότι μπορούν να γίνουν μέρος του κόσμου που ονομάζεται CERN. «Θέλουμε τα παιδιά να μπουν σε ένα ταξίδι γνώσης, να τονωθεί η περιέργεια και η αυτοπεποίθησή τους και να πιστέψουν ότι η επιστημονική έρευνα και ανακάλυψη δεν είναι τόσο μακριά γι’ αυτά. Και όσο πιο νωρίς γίνει αυτό, τόσο μεγαλύτερη αξία έχει», προσθέτει. Εξίσου σημαντική θα είναι και η αξιολόγηση του προγράμματος από το Τμήμα Ερευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής μετά την ολοκλήρωσή του, ώστε να δημιουργηθεί ένα εκπαιδευτικό μοντέλο και να εφαρμοστεί στο μέλλον σε εκπαιδευτικούς άλλων χωρών. Το κλειδί είναι η εξωστρέφεια. Τα τελευταία χρόνια οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις στο πεδίο της σύγχρονης Φυσικής και του Διαστήματος, με πιο πρόσφατες την ανακάλυψη του σωματιδίου Χιγκς, τις υδάτινες ροές στον πλανήτη Αρη και την ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων, έγιναν viral στο Διαδίκτυο και έδωσαν σημαντική ώθηση στη διάδοση της επιστημονικής γνώσης σε ένα ευρύτερο κοινό. Πολλά στερεότυπα που ακολουθούσαν την επιστημονική έρευνα κατέπεσαν, οι επιστημονικοί οργανισμοί και τα κέντρα ερευνών επέδειξαν σημαντική εξωστρέφεια και άνοιξαν τις πύλες τους σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, οι δημόσιες συζητήσεις για τις επιστήμες μπήκαν στην ατζέντα πολιτιστικών φορέων ενώ αναπτύχθηκαν τα κέντρα διάδοσης επιστημών, τα οποία ανέρχονται σε περίπου 2.500 παγκοσμίως. «Εζησα το CERN από το 1973 έως το 2002 και έχω βιώσει αυτή την αλλαγή και τη στροφή προς την εξωστρέφεια», επισημαίνει ο κ. Νανόπουλος. Ο σπουδαίος φυσικός, που υπήρξε ερευνητής και ανώτερο στέλεχος του CERN, τονίζει ότι η εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης είναι σημαντική, αλλά πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά για να μην μετατραπεί σε «επιστημονικό» λαϊκισμό. Το πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια» υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα CREATIONS, και το απαιτητικό έργο του συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων, της εξεύρεσης χορηγιών και της διοργάνωσης για την Ελλάδα ανέλαβε η μη κερδοσκοπική εταιρεία κοινωνικής καινοτομίας New Wrinkle, η οποία είχε πρόσφατα διοργανώσει την ελληνική συμμετοχή στη σειρά εκδηλώσεων του δήμου του Παρισιού για τη διαπολιτισμικότητα «Café de jour». Οπως επισημαίνει ο διευθυντής της εταιρείας Στέφανος Νόλλας, οι φορείς στην Ελλάδα έχουν ωριμάσει και διακρίνονται για την ικανότητά τους να συνεργάζονται αποτελεσματικά. «Αυτό για εμάς είναι η σοβαρότερη ένδειξη πως το πιο συνειδητοποιημένο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αναγνωρίζει τη ζωτική ανάγκη της χώρας να βγει από την κρίση με άλματα δημιουργίας», επισημαίνει. http://www.kathimerini.gr/863101/article/epikairothta/episthmh/daskaloi-sta-8rania-toy-cern

Κβαντική φυσική και αρχαία φιλοσοφία. Η εμπειρία, η παρατήρηση και η επίγνωση μέσα από τις αρχές της κβαντικής φυσικής μπορούν να δώσουν απαντήσεις στα σημαντικά ερωτήματα της επιστήμης. Αυτό ήταν το θέμα που ανέπτυξε στο Μέγαρο Μουσικής ο καθηγητής Υπολογιστικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Chapman των ΗΠΑ Μηνάς Καφάτος στην ομιλία του με τίτλο «Επιστήμη, Συνειδητότητα και Ανθρωπος: πώς η Σύγχρονη Επιστήμη Συναντά την Αρχαία Φιλοσοφία», η οποία δόθηκε στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων «Η Επιστήμη στη Ζωή μας» του Megaron Plus. Οι αρχαίοι Ελληνες φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης και ο Ηράκλειτος, επισήμανε ο καθηγητής Καφάτος, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις σκέψεις του για την επιστήμη και ειδικότερα τη συνειδητότητα. «Με τη φράση «τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένειν» ο Ηράκλειτος ίσως έγινε ο πατέρας της κβαντικής φυσικής» τόνισε χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο αναπληρωτής καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάνος Δανέζης, ο οποίος μίλησε για όσα δεν γνωρίζουμε ή δεν μπορούμε να αντιληφθούμε σε σχέση με το Σύμπαν. Μετά την ολοκλήρωση των ομιλιών, ο κ. Καφάτος και ο κ. Δανέζης δέχτηκαν ερωτήσεις από τους πολίτες. Ο καθηγητής Καφάτος αφιέρωσε την ομιλία του στη μνήμη της Κλαίρης Μπόμπολα, χωρίς την οποία, όπως τόνισε, η εκδήλωση δεν θα είχε πραγματοποιηθεί ποτέ. http://www.ethnos.gr/epistimi/arthro/kbantiki_fysiki_kai_arxaia_filosofia-64391091/

Το μέλλον μας είναι στα χέρια τους. Η Μαρία Ανδριά, η Μαρία Μπαϊκούση, η Ιωάννα Τζουλάκη, ο Βασίλης Αλεξανδράκης, ο Παναγιώτης Δάλλας, ο Γιώργος Κατσοπρινάκης, ο Βασίλειος Μουλιανίτης, ο Αθανάσιος Παπακυριακού και ο Κοσμάς Τσακμακίδης είναι νέοι αλλά έχουν ήδη διαγράψει μια λαμπρή επιστημονική πορεία. Από τις έρευνές τους σε εγχώρια ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια θα προκύψει το αύριό μας. Μπαταρίες μεγάλης διάρκειας Μαρία Μπαϊκούση Η δρ Μαρία Μπαϊκούση είναι μόλις 36 ετών αλλά έχει ήδη κάνει μια επιτυχή διαδρομή, επαγγελματική και προσωπική. Με σπουδές στα πανεπιστήμια Πάτρας και Ιωαννίνων, όπου εκπόνησε και τη διδακτορική διατριβή της στο Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης των Υλικών, η μητέρα ενός παιδιού είναι χαρούμενη που δεν χρειάζεται να αφήσει τα πάτρια εδάφη προκειμένου να συνεχίσει την επαγγελματική πορεία της: «Προσωπικά, το ΕΛΙΔΕΚ μού προσέφερε τη δυνατότητα να εργαστώ στον τομέα που μου αρέσει, την έρευνα, μένοντας στην Ελλάδα και παρακάμπτοντας τα δεδομένα της εποχής που θέλουν τους νέους ερευνητές, λόγω αντικειμενικών δυσκολιών, να μεταναστεύουν στο εξωτερικό για να ακολουθήσουν την επιστήμη τους. Επιπλέον, μου δίνεται η ευκαιρία απόκτησης εμπειρίας, τόσο επιστημονικής όσο και διαχειριστικής, για τη συγκρότηση και καθοδήγηση μιας ερευνητικής ομάδας, πράγμα νέο για τα ελληνικά δεδομένα και σημαντικό βήμα εξέλιξης για έναν νέο ερευνητή. Βέβαια υπάρχουν κάποιες δυσλειτουργίες, οι οποίες ίσως αναμενόμενα ανακύπτουν σε ένα νέο εγχείρημα και ελπίζω να επιλυθούν μελλοντικά, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του πολλά υποσχόμενου νέου αυτού θεσμού». Οσο για το έργο που πρόκειται να εκπονήσει, η δρ Μπαϊκούση εξήγησε του στόχους της: «Το έργο “Σύνθετες πορώδεις δομές άνθρακα-θείου για μπαταρίες λιθίου-θείου”, το οποίο υλοποιείται στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, και ειδικότερα στο εργαστήριο “Κεραμικών και Σύνθετων Υλικών” του Τμήματος Μηχανικών Επιστήμης των Υλικών, στοχεύει στην παραγωγή καινοτόμων νανοϋλικών άνθρακα για την εφαρμογή τους στις νέας γενιάς μπαταρίες λιθίου-θείου. Οι νέες αυτές επαναφορτιζόμενες μπαταρίες αποτελούν ένα πολλά υποσχόμενο σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, καθώς δύνανται να αντικαταστήσουν στο μέλλον τις έως τώρα χρησιμοποιούμενες μπαταρίες ιόντων λιθίου και να καλύψουν πλήρως τις υψηλές ενεργειακές ανάγκες της σύγχρονης τεχνολογίας (ηλεκτρικά οχήματα, αεροσκάφη, φορητές συσκευές κ.τ.λ.) λόγω της πολύ υψηλότερης θεωρητικής ενεργειακής πυκνότητάς τους. Μέχρι σήμερα ωστόσο κρίσιμοι περιορισμοί που σχετίζονται με τη χαμηλή αγωγιμότητα του θείου και τις χημικές αντιδράσεις που λαμβάνουν μέρος κατά τη λειτουργία της μπαταρίας οδηγούν πρακτικά στη μειωμένη απόδοση και στη γρήγορη εξασθένισή τους, παρεμποδίζοντας την εμπορική χρήση τους. Η ενσωμάτωση του θείου σε νανοϋλικά άνθρακα φαίνεται να είναι μία από τις πιο υποσχόμενες στρατηγικές για την αντιμετώπιση των περιορισμών αυτών. Η παρούσα έρευνα πραγματεύεται τον σχεδιασμό και τη σύνθεση καινοτόμων υπερδομών άνθρακα, οι οποίες θα φιλοξενήσουν αποτελεσματικά την ενεργή ουσία, παρέχοντας μεγαλύτερη αντοχή στην μπαταρία ύστερα από επαναλαμβανόμενες φορτίσεις, ενισχύοντας έτσι τη λειτουργία και τους κύκλους ζωής της». Με άλλα λόγια, αν κάποια μέρα φορτίζουμε την μπαταρία του κινητού μας μία φορά τον μήνα, ίσως αυτό να το χρωστούμε στη δρα Μπαϊκούση και στη δουλειά της. Οσο για την ίδια, δεν ξέρουμε πώς φορτίζει τις «μπαταρίες» της για να αντεπεξέρχεται στους πολλαπλούς ρόλους της: «Αναμφισβήτητα, ο συνδυασμός των ρόλων της ερευνήτριας, συζύγου και μητέρας δεν είναι κάτι εύκολο. Σε γενικές γραμμές επιτυγχάνεται με έγκαιρο προγραμματισμό των εργασιακών μου υποχρεώσεων και αφιέρωση ουσιαστικού χρόνου στην οικογένειά μου όταν είμαι στο σπίτι. Κάποιες μέρες που απαιτείται περισσότερος χρόνος για τη δουλειά, ή την οικογένεια αντίστοιχα, προσπαθούμε να τηρούμε τις ισορροπίες με συνεννόηση και συνεργασία. Η δυνατότητα που μου έδωσε το ΕΛΙΔΕΚ να συνεχίσω την έρευνα μένοντας στην Ελλάδα με την οικογένειά μου αντισταθμίζει τις όποιες δυσκολίες και με βοηθάει να αντεπεξέλθω στην καθημερινότητά μου». Επίθεση στον καρκίνο Αθανάσιος Παπακυριακού Ο δρ Αθανάσιος Παπακυριακού είναι χημικός και από την αρχή της ερευνητικής του πορείας ασχολήθηκε με θέματα που αφορούν την υγεία. Το αντικείμενο των ερευνών του εστιάζεται στην ανακάλυψη ενώσεων που στοχεύουν στη ρύθμιση πρωτεϊνικών βιομορίων για τη θεραπεία του καρκίνου. Μέσα από μια μακρά ερευνητική πορεία σε πανεπιστήμια του εξωτερικού (Φλωρεντίας, Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας, Σαουθάμπτον της Βρετανίας) κατέχει τώρα τη θέση κύριου ερευνητή στο Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Μαζί με τη δρα Αναστασία Μπακάλη του εργαστηρίου Χημείας Πρωτεϊνών και σε συνεργασία με ομάδα κρυσταλλογραφίας πρωτεϊνών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης θα εκπονήσουν το πρόγραμμα με το «μελωδικό» όνομα «ARIA» (Atomic Resolution Insight into the Antigen processing machinery). Για να αντιληφθούμε τους στόχους του προγράμματος, θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε ένα μέρος της λειτουργίας του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Οπως εξήγησε ο δρ Παπακυριακού, «Ενας από τους κύριους μηχανισμούς της άμυνας του ανθρώπου έναντι εξωγενών αλλά και ενδογενών επιθέσεων (κυττάρων μολυσμένων από ιούς ή με κακοήθεις μεταλλάξεις) βασίζεται στη συνεχή παρουσίαση μικρών πεπτιδικών τμημάτων που προέρχονται από τις πρωτεΐνες του. Τα αντιγονικά αυτά πεπτίδια των 8-10 αμινοξέων παρουσιάζονται στην επιφάνεια του κυττάρου από τα μόρια του συμπλέγματος μείζονος ιστοσυμβατότητας τάξης Ι, τα MHC-Ι. Εκεί εξετάζονται συνεχώς από τα Τ-λεμφοκύτταρα τα οποία και αποφασίζουν για τη “μοίρα” του κυττάρου – αν ένα Τ-λεμφοκύτταρο αναγνωρίσει επάνω στα MHC-I αντιγόνο από μολυσμένη ή μεταλλαγμένη πρωτεΐνη, τότε εξαπολύει τοξικές ενώσεις και το κύτταρο καταστρέφεται. Τα κύτταρά μας λοιπόν παρουσιάζουν συνεχώς μια “εικόνα” της κατάστασής τους στα Τ-λεμφοκύτταρα μέσω συμπλόκων των MHC-I με αντιγονικά πεπτίδια. Είναι κατανοητό πλέον ότι εξίσου σημαντικό ρόλο στη διεργασία αυτή παίζουν δύο ένζυμα, οι αμινοπεπτιδάσες του ενδοπλασματικού δικτύου ERAP1 και ERAP2, τα οποία ρυθμίζουν το μέγεθος των παραγόμενων πεπτιδίων ώστε να είναι κατάλληλα για παρουσίαση στην επιφάνεια». Στόχος του προγράμματος «ARIA» είναι η αποσαφήνιση δύο βασικών ερωτημάτων στον μηχανισμό παραγωγής αντιγονικών πεπτιδίων μέσα στο ενδοπλασματικό δίκτυο, και πιο συγκεκριμένα: α) εάν τα δύο ένζυμα ERAP1 και ERAP2 λειτουργούν ως σύμπλοκο και ποια είναι η επίδραση του διμερισμού τους στην αντιγονοπαρουσίαση, και β) κατά πόσον είναι δυνατή η δράση του ενζύμου ERAP1 σε εκτεταμένα αντιγονικά πεπτιδίων ενώ αυτά είναι συνδεδεμένα επάνω στα MHC-I. Για τον σκοπό αυτόν θα γίνει συνδυαστική χρήση δομικών και λειτουργικών μελετών των μορίων που εμπλέκονται στους κομβικούς αυτούς μηχανισμούς της προσαρμοστικής ανοσίας με σύγχρονες υπολογιστικές και βιοφυσικές μεθόδους. Τα παραπάνω ερωτήματα είναι πρωταρχικής σημασίας, καθώς η διαδικασία λαμβάνει χώρα και στον καρκίνο. Η ερευνητική αιχμή του δόρατος στην καταπολέμηση της νόσου τα τελευταία χρόνια είναι η ανοσοθεραπεία, η οποία στοχεύει στο να ενισχύσει το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπο ώστε αυτό το ίδιο να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα. Με άλλα λόγια, απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα όπως αυτά που έθεσαν ο δρ Παπακυριακού και η δρ Μπακάλη θα μας εξασφαλίσουν τη γνώση που απαιτείται για να καθοδηγήσουμε την παρουσίαση των αντιγόνων εκείνων που εξασφαλίζουν την αποτελεσματική επίθεση του ανοσοποιητικού μας εναντίον του καρκίνου. Περιττό να πούμε ότι τόσο ο ίδιος ο δρ Παπακυριακού όσο και η συνεργάτιδά του είναι ενθουσιασμένοι που θα εκπονήσουν αυτό το ελπιδοφόρο ερευνητικό πρόγραμμα επί ελληνικού εδάφους. Οπως μας είπαν χαρακτηριστικά: «Τα προγράμματα ΕΛΙΔΕΚ έχουν επιδείξει μια πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα συνέπεια στην προκήρυξη ερευνητικών προγραμμάτων αριστείας, κάτι που θα πρέπει να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Ειδικά τα προγράμματα ενίσχυσης μεταδιδακτόρων ερευνητών/-τριών θα συμβάλουν σημαντικά στην αναστροφή του φαινομένου της μετανάστευσης επιστημόνων στο εξωτερικό και θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στη μετάβαση των μεταδιδακτόρων σε ανεξάρτητους επικεφαλής ερευνητικών ομάδων». Στόχος: το πιο ευαίσθητο πολωσίμετρο Γιώργος Κατσοπρινάκης Ο δρ Γιώργος Κατσοπρινάκης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επιστήμονα που δεν μπήκε ποτέ στον πειρασμό να φύγει για μεγάλο διάστημα στο εξωτερικό προκειμένου να ασχοληθεί με αυτό που αγαπούσε. Ισως επειδή στην Κρήτη, και ειδικότερα στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου και στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), μπορούσε να διεξαγάγει την έρευνα που ήθελε και να διαπρέπει, όπως αποδεικνύουν οι δημοσιεύσεις του σε επιστημονικά περιοδικά υψηλού κύρους. Τι αφορούσε αυτή η έρευνα; Τα ενδιαφέροντα του δρος Γιώργου Κατσοπρινάκη εστιάζονται στον τομέα της ατομικής και μοριακής φυσικής, και ειδικότερα στη φασματοσκοπία και στην πολωσιμετρία με χρήση οπτικών κοιλοτήτων με σκοπό τις μετρήσεις χειρομορφίας. Μπερδευτήκατε; Για να αντιληφθούμε τα παραπάνω, πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε την έννοια της χειρομορφίας: «Ενα μόριο ή ιόν είναι χειρόμορφο όταν δεν μπορεί, γεωμετρικά, να ταυτιστεί με το κατοπτρικό του είδωλο, όπως τα χέρια μας (η “χειρ” είναι η ετυμολογική βάση της λέξης “χειρομορφία” εξάλλου). Αυτή η ασυμμετρία ανιχνεύεται σαν οπτική ενεργότητα, δηλαδή σαν περιστροφή της πόλωσης του φωτός που διέρχεται από δείγμα τέτοιου χειρόμορφου υλικού, με τα δύο εναντιομερή (κατοπτρικά είδωλα) να προκαλούν αντίθετες στροφές πόλωσης, χαρακτηριστικό που αποτελεί το εργαλείο αναγνώρισης και διαχωρισμού τους. Η χειρομορφία είναι σημαντική διότι, ενόσω τα χειρόμορφα εναντιομερή έχουν τα ίδια φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά, εν τούτοις το βιολογικό τους αποτύπωμα ενδέχεται να είναι εντελώς διαφορετικό, με το ένα εναντιομερές να είναι ευεργετικό για τον οργανισμό και το άλλο τοξικό, με τυπικό παράδειγμα το σκάνδαλο της θαλιδομίδης στα τέλη της δεκαετίας του ’50, όπου ο μη διαχωρισμός των εναντιομερών σε ένα φαρμακευτικό σκεύασμα ευρείας χρήσης οδήγησε σε χιλιάδες περιπτώσεις γεννήσεων παιδιών με υψηλή δυσμορφία στα άκρα και μεγάλη θνησιμότητα» εξήγησε ο δρ Κατσοπρινάκης. Η χειρομορφία χαρακτηρίζει σημαντικά φαινόμενα στην ατομική φυσική, τη χημεία, τη βιολογία. Ως εκ τούτου η μέτρησή της είναι ζωτικής σημασίας σε ένα πλήθος τομέων, από τη θεμελιώδη έρευνα στη βιολογία, στη χημεία, στη φυσική και στην ιατρική, ως τη φαρμακοβιομηχανία ή τη βιομηχανία τροφίμων. Ωστόσο, η οπτική περιστροφή λόγω χειρομορφίας είναι πολύ ασθενής (μικρότερη του χιλιοστού της μοίρας σε τυπικά αραιά δείγματα) και αυτό αποτελεί τον ανασταλτικό παράγοντα για την αξιοποίηση της ανίχνευσης χειρομορφίας. Αυτό το πρόβλημα ήρθε να λύσει η δουλειά του δρος Κατσοπρινάκη και των συνεργατών του: «Πρόσφατα η ερευνητική μας ομάδα επέδειξε μια καινοτόμο τεχνική οπτικής πολωσιμετρίας βασισμένη σε οπτικές κοιλότητες, σε διατάξεις δηλαδή οι οποίες παγιδεύουν το φως σε μια κλειστή τροχιά, αναγκάζοντάς το να αλληλεπιδράσει εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές με το χειρόμορφο δείγμα, ενισχύοντας έτσι την ασθενή οπτική περιστροφή του και άρα το αντίστοιχο μετρούμενο σήμα». Η τεχνική αυτή εμφανίζει τεράστια συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα υπάρχοντα πολωσίμετρα, καθώς δεν περιορίζεται μόνο στην ενίσχυση του σήματος, αλλά χάρη στον ευέλικτο σχεδιασμό του συστήματος επιτρέπει τη μέτρηση της χειρομορφίας οποιουδήποτε ασθενώς απορροφώντος δείγματος, από άτομα ή οργανικά μόρια σε αέρια ή υγρή μορφή μέχρι μονοστρώσεις χειρόμορφων δομών σε επιφάνειες, και άλλα. Σκοπός του προγράμματος το οποίο χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ είναι η πειραματική διάταξη να φθάσει σε τέτοια επίπεδα ευαισθησίας ώστε να καταστούν δυνατές «οι πλέον ευαίσθητες – και δύσκολες – μετρήσεις χειρομορφίας, αυτές λόγω παραβίασης της συμμετρίας ομοτιμίας σε ατομικά συστήματα, μια εφαρμογή που αποτελεί έλεγχο του καθιερωμένου μοντέλου σωματιδιακής φυσικής. Αυτό αυτομάτως θα σημαίνει ότι το σύστημά μας θα είναι ήδη κατά πολλές τάξεις μεγέθους πιο ευαίσθητο από τα πλέον ευαίσθητα σημερινά πολωσίμετρα» εξήγησε ο δρ Κατσοπρινάκης. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η χρηματοδότηση μέσω του ΕΛΙΔΕΚ αποτελεί σημαντικό εργαλείο για να μπορέσουν ερευνητές όπως ο δρ Κατσοπρινάκης να συνεχίσουν το πρωτοποριακό έργο τους. Ο ίδιος όμως μεταξύ σοβαρού και αστείου δεν παρέλειψε να σημειώσει: «Ενα αναπάντεχο πλεονέκτημα της σημαντικής και διαχρονικής έλλειψης χρηματοδότησης της έρευνας στην Ελλάδα υπήρξε η σφαιρική, αν και μη τυπική, εκπαίδευση που έχουμε λάβει όσοι ερευνητές δραστηριοποιούμαστε εντός των συνόρων όσον αφορά την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και τον επαναπροσδιορισμό του εξοπλισμού μας, τον “κανιβαλισμό” του καμιά φορά, και την εξάντληση των δυνατοτήτων του, καθώς και τις επιπλέον γνώσεις που de facto έχουμε οδηγηθεί να αποκτήσουμε, όπως, για παράδειγμα στην περίπτωσή μου, γνώσεις αναλογικών και ψηφιακών κυκλωμάτων, χειροποίητες λύσεις αυτοματοποίησης εργαστηρίου ή εξ ολοκλήρου κατασκευήςπρωτότυπων διατάξεων, ακόμα και γνώσεις ξυλουργικής και μηχανολογίας και άλλα πολλά». Τόνισε επίσης ότι μεγάλο πρόβλημα ανέκαθεν της ερευνητικής δραστηριότητας ήταν και παραμένουν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι οποίες έχουν μάλλον επιταθεί τα χρόνια της κρίσης με την πολυνομία και τις διαρκείς αλλαγές σε εργασιακά και ασφαλιστικά θέματα. Θέματα που προφανώς χρήζουν βελτίωσης. Διδάσκοντας δασκάλους Μαρία Ανδριά Η δρ Μαρία Ανδριά είναι γλωσσολόγος με ειδίκευση στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία, την κατάκτηση ξένων γλωσσών και τη διδακτική ξένης γλώσσας. Προτού επιστρέψει στην Ελλάδα και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) εργαζόταν ως καθηγήτρια και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Εχει διατελέσει επίσης υπεύθυνη και καθηγήτρια στο Τμήμα Ελληνικών για Ενηλίκους της Ελληνικής Κοινότητας Καταλωνίας στη Βαρκελώνη, όπου δίδασκε νέα ελληνικά σε ισπανόφωνους και καταλανόφωνους μαθητές. Ετσι είναι πολύ καλά εξοπλισμένη για να αναλάβει το έργο του ΕΛΙΔΕΚ που στοχεύει στην ανάπτυξη εργαλείων τα οποία θα βοηθήσουν τους διδάσκοντες να βοηθήσουν στη συνέχεια τους μη έλληνες μαθητές τους να κατανοήσουν τη γλώσσα μας. «Σκοπός του ερευνητικού προγράμματος είναι να μελετήσει τον τρόπο εκμάθησης και διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης (Δεύτερο, εντός Ελλάδας, και Ξένο, εκτός Ελλάδας) και να εντοπίσει καλές πρακτικές διδασκαλίας που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε καθένα από αυτά τα περιβάλλοντα» μας είπε η δρ Ανδριά. Περιττό να πούμε ότι οι εν λόγω καλές πρακτικές διδασκαλίας προχωρούν πέρα από την εκμάθηση της γλώσσας αυτής καθαυτής και έχουν να κάνουν με την ένταξη των μη Ελλήνων (είτε πρόκειται για προσφυγόπουλα είτε για φοιτητές είτε για στελέχη εταιρειών) στην ελληνική κοινωνία: «Δεδομένης της αυξανόμενης ανάγκης για την εκμάθηση της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας/ξένης γλώσσας (όπως για παράδειγμα με την πρόσφατη άφιξη μεγάλου αριθμού προσφύγων στη χώρα μας), αφενός η εξέταση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να διδαχθεί η ελληνική γλώσσα με πιο αποτελεσματικό τρόπο σε διαφορετικές ομάδες μαθητών και αφετέρου η επικέντρωση στην κατάλληλη εκπαίδευση και πιστοποίηση των διδασκόντων είναι θέματα μεγάλης σημασίας για την κοινωνία μας. Τα αποτελέσματα του ερευνητικού μας έργου θα μας επιτρέψουν να εμβαθύνουμε στα φαινόμενα που αποτελούν τη βάση της εκμάθησης γλωσσών και να μπορέσουμε να συνεισφέρουμε στον τομέα της εκμάθησης δεύτερης γλώσσας, προσφέροντας ευρήματα από μια γλώσσα που δεν έχει μελετηθεί αρκετά ως τώρα υπό αυτό το πρίσμα. Πιο συγκεκριμένα, ο απώτερος σκοπός του έργου είναι να προτείνει ουσιαστικές πρακτικές εφαρμογές για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας/ξένης γλώσσας με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και της αποδοτικότητας της διδακτικής πράξης. Επιπλέον, οι εν λόγω καλές διδακτικές πρακτικές που θα προσδιοριστούν θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο εργαλείο για την κατάρτιση και πιστοποίηση των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό». Η εμπειρία της δρος Ανδριά στην Ισπανία είναι πολύτιμη για αυτό που έρχεται να κάνει στη χώρα μας. Είναι όμως ένα καλό βήμα για τη σταδιοδρομία της; «Θεώρησα ότι η χρηματοδότηση ερευνητικών έργων του ΕΛΙΔΕΚ είναι μια πολύ σημαντική ευκαιρία για μένα να μάθω και να εξελιχθώ ως ερευνήτρια. Επιθυμία και όνειρο κάθε νέου ερευνητή είναι να δουλέψει σε ένα θέμα που να έχει επιλέξει ο ίδιος και που να ανταποκρίνεται απόλυτα στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και στο αντικείμενό του. Να δημιουργήσει τη δική του ερευνητική ομάδα, να επιλέξει δηλαδή τους συνεργάτες με τους οποίους θα εργαστεί πάνω σε έναν κοινό στόχο. Το ΕΛΙΔΕΚ μάς έδωσε αυτό ακριβώς. Αισθάνθηκα ότι μας δίνεται μια θέση, αυτή του επιστημονικού υπευθύνου ενός έργου, με ευθύνη, μια θέση που μας επιτρέπει να πάρουμε πρωτοβουλία, να εξελίξουμε τη δημιουργικότητά μας. Αυτό είναι κάτι μοναδικό για τα ελληνικά – και όχι μόνο – δεδομένα, το να δίνεται δηλαδή χώρος και φωνή σε νέους ανθρώπους. Είναι μια κίνηση που δείχνει, θα έλεγα, έμπρακτα εμπιστοσύνη στη νέα γενιά ερευνητών. Αναζητώντας την τάξη στο κενό Κοσμάς Τσακμακίδης Ποιοι είναι οι νόμοι που διέπουν το κενό; Τι γίνεται όταν αφαιρέσουμε την ύλη και οι μόνες συνιστώσες που υπάρχουν είναι ο χώρος και ο χρόνος; Και τι συμβαίνει με το φως σε νανο-διαστάσεις, μεγέθη δηλαδή κατά 10.000 φορές μικρότερα από τη διάμετρο μιας ανθρώπινης τρίχας; Αν κοπιάζετε ακόμη να αντιληφθείτε το νόημα των παραπάνω ερωτημάτων, δεν αποτελείτε εξαίρεση. Είναι δύσκολο για εμάς τους κοινούς θνητούς να μπούμε στον κόσμο όπου κινούνται οι επιστήμονες που εργάζονται στο πεδίο της νανοφωτονικής. Σε αυτό το πεδίο λάμπει εδώ και χρόνια ο εκ Κομοτηνής ορμώμενος Κοσμάς Τσακμακίδης ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ πέτυχε να φρενάρει το φως! Ναι, κατά τη διάρκεια της διδακτορικής διατριβής του στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ στην Αγγλία, ο 39χρονος σήμερα Κοσμάς Τσακμακίδης πέτυχε να δημιουργήσει μια φωτοπαγίδα και να σταματήσει το φως (θυμίζουμε ότι το φως κινείται με τη μεγαλύτερη ταχύτητα στο Σύμπαν, περί τα 300 εκατομμύρια μέτρα ανά δευτερόλεπτο στο κενό ή αλλιώς περί τα 20 ταξίδια αλέ-ρετούρ από τη Γη στη Σελήνη ανά δευτερόλεπτο). Και μάλιστα, χρησιμοποιώντας ένα μεταϋλικό και «παίζοντας» με τις διαστάσεις του πέτυχε η φωτοπαγίδα να λειτουργεί ευρυζωνικά, για όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου και σε θερμοκρασία δωματίου! Τα παραπάνω έλαβαν χώρα το 2007 και από τότε ο Κοσμάς Τσακμακίδης συνέχισε την ερευνητική δραστηριότητά του μέσω του Imperial College του Λονδίνου και του Πανεπιστημίου Berkeley στην Καλιφόρνια, προτού αποφασίσει να επιστρέψει στην Ελλάδα και ειδικότερα στο Τμήμα Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Οι τυχεροί φοιτητές που θα τον έχουν δάσκαλό τους στα προπτυχιακά μαθήματα (φυσικής στερεάς κατάστασης) θα έχουν ίσως την ευκαιρία να μυηθούν και στις κβαντικές διαταραχές του κενού, το πεδίο στο οποίο εστιάζει τώρα το ερευνητικό ενδιαφέρον του. Μα τι διαταραχές; Το κενό δεν είναι κενό; «Στα μεγέθη για τα οποία συζητούμε, το κενό είναι μια δυναμική κατάσταση εκτός ισορροπίας στην οποία συμβαίνουν πολλά πράγματα. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να δημιουργηθεί ένα σωματίδιο το οποίο στη συνέχεια να αλληλοεξουδετερωθεί από το αντισωματίδιό του» εξήγησε ο κ. Τσακμακίδης. Και απαντώντας στο ερώτημα τι είναι αυτό που αναζητεί πρόσθεσε: «Αναζητούμε το πώς είναι δυνατόν από το “μηδέν” να διεγερθεί μια αλληλουχία γεγονότων ώστε τελικά να προκύψει μακροσκοπική οργάνωση και τάξη. Πώς, δηλαδή, από το “κβαντικό τίποτα” προκύπτουν μορφές αυτοοργάνωσης. Γνωρίζουμε ήδη, από τη δουλειά μας που μόλις δημοσιεύτηκε στο Science Advances, ότι μία προϋπόθεση για να συμβεί αυτοοργάνωση υπό αυτές τις συνθήκες είναι να υπάρξει θετική ανάδραση. Κάτι τέτοιο επιτρέπει παραδείγματος χάριν το ένα φωτόνιο (το στοιχειώδες σωματίδιο του φωτός) να γίνει δύο, τα δύο τέσσερα, τα τέσσερα οκτώ κ.ο.κ., και τελικά να δημιουργηθούν μη τυχαίες μακροσκοπικές μορφές και σχήματα». Προφανώς τα ερωτήματα που θέτει ο κ. Τσακμακίδης είναι θεμελιώδη. Υπάρχουν άραγε πρακτικές εφαρμογές; «Τα παραπάνω ερωτήματα είναι πράγματι θεμελιώδη, μιας και αφορούν την εξέλιξη πολύπλοκων συστημάτων, από τον ανθρώπινο εγκέφαλο μέχρι τη μακροσκοπική δομή του Σύμπαντος. Ωστόσο, κατά καλή τύχη, στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει και μια ευρεία γκάμα πρακτικών εφαρμογών: τα ευρήματά μας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για τη δημιουργία κβαντικών ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι θα λειτουργούν με μεμονωμένα φωτόνια (αντί για ηλεκτρόνια στα οποία στηρίζονται οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές), αλλά επίσης και στη δημιουργία αποδοτικότερων φωτοβολταϊκών συστημάτων αλλά και νανοσκοπικών λέιζερ». Πρακτικές εφαρμογές ή μη, η παρουσία ενός επιστήμονα τέτοιου μεγέθους λαμπρύνει αναμφίβολα το Τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ. Αλλά και ο ίδιος ο κ. Τσακμακίδης είναι περήφανος για το Πανεπιστήμιο που τον δέχθηκε στη θέση του καθηγητή μόλις πριν από λίγο καιρό: «Το ΕΚΠΑ είναι ένα ιστορικό πανεπιστήμιο με μεγάλη παράδοση, και οι φοιτητές μας είναι παιδιά με λαμπρό μυαλό και όρεξη για μάθηση. Στο Τμήμα Φυσικής, παρά τις όποιες ελλείψεις και τη σχετικά μικρή χρηματοδότηση σε σχέση με αντίστοιχα πανεπιστήμια του εξωτερικού, αγωνιζόμαστε για να δημιουργήσουμε την επόμενη γενιά άριστων επιστημόνων και εργαζόμαστε σκληρά για να πετύχουμε και αυτόν τον στόχο». Μεταμορφώνοντας τα ρομπότ Βασίλειος Μουλιανίτης Ο δρ Βασίλειος Χ. Μουλιανίτης ανήκει στην κατηγορία των επιστημόνων που διέπρεψαν παραμένοντας εντός των συνόρων. Μηχανολόγος μηχανικός και στη συνέχεια διδάκτορας του Πανεπιστημίου Πατρών, υπηρετεί από εφέτος ως επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου με γνωστικό αντικείμενο τη «Σχεδίαση Μηχανοτρονικών Προϊόντων και Συστημάτων». Τι πραγματεύεται αυτό το πεδίο; «Η μηχανοτρονική (mechatronics) ορίζεται ως η συνεργατική ολοκλήρωση της επιστήμης της μηχανολογίας, ηλεκτρονικής/ηλεκτρολογίας με την πληροφορική στον σχεδιασμό και την κατασκευή προϊόντων και διαδικασιών. Παραδείγματα τέτοιων συστημάτων είναι τα ρομπότ, οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, τα αυτοκίνητα» εξήγησε ο δρ Μουλιανίτης και πρόσθεσε ότι η μηχανοτρονική προσέγγιση είναι απαραίτητη στον σχεδιασμό μεταμορφικών ρομποτικών βραχιόνων, που αποτελεί τον στόχο του προγράμματος το οποίο χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ και το οποίο θα εκτελεστεί με επιστημονικό υπεύθυνο τον ίδιο και σε συνεργασία με τον δρα Χαράλαμπο Βάλσαμο και τον υποψήφιο διδάκτορα κ. Νίκο Στραβοπόδη. Τι είναι όμως τα μεταμορφικά ρομπότ; «Πρόκειται για ρομπότ τα οποία αποτελούνται από τρία κύρια συστατικά στοιχεία: τις ενεργές αρθρώσεις, τις ψευδοαρθρώσεις και παθητικά στοιχεία. Η καινοτομία σε αυτή την κλάση των ρομπότ έγκειται στην προσαρμογή της ανατομίας τους (μορφής) μέσω των ψευδοαρθρώσεων με σκοπό την εκτέλεση της ανατιθέμενης εργασίας με υψηλή επίδοση». Και ποια μπορεί να είναι η ανατιθέμενη εργασία στην προκειμένη περίπτωση; «Το πρόγραμμα εστιάζει στην εφαρμογή των ρομποτικών βραχιόνων στην ιατρική και πιο συγκεκριμένα στην αποκατάσταση / φυσικοθεραπεία. Εν τούτοις, λαμβάνοντας υπόψη τα πολλαπλά οφέλη της ικανότητας μεταμόρφωσης του βραχίονα η αξιοποίησή του είναι δυνατή και σε άλλα πεδία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η βιομηχανία και ειδικά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις όπου η επένδυση σε τυπικά βιομηχανικά ρομπότ είναι ασύμφορη ή/και αδύνατη». Σε ποιο σημείο βρίσκεται τώρα η ανάπτυξη αυτών των ρομποτικών βραχιόνων; «Ο δρ Χαράλαμπος Βάλσαμος τοποθέτησε κατά την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής του τις βάσεις για τον σχεδιασμό και τις βασικές αρχές λειτουργίας τέτοιων συστημάτων. Το πρόγραμμα τώρα έχει τρεις επιμέρους στόχους: πρώτον, την ανάπτυξη ενός εργαστηριακού πρωτοτύπου ενός αυτο-μεταμορφώσιμου ρομποτικού βραχίονα, με σκοπό τη γρήγορη και αυτόνομη αλλαγή της ανατομίας, δεύτερον, την ανάπτυξη των απαραίτητων εργαλείων και μεθόδων για τον σχεδιασμό, τη δόμηση, τον έλεγχο και τη μεταμόρφωσή του και τρίτον την ανάπτυξη του συστήματος ελέγχου του βραχίονα, αλλά και των στρατηγικών αυτο-μεταμόρφωσής του». Οπως προκύπτει από τα παραπάνω, χάρη στο ΕΛΙΔΕΚ ο δρ Μουλιανίτης θα μπορέσει να έχει στο εργαστήριό του δύο άξιους συνεργάτες, οι οποίοι ίσως και να έπαιρναν τον δρόμο για την αλλοδαπή. Τον ρωτήσαμε αν εκτιμά ότι το ΕΛΙΔΕΚ θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα για τους έλληνες ερευνητές που θέλουν να κάνουν έρευνα αιχμής στη χώρα μας. «Στην παρούσα φάση, οι δράσεις του ΕΛΙΔΕΚ προσφέρουν στο ερευνητικό προσωπικό της χώρας την προοπτική να συνεχίσουν την έρευνά τους εντός συνόρων. Το ΕΛΙΔΕΚ πρέπει να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος μιας πολιτικής που θα στραφεί προς την υποστήριξη της έρευνας, μειώνοντας τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και συγχρόνως αυξάνοντας την ευελιξία της διαχείρισης των έργων που χρηματοδοτεί, με σκοπό την απελευθέρωση των ερευνητών στο κύριο αντικείμενό τους, που είναι η έρευνα και η καινοτομία». Σύγχρονος αλχημιστής Παναγιώτης Δάλλας Κάθε φορά που ένα ηφαίστειο εκρήγνυται, κάθε φορά που μια πυρκαγιά θεριεύει, ο αέρας γεμίζει με διοξείδιο του άνθρακα και ένα πλήθος από τοξικούς ρύπους. Οπως εξάλλου γεμίζει από την καθημερινή ανθρώπινη δραστηριότητα (βιομηχανική παραγωγή, μηχανές αυτοκινήτων, καλοριφέρ). Τι ωραία που θα ήταν να είχαμε έναν τρόπο να απομακρύνουμε τις τοξικές ρυπογόνες ουσίες και να μετατρέπουμε το διοξείδιο του άνθρακα σε χρήσιμες ενώσεις! Ή να το αποθηκεύουμε έτσι ώστε να αξιοποιείται διαφορετικά. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και η περαιτέρω χρήση του στην πετρελαϊκή βιομηχανία («enhanced oil recovery» μέθοδοι για την άντληση πετρελαίου υπό μεγάλες πιέσεις και θερμοκρασίες). Σε αυτόν τον διπλό στόχο αποσκοπεί και το ερευνητικό πρόγραμμα που θα εκπονήσει ο δρ Παναγιώτης Δάλλας στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», όπου εργάστηκε και για τη διδακτορική διατριβή του. Σήμερα, ο δρ Δάλλας είναι επίσης ακαδημαϊκός επισκέπτης στην Οξφόρδη, ενώ η ερευνητική διαδρομή του τον ταξίδεψε στις ΗΠΑ (Πανεπιστήμιο Κορνέλ στο Ιθακα) και στην Τσεχία (Ερευνητικό Κέντρο για τα Νανοϋλικά). Ο τίτλος του έργου είναι «Δισδιάστατοι ημιαγωγοί με πλασμονικά νανοϋλικά ως φωτοκαταλύτες και φθορίζοντα υποστρώματα» και, όπως εξήγησε ο έλληνας ερευνητής, «Το έργο αφορά την ανάπτυξη διαφόρων σύνθετων υλικών βασισμένων σε δισδιάστατους ημιαγωγούς ως φωτοκαταλύτες για την αναγωγή διοξειδίου του άνθρακα και την απομάκρυνση τοξικών ρύπων αλλά και άλλων για τη χρήση τους σε αισθητήρες για την ανίχνευση μορίων. Ενας τρόπος για την αύξηση της απόδοσης των φωτοκαταλυτών και των φθοριζόντων υλικών είναι η γειτνίαση με νανοσωματίδια χρυσού. Λόγω του υψηλού κόστους (των νανοσωματιδίων χρυσού), σκοπεύω να αναπτύξω εναλλακτικές νανοδομές χαμηλότερου κόστους που θα έχουν παρόμοια επίδραση» Τα δισδιάστατα υλικά, τα οποία ήρθαν στο φως της επικαιρότητας με την ανακάλυψη και μελέτη του γραφενίου, αποτελούν την ερευνητική αιχμή του δόρατος στη σύνθεση νανοδομών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Για το πρόγραμμά του ο δρ Δάλλας θα κληθεί να συνθέσει δισδιάστατους πολυμερείς και ανθρακικούς ημιαγωγούς, οι οποίοι θα ενωθούν με πλασμονικά νανοσωματίδια, τα οποία θα λειτουργούν ως ενισχυτές. «Oι πλασμονικοί ενισχυτές θα είναι ανισοτροπικά νανοσωματίδια χρυσού ή τα αντίστοιχα κράματα με διάφορα σχήματα και μεγέθη, ως εκ τούτου με διαφορετικό συντονισμό επιφανειακών ηλεκτρονίων. Σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε πολυμερείς ή ανθρακικές δισδιάστατες νανοδομές διακοσμημένες με νανοσωματίδια χρυσού (πλασμονικούς ενισχυτές) σε πρώτη φάση και εναλλακτικών του χρυσού υλικών σε δεύτερη. Οπως είναι γνωστό από την αρχαιότητα, ο χρυσός έχει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οπτικές ιδιότητες και σήμερα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την απόδοση των φωτοκαταλυτών και των φθοριζόντων υλικών. Το ηλεκτρικό πεδίο διά μέσου του συντονισμού των επιφανειακών ηλεκτρονίων στους πλασμονικούς ενισχυτές θα οδηγήσει σε αύξηση της κβαντικής απόδοσης φθοριζόντων υλικών, οδηγώντας σε εφαρμογές ως αισθητήρες». Παρά τη δυσκολία του εγχειρήματος, ο δρ Δάλλας είναι αισιόδοξος ότι το πρόγραμμά του μπορεί να αποδώσει εξίσου καλά επί ελληνικού εδάφους όσο θα απέδιδε και στο εξωτερικό: «Γνωρίζω συναδέλφους (ή μη) οι οποίοι έχουν πετύχει περισσότερα στην Ελλάδα από ό,τι στο εξωτερικό, ενώ για άλλους ισχύει ακριβώς το αντίστροφο. Η επιτυχία είναι κάτι που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ας κάνουμε όλοι το καλύτερο δυνατόν». Πολεμώντας την υπέρταση Ιωάννα Τζουλάκη Η δρ Ιωάννα Τζουλάκη διέγραψε μια μακρά πορεία στην αλλοδαπή, τόσο εκπαιδευτική (Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Ιmperial College του Λονδίνου) όσο και επαγγελματική: εργάστηκε ως επίκουρη καθηγήτρια στη σχολή δημόσιας υγείας του Ιmperial College προτού επιστρέψει στην Ελλάδα και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Κεντρικός άξονας των ερευνητικών δραστηριοτήτων της για την τελευταία δεκαετία υπήρξε η αρτηριακή πίεση, ίσως ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ηδη η έρευνα της δρος Τζουλάκη και των συνεργατών της έχει συμβάλει στο να αναδειχθούν η σημασία και η σχέση του τρόπου ζωής με τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Γνωρίζουμε πλέον σήμερα ότι η φυσική άσκηση, η περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ, η μεσογειακή διατροφή, η μειωμένη κατανάλωση αλατιού και φυσικά η αποχή από το κάπνισμα παίζουν σημαντικό ρόλο στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Ομως τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης καθορίζονται και από γενετικούς παράγοντες. Και εδώ υπεισέρχεται το έργο της ελληνίδας ερευνήτριας: «Τα τελευταία χρόνια κάναμε μεγάλες έρευνες που σκοπό έχουν να μελετήσουν το γενετικό υπόβαθρο της υπέρτασης ή και άλλων παραγόντων κινδύνου. Ανακαλύψαμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό γονιδίων που σχετίζονται με την αρτηριακή πίεση. Η πληροφορία αυτή είναι πολύ σημαντική. Πρώτον, μπορεί να εξηγήσει καλύτερα τον μηχανισμό, τα βιολογικά μονοπάτια που οδηγούν στη νόσο. Δεύτερον, μπορεί να φανερώσει καινούργιους θεραπευτικούς παράγοντες. Τέλος, μπορεί να συμβάλει στην ιατρική ακριβείας. Δηλαδή, τα ευρήματα γενετικής προδιάθεσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να προβλέψουν ποια άτομα είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν υψηλή αρτηριακή πίεση και έτσι να λάβουν προληπτική θεραπεία. Πάντως, η όποια γενετική προδιάθεση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως καθοριστική και αμετάβλητη. Αντίθετα, οι μελέτες μας έχουν δείξει πως άτομα υψηλού γενετικού κινδύνου μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον παραπάνω κίνδυνο ανάλογα με τον τρόπο ζωής που ακολουθούν». Με δεδομένη την εκπαιδευτική και ερευνητική εμπειρία της στην αλλοδαπή ζητήσαμε από τη δρα Τζουλάκη να συγκρίνει τις δυνατότητες των ελληνικών πανεπιστημίων σε σχέση με τα ξένα στα οποία έχει εργαστεί: «Πιστεύω στις δυνατότητες των ελληνικών πανεπιστημίων. Προφανώς και εκεί, καθώς αποτελούν και αυτά κομμάτι της κοινωνίας μας, μπορεί κανείς να συναντήσει το καλύτερο και το χειρότερο, όπως άλλωστε συμβαίνει παντού, ακόμη και στα ξένα πανεπιστήμια. Αναμφίβολα όμως το καλύτερο μπορεί να βρει ευκολότερα διεξόδους και να αναδειχθεί σε μερικά ξένα πανεπιστήμια, όπου η θεσμική οργάνωση είναι υψηλότερη. Το ελληνικό πανεπιστήμιο χρειάζεται βελτίωση σε θεσμικά ζητήματα αλλά και να αναπτύξει μια σταθερή αντίστοιχη κουλτούρα που να προάγει τις δομές αριστείας. Για παράδειγμα, ενώ υπάρχει αξιολόγηση, δεν γίνεται πάντα χρήση των αποτελεσμάτων της. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν υστερεί σε επιστημονικό δυναμικό όσο κάποιες φορές παρουσιάζεται, και η καθολική αποδόμησή του είναι λανθασμένη και άδικη». Οσο για το ΕΛΙΔΕΚ, η άποψή της είναι σαφής: «Ο θεσμός του ΕΛΙΔΕΚ μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τόσο τους νέους ερευνητές να κάνουν έρευνα αιχμής στην Ελλάδα όσο και τους ερευνητές που εργάζονται στο εξωτερικό να χτίσουν την ερευνητική τους δραστηριότητα στη χώρα μας. Θέλω να πιστεύω ότι οι πρώτες δυσκολίες και καθυστερήσεις στην εκτέλεση κάποιων προγραμμάτων θα εξομαλυνθούν. Είναι σημαντικό ο θεσμός αυτός να έχει διάρκεια και να εδραιωθεί στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα ως μια ανεξάρτητη και αδιάβλητη διαδικασία με μοναδικό κριτήριο την επιστημονική ποιότητα». Μαγνητικές διαδρομές Βασίλης Αλεξανδράκης Η κλιματική αλλαγή έχει επιφέρει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, πράγμα που, μεταξύ άλλων, σημαίνει αύξηση της ανάγκης για κλιματισμό. Αλλά η σημερινή τεχνολογία ψύξης βασίζεται στην επαναλαμβανόμενη συμπίεση και αποσυμπίεση αερίων, κατά κύριο λόγο υδροφθορανθράκων (hydrofluorocarbons), oι οποίοι συμβάλλουν σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι δε εξαιρετικά ενεργοβόρος: έχει υπολογιστεί ότι η ενέργεια που καταναλώνεται για τη λειτουργία των κλιματιστικών μονάδων προβλέπεται σύντομα να φτάσει γύρω στις 10 τρισεκατομμύρια κιλοβατώρες, ποσό ίσο με τη μισή παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σήμερα. Μια εναλλακτική τεχνολογία για την αντικατάσταση των υπαρχόντων συστημάτων ψύξεως μηχανικής συμπίεσης αερίων είναι η μαγνητοθερμική ψύξη, η οποία δεν χρησιμοποιεί αέρια αλλά στερεά υλικά ως ψυκτικό μέσο, με αποτέλεσμα να μην εκλύονται διοξείδιο του άνθρακα και άλλα επιβλαβή αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μόνο που προς το παρόν αυτή η τεχνολογία δεν είναι όσο αποδοτική θα έπρεπε. Στόχος του προγράμματος του δρος Βασίλη Αλεξανδράκη, το οποίο θα εκπονηθεί στο Ινστιτούτο Νανοτεχνολογίας και Νανοεπιστήμης του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», είναι η βελτίωση της απόδοσης της μαγνητοθερμικής ψύξης. Με σπουδές και ερευνητική δραστηριότητα που τον ταξίδεψαν από την Ελλάδα στη Γερμανία (Ruhr-University Bochum) και στην Ισπανία (University of the Basque Country, Bilbao), ο δρ Αλεξανδράκης είναι ειδικός στα φαινόμενα μαγνητικής υστέρησης, στους μηχανισμούς αντιστροφής της μαγνήτισης καθώς και στις μαγνητικές αλληλεπιδράσεις σε λεπτά υμένια και σε νανοσωματίδια. Είναι ακριβώς το φαινόμενο της υστέρησης που μειώνει την αποδοτικότητα της μαγνητοθερμικής ψύξης. Τι είναι αυτό; «Ενα μαγνητοθερμικό υλικό ξεκινάει από κάποιες αρχικές τιμές της θερμοκρασίας και του μαγνητικού πεδίου, οι οποίες στην ουσία καθορίζουν και την αρχική τιμή της εντροπίας και της μαγνήτισης του συστήματος, και ύστερα από διαδοχικές μεταβολές της θερμοκρασίας ή του μαγνητικού πεδίου επιστρέφει πάλι στις αρχικές συνθήκες. Αυτή η κυκλική διαδικασία γίνεται με μη αντιστρεπτό τρόπο, με άλλα λόγια το σύστημα μετά την αποκατάσταση των αρχικών τιμών της θερμοκρασίας και του πεδίου εμφανίζει κάποια υστέρηση σε σχέση με την αρχική τιμή της εντροπίας και της μαγνήτισης. Η υστέρηση αυτή απαιτεί την κατανάλωση επιπλέον ενέργειας προκειμένου το σύστημα να επιστρέψει στην αρχική του κατάσταση καθιστώντας τη μαγνητοθερμική ψύξη λιγότερο αποδοτική» εξήγησε ο δρ Αλεξανδράκης, ο οποίος είδε την ύπαρξη του ΕΛΙΔΕΚ ως μια «πραγματικά καλή επαγγελματική ευκαιρία και όχι απλώς αφορμή για να επιστρέψω στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη προκήρυξη έδινε την ευκαιρία στους αιτούντες να οριστούν ως επιστημονικοί υπεύθυνοι των ερευνητικών έργων, επιτρέποντάς τους να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να λάβουν οι ίδιοι τις καθοριστικές αποφάσεις που απαιτούνται για την υλοποίηση των έργων. Να προσθέσω και κάτι το οποίο με εξέπληξε ευχάριστα και αφορά το είδος της εργασιακής σχέσης με τον φορέα υποδοχής. Η προσωπική μου εμπειρία ως εργαζομένου παλαιότερα στην Ελλάδα, είτε για ευρωπαϊκά είτε για εθνικά ερευνητικά προγράμματα, είναι ότι η μόνη δυνατή σύμβαση εργασίας ήταν η σύμβαση έργου (γνωστή ως μπλοκάκι παροχής υπηρεσιών) και όχι μισθωτής εργασίας. Αυτό εξανάγκαζε τους ερευνητές να υποβάλλουν δηλώσεις ΦΠΑ και να επωμίζονται το αντίστοιχο κόστος, καθώς δεν ήταν πάντοτε

Intelsat DLA-2 Στις 10, Ιουνίου του 2016 το ανώτερο στάδιο "Breeze-M» που ηταν στην τροχιά στόχου με απόγειο 65.000 χλμ με την συσκευή απο τον χώρο των τηλεπικοινωνιών την Intelsat DLA-2 ( "Intelsat DiElEy-2"). διαχωριστηκε από το ανώτερο στάδιο στις 1:40 MSK. Η εκτόξευση του πυραύλου «Proton-M» εγινε στις 10:10 MSK 9 Ιούν του 2016. Ο δορυφόρος Intelsat DLA-2 που κατασκευάζεται από την Space Systems Loral (ΗΠΑ) που τις ανατέθηκε από το δορυφορικό φορέα εκμετάλλευσης Intelsat Α.Ε. Ο Intelsat DLA-2 έχει σχεδιαστεί για να παρέχει άμεσες υπηρεσίες τηλεοπτικής μετάδοσης (DTH), καθώς και τις υπηρεσίες επικοινωνίας για τους χρήστες στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. http://www.roscosmos.ru/22300/

Γιάννης Παυλίδης, ο Έλληνας επιστήμονας που φτιάχνει το «μαύρο κουτί» για τα αυτοκίνητα. Είτε κανείς οδηγεί, είτε καθαρίζει φρούτα με το μαχαίρι, είτε χειρουργεί, ακόμη κι αν είναι αφηρημένος, ένας αυτόματος μηχανισμός κάνει τα χέρια του να λειτουργούν από μόνα τους, χαρίζοντάς τους τη δεξιότητα ενός αυτόματου πιλότου. Όμως ο μηχανισμός αυτός ενίοτε αποτυγχάνει και τότε γίνεται το μοιραίο λάθος, λέει σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χιούστον στο Τέξας Γιάννης Παυλίδης, διευθυντής του Εργαστηρίου Υπολογιστικής Φυσιολογίας (CPL), το οποίο ο ίδιος ίδρυσε το 2002. Ο Έλληνας επιστήμονας της διασποράς είναι διεθνώς αναγνωρισμένος, ειδικός στην μελέτη των φυσιο-ψυχολογικών λειτουργιών του ανθρώπου και ιδίως των ανθρωπίνων συμπεριφορών σε κρίσιμες στιγμές. Ο ίδιος αναζητά τρόπους για να περιορίσει το -πιθανώς μοιραίο- ανθρώπινο λάθος την ώρα οδήγησης, πιλοταρίσματος, χειρουργικής επέμβασης κλπ. Ο κ.Παυλίδης αναφέρει ότι τα περισσότερα αυτοκινητιστικά και αεροπορικά δυστυχήματα οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος, ενώ ουκ ολίγα είναι και τα περιστατικά χειρουργικών λαθών. Ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει καταδείξει η έρευνά του, είναι η δυσαρμονία ανάμεσα στο ανθρώπινο συμπαθητικό σύστημα και στις ανάγκες του τεχνικού πολιτισμού μας. Αυτό, όπως λέει, συχνά προκαλεί -ιδίως σε συνθήκες στρες- ενστικτώδεις και άγαρμπες κινήσεις χωρίς δεύτερη σκέψη, οι οποίες μπορεί να ήσαν κάποτε σωτήριες για τους προγόνους μας στη σαβάνα, αλλά σήμερα πια είναι ακατάλληλες για τον χειρισμό πολύπλοκων μηχανών, όπου απαιτούνται λεπτές και προσεκτικά επιλεγμένες κινήσεις. Όπως αναφέρει, τελικά όλα -άνθρωποι και μηχανήματα- μπορούν να κάνουν το λάθος, ενώ τονίζει ότι «παρά την αυξανόμενη αυτοματοποίηση, η δεξιότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στις ζωές όλων μας, ειδικά στις πιο κρίσιμες στιγμές». Επισημαίνει ότι τα σύγχρονα συστήματα αυτοματισμών αναλαμβάνουν να πετάξουν αεροπλάνα και να οδηγήσουν αυτόνομα αυτοκίνητα, όμως η συνέπεια είναι ότι οι πιλότοι και οι οδηγοί σταδιακά ξεχνάνε να πιλοτάρουν ή να οδηγούν. Και αυτό μπορεί να αποβεί ολέθριο, αν κάποια στιγμή κάτι δεν πάει καλά στο αυτόματο σύστημα. Ο Γ.Παυλίδης αποφοίτησε το 1987 από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, έκανε μεταπτυχιακά στη ρομποτική στο Imperial College του Λονδίνου και στην επιστήμη των υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα των ΗΠΑ, από όπου πήρε το διδακτορικό του το 1996. Έκτοτε η διεπιστημονική έρευνά του, που έχει προβληθεί σε πολλά επιστημονικά περιοδικά και στον ξένο Τύπο, εστιάσθηκε στο μεταίχμιο της τεχνολογίας και της φυσιολογίας/ψυχολογίας. Ο ίδιος μελετά με πρωτοποριακές ηλεκτρονικές μεθόδους την ανθρώπινη συμπεριφορά, καθώς επίσης την αλληλεπίδραση ανθρώπων-μηχανών. Έχει χρηματοδοτηθεί με πάνω από 9 εκατομμύρια δολάρια από δημόσια ερευνητικά κονδύλια των ΗΠΑ, καθώς και σε συνεργασία με φορείς όπως η Κλινική Mayo και η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τέξας. Μεταξύ άλλων, ο Παυλίδης και οι συνεργάτες του έχουν αναπτύξει εφαρμογές για τη μέτρηση της ρύπανσης (μέσω κινητού τηλεφώνου), του στρες, του ψεύδους, της υπνικής άπνοιας στη διάρκεια του ύπνου κ.α. Η τελευταία επιστημονική δημοσίευσή του στο έγκριτο περιοδικό "Scientific Reports" -που προξένησε αίσθηση διεθνώς και υπήρξε η αφορμή γι' αυτή τη συνέντευξη- έγινε σε οδηγούς και έδειξε ότι κάθε οδηγός διαθέτει μια «έκτη αίσθηση», που του παρέχει μια σχετική προστασία στο δρόμο (όχι παντού και πάντα βεβαίως...). Ακολουθεί η συνέντευξη: Τι μελετάτε στο Εργαστήριο Υπολογιστικής Φυσιολογίας (CPL); Στο CPL αναπτύσσουμε μεθόδους μέτρησης φυσιολογικών λειτουργιών, που μπορούν να εναρμονιστούν με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Το κίνητρο για τέτοιες μεθόδους είναι η επιθυμία μας να μελετήσουμε ανεμπόδιστα την φυσιολογική βάση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως διαμορφώνεται στο φυσικό της περιβάλλον. Εστιάζουμε κυρίως στην λειτουργία του συμπαθητικού συστήματος και τον ρόλο που παίζει στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει κρίσιμες καταστάσεις. Το Εργαστήριο είναι γνωστό για τις θερμοφυσιολογικές μεθόδους μέτρησης στο πρόσωπο που έχει αναπτύξει και οι οποίες γίνονται από απόσταση, χωρίς άγγιγμα. Η πρώτη από αυτές τις μεθόδους μετρούσε την αιμάτωση στους περιοφθαλμικούς μυς και χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στην ανίχνευση ψεύδους. Η σχετική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό «Nature» το 2002 και πήρε παγκόσμια δημοσιότητα. Αργότερα, αναπτύξαμε μια μέθοδο μέτρησης του ιδρώτα στην περιρινική επιφάνεια, καταδεικνύοντας ότι τα επίπεδα εφίδρωσης σε αυτήν την περιοχή συνδέονται με τα επίπεδα στρες. Η τεχνική χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στο να αναδείξει τον τρόπο που οι χειρουργοί αποκτούν επιδεξιότητα. Πιο πρόσφατα, η ίδια τεχνική έφερε στην επιφάνεια τους μηχανισμούς που ενεργοποιούνται, όταν αποσπάται η προσοχή των οδηγών. Και οι δυο σχετικές εργασίες δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Scientific Reports», το 2012 και 2016 αντίστοιχα, και ειδικά η δεύτερη έλαβε πρωτοφανή δημοσιότητα. Γιατί δίνετε έμφαση στην μελέτη των δεξιοτήτων χειρουργών, πιλότων, οδηγών κ.α. και τι νέο φέρνει η έρευνά σας σε αυτό το πεδίο; Η δεξιότητα είναι η επιτομή των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών. Κατα πάσα πιθανότητα έπαιξε τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη της ανθρώπινης νοημοσύνης στη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του είδους μας. Σήμερα, παρά την αυξανόμενη αυτοματοποίηση, η δεξιότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στις ζωές όλων μας, ειδικά στις πιο κρίσιμες στιγμές. Σχετικά παραδείγματα περιλαμβάνουν την επίδοση των χειρουργών σε κρίσιμες επεμβάσεις, τις επιδόσεις των πιλότων όταν τα αυτόματα συστήματα αποτυγχάνουν, και τις αντιδράσεις των οδηγών σε επικίνδυνες καταστάσεις. Πολλοί από εμάς θα βρεθούμε αντιμέτωποι, άμεσα η έμμεσα, τουλάχιστον με ένα από αυτά στη ζωή μας. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε με συνεχείς μετρήσεις τη φυσιο-ψυχολογία του ανθρώπου, σε συνάρτηση με τον χώρο όπου επιχειρεί, για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε βάθος. Μόνο αν καταλάβουμε τι γίνεται σε βάθος, θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε τρόπους ικανούς να διορθώσουν τα προβλήματα. Και προβλήματα υπάρχουν πολλά: ποικίλουν από τα αυτοκινητιστικά και αεροπορικά δυστυχήματα, τα περισσότερα των οποίων οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος, έως περιστατικά χειρουργικών λαθών για τα οποία σπάνια ακούμε, γιατί προς το παρόν δεν υπάρχει τρόπος στοιχειοθέτησης τους. Ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει καταδείξει η έρευνά μας, είναι η δυσαρμονία ανάμεσα στον τρόπο που λειτουργεί το συμπαθητικό σύστημα και στις ανάγκες που καλείται να εξυπηρετεί στο πλαίσιο του αναπτυγμένου τεχνικού πολιτισμού μας. Το σύνδρομο «μάχης ή φυγής» ("fight or flight") προκαλεί ενστικτώδεις, γρήγορες και άγαρμπες κινήσεις χωρίς δεύτερη σκέψη, οι οποίες μπορεί να είναι σωτήριες στη σαβάνα, αλλά είναι το αντίθετο από αυτό που χρειάζεται στον χειρισμό πολύπλοκων μηχανών, όπου απαιτούνται λεπτές και προσεκτικά επιλεγμένες κινήσεις. Η βιολογία μας είναι εντελώς αποκομμένη από τον ξέφρενο ρυθμό του πολιτισμού μας. Η έρευνα μου, λοιπόν, σκοπεύει να αναδείξει πλήρως αυτό το πρόβλημα και να αναπτύξει μεθόδους αντιμετώπισης του. Σε ποιες ιατρικές εφαρμογές εστιάζεσθε; Η δουλειά μου είναι εστιασμένη σε ανθρώπινες συμπεριφορές σε κρίσιμες στιγμές και όχι στην παθολογία. Κάποιες από τις μεθόδους που αναπτύξαμε όμως, έχουν βρει ιατρικές εφαρμογές. Η πιο γνωστή είναι η μέτρηση της αναπνοής από απόσταση, χρησιμοποιώντας θερμοφυσιολογική απεικόνιση της περι-ρινικής περιοχής. Η σχετική δημοσίευση έγινε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό "Sleep" και ήταν ένα από τα πιο προβεβλημένα ερευνητικά έργα που χρηματοδότησε το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ το 2009. Υπάρχει πράγματι ένα είδος έκτης αίσθησης που προστατεύει τους οδηγούς και κατά πόσο κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε άλλες δραστηριότητες; Όταν οι φυσικοί πόροι του οδηγού, δηλαδή τα μάτια του και τα χέρια του, δεν είναι αποσπασμένα από την οδήγηση, αλλά ο νους του είναι, τότε δείξαμε ότι υπάρχει ένα είδος αυτόματου πιλότου μέσα του, που βοηθάει να διατηρεί την ευθεία πορεία του. Η προστασία που προσφέρει αυτός ο μηχανισμός όμως, είναι σχετική. Ο οδηγός έχει ήδη αρχίσει ενστικτωδώς να κάνει έντονες, σπασμωδικές κινήσεις στο τιμόνι χάρη στο σύνδρομο "fight or flight". Το μόνο που κάνει ο αυτόματος μηχανισμός, είναι να διορθώνει άμεσα οποιαδήποτε σπασμωδική κίνηση προς τα αριστερά με μια ισοδύναμη κίνηση προς τα δεξιά και αντιστροφα. Αν καθώς συμβαίνει αυτό, ο οδηγός αποσπάσει και φυσικά την προσοχή του, π.χ. κοιτάξει για κάποια στιγμή προς τα πλάγια, τότε το έντονο "τρέμουλο" της στιγμής θα μείνει αδιόρθωτο, οδηγώντας σε γρήγορη έξοδο από τη λωρίδα, με πιθανώς καταστροφικά αποτελέσματα. Πολλοί αναγνώστες -είμαι σίγουρος- θα έχουν την εμπειρία να καθαρίζουν φρούτα η λαχανικά, χωρίς να έχουν το νου τους σε αυτό που κάνουν. Τα χέρια σε αυτήν την περίπτωση φαίνεται να "λειτουργούν από μόνα τους". Είναι μάλλον ο ίδιος μηχανισμός και φαίνεται να δουλεύει πολύ καλά σε δεξιοτεχνικά καθήκοντα ρουτίνας, ενόσω ο μηχανισμός ανατροφοδότησης-αυτοδιόρθωσης ματιού-χεριού (eye-hand feedback loop) παραμένει ενεργός. Τι είναι το σύστημα "stressalyzer" που αναπτύσσετε για τα οχήματα; Θα είναι ό,τι και το μαύρο κουτί στα αεροπλάνα. Ένα απο τα σήματα που θα καταγράφει, θα είναι η κατάσταση του συμπαθητικού συστήματος του οδηγού. Χωρίς αυτήν την πληροφορία δεν έχουμε ιδέα για το τι πραγματικά προκαλεί πολλά ατυχήματα. Μετά την τωρινή φάση δοκιμών-πειραματισμών, πότε προβλέπετε να πουληθούν τα πρώτα αυτόνομα οχήματα, που θα κυκλοφορούν μόνα τους στο δρόμο; Θα είναι αναγκαία η παρουσία του ανθρώπου οδηγού για καλό και για κακό; Είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος την ακριβή ημερομηνία. Η τεχνολογία για αυτόνομα αυτοκίνητα ,κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (π.χ. μοναχικοί αυτοκινητόδρομοι), είναι ήδη εδώ. Το πρόβλημα είναι τι γίνεται σε δύσκολες κυκλοφοριακές συνθήκες, όπως μέσα σε μητροπολιτικά κέντρα. Σταδιακά, πάντως, θα λυθούν τα τεχνικά προβλήματα και εκεί. Παρόλα αυτά, η πλήρης εφαρμογή των αυτόνομων αυτοκινήτων μπορεί να καθυστερήσει πιο πολύ από την τεχνολογία, για λόγους που άπτονται νομικών ζητημάτων και ζητημάτων υποδομής. Υπάρχει ένα οξύμωρο με την παρουσία του ανθρώπου στα αυτόματα αυτοκίνητα. Υποτίθεται ότι θα είναι εκεί για να αναλάβει να σώσει την κατάσταση, αν τα πράγματα πάνε στραβά. Το πρόβλημα είναι ότι, σε συνθήκες προηγμένου αυτοματισμού, ο άνθρωπος δεν θα έχει πια ιδέα από οδήγηση σε εύκολες συνθήκες, πόσο μάλλον σε δύσκολες συνθήκες, που θα βγάζουν "εκτός μάχης" τον αυτόματο μηχανισμό. Είναι το ίδιο πρόβλημα που έχουν οι πιλότοι της νέας γενιάς - βασικά δεν ξέρουν να πετάνε. Τα περισσότερα ατυχήματα τα τελευταία χρόνια γίνονται, όταν ο αυτόματος πιλότος τα βρίσκει σκούρα και μεταφέρεται ο έλεγχος στον πιλότο, ο οποίος, αν είναι της καινούργιας γενιάς, κάτω από το βάρος της απειρίας και του συνδρόμου «fight or flight», κάνει τις λάθος ενέργειες, όπως στην πτήση της Air France που συνετρίβη στον Ατλαντικό το 2009. Αν όμως είναι της παλιάς σχολής, τότε κάνει θαύματα, όπως ο πιλότος στον ποταμό Χάντσον επίσης το 2009. Τα ρομποτικά αυτοκίνητα δεν θα είναι αφηρημένα, αλλά ούτε θα έχουν έκτη αίσθηση. Θα είναι τελικά πιο ασφαλείς οι δρόμοι του μέλλοντος; Πιστεύω ότι γενικά θα υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια. Παρόλα αυτά, σχεδόν τίποτε δεν λειτουργεί πάντα καλά. Όπως δείξαμε στο τελευταίο άρθρο, και ο άνθρωπος έχει τους δικούς του αυτόματους μηχανισμούς, που ενίοτε επίσης αποτυχαίνουν. Το ερώτημα είναι τι γίνεται τότε; Σε αυτό το ερώτημα για τα αυτόματα αυτοκίνητα δεν έχει δοθεί ακόμη ρεαλιστική απάντηση. Συνεργάζεστε με Έλληνες ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον ή στην Ελλάδα; Έχω μακροχρόνια και στενή συνεργασία με τον δρα Παναγιώτη Τσιαμυρτζή, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν ο κυριότερος συνεργάτης μου σε αυτήν την τελευταία δουλειά και αυτός που έκανε την ενδελεχή ανάλυση των δεδομένων. Επίσης συνεργάζομαι με την σύζυγο μου δρα Σεμεντεφέρη εδώ στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον. Νοσταλγείτε την Ελλάδα; Θα επιστρέφατε σε αυτήν ποτέ για να διεξάγετε έρευνα; Ναι, νοσταλγώ την Ελλάδα και την αγαπώ πολύ. Είμαι σε ένα σημείο στην καριέρα μου όμως που είναι δύσκολο να μετακινηθώ είτε προς στην Ελλάδα είτε και εντός Αμερικής, ανεξάρτητα από τις επικρατούσες συνθήκες. http://www.pronews.gr/portal/20160610/genika/epistimes/27120/giannis-petridis-o-ellinas-epistimonas-poy-ftiahnei-mayro-koyti-gia