Δροσος Γεωργιος

Η επιφάνεια του Τιτάνα «φουσκώνει» όπως το... ψωμί. Μια ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση στον Τιτάνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου, έκαναν οι επιστήμονες της NASA μελετώντας νέες εικόνες και δεδομένα που έστειλε το διαστημικό σκάφος Cassini το οποίο εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια τα τελευταία 15 χρόνια. Οπως φαίνεται σε ορισμένα σημεία της επιφάνειας του Τιτάνα υπάρχουν ρωγμές που οφείλονται σε ένα γεωλογικό φαινόμενο το οποίο λαμβάνει χώρα και στη Γη. Οπως αναφέρουν οι επιστήμονες της NASA το έδαφος του Τιτάνα σε ορισμένες περιοχές ανυψώνεται και προκαλούνται ρωγμές με τον ίδιο τρόπο που το ψωμί φουσκώνει και η επιφάνεια του «σκάει» κατά την διαδικασία του ψησίματος. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της NASA το φαινόμενο έχει να κάνει με την ανύψωση του μάγματος από το εσωτερικό του Τιτάνα προς την επιφάνεια. Το φαινόμενο συμβαίνει και στη Γη δημιουργώντας ένα νέο λεπτό στρώμα ορυκτών ανάμεσα στα ιζηματογενή πετρώματα του υπεδάφους. Τα ορυκτά αυτά έχουν λάβει την ονομασία «λακκόλιθοι». Η ανακάλυψη θεωρείται σημαντική αφού οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο Τιτάνας βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάλογη με εκείνη της πρώιμης Γης και έτσι κάθε ανακάλυψη σε αυτόν μας βοηθά να γυρίσουμε πίσω το ρολόι του χρόνου και να δούμε τι (πιθανώς) συνέβη κατά τη γεωλογική και ατμοσφαιρική εξέλιξη του πλανήτη μας. Μια μέρα μετά την ανακοίνωση της NASA για το γεωλογικό φαινόμενο στον Τιτάνα επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας παρουσίασαν σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Ενωσης την μελέτη τους σχετικά με τη δημιουργία του μεγαλύτερου δορυφόρου του Κρόνου. Σύμφωνα με τους ερευνητές λίγο μετά τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος η περιοχή όπου βρίσκεται ο Κρόνος ήταν ένα βίαιο πεδίο όπου γίνονταν συχνά συγκρούσεις γιγάντιων διαστημικών σωμάτων. Από αυτές τις συγκρούσεις δημιουργήθηκαν μεγαλύτερα και μικρότερα φεγγάρια στον Κρόνο τα οποία στη συνέχεια συγχωνεύθηκαν σχηματίζοντας τελικά τον Τιτάνα. Κοσμικές «καραμπόλες» είναι σύμφωνα με την μελέτη υπεύθυνες και για την ύπαρξη τουλάχιστον άλλων έξι δορυφόρων του Κρόνου. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Icarus». Μια από τις νέες εικόνες που έστειλε το Cassini από μια περιοχή του Τιτάνα οι οποίες δείχνουν το «φουσκωμένο» και γεμάτο ρωγμές έδαφος.

Πως σχηματίστηκε η Σελήνη; Νέα ευρήματα δίνουν λύση στο μυστήριο της ύπαρξης της Σελήνης. Δύο νέες μελέτες επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι η Σελήνη είναι τελικά προϊόν της τρομερής σύγκρουσης της Γης με ένα διαστημικό σώμα με μέγεθος ανάλογο με αυτό του πλανήτη Άρη. Η ύπαρξη της Σελήνης και το πώς δημιουργήθηκε αποτελεί ένα από τα μεγάλα σύγχρονα αναπάντητα επιστημονικά ερωτηματικά. Εχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες αλλά η πιο δημοφιλής είναι αυτή που διατυπώθηκε σε ένα συνέδριο το 1975 και ανέφερε ότι η Σελήνη δημιουργήθηκε μετά από τη σύγκρουση της Γης με ένα γιγάντιο διαστημικό σώμα το οποίο οι θιασώτες της θεωρίας ονόμασαν Θεία, τη μυθολογική μητέρα της Σελήνης. Η παλαιότερη θεωρία, διατυπώθηκε από τον υιό του Καρόλου Δαρβίνου, Τζορτζ, που ανέφερε ότι η Σελήνη δημιουργήθηκε από τη Γη, όταν ένα κομμάτι ύλης αποσπάστηκε από την περιοχή του ισημερινού του πλανήτη μας λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Η θεωρία αυτή εγκαταλείφθηκε, επειδή για να συμβεί ένα τέτοιο φαινόμενο θα έπρεπε η Γη να περιστρέφεται εξαιρετικά γρήγορα. Άλλη θεωρία είναι ότι η Σελήνη ήταν ένας αστεροειδής που παγιδεύτηκε από τη βαρυτική έλξη της Γης. Ούτε αυτή η θεωρία «περπάτησε» ιδιαίτερα αφού θα έπρεπε να υπάρχουν συγκεκριμένες ατμοσφαιρικές και άλλες συνθήκες στη Γη (π.χ πολύ πυκνή ατμόσφαιρα) οι οποίες με βάση τα όσα γνωρίζουμε δεν υπήρξαν ποτέ. Άλλη θεωρία είναι ότι Σελήνη και Γη δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα από τα υλικά του κοσμικού δίσκου του Ήλιου κατά την περίοδο της γέννησης και των υπολοίπων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Όμως οι έρευνες που έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση δεν εντόπισαν στοιχεία που να την επιβεβαιώνουν. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σεντ Λιούις μελέτησαν πετρώματα που έφεραν πίσω οι αστροναύτες τα οποία όπως διαπίστωσαν είναι πλούσια σε βαρέα ισότοπα ψευδαργύρου. Αυτό σύμφωνα με τους ερευνητές είναι απόδειξη ότι η Σελήνη είναι προϊόν μιας τρομερής σύγκρουσης της Γης με ένα γιγάντιο διαστημικό σώμα πριν μερικά δισεκατομμύρια έτη. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη της «βαριάς» μορφής ψευδαργύρου στη Σελήνη εξηγείται επειδή τα βαρύτερα άτομα συμπυκνώθηκαν έξω από το νέφος των εξατμισμένων (από τη σύγκρουση) πετρωμάτων ταχύτερα από τα πιο ελαφριά άτομα. Η ανακάλυψη της προέλευσης της Σελήνης είναι ιδιαίτερα σημαντική για πολλούς λόγους. Άλλωστε οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αν δε υπήρχε η Σελήνη η Γη θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε και οι συνθήκες δεν θα ήταν καθόλου ευνοϊκές για την ανάπτυξη και επιβίωση της ζωής στον πλανήτη μας. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αν δεν υπήρχε η Σελήνη η Γη θα περιστρεφόταν πολύ ταχύτερα, η διάρκεια της μέρας θα ήταν μικρότερη και οι κλιματικές συνθήκες θα ήταν ακραίες και πιθανώς χαοτικές. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ πραγματοποίησαν προσομοιώσεις οι οποίες επίσης επιβεβαιώνουν τη θεωρία της σύγκρουσης. Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι η σύνθεση αλλά και η χημική σύσταση της Σελήνης είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό ταυτόσημη με εκείνη της Γης. Αυτό σύμφωνα με τους ερευνητές σημαίνει ότι η Σελήνη δημιουργήθηκε από υλικά της Γης και σύμφωνα με τους ερευνητές η μόνη πιθανή εξήγηση είναι να υπήρξε μια κολοσσιαία σύγκρουση της Γης με κάποιο διαστημικό σώμα που να εκτόξευσε αυτά τα υλικά στο διάστημα. Ένα δεύτερο ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης επιβεβαιώνει και τη θεωρία ότι η παρουσία της Σελήνης ήταν απαραίτητη ώστε η Γη να είναι ένας κόσμος φιλικός για τη ζωή. Η προσομοιώσεις έδειξαν ότι η Γη πριν τη δημιουργία της Σελήνης περιστρεφόταν πολύ γρήγορα και η μέρα διαρκούσε 2-3 τρεις ώρες. Αυτό σημαίνει ότι οι συνθήκες στον πλανήτη μας θα ήταν ακραίες και θα ήταν πολύ δύσκολο αν όχι απίθανο να αναπτυχθεί και να επιβιώσει η ζωή σε αυτόν. Σύμφωνα με τους ερευνητές του Χάρβαρντ οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο καθώς και ανάμεσα στη Γη και τη Σελήνη ομαλοποίησαν την περιστροφή του πλανήτη μας και δημιούργησαν τις συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνιση και την εξέλιξη της ζωής σε αυτόν. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Science. http://www.sciencemag.org/content/early/2012/10/16/science.1225542.abstract Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ πραγματοποίησαν προσομοιώσεις οι οποίες επίσης επιβεβαιώνουν τη θεωρία της σύγκρουσης.Φωτ.

Μοναδικός πλανήτης απολαμβάνει τετραπλό ηλιοβασίλεμα. Δύο χρήστες του Διαδικτύου που συμμετείχαν σε εθελοντικό πρόγραμμα για τον εντοπισμό εξωπλανητών ανακάλυψαν τον μοναδικό γνωστό πλανήτη που φωτίζεται από τέσσερα άστρα ταυτόχρονα. Ο εξωπλανήτης PH1, σε απόσταση 5.000 ετών φωτός από τη Γη, είναι ένας γίγαντας από αέριο με διάμετρο 6 φορές μεγαλύτερη από της Γης, συγκρίσιμος σε μέγεθος με τον Ποσειδώνα. Είναι πάντως απίθανο να υπάρχουν εξωγήινοι που απολαμβάνουν το τετραπλό ηλιοβασίλεμα του PH1, αφενός επειδή δεν διαθέτει στέρεη επιφάνεια, αφετέρου επειδή η θερμοκρασία του εκτιμάται ότι κυμαίνεται από τους 250 έως τους 340 βαθμούς Κελσίου. Ο PH1 κινείται σε τροχιά γύρω από ένα δυαδικό σύστημα -ένα σύστημα που αποτελείται από δύο άστρα σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο. Το ένα από τα δύο αυτά άστρα έχει μέγεθος παρόμοιο με τον Ήλιο, ενώ το άλλο είναι ένας μικρός, αμυδρός κόκκινος νάνος. Τα δυαδικά συστήματα δεν σπανίζουν στον Γαλαξία μας, ωστόσο το σύστημα του PH1 παρουσιάζει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα, αφού ένα δεύτερο δυαδικό σύστημα εντοπίστηκε να κινείται σε τροχιά γύρω από το πρώτο σε απόσταση 1.000 αστρονομικών μονάδων (μια αστρονομική μονάδα, ή AU, είναι η απόσταση της Γης από τον Ήλιο, περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Παρά την περιπλοκότητα αυτής της διάταξης, ο πλανήτης PH1 φαίνεται ότι βρίσκεται σε σταθερή τροχιά και δεν κινδυνεύει να πέσει μέσα στα άστρα ή να εκσφενδονιστεί στο διαστρικό διάστημα. Η ανακάλυψη παρουσιάστηκε τη Δευτέρα σε συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης Αστρονομίας στο Ρένο της Νεβάδα. Η μελέτη είναι επίσης διαθέσιμη στην υπηρεσία προδημοσίευσης ArXIV. http://arxiv.org/abs/1210.3612 O πλανήτης PH1 πήρε το όνομά του από το πρόγραμμα PLanetHunters.org, http://www.planethunters.org/ το οποίο ζητά από χρήστες του Διαδικτύου να βοηθήσουν στην ανάλυση των δεδομένων που μεταδίδει το τηλεσκόπιο Kepler της NASA, ειδικά σχεδιασμένο για τον εντοπισμό εξωπλανητών. Δύο Αμερικανοί εθελοντές, ο Κίαν Τζεκ από το Σαν Φρανσίσκο και ο Ρόμπερτ Γκαγκλιάνο από την Αριζόνα, αναγνώρισαν στα δεδομένα του Kepler την ανεπαίσθητη μείωση της φωτεινότητας που προκαλούσε ο πλανήτης καθώς περνούσε μπροστά από τα μητρικά του άστρα. Όπως ανακοίνωσε το Πανεπιστήμιο του Γέιλ, το οποίο διαχειρίζεται το PlanetHunters.org, ανακάλυψη επιβεβαιώθηκε αργότερα με τη βοήθεια του μεγάλου τηλεσκοπίου Keck στη Χαβάη. Από την εκτόξευσή του το 2009, το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler έχει συλλέξει ενδείξεις για 2.300 εξωπλανήτες. Μίνι πλανητικό σύστημα. Αν ζούσατε σε έναν από τους πλανήτες του άστρου KOI-500, θα μπορούσατε να γιορτάζετε τα γενέθλιά σας ακόμα και κάθε μέρα. Το ασυνήθιστο σύστημα που εντόπισε το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler είναι τόσο μικρό ώστε όλοι οι πλανήτες του περιφέρονται γύρω από το μητρικό άστρο με πραγματικά αστρονομική ταχύτητα. Το Kepler έχει ανακαλύψει αρκετά συστήματα με πλανήτες που βρίσκονται κοντά στα μητρικά τους άστρα, όμως το ΚΟΙ-500 είναι το πιο μικρό και πυκνό που έχει βρεθεί ως σήμερα, ανακοίνωσαν Αμερικανοί αστρονόμοι. Και οι πέντε πλανήτες του συστήματος, όλοι μεγαλύτεροι από τη Γη, βρίσκονται στριμωγμένοι σε μια περιοχή 12 φορές μικρότερη από αυτή που ορίζει την τροχιά της Γης και τέσσερις φορές μικρότερη από τη διάμετρο της τροχιάς του Ερμή, του πλησιέστερου στον Ήλιο πλανήτη. «Θα μπορούσε κανείς να χωρέσει δεκάδες τέτοια συστήματα μέσα στο δικό μας Ηλιακό Σύστημα» σχολίασε η Δρ Ντάριν Ραγκότσιν του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, η οποία ανακοίνωσε την ανακάλυψη σε συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Αστρονομίας. Ο μηχανισμός σχηματισμού ενός τόσο μικρού πλανητικού συστήματος παραμένει άγνωστος, ωστόσο η Δρ Ραγκότσιν υποψιάζεται ότι οι πλανήτες είχαν αρχικά σχηματιστεί σε μεγαλύτερη απόσταση από το άστρο και αργότερα μετανάστευσαν κοντά του. Όπως και να συνέβη, γεγονός είναι ότι οι πέντε πλανήτες του KOI-500 συμπληρώνουν μια περιφορά γύρω από το άστρο τους πολύ ταχύτερα από ό,τι ο Ερμής, στον οποίο ένα έτος διαρκεί 88 γήινες ημέρες. Στο μίνι πλανητικό σύστημα, τα «έτη» των πέντε πλανητών διαρκούν 1 (γήινη) ημέρα, 3,1 ημέρες, 4,6 ημέρες, 7,1 ημέρες και 9,5 ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι τα γενέθλια, καθώς και τα Χριστούγεννα και κάθε άλλη γιορτή, θα ερχόταν σχεδόν κάθε μέρα. Θα ήταν ένας καλός λόγος για μετακόμιση, αρκεί κανείς να αντέχει την ακραία λιακάδα και τη ζέστη ενός άστρου που γεμίζει τον ουρανό.

Το νερό του φεγγαριού «δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Ήλιου» Αμερικανοί ερευνητές διαπίστωσαν την παρουσία σωματιδίων νερού στην επιφάνεια της Σελήνης. Η ανακάλυψη είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού αλλάζει τα δεδομένα για την παρουσία του νερού στον φυσικό μας δορυφόρo. Η Σελήνη εθεωρείτο άνυδρη αλλά τα τελευταία χρόνια εντοπίστηκε νερό σε παγωμένη μορφή στο υπέδαφός της. Το μεγάλο ερώτημα που κλήθηκαν να απαντήσουν οι επιστήμονες ήταν από πού προήλθε το νερό. Η θεωρία την οποία ασπάστηκαν οι περισσότεροι ειδικοί ήταν ότι το νερό μεταφέρθηκε στη Σελήνη από αστεροειδείς και άλλα διαστημικά σώματα που έπεσαν εκεί. Όμως τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι είναι πολύ πιθανό η Σελήνη να μπορεί να παράγει και η ίδια νερό. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τενεσί μελέτησαν δείγματα εδάφους που έχουν φέρει στη Γη οι αστροναύτες των επανδρωμένων αποστολών του προγράμματος Apollo της NASA. Διαπίστωσαν ότι στο έδαφος υπήρχαν υδάτινα μόρια. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές εντόπισαν μόρια υδροξυλίου. Το υδροξύλιο αποτελείται από ένα άτομο υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου, αντί των δύο ατόμων υδρογόνου και ενός οξυγόνου που σχηματίζουν ένα συμβατικό μόριο νερού. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα υδάτινα μόρια δημιουργήθηκαν από μια χημική διεργασία που έλαβε χώρα στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι υπήρξε μια αλληλεπίδραση των φορτισμένων σωματιδίων του ηλιακού ανέμου με τις σεληνιακές συνθήκες η οποία παρήγαγε τελικά σωματίδια νερού. Τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου διαθέτουν υδρογόνο και οι ερευνητές υποθέτουν ότι η ένωσή τους με το οξυγόνο που υπάρχει στον φυσικό μας δορυφόρο οδήγησε στη δημιουργία μορίων υδροξυλίου. Η παρουσία μορίων υδροξυλίου στο έδαφος της Σελήνης είχε υποδειχτεί και στο παρελθόν από ανάλογες μελέτες σε δείγματα εδάφους του δορυφόρου μας. Όμως πιστευόταν ότι τα δείγματα είχαν «μολυνθεί» από τον υγρό αέρα που υπάρχει στην περιοχή όπου είχαν γίνει οι μελέτες και ότι τα υδροξύλια που είχαν εντοπιστεί σε αυτά ήταν...γήινα. Οι ερευνητές της νέας μελέτης υποστηρίζουν ότι τα υδροξύλια που εντόπισαν οι ίδιοι είναι σεληνιακά. Αν βρεθεί τρόπος εκμετάλλευσης του νερού που υπάρχει (ή παράγεται) στη Σελήνη θα διευκολυνθούν αφάνταστα τα σχέδια δημιουργίας επανδρωμένων βάσεων εκεί. Εκτός από τις προφανείς χρήσεις του νερού, η επεξεργασία του μπορεί να έχει και άλλες σημαντικές εφαρμογές. Το οξυγόνο μπορεί να εξασφαλίσει αέρα για να αναπνέουν οι αστροναύτες, ενώ τόσο το υδρογόνο όσο και το οξυγόνο μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για καύσιμα πυραύλων ή για παραγωγή ενέργειας. Ένα κομμάτι της Σελήνης στη μεγαλύτερη δημοπρασία μετεωριτών. Μετεωρίτες από τον Άρη αλλά και ο μεγαλύτερος βράχος από τη Σελήνη που έχει πουληθεί σε ιδιώτη περιλαμβάνονταν στον κατάλογο της «μεγαλύτερης δημοπρασία μετεωριτών της ιστορίας», η οποία έληξε την Κυριακή στη Νέα Υόρκη με πωλήσεις ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Από τους 125 μετεωρίτες που βγήκαν στο σφυρί από τον οίκο Heritage Auctions, το πιο ακριβό αντικείμενο ήταν ένας βράχος 1,8 κιλών που βρισκόταν κάποτε στην αθέατη πλευρά του φεγγαριού, μέχρι που η πρόσκρουση ενός αστεροειδή τον εκτίναξε στο Διάστημα και τον έφερε τελικά στη Γη. Ο σεληνιακός μετεωρίτης, κομμένος σε δύο φέτες, πουλήθηκε για 330.000 δολάρια, αναφέρει τη Δευτέρα το Reuters. Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον και για μια γυαλισμένη φέτα του μετεωρίτη του Σεϊμτσάν που βρέθηκε στη Σιβηρία τη δεκαετία του 1960. Η γυαλιστερή πλάκα με πλάτος 23 εκατοστών, γεμάτη κρυστάλλους του ορυκτού ολιβίνη, ξεπέρασε κατά 12 φορές την αρχική τιμή και έκλεισε στα 43.750 δολάρια. Απούλητο έμεινε όμως ένα μεγάλο τμήμα από τον μετεωρίτη του Τίσιντ, ο οποίος εκτινάχθηκε από τον Άρη στη διάρκεια κάποια αρχαίας πρόσκρουσης και έπεσε πέρυσι στο Μαρόκο. Αντίθετα, ένα κομμάτι του μετεωρίτη του Πίσκιλ, ο οποίος βιντεοσκοπήθηκε κατά την πτώση του πριν από 20 χρόνια, λίγο πριν σκάσει πάνω σε ένα αυτοκίνητο στη Νέα Υόρκη, έπιασε 16.250 δολάρια. Πετυχημένη, στην τιμή των 1.375 δολαρίων, ήταν η δημοπράτηση μιας πέτρας στην οποία αποδίδεται ο μόνος καταγεγραμμένος θάνατος από μετεωρίτη. Η πτώση του διαστημικού βράχου είχε σκοτώσει μια αγελάδα το 1972.

«Φως» στους Δούρειους Ιππους του Δία. Είναι γνωστοί ως οι «Δούρειοι Ίπποι του Δία» και πρόκειται για μια μεγάλη ομάδα αστεροειδών που ακολουθούν την ίδια πορεία γύρω από τον Ήλιο με εκείνη του γίγαντα αερίου του ηλιακού μας συστήματος. Το διαστημικό τηλεσκόπιο WISE αποκαλύπτει νέα, άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία για αυτά τα μυστηριώδη διαστημικά σώματα. Ο πρώτος Δούρειος Ιππος του Δία ανακαλύφθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1906 από τον γερμανό αστρονόμο Μαξ Γουλφ. Είχε διάμετρο 350 χλμ και ο Γουλφ αποφάσισε να τον ονομάσει «Αχιλλέα» προς τιμήν του ήρωα της Ιλιάδας. Εκτοτε έχουν εντοπιστεί αρκετές εκατοντάδες Δούρειοι Ιπποι του Δία η ύπαρξη των οποίων έχει προκαλέσει πλήθος ερωτημάτων στα οποία προσπαθούν να βρουν απαντήσεις οι επιστήμονες. Ποια είναι η προέλευση τους; Από τι αποτελούνται; Γιατί δεν μοιάζουν με τους αστεροειδείς της μεγάλης ζώνης αστεροειδών του ηλιακού μας συστήματος που βρίσκεται ανάμεσα στον Αρη και τον Δία ή με εκείνους της επίσης μεγάλης ζώνης αστεροειδών που βρίσκεται στα «περίχωρα» του Πλούτωνα; Αυτά είναι ορισμένα από τα μυστήρια που καλύπτουν τους Δούρειους Ιππους του Δία. Το WISE έστρεψε το υπέρυθρο βλέμμα του προς τους Δούρειους Ιππους του Δία και έκανε πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Οπως φαίνεται οι αστεροειδείς είναι χωρισμένοι σε δύο ομάδες. Μια που προπορεύεται, στην οποία και βρίσκεται η πλειοψηφία των Δούρειων Ιππων, και μια δεύτερη που την ακολουθεί από κάποια απόσταση. Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη που έκανε το WISE είναι ότι οι Δούρειοι Ιπποι του Δία είναι μεγαλύτεροι και μικρότεροι βράχοι με έντονο σκούρο χρώμα η επιφάνεια των οποίων δεν αντανακλά το ηλιακό φως. Τα νέα ευρήματα μελετούν ειδικοί του προγράμματος NEOWISE οι επιστήμονες του οποίου ασχολούνται με τις παρατηρήσεις που κάνει το τηλεσκόπιο σε αστεροειδείς. Ανέπτυξαν μάλιστα μια θεωρία με βάση όλα όσα γνωρίζουμε πλέον για τους Δούρειους Ιππους του Δία. Σύμφωνα με αυτήν οι συγκεκριμένοι αστεροειδείς κινούνταν σε τροχιά γύρω από τον Δία και τον Κρόνο σε μια εποχή που οι δύο πλανήτες δεν είχαν ακόμη βρει την θέση τους στο ηλιακό σύστημα και κινούνταν σε ασταθείς τροχιές. Οταν οι δύο πλανήτες σταθεροποιήθηκαν ο Δίας ως μεγαλύτερος και πιο ισχυρός κατάφερε τελικά να τραβήξει κοντά του όλη αυτή την ομάδα αστεροειδών. Αν και δεν μπορούν ακόμη να εκτιμήσουν τον τόπο καταγωγής αυτών των αστεροειδών οι ειδικοί εικάζουν ότι αποτελούνται από υλικά που υπήρχαν στα πρώιμα στάδια του ηλιακού μας συστήματος. Αν ισχύει κάτι τέτοιο η μελέτη των Δούρειων Ιππων του Δία αποκτά νέο ενδιαφέρον αφού εκτός των άλλων θα μας αποκαλύψουν πολύτιμες πληροφορίες για την γέννηση και εξέλιξη του ηλιακού μας συστήματος.

Πύραυλος Σογιούζ τοποθετεί σε τροχιά δορυφόρους για το πρόγραμμα Galileo. Ένας ρώσικης κατασκευής πύραυλος τύπου Σογιούζ εκτοξεύθηκε την Παρασκευή από τη Γαλλική Γουιάνα και τοποθέτησε σε τροχιά δύο δορυφόρους για το πρόγραμμα Galileo, το παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης (GPS) στην Ευρώπη. Είναι η τρίτη φορά που ένας πύραυλος Σογιούζ -για πρώτη φορά εκτοξεύτηκε το 1966- απογειώθηκε από βάση εκτός Ρωσίας. Ο πύραυλος εκτοξεύτηκε στις 15:15 (τοπική ώρα) από την ευρωπαϊκή διαστημική βάση κοντά στο Κουρού, της γαλλικής Γουιάνας στη βορειοανατολική ακτή της Νότιας Αμερικής. Μετά από σχεδόν τέσσερις ώρες πτήσης, οι δορυφόροι χωρίστηκαν από τον πύραυλο και μπήκαν σε τροχιά. Ο αριθμός των δορυφόρων Galileo ανήλθε, έτσι, στους τέσσερις. Δύο ακόμα δορυφόροι είχαν απογειωθεί από τη Γουιάνα τον περασμένο χρόνο. Το πρόγραμμα Galileo έχει ως στόχο να δώσει στην Ευρώπη αυτονομία όσον αφορά τα συστήματα εντοπισμού θέσης, τα οποία συνήθως ελέγχονται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ή άλλες χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα. Το διαστημικό λεωφορείο «Εντέβορ» στους δρόμους του Λος Άντζελες. Φωτεινοί σηματοδότες μετακινήθηκαν, δέντρα κόπηκαν, καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος μαζεύτηκαν από δρόμους του Λος Αντζελες για να περάσει το διαστημικό λεωφορείο «Εντέβορ» που αποσύρεται και θα εκτίθεται πλέον σε μουσείο. Το «Εντέβορ», που κάποτε πετούσε στο Διάστημα με ταχύτητα 28.160 χλμ την ώρα, κινείται στις λεωφόρους του Λος Αντζελες με μόλις 3,2 χλμ την ώρα. Για να καλύψει μια απόσταση 19 χιλιομέτρων, θα χρειαστεί δυο μέρες: ξεκίνησε την Παρασκευή και αναμένεται να φθάσει στο Κέντρο Επιστημών της Καλιφόρνιας το Σάββατο. «Είναι πολύ περίεργο να βλέπεις ένα διαστημόπλοιο στον δρόμο», είπε ένας από το πλήθος που συγκεντρώθηκε στους δρόμους για να δει το «Εντέβορ» να περνά. Το διαστημικό λεωφορείο, που ζυγίζει 75 τόνους, ξεκίνησε τα ταξίδια του το 1992. Μέχρι να αποσυρθεί, πραγματοποίησε 25 ταξίδια στο Διάστημα, κάλυψε 198 εκατομμύρια χιλιόμετρα και έκανε τον γύρο της Γης σχεδόν 4.700 φορές. Το «Εντέβορ» κατασκευάστηκε για να αντικαταστήσει το «Τσάλεντζερ» το οποίο καταστράφηκε σε ατύχημα το 1986 σκοτώνοντας επτά αστροναύτες. Η ΝΑΣΑ απέσυρε τα διαστημικά λεωφορεία της πέρυσι προκειμένου να επικεντρωθεί σε προορισμούς πέρα από την τροχιά της Γης, όπως σε αστεροειδείς και στον Αρη. Τα τρία υπόλοιπα διαστημικά λεωφορεία βρίσκονται ήδη ή πρόκειται να μεταφερθούν σε μουσεία _ το «Εντερπράιζ» εκτίθεται στο Μουσείο Θάλασσας, Αέρα και Διαστήματος της Νέας Υόρκης, το «Ντισκάβερι» στο Εθνικό Αεροπορικό και Διαστημικό Μουσείο της Ουάσινγκτον και το «Ατλαντίς» θα εκτεθεί στο Τμήμα Επισκεπτών του Διαστημικού Κέντρου Κένεντι στη Φλόριντα. Για το ταξίδι του στους δρόμους του Λος Αντζελες, το «Εντέβορ» τοποθετήθηκε σε ένα τρέιλερ με 160 ρόδες το οποίο κινείται με τηλεχειρισμό. Το διαστημικό λεωφορείο έφθασε στο αεροδρόμιο του Λος Αντζελες πριν από τρεις εβδομάδες μέσα σε ένα ειδικά διαμορφωμένο Boeing 747. «Όλα πηγαίνουν σύμφωνα με το πρόγραμμα», δήλωσε ο διευθυντής του Κέντρου Επιστημών της Καλιφόρνιας Τζέφρι Ρούντολφ. «Εχουμε ακόμη πολύ δρόμο να καλύψουμε, όμως πρόκειται για εξαιρετικά περίπλοκη μετακίνηση». Τετρακόσια δέντρα χρειάστηκε να κοπούν από τα πεζοδρόμια για να χωρέσουν τα φτερά του «Εντέβορ». Η πόλη του Λος Αντζελες υποσχέθηκε να φυτέψει 1.000 δέντρα ως αντάλλαγμα. Καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος υψώθηκαν ψηλότερα και φωτεινοί σηματοδότες μετακινήθηκαν αλλά παρόλα αυτά, το «Εντέβορ» μόλις που χωρά να περάσει από ορισμένα σημεία. Ο Μαρκ Κέλι, που οδήγησε το «Εντέβορ» στην τελευταία του αποστολή στο Διάστημα, εξέφρασε την ελπίδα ότι το διαστημικό λεωφορείο θα αποτελέσει έμπνευση για μια νέα γενιά αστροναυτών. «Ισως μια μέρα, ένα από αυτά τα παιδιά που βλέπουν το "Εντέβορ" να περνά σήμερα στον δρόμο θα είναι ο αστροναύτης που θα πατήσει πρώτος στον Αρη», είπε.

Γιγαντιαίο «μάτι» στο Σύμπαν. Από τις αρχές του 17ου αιώνα, όταν το πρώτο τηλεσκόπιο έστρεψε το «βλέμμα» του στον έναστρο ουρανό, έχουν αλλάξει πολλά. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, ανοίγει ο δρόμος στους επιστήμονες για λεπτομερέστερη μελέτη των διαστημικών σωμάτων με τη βοήθεια εκλεπτυσμένων συστημάτων που μπορούν πλέον να «βλέπουν» μέσα από το οπτικό και κοντινό υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου. Το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο (ESO), το οποίο εφέτος κλείνει 50 χρόνια από την ίδρυσή του, έχει συμβάλει σημαντικά στην αστρονομική έρευνα. Με μακρά εμπειρία στην κατασκευή τηλεσκοπίων, έχει τώρα ρίξει όλη του την προσοχή στο χτίσιμο ενός υπερτηλεσκοπίου, με διάμετρο πρωτεύοντος κατόπτρου σχεδόν 40 μέτρων, στο όρος Αρμαζόνες στη Βόρεια Χιλή, το οποίο από τις αρχές του 2020 θα αποτελεί «το μάτι της ανθρωπότητας προς το Σύμπαν». Εμείς μιλήσαμε με τον δρ Ιάσονα Σπυρομίλιο, ο οποίος από το 2006 ως το 2010 διετέλεσε επικεφαλής της ομάδας έργου του ESO για την ανάπτυξη του λεγόμενου Εξαιρετικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου της Ευρώπης (E-ELT). Ο δρ Σπυρομίλιος θα βρίσκεται στη χώρα μας αύριο, Δευτέρα, για να παρουσιάσει την τιτάνια αυτή προσπάθεια, στο πλαίσιο της επετειακής εκδήλωσης «Η Ευρώπη στα Αστρα: 50 χρόνια Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου» που διοργανώνει το Ιδρυμα Ευγενίδου. Χτίζοντας το... Τέρας «Το E-ELT έχει ήδη σχεδιαστεί και ελπίζουμε ότι βάσει αυτού του σχεδιασμού θα το χτίσουμε» λέει μιλώντας προς το «Βήμα» ο δρ Σπυρομίλιος. «Βέβαια ως την ολοκλήρωσή του μπορεί να γίνουν αλλαγές, αλλά στο στάδιο που βρισκόμαστε τώρα, δηλαδή πολύ κοντά στην αρχή υλοποίησης, συνήθως τα πράγματα δεν αλλάζουν ιδιαίτερα. Εχουμε κατασκευάσει πρότυπα κάτοπτρα και κάποια από τα μηχανήματα, ενώ έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες υπολογιστικές μελέτες, μέσα σε μια πενταετία πυρετώδους προετοιμασίας. Μέχρι στιγμής έχουν δαπανηθεί περί τα 50 εκατ. ευρώ» αποκαλύπτει ο ειδικός. Το «τέρας» των τηλεσκοπίων ως προς τα οπτικά μήκη κύματος θα διαθέτει πέντε βασικά κάτοπτρα από τα οποία το μεγαλύτερο θα έχει διάμετρο 39 μ., τη στιγμή που άλλα έχουν διάμετρο μόλις 10 μ. «Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι πρόκειται για ένα τεράστιο βήμα. Αυτό που μετρά κάποιος σε ένα τηλεσκόπιο είναι το πόσο μεγάλο είναι το κύριο κάτοπτρο. Τα τηλεσκόπια που λειτουργούν τώρα στα οπτικά μήκη κύματος που έχουμε ως ESO έχουν μια επιφάνεια 50 τ.μ. το καθένα και έχουμε τέσσερα τέτοια» αναφέρει ο έλληνας αστρονόμος. «Το Ε-ELT θα έχει μια επιφάνεια 1.000 τ.μ., δηλαδή ενός στρέμματος. Επιπλέον, θα διαθέτει ενσωματωμένη την τεχνολογία προσαρμοστικής οπτικής, η οποία μας επιτρέπει να διορθώνουμε την "καθαρότητα" της εικόνας. Αυτό που συμβαίνει όταν περνά το φως μέσα από την ατμόσφαιρα είναι ότι τα αστέρια δεν είναι τόσο ευκρινή. Με τη βοήθεια της συγκεκριμένης τεχνολογίας, που χρησιμοποιείται ήδη στα σημερινά τηλεσκόπια, είναι σαν να βρίσκεται το τηλεσκόπιο πάνω από την ατμόσφαιρα. Το E-ELT είναι το πρώτο τηλεσκόπιο που χτίζουμε εμείς με ενσωματωμένη την εν λόγω τεχνολογία - δεν βρίσκεται δηλαδή πια στην εστία του τηλεσκοπίου μαζί με άλλα όργανα (κάμερες κτλ.) αλλά μέσα σε αυτό. Κάτι τέτοιο θα μας επιτρέπει να λαμβάνουμε εικόνες από πλανήτες που είναι γύρω από άλλα αστέρια και όχι γύρω από τον Ηλιο». Αυτό που έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των ειδικών τώρα είναι η τρομακτική ακρίβεια με την οποία θα μπορούσαν να μελετήσουν το Σύμπαν. «Είναι σαν να βλέπει κάποιος μέσα από θολά γυαλιά. Μπορεί μεν να δει το νησί, αλλά δεν βλέπει τίποτα επάνω του. Αν τα γυαλιά είναι καθαρά όμως, τότε βλέπει το νησί, τις παραλίες και άλλες λεπτομέρειες. Είναι άλλο δηλαδή, το τι καταλαβαίνει κανείς απλώς ξέροντας ότι κάτι βρίσκεται εκεί έξω και άλλο το τι καταλαβαίνει όταν έχει τη δυνατότητα να το μελετήσει. Με το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο η μελέτη μας μπορεί να φτάσει ως την "άκρη" του ορατού Σύμπαντος». Βαρύς προϋπολογισμός Το κόστος του πολυαναμενόμενου τηλεσκοπίου εκτιμάται στο 1,1 δισ. ευρώ. «Το κόστος που έχουμε υπολογίσει τα τελευταία χρόνια είναι όσο πιο ακριβές γίνεται. Αν υπάρχει κάποια αναπροσαρμογή αυτή δεν θα ξεπερνά ένα 5% - 10%» υποστηρίζει ο δρ Σπυρομίλιος. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας αναμένεται να ξεκινήσει η λειτουργία του E-ELT. Παρά το γεγονός ότι η διάρκεια ζωής ενός τηλεσκοπίου αγγίζει τα 30-40 χρόνια, ο ίδιος υπογραμμίζει ότι οι τεχνολογίες των τηλεσκοπίων δεν αλλάζουν τόσο γρήγορα.«Αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση των τηλεσκοπίων είναι ότι δεν αλλάζει η βασική τους υποδομή, αλλάζουν επιμέρους όργανά τους - όπως δηλαδή συμβαίνει και με μια καλή φωτογραφική μηχανή, η ίδια δεν αλλάζει πολύ, αλλά αλλάζει π.χ. φακούς. Στην προκειμένη περίπτωση, ο φακός είναι το τηλεσκόπιο και δεν αλλάζει, αλλάζει όμως η μηχανή που βρίσκεται πίσω από αυτόν. Οπότε αν υπάρχει καινούργια ψηφιακή τεχνολογία για τις κάμερες ή κάτι τέτοιο, μπορούμε να την προσαρμόσουμε. Αλλωστε υπάρχει πλάνο για την ανανέωση των τεχνολογιών αυτών ανά δεκαετία» αναφέρει χαρακτηριστικά. Στόχος των ειδικών είναι να εντοπίσουν πλανήτες γύρω από άλλα αστέρια και να μελετήσουν μεμονωμένα αστέρια σε γαλαξίες κοντά στον δικό μας. «Θέλουμε να μελετήσουμε τους γαλαξίες στα όρια του Σύμπαντος. Τώρα το τι θα θέλουν να κάνουν οι αστρονόμοι σε 40 χρόνια από σήμερα δεν το γνωρίζουμε. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι για να κάνουμε αυτά που θέλουμε στην παρούσα φάση χρειάζεται η συγκεκριμένη υποδομή» μας λέει ο δρ Σπυρομίλιος. Στόχος η σκοτεινή ύλη Η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια, κατά τον επιστήμονα, αποτελούν ενδείξεις ότι ακόμα δεν καταλαβαίνουμε ακριβώς πώς δουλεύουν το Σύμπαν και η βαρύτητα. «Το Ε-ELT θα μπορούσε να βοηθήσει στην περαιτέρω κατανόηση της σκοτεινής ύλης. Είναι ένα από τα θέματα που θέλουμε να μελετήσουμε. Οσο πιο ακριβή είναι τα δεδομένα και όσο πιο μεγάλη είναι η λεπτομέρεια που μελετάμε τόσο καλύτερα καταλαβαίνουμε την επίδραση της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης στη βαρύτητα» υποστηρίζει ο διακεκριμένος έλληνας αστρονόμος. Το επιταχυνόμενα διαστελλόμενο Σύμπαν των Σολ Περλμιούτερ, Μπράιαν Σμιτ, Ανταμ Ρις ήταν εκείνο που τιμήθηκε πέρυσι με το Νομπέλ Φυσικής. Μέλος της ερευνητικής ομάδας των Σμιτ και Ρις ήταν και ο δρ Σπυρομίλιος. «Αισθάνθηκα μεγάλη χαρά για τους συνεργάτες μου που πήραν το Νομπέλ. Η συγκεκριμένη εργασία είχε ήδη βραβευθεί πολλάκις οπότε ξέραμε ότι είχε πιθανότητες να πάρει και Νομπέλ» παραδέχεται ο ίδιος. Επετειακή εκδήλωση. Η εκδήλωση για την 50ή επέτειο του ESO, με ομιλητές τον διευθυντή Ερευνών και διευθύνοντα στο Κέντρο Ερευνών Αστρονομίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Πάνο Πάτση και τον κ. Ιάσονα Σπυρομίλιο, θα διοργανωθεί τη Δευτέρα 15 Οκτωβρίου και ώρα 19.00 στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Πηγη:BHMA science.

Σε βίντεο ο αστεροειδής που πέρασε ξυστά από τον πλανήτη μας.

Ρομποτικές αποστολές στο φεγγάρι σκέφτεται η Ρωσία. Ο διευθυντής του Space Research Institute της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, καθηγητής Lev Zeleny και ο επικεφαλής της ρωσικής Υπηρεσίας Διαστήματος Vladimir Popovkin μίλησαν για αυτό το πρόγραμμα στη Μόσχα την Παρασκευή στο τρίτο διεθνές Συμπόσιο Ηλιακού Συστηματος. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Την αποστολή Luna-Glob-1, που θα πραγματοποιηθεί το 2015 και θα επικεντρωθεί στις δοκιμές για τεχνολογίες ομαλής προσγείωσης. Την αποστολή Luna-Glob-2, το 2016 η οποία θα είναι ένα σηληνιακό όχημα σε τροχιά εξερεύνησης του φεγγαριού. Το διαστημόπλοιο Luna-Resurs, που θα προωθηθεί το 2017, το οποίο θα έχει βαρύ εξοπλισμό και φορτίο. Αρχικά είχε προγραμματιστεί να εκτοξευτεί στο φεγγάρι με έναν Ινδικό πύραυλο μαζί με ένα Ινδικό διαστημόπλοιο. Ωστόσο, τώρα η Ρωσία σχεδιάζει να το στείλει με έναν ρωσικό πύραυλο πρωτονίου. Τέλος, το Luna-Grunt που θα εκτοξευτεί το 2019, θα είναι μια αποστολή ανίχνευσης όπου θα παράσχει στους Ρώσους επιστήμονες ένα δείγμα ενός σεληνιακού βράχου που βρίσκεται περίπου 2 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού.

Υπέροχο Grand Canyon μέσα από βίντεο. Στη μαγική τοποθεσία του Grand Canyon μας ταξιδεύει το time-lapse βίντεο που ακολουθεί. Για τη δημιουργία του χρειάστηκαν περισσότερες από 80.000 φωτογραφίες και χρονικό διάστημα επτά εβδομάδων. Το βίντεο γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακό χάρη στην ηλιακή έκλειψη που πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαΐου του 2012, η οποία περιλαμβάνεται σε αυτό.

Η επιφάνεια του μακρινού Τιτάνα «έχει την υφή υγρής άμμου» Αν μπορούσε κανείς να περπατήσει στο κατεψυγμένο έδαφος του Τιτάνα, του μεγαλύτερου και πιο ενδιαφέροντα δορυφόρου του Κρόνου, θα είχε την αίσθηση ότι πατά σε «μαλακή, υγρή άμμο», εκτιμούν ερευνητές που επανεξέτασαν τα δεδομένα της αποστολής Huygens. H ευρωπαϊκή εξερευνητική συσκευή Huygens (βαφτίστηκε προς τιμήν του Δανού αστρονόμου Κρίστιαν Χόιγκενς) απελευθερώθηκε το 2004 από το διαστημικό σκάφος Cassini της NASA, λίγο πριν από την άφιξη του Cassini στο σύστημα του Κρόνου. Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 2005, έγινε το πρώτο ανθρώπινο αντικείμενο που ακουμπά την επιφάνεια του εξωτικού Τιτάνα, ο οποίος κρύβεται κάτω από μια πορτοκαλί, παχιά και αδιαφανή ατμόσφαιρα. Τα δεδομένα της αποστολής Cassini-Huygens αποκάλυψαν την ύπαρξη αχανών εκτάσεων με σχηματισμούς που θυμίζουν αμμόλοφους. Πιο εντυπωσιακή ήταν όμως η ανακάλυψη ότι στον Τιτάνα υπάρχουν σχετικά μεγάλες λίμνες, οι πρώτες που εντοπίζονται εκτός της Γης. Αντί για νερό, όμως, οι εξωγήινες λίμνες αποτελούνται από υγρό μεθάνιο και άλλους υδρογονάνθρακες, οι οποίοι περιοδικά πέφτουν στην επιφάνεια ως βροχή. Το Huygens, μια αποστολή της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA, συνέλεξε πολύτιμα δεδομένα για την ατμόσφαιρα καθώς έπεφτε με αλεξίπτωτο. Όταν τελικά έφτασε στο έδαφος, κατάφερε να παραμείνει σε λειτουργία για αρκετό χρόνο ώστε να μεταδώσει μια μοναδική εικόνα του εξωγήινου τοπίου. Επτά χρόνια μετά, τα δεδομένα που συνέλεξαν τα όργανα της συσκευής, και κυρίως οι μετρήσεις από τα επιταχυνσιόμετρα, επανεξετάστηκαν από ερευνητές του Ινστιτούτου Έρευνας Ηλιακού Συστήματος Max Planck στη Γερμανία. Η ανάλυση, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση Planetary and Space Science, αποκαλύπτει ότι, με την πρώτη επαφή του στο έδαφος, το Huygens άνοιξε έναν λάκκο βάθους 12 εκατοστών. Στη συνέχεια αναπήδησε, προσγειώθηκε σε μια επίπεδη επιφάνεια και γλίστρησε για 30 με 40 εκατοστά. Στην τελική του θέση, ταλαντώθηκε πέρα-δώθε πέντε φορές και τελικά ακινητοποιήθηκε. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι «στην πρώτη ταλάντωση, η συσκευή μάλλον χτύπησε ένα βότσαλο που προεξείχε περίπου δύο εκατοστά από την επιφάνεια του Τιτάνα, και πιθανώς έσπρωξε το βότσαλο μέσα στο έδαφος» αναφέρει ο Δρ Στέφαν Σρέντερ, επικεφαλής της μελέτης. «Αυτό υποδεικνύει ότι η επιφάνεια είχε την πυκνότητα μαλακής υγρής άμμου» καταλήγει. Τα αποτελέσματα διαψεύδουν προηγούμενες εκτιμήσεις άλλων επιστημόνων, οι οποίοι υποψιάζονταν ότι η επιφάνεια του φεγγαριού είναι μόνιμα υγρή και λασπώδης λόγω της βροχής υδρογονανθράκων. Ο Δρ Σρέντερ σημειώνει ωστόσο ότι στα δεδομένα του Huygens υπάρχουν ενδείξεις για ένα «χνουδωτό» υλικό σαν άμμο, το οποίο εκτινάχθηκε από την επιφάνεια κατά την προσεδάφιση και παρέμεινε αιωρούμενο για περίπου τέσσερα δευτερόλεπτα. Το υλικό αυτό πρέπει να ήταν στερεό, παρατήρηση που υποδεικνύει ότι στην συγκεκριμένη περιοχή του Τιτάνα δεν είχε βρέξει για καιρό. Περισσότερα στοιχεία για τον μυστηριώδη δορυφόρο θα μπορούσε να προσφέρει στο μέλλον του Cassini, το οποίο συνεχίζει να εξερευνά το σύστημα του Κρόνου από το 2004. H θολή αυτή εικόνα είναι η πρώτη φωτογραφία από την επιφάνεια του Τιτάνα.

Ασυνήθιστο πέτρωμα με «γήινη» χημεία μπαίνει στο μικροσκόπιο του Curiosity. Λέγεται Τζέικ Ματίεβιτς και αν και… Αρειανός, μοιάζει πολύ με ορισμένους «κατοίκους» της Γης. Το πρώτο πέτρωμα που συνέλεξε το «Curiosity» πριν από τρεις εβδομάδες έχει ονοματεπώνυμο και είναι διαφορετικό από αυτά που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στον Άρη. Όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των αναλύσεων που δόθηκαν μόλις στη δημοσιότητα, είναι στενός συγγενής κάποιων όχι ιδιαίτερα διαδεδομένων αλλά γνωστών πετρωμάτων που συναντάμε σε ηφαιστειογενείς περιοχές του πλανήτη μας. Το πέτρωμα, το οποίο ονομάστηκε Τζέικ Ματίεβιτς εις μνήμην ενός μηχανικού της αποστολής που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, αποτέλεσε έκπληξη για τους ειδικούς. Σκουρόχρωμο, με σχήμα πυραμίδας και μέγεθος μπάλας ποδοσφαίρου, όταν συνελέγη από το Curiosity στις 21 Σεπτεμβρίου έμοιαζε να είναι άλλο ένα κομμάτι αρειανού βασάλτη. Τελικά όμως ο Τζέικ αποδείχθηκε ξεχωριστός. «Ταιριάζει πολύ ως προς τη χημική του σύσταση με ένα όχι ιδιαίτερα συνηθισμένο αλλά γνωστό είδος πυριγενούς πετρώματος που βρίσκουμε σε πολλές ηφαιστειογενείς περιοχές της Γης» ανέφερε ο Έντουαρντ Στόλπερ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech), εκ των επιστημονικών υπευθύνων της αποστολής Curiosity. «Ο Τζέικ είναι παράξενο αρειανό πέτρωμα» συμπλήρωσε από την πλευρά του ο Ραλφ Γκέλερτ του Πανεπιστημίου Γκελφ στο Οντάριο του Καναδά, επιστημονικός υπεύθυνος του φασματογράφου APXS που πραγματοποίησε μέρος των αναλύσεων. «Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε στοιχεία που ταιριάζουν με το ορυκτό άστριος και χαμηλή σε μαγνήσιο και σίδηρο». Τα γήινα πετρώματα που έχουν παρόμοια χημική σύσταση με αυτή του Τζέικ προέρχονται από τα έγκατα της Γης, και συγκεκριμένα από τον μανδύα, κάτω από τον φλοιό. Έχουν σχηματιστεί από την κρυσταλλοποίηση σχετικά πλούσιου σε νερό μάγματος σε υψηλές πιέσεις. Όπως εξήγησε ο κ. Στόλπερ, δεν είναι πολύ συνηθισμένα σε όλο τον πλανήτη, είναι όμως διαδεδομένα σε ωκεάνια νησιά όπως η Χαβάη, η Αγία Ελένη ή οι Αζόρες καθώς και σε περιοχές τεκτονικών βυθισμάτων όπως ο ποταμός Ρίο Γκράντε. Υποδηλώνει η παρουσία του Τζέικ την παρουσία νερού στο παρελθόν του Άρη καθώς και ότι στο εσωτερικό του συντελούνταν κάποτε διαδικασίες παρόμοιες με αυτές που συντελέστηκαν στη Γη; «Με μόνο μια αρειανή πέτρα αυτού του είδους είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν έχουν συντελεστεί οι ίδιες διαδικασίες. Είναι όμως λογικό να ξεκινήσουμε να εξετάζουμε την προέλευσή του από αυτή τη βάση» απάντησε ο ερευνητής. Στην φωτογραφία οι κόκκινες κουκκίδες δείχνουν τα σημεία όπου στόχευσε το λέιζερ της Κάμερας Χημείας, οι μωβ αντιστοιχούν με τα σημεία «στόχευσης» του φασματογράφου APXS

Το πλήρωμα του ΔΔΣ προχώρησε στην εκφόρτωση του Dragon. Οι αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού- η Αμερικανίδα Σανίτα Γουΐλιαμς και ο Ιάπωνας συνάδελφός της Ακιχίτο Χοσίντε προχώρησαν την Πέμπτη στην εκφόρτωση του ιδιωτικού αμερικανικού διαστημοπλοίου Dragon, το οποίο μία ημέρα πριν συνδέθηκε με τον Σταθμό. Για την εκφόρτωση του Dragon θα απαιτηθούν ακόμα μερικές ημέρες και μετά θα αρχίσει η αντίστροφη διαδικασία. Το Dragon πρόκειται να επιστρέψει στη Γη στα τέλη Οκτωβρίου. Η σημερινή του πτήση είναι η πρώτη εμπορική αποστολή στο πλαίσιο της σύμβασης ανάμεσα στη NASA και την κατασκευάστρια καλιφορνέζικη εταιρεία Space X. Συνολικά προβλέπεται να πραγματοποιηθούν 12 παρόμοιες αποστολές μεταφοράς υλικών στον ΔΔΣ. Το ύψος της τροχιάς του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού θα ανυψωθεί κατά ένα χιλιόμετρο. Το Κέντρο Διεύθυνσης Πτήσεων προγραμματίζει να διορθώσει την τροχιά του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ΔΔΣ) στις 17 Οκτωβρίου, ανακοίνωσαν εκπρόσωποι του Κέντρου. Η εναλλακτική ημερομηνία είναι η 19η Οκτωβρίου. Το ύψος της τροχιάς του ΔΔΣ σχεδιάζεται να ανυψωθεί περίπου κατά ένα χιλιόμετρο. Το μέσο ύψος της τροχιάς του Σταθμού παρ’ όλ’ αυτά θα παραμείνει γύρω στα 415 χιλιόμετρα. Για την επίτευξη της διόρθωσης θα χρησιμοποιηθούν οι κινητήρες του τεχνικού διαμερίσματος «Ζβεζντά», οι οποίοι θα τεθούν σε λειτουργία επί 35 δευτερόλεπτα και θα προσδώσουν επιτάχυνση 0,55 μέτρα το δευτερόλεπτο. Τα πληρώματα εγείρουν σημαίες. Στις 11 Οκτωβρίου στο Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ στο κέντρο δοκιμών και κατάρτισης Gagarin εγινε η τελετή της ανύψωσης της σημαίας των κρατών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα των πληρωμάτων πτήσης 33/34. Αυτή είναι μια παραδοσιακή εκδήλωση που λαμβάνει χώρα μετά την άφιξη του πληρωματος στο Μπαϊκονούρ και σηματοδοτεί την έναρξη του τελικού σταδίου της προετοιμασίας τους για την επανδρωμένη εκτόξευση. Την τελετή παρακολούθησαν τα κύρια και εφεδρικά πληρώματα της επανδρωμένης πτήσης του διαστημόπλοιου"Soyuz TMA-06M», η ομάδα εργασίας , εκπρόσωποι της Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ, και της Δημοκρατίας του Καζακστάν. Μετά τη δημιουργία της επιχειρησιακης ομάδας με τους Oleg Novitsky, Eugene Tarelkin, Kevin Ford, Pavel Vinogradov, ο Αλέξανδρος και ο Christopher Cassidy Misurkin έθεσαν σημαίες της Ρωσίας, των ΗΠΑ και του Καζακστάν. Οι συμμετέχοντες στην τελετή ευχήθηκαν επιτυχία στα πληρώματα. Η Ρωσία και η Ευρώπη θα προετοιμάσουν κοινές αποστολές στη Σελήνη, την Αφροδίτη και τον Δία ΄Ετσι δήλωσε ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Διαστημικής Υπηρεσίας της Ρωσίας κατά τη συνάντησή του με τον γενικό διευθυντή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Προβλέπονται, όπως είπε, πτήσεις προς τον Δία με την προσεδάφιση σε έναν από τους παγωμένους δορυφόρους του, λήψη και μεταφορά στη Γη των δειγμάτων χώματος από την πολική περιοχή της Σελήνης και η εξερεύνηση της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης με την προσεδάφιση σ΄αυτό τον πλανήτη. Η εφαρμογή των σχεδίων προγραμματίστηκε για την περίοδο 2016 -2020. Ρωσία και διαστημικές μεταφορές. Η Ρωσία διατηρεί σταθερά την πρωτοπορία στην αγορά των υπηρεσιών εκτόξευσης διαστημικών συσκευών και τοποθέτησης σε τροχιά: από τις 640 επιτυχείς εκτοξεύσεις των τελευταίων δέκα ετών στο μερίδιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας αντιστοιχούν 255. Τη δεύτερη θέση κατέχουν οι ΗΠΑ με 191 εκτοξεύσεις, ενώ την ηγετική τριάδα συμπληρώνει η Κίνα, η οποία πραγματοποίησε 87 επιτυχείς εκτοξεύσεις στα 10 αυτά χρόνια. Η Ρωσία δοκίμασε για τον εαυτό της το ρόλο του διαστημικού «αγωγιάτη» τη δεκαετία του 1990, όταν ο αριθμός των εκτοξεύσεων για τις δικές της ανάγκες μειώθηκε απότομα και ο διαστημικός κλάδος έπρεπε με κάποιο τρόπο να συντηρηθεί. Η έκρηξη της «εμπορικής» εκμετάλλευσης του Διαστήματος, που άρχισε χάρη στην επιστημονικoτεχνική επανάσταση διευκόλυνε αρκετά την αύξηση του αριθμού των «εμπορικών» εκτοξεύσεων. Τη στιγμή, όμως, που η Ρωσία κατακτούσε τον χώρο των διαστημικών μεταφορών, στον τομέα άρχισαν να εμφανίζονται συστημικές αλλαγές. Η πρώτη τάση ήταν η μεγάλη υπεροχή που πέτυχαν έναντι της Ρωσίας οι βασικοί της ανταγωνιστές, ΗΠΑ και ΕΕ, σε ό,τι αφορά στην πολυπλοκότητα των αποστολών, που πραγματοποιούσαν στο Διάστημα. Τα Χαμπλ, Κάσινι και μια σειρά από σκάφη με προορισμό τον Άρη κλπ, την ώρα που περιοριζόταν ο αριθμός των περίπλοκων ρωσικών σχεδίων. Η δεύτερη τάση ήταν η ανάπτυξη των εθνικών προγραμμάτων με πυραύλους-μεταφορείς από χώρες της δεύτερης διαστημικής «σειράς». Η Κίνα και η Ινδία ήδη είχαν ορισμένες επιτυχίες και το μερίδιο των διαστημικών συσκευών, που θέτουν αυτές σε τροχιά από μόνες τους, θα αυξηθεί. Μελλοντικά θα είναι σε θέση να εισχωρήσουν και στη διεθνή αγορά εκτοξεύσεων. Εντέλει σημαντικός παράγοντας έγινε το δημιούργημα του Ελόν Μασκ, η εταιρεία SpaceX, η οποία όλο και πιο αποφασιστικά κατακτά θέσεις στην αγορά αυτή με τον πύραυλο Falcon 9 και το διαστημόπλοιο Dragon. Το δικό τους ρόλο έπαιξαν και τα νέα ευρωπαϊκά και ιαπωνικά προγράμματα. Ο συνδυασμός των παραγόντων, που απαριθμήθηκαν ανωτέρω οδήγησε επίσης στο ότι οι θέσεις της Ρωσίας ως πρωτοπόρας στην αγορά των διαστημικών εκτοξεύσεων τίθενται υπό απειλή. Η ανάπτυξη του προγράμματος Falcon 9 και Dragon απειλεί στο ορατό μέλλον να προσφέρει στους παραγγελιοδότες μια εμπορικά πιο συμφέρουσα σύνθετη λύση, από ό,τι τα σκάφη Soyuz και Prοgress. Η μοναδική υπαρκτή διέξοδος για τη Ρωσία σήμερα είναι να προχωρήσει στη σχεδιασμένη ανάπτυξη δικού της διαστημικού προγράμματος χωρίς να αποσπά την προσοχή της στις επιτυχίες στον τομέα των «εμπορικών» εκτοξεύσεων. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά προκλήσεις. Το πρώτο είναι να αυξηθεί η αξιοπιστία στην εκμετάλλευση των ήδη υπαρχόντων συστημάτων, τα οποία προς το παρόν αποτελούν τη βάση του ρωσικού διαστημικού προγράμματος. Το δεύτερο είναι να θέσει σε λειτουργία νέο σύστημα πυραύλου-πλατφόρμας μεταφοράς, που θα είναι σε θέση να αντικαταστήσει τα Progress και Soyuz και να ανταγωνιστεί τα ξένα διαστημόπλοια νέας γενεάς. Και τέλος, να επιστρέψει η Ρωσία ως ανεξάρτητος παίκτης στο πεδίο των περίπλοκων και ακριβών προγραμμάτων εξερεύνησης και κατάκτησης του Διαστήματος. Μάλιστα η Σελήνη και ο Άρης, που είναι σημαντικοί ως στρατηγικοί στόχοι, δεν θα πρέπει να καλύψουν τεράστιο πεδίο δραστηριότητας στον εγγύς της Γης διαστημικό χώρο. Εγγύηση αυτής της ανάπτυξης με τη σειρά της πρέπει να είναι η αλλαγή της στάσης έναντι του Διαστήματος. Οι προοπτικές αυτού του τομέα δεν μπορούν να συνδέονται αποκλειστικά με το εμπορικό κέρδος, διαφορετικά πολύ σύντομα ακόμη και οι υπάρχουσες δυνατότητες να εισπράττεται αυτό το όφελος θα εξαλειφθούν. Το 2012 πέραν των εκτοξεύσεων που προβλέπονται από το πρόγραμμα Morskoi Start και το ρωσο-ευρωπαϊκό σχέδιο Soyuz στο Κουρού, η Ρωσία είναι πρόθυμη να πραγματοποιήσει 36 εκτοξεύσεις πυραύλων-φορέων από τα κοσμοδρόμια Μπαϊκονούρ και Πλεσέτσκ. 31 εκτοξεύσεις θα πραγματοποιηθούν από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονουρ και άλλες πέντε – από το κοσμοδρόμιο Πλεσέτσκ. Το 2011 η Ρωσία κετέρριψε όλα τα ρεκόρ της τελευταίας δεκαετίας και πραγματοποίησε 35 εκτοξεύσεις πυραύλων-φορέων, και 32 από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν από τα κοσμοδρόμια Μπαϊκονούρ, Πλεσέτσκ και βάση εκτοξεύσεων Ντομπαρόβσκι περιοχή Ορενμούργκ). Δύο εκτοξεύσεις πραγματοποιήθηκαν από το κοσμοδρόμιο Κουρού στη Νότια Αμερική και άλλη μία – σύμφωνα με το πρόγραμμα Morskoi Start. Το επιθανάτιο σόου των άστρων λάμπει στις ακτίνες Χ. Ο εκρηκτικός θάνατος των μικρομεσαίων άστρων, από τον οποίο προκύπτουν φαντασμαγορικοί σχηματισμοί σαν αέρινα πέπλα, είναι το αντικείμενο νέου ερευνητικού προγράμματος για το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra της NASΑ, σχεδιασμένο να βλέπει στο φάσμα των ακτίνων Χ. Περίπου 59 «πλανητικά νεφελώματα», όπως ονομάζονται τα κοσμικά απομεινάρια, θα μελετηθούν για πρώτη φορά στο φάσμα των ακτίνων Χ, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν τα βίαια φαινόμενα που συνοδεύουν το θάνατο άστρων σαν τον Ήλιο. Σε γενικές γραμμές, τα άστρα με μάζα πάνω από οκτώ φορές τη μάζα του Ήλιου μετατρέπονται σε υπερκαινοφανείς αστέρες, ή σουπερνόβα όπως έχει επικρατήσει, όταν φτάσουν στο τέλος της ζωής τους. Τα πλανητικά νεφελώματα σχηματίζονται αντίθετα από άστρα μεσαίας και μικρής μάζας, μέχρι 0,8 ηλιακές μάζες. Η ονομασία τους είναι μάλλον ατυχής αφού δεν έχουν καμία σχέση με πλανήτες: βαφτίστηκαν έτσι από τον μεγάλο αστρονόμο Ουίλιαμ Χέρσελ, ο οποίος τα παρατήρησε με το τηλεσκόπιο και, χωρίς να γνωρίζει τη φύση τους, τα παρομοίασε με τους αέριους πλανήτες όπως ο Ουρανός. Στα τελευταία στάδια της ζωής τους, όταν πια αρχίζουν να εξαντλούν το υδρογόνο που τα τροφοδοτούσε για δισεκατομμύρια χρόνια, τα μικρομεσαία άστρα περνούν σε μια νέα, πιο βίαιη φάση θερμοπυρηνικών αντιδράσεων, οπότε διογκώνονται και μετατρέπονται σε «κόκκινους γίγαντες». Σε επόμενο στάδιο, οι κόκκινοι γίγαντες αρχίζουν να εξασθενούν και να καταρρέουν υπό το ίδιο τους το βάρος. Ο πυρήνας τους συμπιέζεται και φτάνει σε ακραίες θερμοκρασίες, γύρω στα 100 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, ενώ τα εξωτερικά στρώματα διογκώνονται και τελικά εκτινάσσονται απότομα στο Διάστημα. Αυτό που απομένει είναι ένα αμυδρό λείψανο που ονομάζεται λευκός νάνος, και ο οποίος περιβάλλεται από συμμετρικά νέφη αερίου, κατάλοιπα της ατμόσφαιρας που εκτινάχθηκε. Από τα περίπου 120 πλανητικά νεφελώματα που έχουν εντοπιστεί σε απόσταση μέχρι 5.000 έτη φωτός από τον Ήλιο, πολλά έχουν μελετηθεί στο ορατό και το υπέρυθρο μέρος του φάσματος. Σε αυτά τα μήκη κύματος, όμως, τα νέφη αερίου είναι σχεδόν αδιαφανή και ο αστρικός πυρήνας που βρίσκεται στο κέντρο του νεφελώματος παραμένει αόρατος. Το νέο ερευνητικό πρόγραμμα του Chandra είναι το πρώτο που εξετάζει μαζικά τα πλανητικά νεφελώματα καταγράφοντας τις εκπομπές ακτίνων Χ, οι οποίες διαπερνούν τα αέρινα πέπλα και αποκαλύπτουν την πραγματική εσωτερική δομή. «Με την εξαιρετική όραση ακτίνων-Χ του τηλεσκοπίου Chandra, μπορούμε να ανιχνεύσουμε το πλάσμα [ιονισμένο αέριο] του ενός εκατομμυρίου βαθμών Κελσίου, το οποίο βρίσκεται μέσα στο κέλυφος του άστρου, αλλά και να μετρήσουμε την ενέργεια του αστρικού ανέμου που τα σχηματίζει» αναφέρει ο Τζόελ Κάστνερ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Rochester, ο οποίος ανέλαβε την πρώτη φάση του προγράμματος. Μεταξύ άλλων, το Chandra θα μπορούσε να προσφέρει μια εξήγηση για τα νεφελώματα με ασύμμετρο, αντί σφαιρικό σχήμα. Η γεωμετρία των νεφελωμάτων παραμένει σε πολλές περιπτώσεις δυσεξήγητη, και το τηλεσκόπιο θα μπορούσε να διακρίνει αν δίπλα στο νεκρό άστρο υπάρχουν άλλα σώματα που επηρεάζουν το σχήμα του νεφελώματος. H θάλασσα και το διάστημα συναντώνται σε Ελλάδα και Ιρλανδία. http://www.esa.int/esaCP/SEMFZ23S18H_Greece_0.html

Δείγματα από την επιφάνεια του Άρη θα ήθελε να φέρει στη Γη η Κίνα. Κινεζική αποστολή θα μπορούσε να συλλέξει δείγματα από την επιφάνεια του Άρη και να τα φέρει πίσω στη Γη γύρω στο 2030, δήλωσε αξιωματούχος του φιλόδοξου διαστημικού προγράμματος της Κίνας. Ο Οουγιάνγκ Τσιουγουάν, επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής Chang'e--3, η οποία προγραμματίζεται να προσσεληνωθεί το 2013, μίλησε για την αποστολή στον Άρη στη διάρκεια συνάντησης της Κινεζικής Εταιρείας Αστροναυτικής. Όπως αναφέρει το πρακτορείο Xinhua και αναμεταδίδει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Οουγιάνγκ ανέφερε ότι η αποστολή στον Άρη θα αποτελείται από δύο σκέλη: ένα σκάφος που θα παραμείνει σε τροχιά και ένα δεύτερο σκάφος που θα προσεδαφιστεί, θα συλλέξει δείγματα και θα αναχωρήσει στη συνέχεια για τη Γη. Καμία χώρα δεν έχει επιχειρήσει ως σήμερα να φέρει δείγματα από τον γειτονικό πλανήτη. Η ρωσική αποστολή Fobos-Grunt, η οποία θα έφερνε δείγματα από τον Φόβο, ένα από τα δύο μικρά φεγγάρια του Άρη, απέτυχε παταγωδώς κατά την εκτόξευσή της στα τέλη του 2011. Η Κίνα, όμως, όπου οι διαστημικές αποστολές θεωρούνται σύμβολο της αυξανόμενος ισχύος της χώρας, έχει αποφασίσει να βάλει τον πήχυ ψηλά. Μεταξύ άλλων σχεδιάζει την κατασκευή κινεζικού διαστημικού σταθμού και πιθανώς μιας κινεζικής βάσης στη Σελήνη. Η αποστολή Chang'e--3, είπε ο Κινέζος αξιωματούχος, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια αποστολή στον Άρη εγκαθιστώντας στη Σελήνη έναν αναμεταδότη για την επικοινωνία με τον κόκκινο πλανήτη. Για τη δεκαετία του 2030 προγραμματίζουν και οι ΗΠΑ την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη. Σαφές χρονοδιάγραμμα, πάντως, δεν έχει τεθεί.

Ένας διαμαντένιος πλανήτης. Ο βραχώδης πλανήτης «55 Κάνκρι-ε (55 Cancri e)» http://physicsgg.wordpress.com/2012/05/09/to-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%B9%CE%BF-spitzer-%CE%B2%CE%BB%CE%AD%CF%80%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%86%CF%89/ περιφέρεται γύρω από ένα άστρο – ήλιο, το 55 Cancri, -που απέχει 40 έτη φωτός και βρίσκεται στον αστερισμό του Καρκίνου. Κινείται τόσο γρήγορα που ένα έτος εκεί διαρκεί μόνο 18 ώρες. Ο πλανήτης ανακαλύφθηκε από μια ομάδα Γάλλων και Αμερικανών αστρονόμων. Η ακτίνα του είναι διπλάσια από εκείνη της Γης και η μάζα του οκτώ φορές μεγαλύτερη. Είναι επίσης ένας «καυτός» πλανήτης αφού η θερμοκρασία στην επιφάνειά του αγγίζει τους 1.648 βαθμούς Κελσίου. «Η επιφάνεια του πλανήτη αυτού πιθανότατα καλύπτεται από γραφίτη και διαμάντια αντί για νερό και γρανίτη», δήλωσε ο Νίκου Μαντουσουντάν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Γέιλ οι μελέτες του οποίου θα δημοσιευτούν στην επιστημονική επιθεώρηση Astrophysical Journal Letters. Η μελέτη, σε συνεργασία με τον Ολιβιέ Μουσί του Ερευνητικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής και Πλανητολογίας της Τουλούζης της Γαλλίας, υπολογίζει ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο της μάζας του πλανήτη –δηλαδή τρεις φορές η Γη– μπορεί να αποτελείται από διαμάντια. Πλανήτες από διαμάντια έχουν εντοπιστεί και στο παρελθόν, όμως αυτή είναι η πρώτη φορά που ένας τους έχει μελετηθεί με τόσες λεπτομέρειες. Η μοναδικότητά του επίσης έγκειται στο γεγονός ότι περιφέρεται γύρω από έναν ήλιο. «Αυτή είναι η πρώτη ματιά που ρίχνουμε σε ένα βραχώδη κόσμο με θεμελιωδώς διαφορετική χημεία από αυτήν της Γης», εξήγησε ο Μαντουσουντάν, προσθέτοντας ότι η ανακάλυψη σημαίνει ότι δεν θα πρέπει πλέον να υποθέτουμε ότι οι μακρινοί, βραχώδεις πλανήτες έχουν χημική σύσταση, ατμόσφαιρα ή βιολογία παρόμοια με της Γης. Ο Ντέιβιντ Σπέργκελ, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, δήλωσε ότι είναι σχετικά εύκολο να διαπιστωθεί η βασική δομή και η ιστορία ενός αστεριού εφόσον γίνουν γνωστά η μάζα και η ηλικία του. «Οι πλανήτες είναι πιο σύνθετοι. Αυτή η «διαμαντένια σούπερ-Γη» είναι απλώς ένα παράδειγμα από τις σημαντικές ανακαλύψεις που μας περιμένουν καθώς θα αρχίσουμε να εξερευνούμε τους πλανήτες γύρω από τα κοντινά μας άστρα», τόνισε.

Ορυκτό που φέρει ομοιότητες με βράχους της Γης ανακάλυψε το Curiosity στον Άρη. Όταν οι επιστήμονες επέλεξαν ένα βράχο στον πλανήτη Άρη, προκειμένου να δοκιμάσουν το λέιζερ του ρομποτικού οχήματος Curiosity, δεν περίμεναν ότι τα ορυκτά στοιχεία που περιείχε θα είχαν πολλές ομοιότητες με τους βράχους που υπάρχουν στη Γη. Ο βράχος μοιάζει χημικά πολύ με ένα ασυνήθιστο είδος ορυκτού που μπορεί να βρεθεί στα ωκεάνια νησιά, όπως είναι η Χαβάη, καθώς και σε άλλες περιοχές που εκτείνονται από το Κολοράντο έως και το Μεξικό. "Ήταν αρκετά μεγάλη έκπληξη για εμάς τα ευρήματα ανακαλύψαμε σε αυτό τον βράχο» δήλωσε σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου ο επιστήμονας ειδικός στο Curiosity, Ραλφ Γκέλερτ. «Είναι πυριγενής, αλλά από ότι φαίνεται είναι ένα νέο είδος βράχου που ανακαλύψαμε στον κόκκινο πλανήτη», πρόσθεσε. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ο βράχος δεν εμπεριέχει μαγνήσιο και σίδηρο -στοιχεία που υπάρχουν σε πυριγενή πετρώματα που είχαν εξεταστεί παλαιότερα από τα προηγούμενα ρομποτικά οχήματα, Spirit και Opportunity.

Ο αριθμός των χρηστών του Διαδικτύου έφθασε τα 2,3 δισ. ανθρώπους στον κόσμο. Ο αριθμός των χρηστών του Διαδικτύου στον κόσμο αυξήθηκε στο τέλος της περασμένης χρονιάς κατά 11 %, φθάνοντας τα 2,3 δισ. ανθρώπους. Αυτό αναφέρεται στην έκθεση «Μέτρηση της κοινωνίας των πληροφοριών, 2012» της Διεθνούς Ένωσης Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών (ΔΕΗΕ). Παρ’ όλ’ αυτά σχεδόν το ένα τέταρτο όλων των χρηστών του Παγκόσμιου Ιστού διαμένουν στην Κίνα. Ταυτοχρόνως αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων, που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο από το σπίτι τους. Ως άλλη μια σημαντική πλευρά οι ειδικοί της ΔΕΗΕ κατονομάζουν το γεγονός ότι η αύξηση του αριθμού των συνδρομητών της κινητής ευρυζωνικής επικοινωνίας αυξήθηκε κατά 40 %, ξεπερνώντας το ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους.

Πτήση με σκοπό τη λήψη σεληνιακού εδάφους. Η Ροσκόσμος (Roskosmos) και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) σχεδιάζουν να στείλουν κοινή αυτόματη αποστολή για τη μεταφορά δειγμάτων του εδάφους από έναν πόλο της Σελήνης στη Γη – την «Lunar Polar Sample Return» (LPSR). «Η αποστολή αυτή προβλέπεται να πραγματοποιηθεί περίπου στα χρόνια 2020-2022,- είπε ο εκπρόσωπος της ESA Μπρούνο Γκαρντίνι (Bruno Gardini). Εν τω μεταξύ, προς το παρόν δεν είναι σαφές τι είδους σκάφος θα είναι και από πόσα τμήματα θα αποτελείται. Υπάρχει μόνο γενική αντίληψη. Κατά την κατασκευή του σκάφους θα χρησιμοποιηθεί, προφανώς η πείρα των άλλων προγραμματισμένων για συντομότερο χρόνο αποστολών στη Σελήνη και τον Άρη, - σημείωσε ο Αλεξάντρ Ζελεζνιακόφ, ακαδημαϊκός της Ρωσικής Ακαδημίας Κοσμοναυτικής. - Όλα τα προβλήματα σχετικά με τη χρήση της τεχνολογικής πείρας των σχεδίων ExoMars και Luna-Resource θα συζητηθούν στις συνομιλίες των Ρώσων και των Ευρωπαίων εταίρων. Είναι πρόωρα ακόμα να μιλάμε για την μορφή εκτέλέσης αυτής της αποστολής και για το πρόγραμμά της. Είναι αναγκαίο να ληφθεί πρώτ’ απ’ όλα οριστική απόφαση για την αποστολή αυτήν και μόνο μετά μπορούν να διευκρινίζονται οι καθαρά τεχνολογικές λεπτομέρειες. Το ExoMars είναι ρωσο-ευρωπαϊκό σχέδιο μελέτης του Κόκκινου Πλανήτη. Προβλέπει την εκτόξευση διαστημοπλοίου και οχήματος παντώς εδάφους το 2016 και το 2018. Περίπου την ίδια περίοδο, θα πρέπει να αρχίσουν και οι ρωσικές σεληνιακές αποστολές: το 2016 – η εκτόξευση του διαστημοπλοίου Luna-Glob, και ύστερα από ένα χρόνο – του σκάφους Luna-Resource με το ινδικό ρόβερ Lunokhod. Η μελλοντική αποστολή LPSR, μάλλον θα κληρονομήσει απ’ αυτά τα διαστημόπλοια τις υπερσύγχρονες τεχνολογίες γεώτρησης του εδάφους, «νοητικού προσανατολισμού στο τοπίο και αποφυγής διαφόρων εμποδίων. Όσον αφορά το σεληνιακό έδαφος, βρέθηκε στα χέρια των επιστημόνων ακόμα μερικές δεκαετίες πριν. Τα πληρώματα των διαστημοπλοίων «Απόλλων» κατά τη διάρκεια των πτήσεών τους στη Σελήνη είχαν συγκεντρώσει και μεταφέρει στη Γη υλικά ολικού βάρους 382 κιλών. Με την μεταφορά δειγμάτων του εδάφους ασχολούνταν και τα αντίστοιχα σοβιετικά διαστημόπλοια,- υπενθύμισε ο Αλεξάντρ Ζαχάροφ, επιστημονικός γραμματέας του Ινστιτούτου Διαστημικών Ερευνών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. - Τα σκάφη Luna-16, Luna-20 και Luna-24 τη δεκαετία του ’70 του περασμένου αιώνα ασχολούνταν με την εκπλήρωση παρόμοιων καθηκόντων. Προσεληνώνονταν, έπαιρναν δείγματα του σεληνιακού εδάφους, πετούσαν πίσω και προσεδαφίζονταν στη Γη. Με τη διαφορά ότι εκείνα τα ρόβερ έπαιρναν δείγματα από τις περιοχές του ισημερινού της Σελήνης, ενώ σήμερα γίνεται λόγος για την δειγματοληψία στις πολικές περιοχές, όπου μπορεί, προφανώς, να υπάρχει νερό. Προβλέπεται να παρθεί δείγμα του εδάφους από τον σκοτεινό πολικό κρατήρα, όπου η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 150 βαθμούς υπό το μηδέν. Οι επιστήμονες θέλουν να το κρατήσουν στην ίδια θερμοκρασία κατά τη διάρκεια όλης της πτήσης, και μετά την προσεδάφιση του διαστημοπλοίου. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ακριβώς από τους πόλους της Σελήνης θα αρχίσει η αξιοποίησή και ο αποικισμός της. ΄Ετσι λοιπόν, το δείγμα εδάφους που θα μεταφέρει το ρωσο-ευρωπαϊκό διαστημόπλοιο, θα βοηθήσει τους ειδικούς να καταλάβουν πιο ρεαλιστικά τις συνθήκες ύπαρξης της πολικής Σελήνης, καθώς επίσης και σε ποια είδη ορυκτών και σε πόσο νερό μπορούν να υπολογίζουν οι μελλοντικοί άποικοι του Κόκκινου Πλανήτη.

Άγνωστος αστεροειδής θα κάνει ένα... πέρασμα απόψε. Ένας άγνωστος έως σήμερα αστεροειδής, που έχει μέγεθος όσο μια μικρή πολυκατοικία, θα περάσει απόψε το βράδυ σχεδόν ξυστά από τον πλανήτη μας, σε απόσταση μόλις 95.000 χιλιομέτρων, περίπου το ένα τέταρτο της απόστασης Γης-Σελήνης. Η NASA διαβεβαίωσε ότι δε συντρέχει κάποιος κίνδυνος πρόσκρουσης με τον πλανήτη μας. Ο διαστημικός βράχος με την ονομασία «2012 TC4», ο οποίος έχει μήκος περίπου 17 μέτρων, ανακαλύφθηκε στις 4 Οκτωβρίου και από εκείνη την ημέρα οι επιστήμονες της NASA παρακολουθούν συνεχώς την πορεία του. Πρόκειται για τον δεύτερο αστεροειδή αυτή την εβδομάδα, που θα περάσει ανάμεσα στη Γη και τη Σελήνη, σύμφωνα με το Space.com. Την περασμένη Κυριακή, στις 7 Οκτωβρίου, ένας ακόμη μεγαλύτερος αστεροειδής, ο «2012 TV» μήκους 32 μέτρων, πέρασε σε απόσταση 255.000 χιλιομέτρων, δηλαδή περίπου 0,7 φορές η απόσταση Γης - Σελήνης (το φεγγάρι απέχει κατά μέσο όρο 383.000 χλμ.). Δύο αστρονομικές ομάδες, το ιταλικό Virtual Telescope Project και η Slooh Space Camera, θα προσφέρουν ζωντανή διαδικτυακή αναμετάδοση του ταξιδιού του αστεροειδούς από τη γειτονιά της Γης. Στην πρώτη περίπτωση μετά τις 20:30 ώρα Ελλάδος στη διεύθυνση www.astrowebtv.org και στη δεύτερη μετά τα μεσάνυχτα στη διεύθυνση www.slooh.com. Οι έμπειροι ερασιτέχνες αστρονόμοι επίσης θα μπορούν να δουν τον αστεροειδή και με ένα σχετικά μικρό τηλεσκόπιο.

Έφτασε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό η πρώτη εμπορική αποστολή ανεφοδιασμού. Σχεδόν τρεις μέρες μετά την εκτόξευσή της από τη Φλόριντα, η μη επανδρωμένη κάψουλα Dragon της εταιρείας SpaceX έφτασε την Τετάρτη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για την παράδοση μισού τόνου προμηθειών. Είναι το πρώτο σκάφος ιδιωτικής εταιρείας που φτάνει στο πολυεθνικό τροχιακό συγκρότημα. Η SpaceX έχει αναλάβει να πραγματοποιήσει ακόμα 11 αποστολές, στο πλαίσιο συμβολαίου 1,6 δισεκατομμυρίων με τη ΝASA. «Φαίνεται ότι δαμάσαμε τον Δράκο» είπε η Αμερικανίδα Σουνίτα Ουίλιαμς, κυβερνήτης του ISS, όταν ο ρομποτικός βραχίονας του σταθμού συνέλαβε την κάψουλα και την έφερε κοντά στη θυρίδα πρόσδεσης. Η διαδικασία, την οποία επιβλέπει το Κέντρο Ελέγχου της NASA στο Χιούστον, καθώς και το κέντρο ελέγχου της SpaceX στην Καλιφόρνια, επρόκειτο να ολοκληρωθεί λίγες ώρες αργότερα. Το τριμελές πλήρωμα του σταθμού θα πρέπει στη συνέχεια να ξεφορτώσει τα 453 κιλά τροφίμων, αναλώσιμων και εξοπλισμού από το Dragon. Δύο εβδομάδες αργότερα, το Dragon θα πέσει με αλεξίπτωτο στον Ειρηνικό γεμάτο πειραματικό εξοπλισμό για ανάλυση. Η SpaceX μπορεί να πανηγυρίζει για την επιτυχή άφιξη στον ISS, ωστόσο η εκτόξευση της περασμένης Κυριακής δεν προχώρησε χωρίς προβλήματα. Ο πύραυλος Falcon 9 της εταιρείας, ο οποίος μετέφερε το Dragon σε τροχιά, μετέφερε και έναν μικρό δορυφόρο τηλεπικοινωνιών ως δευτερεύον φορτίο. Ένας από τους προωστήρες του Falcon 9 έσβησε πρόωρα και ο δορυφόρος τέθηκε τελικά σε λανθασμένη τροχιά. Η SpaceX, με έδρα το Χόθορν της Καλιφόρνια, είναι μία από τις δύο εταιρείες που έχουν εξασφαλίσει συμβόλαια με τη NASA για την αναπλήρωση των διαστημικών λεωφορείων της, τα οποία παροπλίστηκαν πέρυσι. Η δεύτερη εταιρεία είναι η Orbital Sciences Corp., με έδρα τη Βιρτζίνια, η οποία θα λάβει συνολικά 1,9 δισ. δολάρια για οκτώ αποστολές ανεφοδιασμού στον ISS. Η SpaceX αναπτύσσει τώρα μια νέα έκδοση της κάψουλας Dragon για επανδρωμένες αποστολές. Ακόμα τρεις αμερικανικές εταιρείες αναπτύσσουν τέτοια σκάφη για τα πληρώματα του ISS. Μέχρι τότε, οι μεταφορές πληρωμάτων από και προς το τροχιακό συγκρότημα έχουν ανατεθεί αποκλειστικά στα ρωσικά Soyuz. Κόκκινος γίγαντας σε πρωτοφανή λεπτομέρεια. Το άστρο Ρ του αστερισμού του Γλύπτη όπως δεν το έχετε ξαναδεί ποτέ όχι μόνο εσείς αλλά και οι αστροφυσικοί αποκάλυψε μια ομάδα αστρονόμων χρησιμοποιώντας το ολοκαίνουργιο «σούπερ» τηλεσκόπιο ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής. Οι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας για τα μέχρι τώρα δεδομένα εικόνες αποκαλύπτουν για πρώτη φορά λεπτομέρειες που ανατρέπουν ορισμένες θεωρίες για την εξέλιξη των άστρων. Το Ρ του Γλύπτη (R Sculptoris, στο κέντρο της εικόνας) είναι ένας γερασμένος κόκκινος γίγαντας ο οποίος εκτοξεύει σκόνη και αέρια κάθε 10.000 με 50.000 χρόνια σχηματίζοντας γύρω του ένα σφαιρικό κέλυφος – κάτι το οποίο είναι γνωστό και έχει παρατηρηθεί όχι μόνο σε αυτό αλλά και σε άλλα άστρα του είδους. Για πρώτη φορά όμως οι ειδικοί βλέπουν χάρη στο τηλεσκόπιο ALMA ένα τέτοιο κέλυφος με τόση λεπτομέρεια και παρατηρούν ότι, τουλάχιστον στην περίπτωση του συγκεκριμένου άστρου, αντί να είναι αραιό και άτακτο, έχει μια ξεκάθαρη σπειροειδή δομή. Συνδυάζοντας τα δεδομένα με μοντέλα ο Ματίας Μέρκερ του Πανεπιστημίου της Βόννης και οι συνεργάτες του υπολόγισαν ότι ο θερμικός παλμός (η εκτόξευση υλικών, δηλαδή) που παρήγαγε το κέλυφος του Ρ του Γλύπτη σημειώθηκε πριν από περίπου 1.800 χρόνια και διήρκεσε περίπου 200 χρόνια. Υπολόγισαν επίσης την ταχύτητα και την έκταση της απώλειας μάζας κατά τη διάρκεια του θερμικού παλμού διαπιστώνοντας ότι η μάζα που διοχετεύεται στο διαστρικό μέσο όσο εξελίσσεται το φαινόμενο και αμέσως μετά το τέλος του είναι περίπου τρεις φορές περισσότερη από ό,τι πίστευαν οι αστροφυσικοί. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature» http://www.nature.com/nature/journal/v490/n7419/full/nature11511.html συμπεραίνει επίσης ότι το Ρ του Γλύπτη αποτελεί μέρος ενός δυαδικού συστήματος: το θεαματικό «σπιράλ» έχει σμιλευτεί από ένα δεύτερο σώμα-συνοδό που βρίσκεται σε τροχιά γύρω του και το οποίο ως τώρα δεν έχει συλλάβει κανένα όργανο παρατήρησης. Το τηλεσκόπιο ALMA του Νότιου Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου (Southern European Observatory – ESO) είναι το πιο ισχυρό στο είδος του στον κόσμο. Ακόμη δεν έχει τεθεί πλήρως σε λειτουργία, καθώς εξακολουθεί να βρίσκεται υπό κατασκευή (όταν έγινε η μελέτη είχαν εγκατασταθεί μόνο οι μισές κεραίες του). Η εκπληκτική αυτή εικόνα του Ρ του Γλύπτη είναι, όπως όλα δείχνουν, μια πρόγευση άλλων, ακόμη πιο εντυπωσιακών, που θα ακολουθήσουν.

Ανακαλύφθηκαν τεράστιες ποσότητες νερού σε αστρικό νέφος σκόνης και αερίων. Το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χέρσελ» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) ανακάλυψε σε ένα διαστρικό νέφος σκόνης και αερίων τεράστιες ποσότητες υδρατμών, ικανές να γεμίσουν με νερό πάνω από 2.000 φορές όλους τους ωκεανούς της Γης. Το νέφος, γνωστό ως «Λιντς 1544», βρίσκεται στον αστερισμό του Ταύρου και ετοιμάζεται να καταρρεύσει από την ίδια τη βαρύτητά του, ώστε να σχηματίσει ένα νέο άστρο σαν τον Ήλιο μας. Τα άστρα δημιουργούνται από τέτοια ψυχρά, σκοτεινά και πυκνά νέφη (που συνιστούν τους λεγόμενους προ-αστρικούς πυρήνες) και τα οποία περιέχουν όλα τα αναγκαία συστατικά για το σχηματισμό ενός ηλιακού συστήματος όπως το δικό μας. Νερό -που είναι ζωτικό για την εμφάνιση ζωής- έχει προηγουμένως ανιχνευθεί ξανά εκτός του ηλιακού μας συστήματος με την μορφή πάγου πάνω σε κόκκους σκόνης, καθώς και σε πρωτο-πλανητικούς δίσκους. Οι νέες παρατηρήσεις του «Χέρσελ» όμως συνιστούν την πρώτη ανίχνευση υδρατμών σε ένα μοριακό νέφος λίγο πριν τον σχηματισμό κάποιου άστρου. Οι άφθονοι υδρατμοί στο εν λόγω νέφος απελευθερώνονται από τους παγωμένους κόκκους σκόνης, καθώς οι υψηλής ενέργειας κοσμικές ακτίνες διαπερνούν το νέφος. Η σχετική επιστημονική μελέτη, με επικεφαλής την Πάολα Καζέλι του βρετανικού πανεπιστημίου του Λιντς, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αστροφυσικής «Astrophysical Journal Letters». «Πριν τις νέες παρατηρήσεις μας, πιστεύαμε ότι όλο το νερό ήταν παγωμένο πάνω στους κόκκους σκόνης, επειδή ήταν πολύ κρύο για να βρίσκεται σε αέρια κατάσταση κι έτσι δεν μπορούσαμε να το μετρήσουμε. Όμως, τώρα πια θα πρέπει να αναθεωρήσουμε την κατανόησή μας για τις χημικές διαδικασίες και ειδικότερα για τη σημασία των κοσμικών ακτίνων στη δημιουργία υδρατμών», όπως είπε η Καζέλι. Οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι τα μόρια των υδρατμών κινούνται προς την καρδιά του νέφους, όπου πιθανότατα θα δημιουργηθεί ένα νέο άστρο, κάτι που δείχνει πως η βαρυτική κατάρρευση του νέφους έχει μόλις αρχίσει. Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις κάποιου άστρου μέσα στο σκοτεινό νέφος, αλλά θεωρείται ζήτημα χρόνου να δημιουργηθεί. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχει αρκετή ποσότητα ύλης στο νέφος για να δημιουργηθεί ένα άστρο τόσο μεγάλο όσο ο Ήλιος μας, αλλά και ένα πλανητικό σύστημα γύρω του, παρόμοιο με το δικό μας. Ένα μέρος των υδρατμών θα κατευθυνθούν προς το υπό δημιουργία άστρο, όμως η υπόλοιπη ποσότητα νερού θα ενσωματωθεί στον δημιουργούμενο δίσκο ύλης γύρω από το άστρο, από όπου θα προκύψουν κάποια στιγμή οι πλανήτες, οι οποίοι συνεπώς θα διαθέτουν και αποθέματα νερού. Παράξενες "αλήθειες" για το Διάστημα. Ο Κρόνος θα επέπλεε αν τον τοποθετούσαμε μέσα σε νερό. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, η πυκνότητα του πλανήτη Κρόνου είναι τόσο μικρή που αν τον βάζαμε σε ένα τεράστιο ποτήρι με νερό, αυτός δεν θα βυθιζόταν. Η πυκνότητα του Κρόνου είναι περίπου 0,687g/cm3 ενώ του νερού 0,998g/cm3. Παρόλ' αυτά θα χρειαζόμασταν ένα πραγματικά τεράστιο ποτήρι με νερό για να κάνουμε και το πείραμα! Κινούμαστε συνεχώς στο διάστημα με ταχύτητα 530 km το δευτερόλεπτο. Ο γαλαξίας, Milky Way, στον οποίο ανήκει το ηλιακό μας σύστημα κάνει "σπίν", στρέφεται δηλαδή γύρω από τον εαυτό του, με ταχύτητα 225 km/s. Επιπλέον ο γαλαξίας κινείται μέσα στο σύμπαν με ταχύτητα 305 km/s (κάποιοι επιστήμονες δεν θεωρούν αυτόν τον υπολογισμό ακριβή). Οπότε, με τα παραπάνω δεδομένα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε λεπτό που περνάει βρισκόμαστε περίπου 19.000 χιλιόμετρα μακριά από εκεί που ήμασταν στο διάστημα! Το φεγγάρι απομακρύνεται σιγά-σιγά από την Γη. Επιστήμονες έχουν αποδείξει πώς κάθε χρόνο η Σελήνη απομακρύνεται από την Γή κατά 3,8 εκατοστά του μέτρου. Αυτό συμβαίνει λόγω του φαινομένου της παλίρροιας. Σαν αποτέλεσμα αυτής της απομάκρυνσης η γή περιστρέφεται όλο και πιο αργά, σε ρυθμό πάντως που δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός από μας καθώς η διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας (περιστροφή του πλανήτη γύρω από τον εαυτό του) μειώνεται κατά 0,002 δευτερόλεπτα κάθε αιώνα που περνάει. Το φως που φτάνει στη Γη από τον Ήλιο είναι 30.000 ετών. Παρόλο που ξέρουμε ότι οι ακτίνες φωτός κάνουν περίπου 8 λεπτά για να φτάσουν στην Γή από την επιφάνεια του 'Ηλιου, η ενέργεια που παράγεται στον πυρήνα του χρειάζεται 30.000 χρόνια για να φτάσει στην επιφάνεια του, περνώντας από όλα τα πυκνά στρώματα σωματιδίων από τα οποία αποτελείται το αστέρι. Σε περίπτωση που δύο μέταλλα έρθουν σε επαφή στο διάστημα, κολλάνε για πάντα! Απίστευτο... και όμως αληθινό. Άν δύο κομμάτια μετάλλου που δεν έχουν επίστρωση άλλου υλικού(π.χ. πλαστικό) όταν έρθουν σε επαφή έξω από την Γή κολλάνε για πάντα. Αντίθετα στον πλανήτη μας δεν γίνεται αυτό λόγω της ατμόσφαιρας που δημιουργεί ένα στρώμα οξειδωμένων σωματιδίων ανάμεσα στα δύο μέταλλα και αυτά δεν μπορούν να κολλήσουν μεταξύ τους.

Το αντικείμενο που εντοπίστηκε στον Αρη είναι τεμάχιο του Curiosity. Το εντοπισμένο από το Curiosity λαμπερό αντικείμενο αποδείχτηκε τεμάχιο του ίδιου του ρόβερ. Μετά τον εντοπισμό αυτού του τεμαχίου, στους ειδικούς της NASA εμφανίστηκαν υποψίες ότι δεν είναι αρειανής προέλευσης. αλλά κάποιο τεμάχιο του ρόβερ. Οι εργασίες στο πλαίσιο του προγράμματος εξερεύνησης του Άρη αναβλήθηκαν και αποφασίστηκε να επικεντρωθεί η προσοχή στην επισταμένη μελέτη του εντοπισμένου αντικειμένου. Δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα από ποιο μέρος του Curiosity αποσπάστηκε αυτό το τεμάχιο. Έχει διαπιστωθεί μόνο ότι ειναι τεμάχιο του πλαστικου, πιθανώς μαλακού. Το ρόβερ θα επιστρέψει στην εκπλήρωση του προγράμματός ερευνών του μόνο τότε, όταν οι ειδικοί θα πεισθούν ότι τίποτα δεν απειλεί το Curiosity.

Νομπέλ Φυσικής στις παγίδες κβαντικών σωματιδίων. Το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2012 κέρδισαν σήμερα ο Γάλλος Σερζ Αρός και ο Αμερικανός Ντέιβιντ Ουάινλαντ επειδή βρήκαν τρόπους για να μετρούν κβαντικά σωματίδια χωρίς να τα καταστρέφουν, κάτι που οι ερευνητές θεωρούσαν ως τότε αδύνατο. Η δουλειά τους μπορεί να οδηγήσει στην κατασκευή ενός νέου είδους εξαιρετικά γρήγορου ηλεκτρονικού υπολογιστή βασισμένου στην κβαντική φυσική, σύμφωνα με τη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών που απένειμε το βραβείο, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 8 εκατ. κορωνών (930.000 ευρώ) στους δύο επιστήμονες. "Οι βραβευθέντες άνοιξαν το δρόμο για μια νέα εποχή πειραματισμού με την κβαντική φυσική επιτυγχάνοντας την άμεση παρατήρηση μεμονωμένων κβαντικών σωματιδίων χωρίς να τα καταστρέφουν», αναφέρει η Ακαδημία στη δήλωση που εξέδωσε. "Ίσως ο κβαντικός ηλεκτρονικός υπολογιστής αλλάξει την καθημερινή ζωή μας αυτό τον αιώνα με τον ίδιο ριζικό τρόπο που την άλλαξε ο κλασικός ηλεκτρονικός υπολογιστής τον περασμένο αιώνα», προσθέτει. Οι εφαρμογές των τεχνικών αυτών όπως λέγεται μπορεί να είναι σημαντικές. Η ικανότητα του ανθρώπου να επηρεάζει πλέον σε τέτοιο επίπεδο τόσο μικρά και μεμονωμένα σωματίδια μπορεί να δώσει ακόμη πιο καλούς μετρητές του χρόνου (10.000 πιο ακριβείς από τα σημερινά ατομικά ρολόγια Καισίου) βελτιώνοντας αφάνταστα συσκευές όπως αυτές του GPS αλλά ανοίγοντας πλέον και ένα παράθυρο προς το όνειρο της κατασκευής του λεγόμενου κβαντικού υπολογιστή, που θα κάνει τους σημερινούς να φαίνονται όπως ένα κάρο που το σέρνει το άλογο μπροστά σε έναν πύραυλο έτοιμο να απογειωθεί… Παγίδες για φωτόνια Σε αυτόν λοιπόν τον σχεδόν απαγορευμένο κόσμο κατάφεραν να εισχωρήσουν από διαφορετικές πόρτες και με διαφορετικά εργαλεία αλλά με την ίδια περίπου δεξιοτεχνία και εφευρετικότητα οι δυο βραβευμένοι σήμερα Φυσικοί. Διότι ακούγεται απλό να κρατάς ανέπαφο ένα φωτόνιο, παγιδευμένο ανάμεσα σε δυο καθρέφτες για λίγο περισσότερο από ένα δέκατο του δευτερολέπτου (χρόνος που θα του αρκούσε να κάνει μια περιστροφή γύρω από τη Γη) αλλά είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα στον κόσμο. Και ακόμη πιο δύσκολο να μπορείς να ξέρεις τι πραγματικά συμβαίνει μέσα σε αυτή την παγίδα όπου το έχεις εγκλωβίσει. Ο Σερζ Αρός και η ομάδα του στο Παρίσι κατάφεραν να κατασκευάσουν τους πιο τέλειους ανακλαστικά καθρέφτες στον κόσμο που τους κρατούν σε μια απόσταση 3 εκατοστών μεταξύ τους, σε θερμοκρασίες πολύ κοντά στο απόλυτο μηδέν (δηλαδή στους -273 βαθμούς Κελσίου). Στη συνέχεια μπορούν να στέλνουν κάποιους τεχνητούς σχηματισμούς που ονομάζονται Άτομα-Rydberg, κάτι σαν πιο ογκώδη τεχνητά άτομα (100 φορές μεγαλύτερα, σε σχήμα… λουκουμά) πολύτιμα εργαλεία της «δουλειάς» μέσα σε αυτή την παγίδα των φωτονίων και να τα περιμένουν στην έξοδο με τους κατάλληλους ανιχνευτές. Χάρη και στο φαινόμενο της σύμπλεξης μπορούν εξετάζοντας την κατάσταση των Ατόμων-Rydberg να αποφαίνονται αν υπήρχαν μέσα στην παγίδα τα τόσο ευαίσθητα από κάθε άποψη φωτόνια, και σε τι κατάσταση βρισκόταν, χωρίς όμως να τους αλλάξουν την κατάσταση. Είναι σαν να μπορούσε να δει κάποιος σε τι κατάσταση, ζωντανή ή όχι βρίσκεται η γάτα του Σρέντιγκερ χωρίς να ανοίξει το ερμητικά κλειστό κουτί ή αλλιώς, όπως είπε κάποιος Σουηδός καθηγητής να φάει το κέικ αλλά και να το έχει ολόκληρο. Τα ιόντα στη… φάκα Στο Μπόλντερ του Κολοράντο ο Ντέιβιντ Γουάινλαντ με την ομάδα του κατάφεραν να στείλουν ιόντα, δηλαδή άτομα που δεν είναι ηλεκτρικά ουδέτερα (αυτό γίνεται αν τους έχουν φύγει κάποια ηλεκτρόνια) μέσα σε μια παγίδα δημιουργημένη από ηλεκτρικά πεδία. Με εξαιρετική μαεστρία στη χρήση των ακτίνων λέιζερ ήταν σε θέση αφού δημιουργούσαν κενό, σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες και στέλνοντας με το λέιζερ τους κατάλληλους παλμούς να καταφέρνουν να… ησυχάζουν το παγιδευμένο στην περίτεχνη φάκα του ιόν, ώστε να μην κάνει πολλές κινήσεις και να έχει έτσι τη χαμηλότερη δυνατή ενέργεια. Όταν έλθει εκεί που το θέλουν, με τον κατάλληλο παλμό μπορούν να το φέρουν σε μια κατάσταση ασυνήθιστη για τον δικό μας κόσμο αλλά πολύ «φυσιο-λογική» για τον μικρόκοσμο: εκεί όπου συνυπάρχουν την ίδια στιγμή δυο διαφορετικές καταστάσεις ενέργειας και να μελετούν τη συμπεριφορά εκεί. Έρβιν Σρέντιγκερ. Τα πειράματα των νικητών του φετινού Νόμπελ θα είχαν αφήσει έκπληκτο τον Αυστριακό φυσικό Έρβιν Σρέντιγκερ, έναν από τους θεμελιωτές της κβαντικής φυσικής τον προηγούμενο αιώνα. «Ποτέ δεν πειραματιζόμαστε με μόνο ένα ηλεκτρόνιο ή άτομο ή μόριο. Ορισμένες φορές υποθέτουμε ότι το κάνουμε σε πειράματα σκέψης, αυτό όμως οδηγεί πάντα σε γελοίες συνέπειες» έγραφε το 1952. Αυτό που προβλημάτιζε τον Σρέντιγκερ ήταν οι σχεδόν παράλογες συνέπειες των εξισώσεών του, οι οποίες έδειχναν ότι ένα σωματίδιο μπορεί να βρίσκεται σε δύο καταστάσεις ταυτόχρονα. Φανταστείτε, είπε, μια γάτα που βρίσκεται απομονωμένη σε ένα κουτί όπου υπάρχει και μια συσκευή απελευθέρωσης ενός δηλητηρίου, η οποία ελέγχεται από ένα κβαντικό σύστημα. Το κβαντικό σύστημα βρίσκεται σε δύο καταστάσεις, και επομένως και η γάτα βρίσκεται σε δύο καταστάσεις: και ζωντανή και νεκρή ταυτόχρονα. Αυτό όμως είναι αδύνατο να παρατηρηθεί, αφού το άνοιγμα του κουτιού θα διατάρασσε την κβαντική υπέρθεση και θα καθιστούσε τη γάτα είτε ζωντανή είτε νεκρή. Ο ίδιος ο Σρέντιγκερ ζήτησε αργότερα συγγνώμη για τη σύγχυση που προκάλεσε στη φυσική, τελικά όμως οι Αρός και Ουάινλαντ έδειξαν ότι τέτοιες καταστάσεις υπέρθεσης υπάρχουν και μπορούν να δημιουργηθούν στο εργαστήριο, με φωτόνια ή άτομα που βρίσκονται ταυτόχρονα σε δύο καταστάσεις. Και, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ο παραλογισμός του Σρέντιγκερ μπορεί να έχει πρακτικές εφαρμογές, μεταξύ άλλων στους κβαντικούς υπολογιστές. Οι σημερινοί υπολογιστές αποθηκεύουν την πληροφορία σε bit, τα οποία βρίσκονται είτε στην κατάσταση «0» είτε στην κατάσταση «1». Στους κβαντικούς υπολογιστές όμως, κάθε bit μπορεί να βρίσκεται σε δύο καταστάσεις ταυτόχρονα, επιτρέποντας παράλληλους υπολογισμούς με αστρονομική ταχύτητα. Ο Σερζ Αρός (Serge Haroche) γεννήθηκε το 1944 στην Καζαμπλάνκα και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του το 1971 στο Πανεπιστήμιο «Πιέρ και Μαρί Κιουρί» του Παρισιού. Είναι σήμερα καθηγητής στο Collège de France και την Ecole Normale Supérieure στο Παρίσι. Ο Σερζ Αρός δήλωσε σήμερα ότι «δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει» ότι τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής και είπε πως χρειάσθηκε να καθίσει όταν δέχθηκε στη Γαλλία το τηλεφώνημα από τη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας. Μετά την επικοινωνία του με την Επιτροπή Νόμπελ, ο 68χρονος φυσικός αφηγήθηκε: «Ήμουν στο δρόμο, περνούσα δίπλα από ένα παγκάκι, και μπόρεσα να καθίσω αμέσως». Είχε δει στο κινητό του τον τηλεφωνικό κωδικό της Σουηδίας και είχε μαντέψει πως θα κέρδιζε το βραβείο. Μετά το τηλεφώνημα της Ακαδημίας, ειδοποίησε την οικογένειά του και τους στενότερους συνεργάτες του, «χωρίς τους οποίους δεν θα είχα μπορέσει να κερδίσω το βραβείο». «Πρώτα τηλεφώνησα στα παιδιά μου και μετά στους στενότερους συνεργάτες μου. Ο ένας έδινε μια διάλεξη. Του έστειλα γραπτό μήνυμα». "Είμαι πολύ έκπληκτος», δήλωσε μιλώντας λίγο αργότερα στο τηλέφωνο με το σουηδικό ραδιόφωνο. "Σκέφτεσαι πάντα ότι μπορεί να συμβεί», πρόσθεσε, «όμως οι πιθανότητες είναι πολύ μικρές». Ο Σερζ Αρός είπε ότι θα πάει το απόγευμα στο εργαστήριό του και πως λογαριάζει να γιορτάσει το βραβείο του «με σαμπάνια». Ο Ντέιβιντ Ουάινλαντ (David J. Wineland) γεννήθηκε το 1944 στο Μιλγουόκι και έγινε διδάκτορας του Χάρβαρντ το 1970. Εργάζεται σήμερα στο αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Μέτρων και Τεχνολογίας και το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπούλντερ.

Νέες ενδείξεις ότι το Voyager 1 έχει βγει από το ηλιακό σύστημα. Στα μέσα του περασμένου Ιουνίου οι ειδικοί είχαν υπολογίσει ότι το Voyager 1, το διαστημόπλοιο της NASA που ταξιδεύει στο Διάστημα εδώ και 35 χρόνια, βγήκε από το ηλιακό μας σύστημα περνώντας στον διαστρικό χώρο – δηλαδή σε «νερά» εντελώς άγνωστα για τους γήινους εξερευνητές. Το γεγονός, το οποίο θα αποτελέσει ένα ακόμη ορόσημο στη διαστημική εξερεύνηση, δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί επίσημα από τη NASA. Τώρα, μελετώντας νεότερα δεδομένα, ορισμένοι αστροφυσικοί εκφράζουν την άποψη ότι το σκάφος έχει όντως εγκαταλείψει για τα καλά τα σύνορα της «γειτονιάς» μας και θεωρούν ότι η επίσημη ανακοίνωση θα πρέπει να αναμένεται σύντομα. Το ερευνητικό σκάφος βαθέος Διαστήματος Voyager 1 ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι του από τη Γη μαζί με το «δίδυμό» του, το Voyager 2, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1977. Σε όλα αυτά τα χρόνια έχει ακολουθήσει ακλόνητο την πορεία του διασχίζοντας το ηλιακό μας σύστημα και προχωρώντας σε απόσταση 18,2 δισ. χλμ πέρα από τον Ηλιο, τη μεγαλύτερη που έχει διανύσει ποτέ αντικείμενο που έχει κατασκευαστεί από τον άνθρωπο. Το Voyager 2, το οποίο ακολούθησε πιο «λοξή» πορεία βρίσκεται 3,22 δισ. χλμ πίσω του. Και τα δυο σκάφη εξακολουθούν να στέλνουν τα σήματά τους στη Γη, γεγονός το οποίο τα καθιστά τα πιο μακρινά λειτουργικά διαστημόπλοια στην ανθρώπινη ιστορία. Στις 16 Ιουνίου αστροφυσικοί της ομάδας του Voyager 1 είχαν ανακοινώσει ότι τα δεδομένα που λάμβαναν από το διαστημόπλοιο έδειχναν ότι θα έπρεπε να είχε περάσει την ηλιόπαυση, τη ζώνη που αποτελεί το «όριο» του ηλιακού μας συστήματος. Το μόνο πρόβλημα για την επιβεβαίωση αυτού του υπολογισμού ήταν ότι κανένας «γήινος» παρατηρητής δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτές τις απομακρυσμένες παρυφές της «γειτονιάς» μας. Σε μια μελέτη τους μάλιστα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στην επιθεώρηση «Nature», κάποιοι αστροφυσικοί της ομάδας του Voyager ανέφεραν ότι κανένα από τα θεωρητικά μοντέλα που διαθέτουμε για το εξωτερικό ηλιακό σύστημα δεν φαίνεται να λειτουργεί πλήρως. Τρεις απαραίτητες προϋποθέσεις. Παρ’ όλα αυτά οι απόψεις των περισσότερων ειδικών συγκλίνουν ως προς το ποιες είναι οι ενδείξεις που θα μας πουν με βεβαιότητα ότι το Voyager 1 έχει περάσει την ηλιόπαυση και έχει βγει στον διαστρικό χώρο. Η πρώτη είναι μια αύξηση της κοσμικής ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας η οποία έρχεται έξω από το ηλιακό μας σύστημα, η δεύτερη είναι η μείωση των ιονισμένων σωματιδίων που έρχονται από τον Ηλιο και η τρίτη είναι η αλλαγή της κατεύθυνσης του μαγνητικού πεδίου. Στα τέλη Αυγούστου οι αναλύσεις των δεδομένων έδειξαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι δυο πρώτες προϋποθέσεις είχαν πληρωθεί: η κοσμική ακτινοβολία είχε αυξηθεί σημαντικά ενώ τα ιονισμένα σωματίδια είχαν μειωθεί επίσης σημαντικά. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι αστροφυσικοί αναμένουν πλέον με τεράστιο ενδιαφέρον τις αναλύσεις των δεδομένων από τις τελευταίες μετρήσεις των μαγνητικών πεδίων του διαστημόπλοιου που θα ανακοινωθούν κάποια στιγμή από τη NASA. Ο Ερικ Μπέργκερ, συντάκτης του επιστημονικού μπλογκ της εφημερίδας «Huston Chronicle» αποφάσισε να «σπάσει» την αναμονή ζητώντας τις απόψεις ειδικών που μελετούν τις συνθήκες της ηλιόπαυσης. Ο ένας εξ αυτών, ο Ντέιβ Μακ Κόμας του Southwest Research Institute, εμφανίζεται επιφυλακτικός αποφεύγοντας να δώσει απάντηση προτού αποσαφηνιστούν οι μετρήσεις των μαγνητικών πεδίων. Ο Νικ Σάντσεφ όμως, αστρονόμος του Πανεπιστημίου Texas A&M, είναι κατηγορηματικός, θεωρώντας ότι η «πλήρωση» των δυο άλλων προϋποθέσεων με τόσο σαφή τρόπο είναι ήδη αρκετή. «Ακόμη και χωρίς τα δεδομένα από το μαγνητόμετρο, τα υπόλοιπα δεδομένα του Voyager 1 δείχνουν ότι έχει περάσει μέσα από ένα τεράστιο φράγμα στις παρυφές του ηλιακού συστήματος» ανέφερε, εξηγώντας ότι οι άλλοι ειδικοί ορίζουν τις προαπαιτούμενες προϋποθέσεις με βάση μια θεωρία η οποία εμπεριέχει μια μεταβατική ζώνη όπου τα μαγνητικά πεδία αποκλίνουν. «Αυτό ίσως ισχύει» τόνισε. «Είναι όμως γεγονός ότι το διαστημόπλοιο πέρασε μέσα από μια ασυνέχεια των ροών της κοσμικής ακτινοβολίας η οποία είναι απίστευτη. Αλληλεπιδρά με το όριο του ηλιακού συστήματος. Πιστεύω ότι αυτά τα δεδομένα στέκουν από μόνα τους. Κάτι υπέροχο έχει συμβεί». Αλλοι αστροφυσικοί, κάποιοι εκ των οποίων μάλιστα εργάζονται στην αποστολή, άφησαν να εννοηθεί μιλώντας σε άλλους δικτυακούς τόπους ότι η επίσημη ανακοίνωση της NASA για την έξοδο του Voyager 1 από το ηλιακό μας σύστημα αποτελεί ουσιαστικά πλέον μόνο τυπικό ζήτημα. Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές ίσως θα πρέπει να την αναμένουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Νέα μαύρη τρύπα στον Γαλαξία. Εναν καινοφανή αστέρα ακτίνων Χ ο οποίος «κρύβει» μια μαύρη τρύπα εντόπισε κοντά στο κέντρο του Γαλαξία το τηλεσκόπιο SWIFT της NASA. Το σπάνιο φαινόμενο «προδόθηκε» από την ακτινοβολία που εκπέμπει. Η μαύρη τρύπα, της οποίας η ύπαρξη ήταν ως τώρα άγνωστη στους ειδικούς, υπολογίζεται ότι έχει το μέγεθος ενός μέσου άστρου όπως ο Ηλιος. «Οι φωτεινοί καινοφανείς αστέρες ακτίνων Χ είναι τόσο σπάνιοι ώστε ουσιαστικά μπορεί να εμφανιστούν μόνο μια φορά σε μια αποστολή και αυτός είναι ο πρώτος που βλέπει το SWIFT» δήλωσε ο Νιλ Γκέρενς, κύριος ερευνητής της αποστολής του SWIFT στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Γκοντάρ της NASA. «Αυτό είναι πραγματικά κάτι που ανυπομονούσαμε να δούμε». Ο Swift J1745-26, όπως ονομάστηκε ο νεοανακαλυφθείς καινοφανής αστέρας από τις συντεταγμένες του στον ουρανό, απέχει μερικές μοίρες από το κέντρο του γαλαξία μας προς τον αστερισμό του Τοξότη. Αν και οι αστρονόμοι δεν γνωρίζουν την ακριβή απόσταση υπολογίζουν ότι απέχει περίπου 20.000-30.000 έτη φωτός από την εσωτερική περιοχή του Γαλαξία. Οι καινοφανείς αστέρες ακτίνων Χ αποτελούν στην ουσία μια πηγή ακτινοβολίας Χ με σύντομη διάρκεια ζωής: η εκπομπή τους φθάνει στο μέγιστο μέσα σε μερικές ημέρες και στη συνέχεια εξασθενεί σταματώντας εντελώς μέσα σε μερικούς μήνες. Οι εκρήξεις της ακτινοβολίας Χ προκύπτουν όταν αέρια από ένα άστρο ξαφνικά προωθούνται βίαια προς ένα από τα πιο συμπαγή αντικείμενα στο Σύμπαν: είτε έναν αστέρα νετρονίων είτε μια μαύρη τρύπα. Η ακτινοβολία από τον Swift J1745-26 ενεργοποίησε αρχικά το Τηλεσκόπιο Συναγερμού Εκρήξεων (Burst Alert Telescope) του SWIFT δυο φορές το πρωί της 16ης Σεπτεμβρίου και ξανά την επόμενη ημέρα. Η υψηλών ενεργειών ακτινοβολία του έφθασε στο μέγιστο την 18η Σεπτεμβρίου: η έντασή της ήταν ίδια με εκείνη του Νεφελώματος του Καρκίνου, ενός υπολείμματος σουπερνόβα το οποίο θεωρείται μια από τις φωτεινότερες πηγές ακτινοβολίας υψηλών ενεργειών εκτός του ηλιακού μας συστήματος και χρησιμεύει στα όργανα παρατήρησης ως «μέτρο ρύθμισης» για τις παρατηρήσεις τους. Στη συνέχεια η ακτινοβολία άρχισε να «πέφτει» από τις υψηλές ενέργειες. Παρ’ όλα αυτά, περνώντας στις χαμηλότερες ενέργειες, ο καινοφανής αστέρας έγινε και πάλι φωτεινός – συμπεριφορά που, όπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι τυπική για τους καινοφανείς αστέρες αυτού του είδους. Την επόμενη ημέρα ο Swift J1745-26 ήταν 30 φορές φωτεινότερος στην ακτινοβολία Χ χαμηλών ενεργειών από ό,τι τη στιγμή της ανακάλυψής του και εξακολουθούσε να γίνεται όλο και πιο φωτεινός. «Το μοτίβο αυτό παρατηρείται σε καινοφανείς αστέρες ακτίνων Χ όταν το κεντρικό αντικείμενο είναι μια μαύρη τρύπα. Όταν η ακτινοβολία Χ σταματήσει ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να μετρήσουμε τη μάζα του για να το επιβεβαιώσουμε» ανέφερε ο Μπόρις Σμπαρουφάτι, αστροφυσικός του Αστεροσκοπείου Μπέρα του Μιλάνου ο οποίος συνεργάζεται με την ομάδα του SWIFT. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η μαύρη τρύπα αποτελεί μέρος ενός δυαδικού συστήματος ακτίνων Χ χαμηλής μάζας (LMXB), το οποίο περιλαμβάνει ένα άστρο κανονικού μεγέθους σαν τον ήλιο μας. Στα συστήματα αυτά μια μάζα αερίων φεύγει από το άστρο και ενώνεται με έναν δίσκο αερίων που έχει σχηματιστεί γύρω από τη μαύρη τρύπα. Στα περισσότερα LMXB τα αέρια του δίσκου κινούνται συνεχώς προς τη μαύρη τρύπα και, καθώς φθάνουν κοντά της, θερμαίνονται εκπέμποντας μια σταθερή ροή ακτίνων Χ. Υπό κάποιες συνθήκες όμως – οι οποίες και ισχύουν στην περίπτωση του Swift J1745-26 – η ροή στο εσωτερικό του δίσκου μπορεί να μην είναι σταθερή. Αυτό εξαρτάται από την ποσότητα της ύλης που εκπέμπεται προς αυτόν από το άστρο και τον ρυθμό της. Σε ορισμένες τιμές ο δίσκος καταλαμβάνεται από δυο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους καταστάσεις: στο εξωτερικό του προστίθενται πιο ψυχρά και λιγότερο ιονισμένα αέρια τα οποία είναι σαν να συγκρατούνται εκεί από ένα φράγμα, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχουν θερμότερα και περισσότερο ιονισμένα αέρια τα οποία στέλνουν ορμητικά κύματα αερίων προς το κέντρο. «Κάθε τέτοια έκρηξη αδειάζει το εσωτερικό του δίσκου και καθώς η μάζα που πέφτει πλέον στη μαύρη τρύπα είναι ελάχιστη ή και καθόλου το σύστημα παύει να αποτελεί φωτεινή πηγή ακτίνων Χ» εξήγησε ο Τζον Κανίτσο, αστροφυσικός του Γκοντάρ. «Δεκαετίες αργότερα, όταν αρκετά αέρια θα συγκεντρωθούν και πάλι στο εξωτερικό του δίσκου, αυτός θα περάσει ξανά στη θερμή του κατάσταση και θα στείλει έναν κατακλυσμό αερίων προς τη μαύρη τρύπα, προκαλώντας μια νέα έκρηξη ακτίνων Χ». http://www.nasa.gov/mission_pages/swift/bursts/new-black-hole.html