Δροσος Γεωργιος

Kβαντική σύμπλεξη – το πιο παράξενο φαινόμενο του μικρόκοσμου. Η κβαντική διεμπλοκή – το φαινόμενο που επιτρέπει σε δύο σωματίδια να συμπεριφέρονται παρόμοια, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά βρίσκονται – είναι από τα πιο παράξενα φαινόμενα του μικρόκοσμου. Μερικές φορές, η αλληλεπίδραση δύο σωματιδίων αναγκάζει μεμονωμένες ιδιότητές τους, όπως το σπιν, να ‘διεμπλακούν’. Δηλαδή αν αλλάξουμε το σπιν του ενός σωματιδίου αυτό έχει επιπτώσεις αμέσως στο σπιν και του άλλου, ανεξάρτητα από την απόσταση που έχουν μεταξύ τους. Αν και αυτό το φαινόμενο είχε επιβεβαιωθεί θεωρητικά από το 1935, η διεμπλοκή είναι ακόμα ένα στοιχειωμένο φαινόμενο. 1935: Οι φυσικοί Albert Einstein, Boris Podolsky και Nathan Rosen δημοσιεύουν μια θεωρητική εργασία στο Physical Review ρωτώντας “Μπορεί η κβαντομηχανική περιγραφή της φυσικής πραγματικότητας να θεωρηθεί πλήρης;" Η απάντηση τους ήταν: όχι δεν μπορεί. Το ίδιο έτος, στο περιοδικό Naturwissenschaften, ο Έρβιν Σρέντιγκερ επινοεί τον όρο "εμπλοκή", και αναπτύσσει το περίφημο νοητικό πείραμα μιας γάτας που υπάρχει ταυτόχρονα σε μια κατάσταση ζωντανή και νεκρή. 1952: Με βάση τις προηγούμενες εργασίες του Γάλλου φυσικού Louis de Broglie, ο θεωρητικός φυσικός David Bohm προτείνει μια ντετερμινιστική ερμηνεία της κβαντικής θεωρίας που ενσωματώνει “κρυμμένες μεταβλητές”. Ισχυρίζεται ότι η αρχική κατάσταση ενός συστήματος, όπως η θέση ενός σωματιδίου, μπορεί να καθορίσει τη μελλοντική του εξέλιξη. 1964: Ο Ιρλανδός φυσικός John Bell προτείνει την περίφημη ανισότητα του, που προβλέπει τα μαθηματικά που θα επιτρέψουν στους ερευνητές να αποκλείσουν πειραματικά οποιεσδήποτε κρυμμένες μεταβλητές, που λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο για τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων της κβαντικής διεμπλοκής. Εάν ισχύει η ανισότητα αυτή, τότε η διεμπλοκή θα μπορούσε να εξηγηθεί με καθαρά τοπικά φαινόμενα. Σε περίπτωση που παραβιάζεται, πρέπει να συμβαίνει κάποιο ποσό μη τοπικότητας (αλληλεπίδραση δύο σωματιδίων από μακριά), όπως προβλέπει το καθιερωμένο μοντέλο της κβαντομηχανικής. 1972: Οι ερευνητές Stuart Freedman και John Clauser του Berkeley εξετάζουν πειραματικά το θεώρημα του Bell μετρώντας τις πολώσεις ενός ζεύγους φωτονίων. Αν και η ομάδα αυτή βρήκε ότι η ανισότητα πράγματι παραβιάζεται, υπήρχαν κάποια κενά στο πείραμα τους. 1982: Ο Γάλλος φυσικός Alain Aspect εκτελεί μια ακόμη πιο ισχυρή δοκιμασία της διεμπλοκής, επιβεβαιώνοντας ότι υπάρχουν μη τοπικά αποτελέσματα. 1984: Ο Charles Bennett μαζί με τον Gilles Brassard προτείνουν ένα θεωρητικό σύστημα για την κβαντική κρυπτογραφία, η οποία θα χρησιμοποιεί φωτόνια σε μια υπέρθεση καταστάσεων για να δημιουργήσουν ένα ασφαλές κρυπτογραφικό κλειδί. 1990: Ο Charles Bennett με τους συνεργάτες του αναφέρουν την πρώτη διανομή ενός πειραματικού κβαντικού κλειδιού. 1993: Ο Bennett προτείνει ότι η διεμπλοκή μπορεί, κατ ‘αρχήν, να χρησιμοποιηθεί για την τηλεμεταφορά κβαντικών πληροφοριών ενός σωματιδίου από το ένα μέρος στο άλλο. 1997: Ο Αυστριακός κβαντικός φυσικός Anton Zeilinger και οι συνεργάτες του αναφέρουν στο περιοδικό Nature, την πρώτη πειραματική επαλήθευση της κβαντικής τηλεμεταφοράς. 2007: Ο Anton Zeilinger και οι συνάδελφοι επιχείρησαν να στείλουν πεπλεγμένα φωτόνια σε μια απόσταση ρεκόρ 144 χιλιομέτρων, ανάμεσα σε δύο από τις Καναρίους Νήσους και το κατάφεραν. Λίγο μετά ο Chao-Yang Lu έκανε διεμπλοκή σε έξι φωτόνια, έναν αριθμό ρεκόρ. 2010: Οι ερευνητές παρατηρούν νέα είδη εμπλοκής στην περίπτωση ταυτόχρονης διασύνδεσης πολλών αντικειμένων με κβαντικό τρόπο. Η κβαντική πληροφορία τηλεμεταφέρθηκε στην απόσταση ρεκόρ των 16 χιλιομέτρων, ενώ ερευνητικές οι ομάδες βρίσκουν καλύτερους τρόπους για τη δημιουργία και τον έλεγχο πεπλεγμένων αντικειμένων. Περισσοτερα: http://www.physics4u.gr/blog/?p=595

Τοποθέτηση ευρωπαϊκού δορυφόρου επικοινωνίας με ρωσικό πύραυλο-φορέα. Με τον ρωσικό πύραυλο φορέα Proton-M τοποθετήθηκε σε διαστημική τροχιά ο ευρωπαϊκός δορυφορος επικοινωνίας KA-SAT. Η εκτόξευση έγινε την νύχτα προς τη Δευτέρα από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ, το οποίο η Ρωσία ενοικιάζει από το Καζακστάν. Η διαστημική συσκευή KA-SAT υψηλής διαπεραστικότητας θα εξασφαλίσει άμεση πρόσβαση στο ΄Ιντερνετ σε εκείνες τις περιοχές της Ευρώπης και της Μεσογειακής περιοχής, όπου δεν υπάρχουν ακόμα επίγεια δίκτυα οπτικών ινών. Ο δορυφόρος KA-SAT προβλέπεται να λειτουργεί 15 χρόνια. Μεγάλο πλήγμα για το διαστημικό πρόγραμμα της Ινδίας: Πυραυλικός φορέας εκρήγνυται στον αέρα. Το διαστημικό πρόγραμμα της Ινδίας και ο διαστημικός της οργανισμός ISRO (ndian Space Research Organisation) υπέστη σήμερα ένα μεγάλο πλήγμα , το οποία αναμένεται να καθυστερήσει σημαντικά άλλα προγράμματα όπως η πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα αλλά και επιπλέον κόστος μέχρι να διαπιστωθεί το πρόβλημα για την αποτυχία. Πιο συγκεκριμένα και λίγα λεπτά μετά την εκτόξευσή του ο φορέας GSLV που θα μετέφερε στο διάστημα τον τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο GSAT-5P παρουσίασε σημαντική βλάβη κατά την πρώτη φάση πυροδότησης των κινητήρων με αποτέλεσμα να εκραγεί και να υπάρξει ολοκληρωτική απώλεια τόσο του πυραύλου όσο και του δορυφόρου. Ήταν η τρίτη αποτυχημένη εκτόξευση του πυραύλου και δεύτερη συνεχής. Η προηγούμενη αποτυχημένη εκτόξευση είχε γίνει τον Απρίλιο του 2010. Ειδικοί εξετάζοντας το βίντεο της έκρηξης δήλωσαν πως το πρόβλημα αυτή τη φορά –σε αντίθεση με την προηγούμενη- βρίσκεται στον ινδικής κατασκευής κύριο κρυογενικό κινητήρα του GSLV και όχι στους τέσσερις προωθητές στερεού καυσίμου που βρίσκονται «δεμένοι» στον πύραυλο. Ο κύριος κινητήρας χρησιμοποιεί για καύσιμο υγρό οξυγόνο και υδρογόνο. Το συγκεκριμένο γεγονός θεωρείται ιδιαίτερα ανησυχητικό για την ασφάλεια του πυραυλικού φορέα καθώς η Ινδία ελπίζει πως με αυτόν θα στείλει ινδό αστροναύτη στο διάστημα με εγχώρια κατασκευασμένο πύραυλο. To GSAT-5P θα αντικαθιστούσε τον INSAT-2E ο οποίος είχε εκτοξευθεί το 1999. Επιστημονικές ανακαλύψεις... προσεχώς. Η δεκαετία με τη μεγαλύτερη πρόοδο στις επιστημονικές ανακαλύψεις της ιστορίας ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες, παρά τους ελλιπείς πόρους ενώ χάρη στην αύξηση των τεχνολογικών δυνατοτήτων ο ρυθμός της επιστημονικής έρευνας αναμένεται να είναι ακόμα μεγαλύτερος το επόμενο έτος. Πολλές σημαντικές ανακαλύψεις της δεκαετίας τις χρωστάμε μεταξύ άλλων στην κλιμάκωση των ικανοτήτων ηλεκτρονικών συσκευών. Η αποκωδικοποίηση, για παράδειγμα, του ανθρωπίνου γονιδιώματος χρειαζόταν πολλά χρόνια και εκατοντάδες μηχανήματα. Το 2010, ένα μοναδικό μηχάνημα «αλληλούχισης» μπορεί πια να διαβάσει τρία ανθρώπινα γονιδιώματα σε μόλις μια εβδομάδα. Χαρακτηριστικό της επιστήμης του 21ου αιώνα είναι η μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων και η συλλογική εργασία, κάτι που οφείλεται εν μέρη και στην ανάπτυξη του διαδικτύου. Τι φέρνει ο νέος χρόνος Πλούσιο σε επιστημονικές προόδους και ανακαλύψεις εκτιμάται ότι θα είναι και το επερχόμενο 2011. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος πεδία έρευνας αναμένεται να είναι τα εξής: Επιταχυντής CERN: Θα δημοσιοποιηθούν τα πρώτα ουσιαστικά αποτελέσματα των κρίσιμων πειραμάτων του και δεν αποκλείονται ανακαλύψεις για το μποζόνιο του Χιγκς («σωματίδιο του Θεού») και για την αντι-ύλη (μερικοί ελπίζουν ακόμα και για την εύρεση ενδείξεων για έξτρα διαστάσεις), επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη μιας Νέας Φυσικής. Παραγωγή ενέργειας με σύντηξη μέσω λέιζερ: Αναμένεται για πρώτη φορά να συμβεί κάτι τέτοιο από την Εθνική Εγκατάσταση Ανάφλεξης (National Ignition Facility-NIF) των ΗΠΑ, μια εξέλιξη που, αν επιβεβαιωθεί, θα αποτελέσει ορόσημο στην έρευνα για μια νέα πηγή ενέργειας. Το NIF συγκεντρώνει τη συνδυασμένη ενέργεια 192 ακτίνων λέιζερ πάνω σε ένα μικροσκοπικό στόχο δευτέριου-τρίτιου. Ύστερα από τις επιτυχημένες δοκιμές του 2010, στόχος μέχρι το τέλος του 2011 είναι να πραγματοποιηθεί η πολυαναμενόμενη «πρώτη ανάφλεξη», δηλαδή η παραγωγή περισσότερης ενέργειας από πυρηνική σύντηξη σε σχέση με αυτήν που απαιτείται αρχικά για την πυροδότηση των σχετικών αντιδράσεων. Νέα όπλα κατά των ιών: Αντισώματα ευρέως φάσματος δράσης (bNAbs), που θα μπορούν να επιτίθενται σε μια σειρά στελεχών ιών, όπως του AIDS και της γρίπης. Εμβόλιο κατά της ελονοσίας: Αναμένεται να ανακοινωθεί μέχρι το τέλος του 2011. Νέοι εξωπλανήτες: Το διαστημικό τηλεσκόπιο «Κέπλερ», που κυνηγά αποκλειστικά πλανήτες, θα δημοσιοποιήσει τα νέα ευρήματά του τον Φεβρουάριο, πιθανότατα επιβεβαιώνοντας ότι οι «σούπερ-Γαίες» είναι συχνό φαινόμενο στο γαλαξία μας και πέρα από αυτόν. Νέα ώθηση αναμένεται στο συνεχώς ανερχόμενο πεδίο της αστροβιολογίας, που αναζητά ζωή στα άστρα. Πυρετός στο διάστημα: Πέρα, όμως, από τους εξωπλανήτες, οι επιστήμονες θα έχουν με πολλά άλλα να ασχοληθούν στο διάστημα. Μεταξύ άλλων, το διαστημόπλοιο Dawn (Αυγή) πρόκειται να τεθεί τον Ιούλιο σε τροχιά επί ένα χρόνο γύρω από τον αστεροειδή Vesta (Εστία), το δεύτερο μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών. Το νέο ρόβερ “Curiosity” (Περιέργεια) της NASA προγραμματίζεται να εκτοξευτεί τον φθινόπωρο, με προορισμό τον Άρη, όπου το ήδη υπάρχον ρόβερ “Opportunity” (Ευκαιρία) θα αναλάβει να ερευνήσει το γιγάντιο κρατήρα “Endurance” (Αντοχή). Εξάλλου, τον Νοέμβριο η Ρωσία σκοπεύει να εκτοξεύσει το νέο σκάφος της με προορισμό το δορυφόρο «Φόβο» του Άρη. Επίσης, εντός του 2011 η NASA προγραμματίζει την εκτόξευση της αποστολής “Juno” για το Δία, ενώ τον Μάρτιο θα φτάσει πλέον στον Ερμή και θα τεθεί σε τροχιά γύρω του το σκάφος “Messenger” (Αγγελιαφόρος), έπειτα από ταξίδι 6,5 ετών. Τέλος, ο στόλος των αμερικανικών διαστημικών λεωφορείων, μετά από 30 χρόνια, πιθανότατα θα αποσυρθεί εντός του 2011 και το ρόλο τους για τροφοδοσία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού προορίζονται να αναλάβουν το ρωσικο Προγκρές το εμπορικό SpaceX και άλλα ιδιωτικά σκάφη με τους αστροναυτες να τους ανεβοκατεβαζουν τα ρωσικα Souyz. Σκοτεινή ύλη: Αν όλα πάνε καλά, το διαστημικό λεωφορείο “Endeavour” θα μεταφέρει στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ένα πολύ σημαντικό επιστημονικό όργανο, το Μαγνητικό Φασματόμετρο Άλφα, έναν ανιχνευτή κοσμικών ακτίνων, ο οποίος θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει σωματίδια της «σκοτεινής ύλης» που πιθανώς παράγονται στο σύμπαν από συγκρούσεις σωματιδίων υψηλής ενέργειας. Τα πρώτα ερευνητικά αποτελέσματα αναμένονται ως το τέλος του 2011. Σκοτεινή ενέργεια: Θα την μελετήσει το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο, το «Dark Energy Survey», που αναμένεται να ενεργοποιηθεί στη Χιλή τον επόμενο Οκτώβριο από το ερευνητικό κέντρο σωματιδιακής φυσικής Fermilab (το αντίστοιχο του CERN στις ΗΠΑ). Διαθέτοντας κάμερα 570 megapixel, θα καταγράψει την ταχύτητα 300 εκατομμυρίων γαλαξιών για να μετρήσει το ρυθμό της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος εξαιτίας της σκοτεινής ενέργειας. Διεθνές Έτος Χημείας το 2011 Έχει οριστεί από τον ΟΗΕ και την Unesco, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από το βραβείο Νομπέλ που πήρε η Μαρί Κιουρί το 1911 για την ανακάλυψη των στοιχείων του ραδίου και του πολωνίου. Επίσης, το 2011 η Διεθνής Ένωση Χημικών Εταιριών εορτάζει τα 100 «γενέθλια» από την ίδρυσή της. Ακόμα συμπληρώνονται 100 χρόνια από τότε που ο βρετανός επιστήμων Έρνεστ Ράδερφορντ παρουσίασε το ιστορικό θεωρητικό μοντέλο για τη σύσταση του ατόμου, καθώς επίσης εορτάζεται ένας αιώνας από την ανακάλυψη του φαινομένου της υπεραγωγιμότητας από τον Ολλανδό Χάϊκε Κάμερλινγκ Όνες, ο οποίος για αυτό το λόγο πήρε και το Νόμπελ Φυσικής το 1913.

Μια πραγματικά σημαντική συνεντευξη. Σταμάτης Κριμιζής -Ενας Χιώτης μετράει τ’ άστρα. Υπάρχει ζωή στο Διάστημα; Ποια μυστικά μάς κρύβει ο Ηλιος; Και τι υπερισχύει στο Σύμπαν, η λογική ή το τυχαίο; Ο Σταμάτης Κριμιζής, ο έλληνας αστροφυσικός που μετείχε σε κάθε ερευνητική αποστολή της NASA τις τελευταίες δεκαετίες, μας μιλάει για τις βεβαιότητες και τις αμφιβολίες του, στο Διάστημα και στη Γη, στη σκιά μιας ανακοίνωσης περί εξωγήινης ζωής. Στο εξωτερικό ο δρ Σταμάτης Κριμιζής θεωρείται ένας τιτάνας της επιστημονικής κοινότητας. Κορυφαίος αστροφυσικός, καθηγητής στο φημισμένο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη των Ηνωμένων Πολιτειών, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο μοναδικός επιστήμονας στον κόσμο με συμμετοχή στην εξερεύνηση όλων των σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος, διευθυντής ερευνητικών προγραμμάτων της ΝASA επί δεκαετίες: Ενας Ελληνας που ξεκίνησε τη ζωή του στον Βροντάδο της Χίου το 1938 και τελείωσε το σχολείο στο τοπικό γυμνάσιο αρρένων το 1956, για να κατακτήσει έπειτα τον κόσμο νικώντας, όπως θα πει στο τέλος αυτής της συζήτησης, τον... διάβολο. Τον συναντήσαμε πριν από δύο εβδομάδες στο γραφείο που του έχει παραχωρήσει η Ακαδημία Αθηνών, καθώς κατέχει την έδρα της «Επιστήμης του Διαστήματος». Η συνέντευξή μας ξεκίνησε στα όρθια, αφού του ζήτησα να δω από κοντά τις φωτογραφίες που έχει στον τοίχο του γραφείου του. Σε αυτές παρουσιάζει, με την ιδιότητα του επικεφαλής ερευνητή της NASA, προγράμματα και αποστολές της σε διάφορους προέδρους των Ηνωμένων Πολιτειών: Ρόναλντ Ρίγκαν, Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, Μπιλ Κλίντον. Ολες στο Οβάλ Γραφείο και ο ίδιος μπροστά από ένα βίντεο, με έναν χάρακα στο χέρι, να εξηγεί στον εκάστοτε πλανητάρχη: στον Ρίγκαν για το πρόγραμμα Voyager, στον Μπους για την επιτυχή συνάντηση του Voyager με τον Ποσειδώνα, στον Κλίντον για το διαστημόπλοιο Cassini-Huygens και το ταξίδι προς τον Κρόνο. Αλήθεια, κύριε Κριμιζή, ποιος από τους προέδρους είχε τη μεγαλύτερη αντίληψη για αυτά που του λέγατε για το Διάστημα; «Ο Κλίντον. Είχε τρομερή αίσθηση για το τι του λέγαμε. Δεν είχε όμως πολύ ενδιαφέρον για τα θέματα του Διαστήματος. Πολύ ενδιαφέρον έδειχνε για αυτά τα θέματα ο Μπους ο πρεσβύτερος, αλλά δεν είχε την αντίληψη του Κλίντον». Ο Ρίγκαν πώς ήταν; «Αυτός ήταν ο πιο έξυπνος από όλους, αλλά δεν είχε κανένα ενδιαφέρον και το έδειχνε. Είχε και φοβερό χιούμορ, έκανε πλάκα με όλα όσα του λέγαμε. Ηταν από κοντά ο πιο χαρισματικός από όλους τους προέδρους που έχω συναντήσει. Στον Κλίντον, για παράδειγμα, στη φωτογραφία που βλέπετε, του παρουσιάζω την αποστολή στον Κρόνο με το διαστημόπλοιο Cassini. Ξέρετε, όταν η NASA πάρει μια απόφαση ότι θα στείλει ένα διαστημόπλοιο σε μια αποστολή, γίνεται μια προκήρυξη και ζητεί από την επιστημονική κοινότητα να προτείνει προγράμματα και, όπως καταλαβαίνετε, προτείνονται εκατοντάδες προγράμματα. Ετσι και για το Cassini προτάθηκαν πάρα πολλά και τελικά επελέγησαν δύο, μεταξύ αυτών και το δικό μου που το είχα προτείνει ως επικεφαλής ερευνητής μιας ομάδας. Το ενδιαφέρον μου για αυτό το πρόγραμμα ήταν τρομερό γιατί ήμουν ο επικεφαλής της ομάδας που είχε ήδη στείλει προ 20ετίας το Voyager στο Διάστημα και το οποίο είχε περάσει από τον Κρόνο, αλλά για ένα σχετικά σύντομο πέρασμα περίπου δέκα ημερών. Το Cassini όμως θα γινόταν δορυφόρος του Κρόνου και θα καθόταν εκεί για χρόνια και αυτό είχε τη σημασία του, γιατί θα ήταν μια ολωσδιόλου λεπτομερής εξερεύνηση της περιοχής του Κρόνου». Αναρωτιέμαι αν στον σχεδιασμό και στην εκτέλεση ενός τέτοιου προγράμματος έρχεται μια στιγμή που νιώθετε απόλυτη σιγουριά και λέτε ότι «εντάξει, αυτό που σχεδιάσαμε θα δουλέψει και η αποστολή θα πετύχει σίγουρα» ή αν υπάρχει πάντα ανασφάλεια για το αποτέλεσμα. «Οχι. Η ανασφάλεια είναι συνεχής. Αρχίζει από την πρώτη ημέρα που αποφασίζουμε να κάνουμε πρόταση για κάποιο πρόγραμμα και προσπαθείς να σκεφτείς: “Τι μετρήσεις να κάνω σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι σχετικά άγνωστο;”. Κατόπιν, όταν επιλεγεί το σχέδιο που έχεις προτείνει, συνεχίζεται η ανασφάλεια και έχει να κάνει κυρίως με τα όργανα που πρέπει να κατασκευαστούν για τη συγκεκριμένη αποστολή. Συνήθως τα όργανα αυτά βρίσκονται στα όρια της τεχνολογίας και τις πιο πολλές φορές πρέπει στην ουσία να τα εφεύρουμε. Και αν δεν τα εφεύρουμε σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, έχουμε πρόβλημα, γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι θα αναβάλουμε την εκτόξευση, για παράδειγμα, από τον Ιούνιο ως τον Δεκέμβριο». Επειδή είναι τεράστια τα ποσά που χάνονται από μια τέτοια αναβολή; «Οχι, δεν είναι αυτό. Είναι το θέμα της θέσης των πλανητών. Θα έχουν αλλάξει θέση οι πλανήτες. Δεν μπορείς να πας σε έναν πλανήτη όποτε θέλεις». Πόσο περιθώριο για αναβολή μιας εκτόξευσης έχετε; «Συνήθως το λεγόμενο “παράθυρο” για την εκτόξευση είναι από 12 μέχρι το πολύ 30 ημέρες από την ημέρα που την έχεις σχεδιάσει. Μετά αλλάζει σημαντικά η θέση των πλανητών από αυτό που έχεις υπολογίσει και χρειάζονται άλλες μετρήσεις. Σας είπα ότι δεν μπορείς να πας σε έναν πλανήτη όποτε θέλεις, αλλά ούτε και όπως θέλεις». Εννοείτε ότι ο κάθε πλανήτης έχει τον «τρόπο» του για να φτάσεις; «Σωστά. Για παράδειγμα, ας πούμε για την περίπτωση του Κρόνου. Επειδή το διαστημόπλοιο Cassini είχε πολύ μεγάλο βάρος, δεν υπήρχε πύραυλος αρκετά δυνατός για να το στείλει κατευθείαν μέχρι τον Κρόνο. Ετσι σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα ώστε να περάσουμε από άλλους πλανήτες και να χρησιμοποιήσουμε τη βαρύτητά τους για να πάρουμε ώθηση και να φτάσουμε στον Κρόνο». Σαν φλιπεράκι μού μοιάζει αυτό. «Ναι, μοιάζει πολύ με φλιπεράκι! Προσέξτε τι χρειάστηκε να κάνουμε για να πάμε στον Κρόνο: Εκτόξευση από τη Γη. Πέρασμα από την Αφροδίτη, για να πάρουμε μια πρώτη ώθηση, επαναφορά έξω από την τροχιά της Γης, ώστε να κατευθυνθούμε ξανά στην Αφροδίτη για ακόμη μεγαλύτερη ώθηση, δεύτερο πέρασμα από τη Γη, για να χρησιμοποιήσουμε το πεδίο της ώστε να αλλάξουμε την κατεύθυνση του διαστημoπλοίου, μετά στον Δία και τέλος στον Κρόνο». Ολα αυτά ακούγονται κατά έναν εξωπραγματικό τρόπο απλά και λογικά... «Αυτά ακριβώς όμως έχουν το πιο μεγάλο ενδιαφέρον και για εμάς». Ποιο είναι αυτό το επιστημονικό πρόγραμμα του μέλλοντος για το οποίο νιώθετε τη μεγαλύτερη ανασφάλεια και ποιο αυτό για το οποίο έχετε τη μεγαλύτερη σιγουριά; «Τη μεγαλύτερη σιγουριά την έχω για το διαστημόπλοιο Voyager, διότι είμαστε ήδη στο Διάστημα επί 33 χρόνια και έχουμε πλέον ξεφύγει και από τη λεγόμενη “βρεφική θνησιμότητα” των διαστημοπλοίων. Ξέρετε, τα διαστημόπλοια είναι σαν τα βρέφη και ό,τι προβλήματα πρόκειται να έχουν συνήθως θα τα παρουσιάσουν τις πρώτες εβδομάδες, το πολύ τον πρώτο χρόνο. Είχαμε ένα τέτοιο πρόβλημα με το Voyager μόλις το εκτοξεύσαμε και χάσαμε επικοινωνία. Καταφέραμε όμως να το λύσουμε και από τότε έχουμε συνεχή επικοινωνία. Ειδικά τώρα που έχουμε περάσει και από τον Δία, που έχει τρομερή ακτινοβολία και μπορούσε να καταστρέψει τα ηλεκτρονικά του διαστημόπλοιου, είμαστε σε μια, ας πούμε, θάλασσα η οποία είναι απόλυτα γαλήνια και περιμένουμε τώρα πότε θα βγούμε ολωσδιόλου έξω στον διαστρικό χώρο και μετά, σε 40.000 χρόνια, να βρεθεί το Voyager στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης». Ξέρετε πού θα είναι το Voyager σε 40.000 χρόνια από τώρα; «Ναι, βέβαια! Δεν υπάρχει πλέον θέμα ώθησης, πηγαίνει κατά κάποιον τρόπο μόνο του, και σε 40.000 χρόνια θα βρίσκεται στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης. Και αυτό θα συμβεί με απόλυτη βεβαιότητα». Εχετε βάλει κάτι δικό σας μέσα στο Voyager, ως... δώρο για τον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης; «Οχι, δεν έχω βάλει. Απλώς έχουμε βάλει ένα μικρό φιλμ με τις υπογραφές όλων αυτών που έλαβαν μέρος στο πείραμά μας. Και είμαι ευτυχισμένος που θα είμαι ένας από τους εκπροσώπους της ανθρωπότητας που θα πουν “γεια” στην Καμηλοπάρδαλη. Θα είναι κάτι φανταστικό». Πώς ονομάζεται ο χώρος όπου βρίσκεται τώρα το Voyager; «Λέγεται “ηλιόπαυση”. Ο ήλιος έχει μια ατμόσφαιρα η οποία περνά από τη Γη, τον Κρόνο, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα. Ολα τα μοντέλα που είχαμε έλεγαν ότι μέχρι τον Δία θα έχει ελαττωθεί ή και θα έχει εξαφανιστεί αυτή η “ατμόσφαιρα” του Ηλιου. Τελικά, αυτό ήταν λάθος και συνέβη πολύ μακρύτερα. Συνέβη σε μια απόσταση ίση με 94 φορές την απόσταση Γης-Ηλιου. Τα μοντέλα μας για το τι γίνεται στο Διάστημα έχουν τρομερές ελλείψεις και τελικά οι “επί τόπου” παρατηρήσεις είναι αυτές που καθορίζουν την πρόοδό μας». Τη μεγαλύτερη σιγουριά λοιπόν την έχετε για το Voyager. Τη μεγαλύτερη αμφιβολία για τι πράγμα την έχετε; «Προετοιμάζουμε μια αποστολή για τον Ηλιο. Θα πάμε πλέον προς τα “μέσα”. Ξέρετε, ο Ηλιος είναι το μοναδικό ουράνιο σώμα το οποίο δεν το έχουμε “κοιτάξει” λεπτομερώς από κοντά. Το έχουμε παρατηρήσει με τηλεσκόπια και με διάφορα δορυφορικά συστήματα, αλλά ποτέ από κοντά μέχρι στιγμής. Η πιο κοντινή παρατήρηση θα είναι με το Messenger, το οποίο έχουμε στείλει και θα φτάσει μέχρι τα 58 εκατομμύρια χιλιόμετρα στις 18 του ερχόμενου Μαρτίου. Τώρα με αυτό το διαστημόπλοιο που προετοιμάζουμε θα φτάσουμε στα 7 εκατομμύρια χιλιόμετρα». Επτά εκατομμύρια χιλιόμετρα; Τρομακτικά κοντά μού ακούγεται ως απόσταση από τον Ηλιο. «Είναι, πράγματι. Είναι όντως φοβερό εγχείρημα». Δηλαδή, σαν να κάνεις επτά χιλιάδες φορές τη διαδρομή μέχρι την Αλεξανδρούπολη. «Επτά εκατομμύρια φορές. Οχι επτά χιλιάδες». Μισό λεπτό! Επτά χιλιάδες φορές επί περίπου χίλια χιλιόμετρα δεν μας κάνουν επτά εκατομμύρια χιλιόμετρα; «Δίκιο έχετε! Είναι πολύ κοντά, ε;». Πόσο ζεστά θα είναι εκεί; «Πάνω από 1.500°C στο μπροστινό μέρος του διαστημοπλοίου. Τώρα, λοιπόν, προετοιμάζουμε αυτό το εγχείρημα, το οποίο αρχίσαμε εφέτος και είναι ένα από τα προγράμματα για τα οποία είμαι περήφανος, διότι εγώ το έφερα μέσα στο πανεπιστήμιο για να γίνει αυτή η κατασκευή». Πότε το υπολογίζετε να είναι έτοιμο για να πάει στον Ηλιο; «Η εκτόξευση θα γίνει μεταξύ του 2015 και του 2017». Με βάση αυτό που μου λέγατε πριν, έχετε από τώρα υπολογίσει περίπου τις ημερομηνίες μέσα στις οποίες πρέπει να γίνει η εκτόξευση ή δεν παίζει ρόλο επειδή μιλάμε για τον Ηλιο; «Παίζει ρόλο, διότι χρησιμοποιούμε πολύ τη βαρύτητα της Αφροδίτης για να προωθήσουμε το διαστημόπλοιο όσο πιο κοντά στον Ηλιο είναι δυνατόν. Διότι, ξέρετε, το πρόβλημα είναι ότι εμείς είμαστε πάνω στο διαστημόπλοιο που λέγεται “Γη” και αναγκαστικά κινούμαστε με την ταχύτητά της, 104.000 χλμ./ώρα. Ο,τι και να φύγει λοιπόν από την επιφάνεια της Γης, μπορεί να έχει μάξιμουμ αυτήν την αρχική ταχύτητα και κατεύθυνση προς την οποία κινείται η Γη... Στην εκτόξευση λοιπόν ένα διαστημόπλοιο έχει αναγκαστικά αυτήν την ταχύτητα και αυτήν την κατεύθυνση. Μετά, και ενώ βρίσκεται στο Διάστημα, πρέπει να βρούμε τρόπους να του αλλάξουμε την ταχύτητα και την κατεύθυνση προς όπου θέλουμε. Αυτό γίνεται μόνο χρησιμοποιώντας άλλους πλανήτες. Το να πάμε τόσο κοντά στον Ηλιο είναι κάτι που το προσπαθούσαμε επί 25 χρόνια και είχαμε διάφορα προβλήματα, με πιο βασικό ότι αν πηγαίναμε μέσω του Δία θα στέλναμε το διαστημόπλοιο στο πιο κρύο μέρος του ηλιακού μας συστήματος και μετά στο πιο θερμό, οπότε υπήρχε θέμα αντοχής του διαστημοπλοίου. Με τη χρήση της βαρύτητας της Αφροδίτης λύσαμε αυτό το πρόβλημα, αλλά θα μας πάρει πολύ περισσότερο χρόνο για να φτάσουμε στον Ηλιο, γιατί η Αφροδίτη θα κάνει το διαστημόπλοιό μας να πηγαίνει σιγά σιγά». Ωραία, αλλά η αμφιβολία που έχετε ποια είναι; «Η αμφιβολία είναι στο πώς θα λειτουργήσει ένα διαστημόπλοιο τόσο κοντά στον Ηλιο». Από αυτήν την τόσο κοντινή απόσταση στον Ηλιο τι περιμένετε να μάθετε που δεν το ξέρετε ήδη; Θα υπέθετα ότι τα πάντα για τον Ηλιο είναι γνωστά. «Οχι. Κανένας δεν ξέρει τον μηχανισμό με τον οποίο λειτουργεί ο Ηλιος. Ξέρουμε γενικές πληροφορίες, αλλά τον μηχανισμό με τον οποίο, για παράδειγμα, η επιφανειακή του θερμοκρασία από 6.000°C γίνεται 1.000.000°C δεν τον ξέρουμε. Αυτό είναι ένα από αυτά που θέλουμε να μάθουμε. Θα μάθουμε όμως πολλά και για τα δεκάδες εκατομμύρια τόνους “υλικού” που εκτοξεύει καθημερινά ο Ηλιος στο Διάστημα, πολλοί από τους οποίους φτάνουν στη Γη προκαλώντας διάφορα προβλήματα, όπως στις τηλεπικοινωνίες». Τώρα που σας ακούω να προετοιμάζετε όλα αυτά τα απίστευτα για το μέλλον αναρωτιέμαι το εξής: Υπάρχει κάτι το οποίο ξέρετε ότι δεν θα συμβεί κατά τη διάρκεια της δικής σας ζωής και ζηλεύετε τον μελλοντικό «Σταμάτη Κριμιζή» που θα το ζήσει; «Είναι το ίδιο πράγμα για το οποίο αναρωτιέται ο οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος που ζει σε αυτήν τη Γη: Αν θα έχουμε ποτέ επαφή με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό». Επομένως, τον επιστήμονα που θα «ακούσει» πρώτος αυτό το σήμα από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, αυτόν ζηλεύετε; «Στην επιστήμη το να λες ζηλεύω κάτι είναι κατά κάποιον τρόπο θεωρητικό. Βέβαια, η πρωτιά έχει πάντα σημασία στην επιστήμη και αυτό θα είναι ένα ασύλληπτο γεγονός για ολόκληρη την ανθρωπότητα». Οταν έρθει αυτό το «Σήμα», η πορεία της ανθρωπότητας θα είναι πλέον πΣ και μΣ, προ Σήματος και μετά Σήμα; «Φυσικά. Ξέρετε, υπάρχει η Διεθνής Ακαδημία Αστροναυτικής στην οποία είμαι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου των βασικών επιστημών και εκεί κάνουμε μελέτες για διάφορα σενάρια. Μεταξύ των σεναρίων αυτών είναι και ποια θα πρέπει να είναι η “απάντηση” της Γης αν ληφθεί κάποιο σήμα ενός εξωγήινου πολιτισμού. Μπορεί να μην το πιστέψετε αυτό, αλλά υπάρχει μια μελέτη η οποία δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί και η οποία γίνεται από μια ειδική ομάδα επιστημόνων που κάνουν τις εξερευνήσεις για τα σήματα από το Διάστημα. Η ομάδα αυτή λέγεται SETI (Search for Extra-Terrestrial Intelligence) και το κέντρο βρίσκεται στην Καλιφόρνια. Σε αυτήν τη μελέτη λοιπόν υπάρχουν δύο ομάδες με δύο αντικρουόμενες απόψεις. Η μία ομάδα λέει ότι αν ληφθεί ένα σήμα το οποίο είναι πιστευτό “δεν πρέπει να απαντήσουμε καθόλου”. Οι άλλοι λένε “και βέβαια πρέπει να απαντήσουμε”. Το επιχείρημα των πρώτων είναι πως “όταν είσαι μόνος στο δάσος και έχεις ένα σήμα ότι είναι κάποιος τριγύρω, δεν φωνάζεις, απλώς αφουγκράζεσαι να δεις τι άλλοι ήχοι υπάρχουν, διότι μπορεί να είναι επικίνδυνο”. Λένε λοιπόν να μην απαντήσουμε για να μη δείξουμε ότι υπάρχουμε, να δούμε πρώτα περί τίνος πρόκειται... Οι άλλοι, με την αντίθετη άποψη τους απαντούν ότι ένας τέτοιος πολιτισμός που έχει τη δυνατότητα να κάνει τέτοια επαφή ολοφάνερα θα ξέρει ότι υπάρχουμε». Εσείς είστε αυτής της δεύτερης άποψης; «Ναι. Πιστεύω ότι αν ληφθεί τέτοιο σήμα, σημαίνει ότι αυτός ο πολιτισμός θα είναι καταφανώς υπέρτερος από τον δικό μας. Επομένως, αυτό μάλλον θα είναι ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα, διότι δεν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι ένας τέτοιος πολιτισμός θα θέλει να τοποθετηθεί στην ιστορία της ανθρωπότητας, με την κλασική έννοια, ότι θα κάνουν εισβολή, θα καταστρέψουν κτλ. Ενας πραγματικά μεγάλος πολιτισμός οπωσδήποτε έχει άλλες απόψεις και έχει εξελιχθεί στο επίπεδο όπου κυριαρχούν η διατήρηση της ζωής, η παρατήρηση του Σύμπαντος κτλ. Αλλά αυτό είναι μια θεωρητική συζήτηση, ότι δεν έχουμε δηλαδή καμία δυνατότητα, κατ’ εμέ, να έχουμε επαφή στο εγγύς μέλλον, διότι η ένδειξη που έχουμε στείλει εμείς προς τα “έξω”, ότι υπάρχει κάποιος πολιτισμός σε αυτήν τη γωνιά του Σύμπαντος, δεν έχει μεγάλο παρελθόν: μετράει λιγότερο από 100 χρόνια, δηλαδή από τότε που αρχίσαμε να στέλνουμε σήματα στο Διάστημα». Γιατί είμαστε τόσο σίγουροι ότι θα είναι ένας ανώτερος πολιτισμός από εμάς και όχι ένας κατώτερος; Και αυτοί όταν πάρουν το «σήμα» μας γιατί να μην υποθέσουν ότι είμαστε ανώτεροι από αυτούς; «Πρώτον, τα σήματά μας έχουν πάει μόνο μέχρι 100 έτη φωτός, διότι τα ηλεκτρομαγνητικά σήματα μεταδίδονται με την ταχύτητα του φωτός. Η ανθρωπότητα άρχισε να εκπέμπει σήματα από την αρχή του προηγούμενου αιώνα. Η ένταση αυτών των σημάτων όταν φτάσει σε αυτήν την απόσταση είναι τόσο ελάχιστη που θα χρειάζονται αντένες διαστάσεως ολόκληρου ηλιακού συστήματος για να τα λάβουν. Ενας πολιτισμός με τις τεχνολογικές γνώσεις που έχουμε εμείς σήμερα, με τις δικές μας αντένες, οι οποίες δεν είναι της τάξεως ολόκληρου του ηλιακού συστήματος αλλά έχουν μόλις 100 μέτρα διάμετρο, δεν έχει πιθανότητες να λάβει το σήμα μας και να μας απαντήσει. Αφού θα μας έχουν στείλει σήμα, σημαίνει ότι πράγματι έχουν τη δυνατότητα να εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ενέργεια σε μια δέσμη τόσο στοχευμένη, που είναι καταφανώς πολύ πέραν των δικών μας δυνατοτήτων». Η ανακοίνωση, πριν από λίγες ημέρες, από τους βιολόγους επιστήμονες της NASA σάς ενίσχυσε καθόλου την άποψη για την ύπαρξη ενός εξωγήινου πολιτισμού; «Οχι, καθόλου. Είναι όμως μια πολύ σημαντική ανακάλυψη, η οποία θα μας κάνει να ξανασκεφτούμε και να ξανασχεδιάσουμε μερικές από τις συσκευές και τα μηχανήματα που θα στείλουμε στο Διάστημα για την αναζήτηση και ανάλυση τυχόν βιολογικού υλικού». Τώρα, πλέον, που έχετε καταφέρει τόσο πολλά στην εξερεύνηση των πλανητών, υπάρχει κάποιος επιστήμονας για τον οποίο να έχετε σκεφτεί κάποιες φορές ότι «αυτός θα ήθελα να ζει τώρα γιατί θα του άξιζε να τα δει όλα αυτά»; «Κοιτάξτε, δεν το σκέφτηκα ποτέ αυτό. Ετσι όπως είναι η κάθε ημέρα μου δεν έχω χρόνο να βάλω τα πόδια πάνω στο γραφείο και να σκέφτομαι τέτοια πράγματα. Δεν νομίζω ότι η δική μου σκέψη είναι ιδιαίτερα βαθιά σε ένα τέτοιο θέμα, αυτή είναι περισσότερο φιλοσοφική ερώτηση. Πάντως, θα σας δώσω μια μερική απάντηση. Είχα έναν φίλο, τον σουηδό νομπελίστα Χανς Αλφβέν, που είχε μια κατανόηση διαισθητική – και εντελώς αβίαστα – για τη φύση και ο οποίος είχε προβλέψει πολλά πράγματα, τα οποία το επιστημονικό κατεστημένο έλεγε τότε ότι είναι λάθος. Στο τέλος δικαιώθηκε και πήρε το Νομπέλ Φυσικής το 1970. Υπάρχουν πολλά φαινόμενα τα οποία ονομάζονται φαινόμενα Alfven. Είχαμε μια πολύ ζεστή φιλία – έχει πεθάνει τώρα –, ήταν μάλιστα και θαυμαστής της Αρχαίας Ελλάδας και είχε κατασκευάσει ένα σπίτι στη Στοκχόλμη με το αρχαιοελληνικό στυλ. Αυτός ο άνθρωπος θα ήθελα να ήταν εδώ, να είχε δει το πέρασμα του Voyager από τον Κρόνο. Να σας πω κάτι; Τελικά, σας ευχαριστώ πολύ για αυτήν την ερώτηση, γιατί δεν το είχα σκεφτεί ποτέ αυτό. Τι πεζός που είμαι...». Ολες οι σημαντικές σκέψεις και εξελίξεις σε αυτήν τη ζωή συνήθως ξεκινούν από κάτι ασήμαντο. Ποιο είναι το δικό σας πιο «σημαντικό» ασήμαντο; «Οταν ήμουν 21 ετών φοιτητής και δούλευα ως βοηθός στο πανεπιστήμιο για να πληρώσω τα δίδακτρά μου, ήρθε ως επισκέπτης ο καθηγητής Βαν Αλεν, αυτός που κατασκεύασε τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο και ανακάλυψε τις ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη Γη, τις “Ζώνες Βαν Αλεν”. Πέρασε λοιπόν και από το εργαστήριο για λίγο, σταμάτησε στον πάγκο όπου εργαζόμουν εγώ και κατασκεύαζα έναν αισθητήρα ακτινοβολίας και μου ζήτησε να του εξηγήσω πώς δουλεύει. Τότε με ρώτησε αν είχα σκεφτεί για μεταπτυχιακές σπουδές. Οταν του είπα ότι το σκέφτομαι αλλά δεν έχω χρήματα, με παρότρυνε να κάνω αίτηση στη Σχολή Φυσικής της Αϊοβα όπου ήταν διευθυντής, και το έκανα. Αυτό το τυχαίο πέρασμα του καθηγητή Βαν Αλεν από τον πάγκο που δούλευα ήταν το πιο σημαντικό γεγονός που μου έχει συμβεί». Εσείς που έχετε φτάσει τόσο μακριά στο Διάστημα νιώθετε ότι η κορυφή και η άβυσσος πάνε να γίνουν ένα; «Την κορυφή δεν θα τη φτάσουμε ποτέ. Δεν υπάρχει κορυφή. Το όριο της γνώσης μας συνεχώς θα προωθείται επ’ άπειρον. Η άβυσσος είναι μια λέξη που έχει θρησκευτικές ρίζες και η επιστήμη μπορούμε να πούμε ότι δεν αναγνωρίζει την άβυσσο». Στον καλό κυνηγό, λένε, αρμόζει το δύσκολο κυνήγι. Θεωρείστε ο καλύτερος κυνηγός. Ποιο είναι το πιο ξεχωριστό «κυνήγι» για εσάς σε ολόκληρο το Σύμπαν; «Ο Ηλιος. Τον κυνηγούσα τουλάχιστον τα τελευταία 35 χρόνια, τον είχα ως προορισμό, αλλά η τεχνολογία ήταν πάντα ανεπαρκής. Εν τέλει, φτάσαμε σε ένα σημείο που νομίζω ότι μπορεί να γίνει το ταξίδι στον Ηλιο». Τελικά, αυτή η όλο και περισσότερη γνώση που αποκτάται από την επιστήμη, αν μπορούσε να μεταφερθεί με έναν τρόπο μαγικό και εκλαϊκευμένο στους ανθρώπους, θα προκαλούσε περισσότερη ευτυχία ή δυστυχία; «Προσωπικά, νομίζω ότι η γνώση απελευθερώνει τον άνθρωπο γενικά και όσο περισσότερη γνώση τόσο περισσότερη ευτυχία, διότι καταλαβαίνουμε τις πηγές των αισθημάτων μας και με αυτόν τον τρόπο θα κατανοούμε γιατί αισθανόμαστε όπως αισθανόμαστε». Το πιο «σημαντικό» ασήμαντο στο Διάστημα ποιο είναι; «Ο,τι και να πούμε δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει ποτέ πιο σημαντικό τυχαίο γεγονός από αυτό που ξεκίνησε τη ζωή εδώ και τελικά προκάλεσε την ύπαρξή μας. Ο,τι και να θεωρούμε σπουδαίο στη ζωή μας ξεκίνησε από εκείνο το – άγνωστο ακόμη – τυχαίο εκπληκτικό γεγονός και αν υπάρξει μια απάντηση ολωσδιόλου οριστική, όχι εικασίες, όχι θεωρίες, αλλά με απτή απόδειξη, αυτό θα είναι το μεγαλύτερο γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας, διότι θα απαντήσει στο αιώνιο ερώτημα: “Από πού ερχόμαστε;”». Αν υποθέσουμε λοιπόν ότι ολόκληρο το Σύμπαν το διαπερνά ένας «ιστός», θα λέγατε ότι το διαπερνά ο «ιστός του λογικού» ή ο «ιστός του τυχαίου»; «Ολα όσα ξέρουμε από την επιστήμη δείχνουν ότι το Σύμπαν το διαπερνά ο “ιστός του τυχαίου”. Το βλέπουμε, το παρατηρούμε συνεχώς στο Σύμπαν από τον τρόπο που γεννιούνται και πεθαίνουν οι Ηλιοι, από τη “νηπιογέννηση” μέχρι τον “θάνατό” τους, με έναν εντελώς τυχαίο τρόπο, και αυτός είναι ένας κύκλος που συνεχίζεται εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Γιατί εμείς να είμαστε εξαίρεση;». Οσο «απομακρύνεστε», όσο «χάνεστε» στην εξερεύνηση του Σύμπαντος, η κατανόησή σας για την καθημερινή ανθρώπινη ανοησία αυξάνεται ή μειώνεται; «Ξέρετε, ο επιστήμονας ζει μέσα στην κοινωνία, όπως όλοι μας, και ως εκ τούτου υποφέρει από πολλά παρόμοια συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένης και της μυωπίας στα κοινωνικά θέματα. Στη δική μου περίπτωση τουλάχιστον έχω μεγαλύτερη κατανόηση για τη δυσκολία του να είναι κανείς άνθρωπος, και να μεγαλώνει, και να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα απ’ ό,τι είχα όταν ήμουν νεότερος». Σε όλα αυτά που κάνετε στο Διάστημα ποιος είναι ο «Θεός» που τα βοηθάει και ποιος είναι ο «διάβολος» που τους πάει κόντρα; «Ο “Θεός” είναι η εσωτερική δύναμη που βρίσκεται στο κέντρο της ύπαρξής μας και ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να την “αγγίξουμε” και να τη “χρησιμοποιήσουμε” για την επίτευξη ορισμένων σκοπών. Ο “διάβολος” είναι το να βάζεις εσύ ο ίδιος όρια. Στην επιστήμη θα έλεγα ότι αν είχα κάποια επιγραμματική φράση, αυτή είναι ότι “δεν υπάρχουν όρια”. Δεν εννοώ αυθαιρεσία. Απλώς δεν υπάρχουν όρια στο μυαλό μας, στην ανάπτυξή μας, στο επίπεδο στο οποίο μπορούμε να φτάσουμε με προσπάθεια, με επιμονή, με σκληρή δουλειά. Αν βάζεις όρια, τότε δουλεύεις για τα όρια. Αν δεν έχεις όρια, τότε πας όσο το δυνατόν πιο μακριά και όταν φτάσεις κάπου δεν είναι “φτάσιμο”, είναι “συνέχεια”. Τα όρια περιορίζουν τον άνθρωπο». Αυτό νομίζετε ότι θα μπορούσε να είναι ένας οδηγός για τους νέους Ελληνες σήμερα; «Πιστεύω, ναι. Αν εγώ, ως μαθητής στη Χίο, είχα πει στον εαυτό μου ότι θέλω να γίνω μηχανικός και να διοριστώ, όπως δυστυχώς είναι η φιλοδοξία πολλών νέων σήμερα, αυτό θα σήμαινε ότι θα είχα περιορίσει εγώ ο ίδιος τον εαυτό μου. Και παρ’ ότι προέρχομαι από ένα μικρό νησί του Αιγαίου, δεν θα είχα δώσει στον εαυτό μου τη δυνατότητα, κατά κάποιον τρόπο, να λάβω μέρος στην καταπληκτική, κατ’ εμέ, περιπέτεια του Διαστήματος. Θα είχε νικήσει ο “διάβολος” μέσα μου». Σε ολους τους νεους φίλους του Astrovox θα ηθελα να τονίσω την τελευταια παργραφο της συνεντευξης του Σταματη Κριμιζη και να τους παροτρυνω να μην νικήσει ο διαβολος μεσα τους.

Συγχαρητηρία για την δουλεία σου φίλε scaff. Παραθετω μια διευθυνση με παρόμοιο θέμα: http://www.physics4u.gr/blog/?p=225

Οι 10 κορυφαίες επιστημονικές ειδήσεις του 2010. 1. Συνθετική ζωή Τον Μάιο, o Craig Venter ανακοίνωσε ότι είχε δημιουργήσει συνθετική ζωή. Δούλεψε με ένα μόνο κύτταρο, τον μικρότερο γνωστό απλό οργανισμό στον κόσμο, εισάγοντας μέσα σε αυτόν ένα συνθετικό γονιδίωμα. Το βακτήριο δημιούργησε τις πρωτεΐνες από το προσχέδιο μέσα στο γονιδίωμα, θυμίζοντας την καθημερινή δουλειά που κάνει ένα κανονικό κύτταρο. Αυτό που θέλει να φτιάξει στην ουσία ο Craig Venter είναι να δώσει ζωή σε ένα ολόκληρο φάσμα νέων βιομηχανικών διεργασιών – σύντομα θα υπάρχουν φθηνότεροι, και πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την παραγωγή των πάντων, από τα εμβόλια και φαρμακευτικά προϊόντα έως καλύτερα βιοκαύσιμα. Στην πραγματικότητα, σε μια κοινή επιχείρηση με την ExxonMobil, ο Βέντερ άνοιξε μια πειραματική εγκατάσταση τον Ιούλιο του 2010 ώστε να αυξηθούν τα φύκια που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοκαυσίμων. 2. Το σκάφος Hayabusa επιστρέφει πίσω στη Γη σωματίδια από έναν αστεροειδή Με ένα μέγεθος σαν αυτοκίνητο, το ιαπωνικό σκάφος-ρομπότ Hayabusa εκτοξεύθηκε το 2003 προς τον αστεροειδή Itokawa. Ήταν ένα ταξίδι έπος, γιατί δοκίμασε αρκετές αποτυχίες. Σε κάποια φάση το σκάφος έχασε την επαφή του με τη Γη για επτά εβδομάδες, ένα πρόβλημα που πρόσθεσε τρία χρόνια στο ταξίδι του μέσα στο διάστημα. Το σκάφος αφού τελικά προσγειώθηκε το 2005 πάνω στον αστεροειδή, που έχει το σχήμα πατάτας, ένα σύστημα πυροδότησης που είχε σχεδιαστεί ώστε να σηκώσει σκόνη έπαθε βλάβη, αφήνοντας έτσι ασαφές πόσο υλικό ήταν σε θέση να συγκεντρώσει το διαστημόπλοιο. Μετά από μια πραγματική επταετή οδύσσεια του διαστήματος, το κουτί με το πολύτιμο υλικό έφτασε πίσω στη Γη από το Hayabusa τον Ιούνιο. Το Νοέμβριο, οι ιάπωνες ανήγγειλαν ότι είχαν μαζέψει 1.500 σωματίδια, τα περισσότερα εκ των οποίων προέρχονταν από τον αστεροειδή. 3. Οι Νεάντερταλ και οι άνθρωποι είχαν διασταυρωθεί Χρησιμοποιώντας μικρές ποσότητες οστών σε σκόνη από τρία άτομα Νεάντερταλ 40.000 ετών, που βρέθηκαν σε ένα σπήλαιο στην Κροατία, ερευνητές αναδημιούργησαν 40.000 ετών το 60% του γονιδιώματος του Νεάντερταλ, αρκετό έτσι ώστε να ανακοινώσουν τον Μάιο ότι το γονιδίωμα του είναι πλήρης. Το γονιδίωμα έδειξε ότι οι άνθρωποι μετανάστευσαν από την Αφρική 100.000 έως 50.000 χρόνια πριν, ενώ ορισμένα άτομα του είδους μας διασταυρώθηκαν με τους Νεάντερταλ – έναν κοντό, κοντόχοντρο ανθρωποειδές που εξαφανίστηκαν περίπου πριν 30.000 χρόνια. Ως αποτέλεσμα αυτής της διασταύρωσης, μπορούν να βρεθούν σε όλους τους μη-αφρικανικούς ανθρώπους κάποιες γενετικές αλληλουχίες. 4. Η απογραφή που έδειξε τι υπάρχει στους ωκεανούς Σε μια απογραφή που κράτησε 10 χρόνια για το τι οργανισμοί ζουν μέσα στους ωκεανούς, συμμετείχαν περισσότεροι από 2.700 επιστήμονες, 670 φορείς, περισσότερα από 540 αποστολές και περίπου 9.000 ημέρες μέσα στη θάλασσα. Έγιναν δε σχεδόν 30 εκατομμύρια παρατηρήσεις σε 120.000 είδη . Τον Οκτώβριο, οι ερευνητές που συμμετέχουν ανακοίνωσαν όλα τα αποτελέσματά τους, που περιελάμβανε το γεγονός ότι το 90% της θαλάσσιας ζωής είναι μικροβιακής προέλευσης – με το ισοδύναμο 35 ελεφάντων για κάθε οργανισμό που ζει εκεί μέσα – και ότι περίπου το 40% του πλαγκτού, στο κάτω μέρος της διατροφής αλυσίδας των ωκεανών, έχει εξαφανιστεί κατά τα τελευταία 30 χρόνια 5. Η Σελήνη κυριολεκτικά καλύπτεται από νερό Τον Σεπτέμβριο του 2009, οι επιστήμονες ανέτρεψαν την χρόνια αποδεκτή άποψη ότι το σεληνιακό έδαφος είναι ξηρό. Είχαν βρει έγκλειστες μέσα στα ορυκτά, μεγάλες ποσότητες νερού στην επιφάνεια της Σελήνης. Τον Μάρτιο του 2010, ερευνητές ανακάλυψαν πάγο στον Βόρειο Πόλο της Σελήνης, αν και οι ερευνητές δεν ήταν σίγουροι για το πόσο ήταν. Οι νέες εκτιμήσεις δείχνουν να υπάρχουν – χωρίς σιγουριά πάντως – δισεκατομμύρια τόνοι νερού – σε πάγους και μέσα σε ορυκτά. Για σκεφτείτε λίγο, πριν από ένα χρόνο η Σελήνη ήταν δήθεν στεγνή. Η ανακάλυψη βελτιώνει τις προοπτικές των μελλοντικών εποικισμών στο φεγγάρι. 6. Η NASA βρήκε μια μορφή ζωής που θα μπορούσε να ζήσει κι έξω από τη Γη Σε ένα δελτίο Τύπου στις αρχές του Δεκεμβρίου, η NASA ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει κάτι "που θα επηρεάσει την αναζήτηση για την παρουσία εξωγήινης ζωής" … οπότε η μπλογκόσφαιρα βρέθηκε σε έναν παροξυσμό φημών και δοξασιών. Μίλησαν κάποιοι για μικρόβια που βρέθηκαν στον Κόκκινο Πλανήτη, για φωτοσύνθεση στον Τιτάνα, ή ίσως ακόμα και για βακτηρίδια σε έναν αστεροειδή. Φυσικά κανένα δεν ίσχυε από αυτό – όμως η NASA είχε ανακαλύψει ένα βακτηρίδιο που μπορούσε να φάει αρσενικό και ακόμη να φθάσει μέχρι του σημείου να ενσωματώσει ένα μέρος του στο DNA του. 7. Είναι δυνατή η πυρηνική σύντηξη; Μια ελεγχόμενη πυρηνική σύντηξη εδώ και πολύ καιρό φαντάζει ως απεριόριστη πηγή ενέργειας, χωρίς άνθρακα και χωρίς ραδιενεργά απόβλητα, οπότε θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη, περίπου, το 2035, τεράστιων ηλεκτρικών γεννητριών που θα κινούνται με σύντηξη. Χρειάζεται όμως θερμοκρασίες εκατομμυρίων βαθμών και έντονες πιέσεις με ένα ελεγχόμενο, μετρήσιμο τρόπο. Αυτά ήταν δύο από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την αναπαραγωγή της σύντηξης. Τον Ιανουάριο, μια ομάδα στην Καλιφόρνια απέδειξε ότι είναι δυνατό να κατασκευαστεί μια τέτοια διάταξη. 8. Πρωτόνια μικρότερα από όσο νομίζαμε Τον Ιούλιο, επιστήμονες πέταξαν μία βόμβα στον κόσμο των υπο-ατομικών θεωριών αναφέροντας ότι ένα πρωτεύον δομικό στοιχείο του ορατού σύμπαντος, το πρωτόνιο, είναι μικρότερο από ό,τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα. Οι αναθεωρημένες μετρήσεις έκοψαν κατά 4% την ακτίνα του σωματιδίου. 9. Το ιατρικό περιοδικό Lancet αναιρεί μια έρευνα για σύνδεση του εμβολίου της δαμαλίιτιδας MMR με τον αυτισμό Τα ποσοστά εμβολιασμού πέφτουν σε όλο τον κόσμο. Είναι μια τρομακτική σκέψη, αλλά αυτό είναι επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι πίστεψαν αυτή την έρευνα. Όμως, έστω και αργά το ιατρικό περιοδικό Lancet αναίρεσε την φήμη αυτή έστω και αργά. 10. Νευρικά κύτταρα δημιουργούνται από κύτταρα του δέρματος Οι επιστήμονες βρήκαν τρόπο να μετατρέψουν κύτταρα δέρματος ενηλίκων με άμεσο τρόπο σε νευρικά κύτταρα. Αυτό σημαίνει ότι η αναγεννητική ιατρική εξακολουθεί να υπάρχει σαν δυνατότητα, χωρίς την ανάγκη για εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα. Eικόνα- αποικίες της Synthia, κατά τον Craig Venter, μετατράπηκαν σε μπλε, όταν μέσα τους μπήκε το ξένο DNA.

Ωρίωνας: Στην κορυφή του Ουρανού τα Χριστούγεννα Τις ημέρες των Χριστουγέννων, γύρω στα μεσάνυκτα, μεσουρανεί στον ουρανό, ο ομορφότερος σχηματισμός και μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αστρονομικές περιοχές. Ο αστερισμός του Ωρίωνα. Το κόκκινο φως, μαζί με ένα πιο εξασθενημένο μπλε, προέρχεται από το αέριο υδρογόνο που ακτινοβολείται από τα κοντινά αστέρια. Το πράσινο φως προέρχεται από το οξυγόνο που λάμπει φλεγόμενο, καθώς ένα ισχυρό ρεύμα σωματιδίων μεγάλης ταχύτητας, εκτινάσσεται από ένα ογκώδες αστέρι ακριβώς έξω από την εικόνα. Ο κυνηγός Ωρίωνας, σύμφωνα με τη μυθολογία, που ήταν γιός του Ποσειδώνα, πέθανε από το τσίμπημα ενός σκορπιού. Από τότε, ο Ωρίωνας και ο σκορπιός, έλαβαν αντιδιαμετρικά σημεία στον ουρανό, ώστε όταν ο ένας δύει ο άλλος να ανατέλλει, θυμίζοντας πως βρίσκονται σε ένα αέναο κυνήγι μεταξύ τους. Το χαρακτηριστικό σχήμα του τετραπλεύρου, που θυμίζει ένα κυνηγό, αποτελείται από 77 αστέρες με τους κυριότερους τέσσερις αστέρες, που σχηματίζουν τη ζώνη του Ωρίωνα, να βρίσκονται μεταξύ των αποκλίσεων 10ο Β και -10ο Ν ώστε το σχήμα να είναι ορατό από όλη, σχεδόν, τη Γη. Οι αστέρες αυτοί, είναι ο ερυθρός υπεργίγας Betelgeuse (α-Ori), ο λευκογάλαζος γίγας Bellatrix (ο αστέρας-αμαζόνα γ-Ori), ο γαλάζιος υπεργίγας Rigel (β-Ori) και τέλος ο επίσης γαλάζιος υπεργίγας Saiph (κ-Ori). Μόνο ο Betelgeuse είναι παλαιό άστρο, τα υπόλοιπα είναι νεαρά άστρα και ιδιαίτερα βίαια άστρα του φασματικού τύπου Β και Ο. Ο Betelgeuse, που απέχει μόνο 300 έ.φ., έχει φασματικό τύπο Μ και είναι υποψήφιος να γίνει σουπερνόβα. Ο αστέρας βρίσκεται στο τέλος της ζωής του και πάλλεται ακανόνιστα, μεταβάλλοντας το φαινόμενο μέγεθος του από 0 έως 1,5. Η λαμπρότητά του είναι 14.000 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας και ο όγκος του 160.000.000 φορές μεγαλύτερη του. Η μάζα του προκύπτει ότι είναι 20 ηλιακές μάζες ενώ αν υπολογιστεί η πυκνότητά του βρίσκεται ότι είναι μόνο 10-4 φορές την πυκνότητα του αέρα. Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται σαν ένα "κόκκινο θερμό κενό". Όνομα αστέρα Σημείο Μέγεθος Rigel β 0.18 Betelgeuse α 0.45 Bellatrix γ 1.64 Alnilam ε 1.69 Alnitak ζ 1.74 Saiph κ 2.07 Mintaka δ 2.25 Στην περιοχή Ξίφος του Ωρίωνα, βρίσκεται το Μεγάλο Νεφέλωμα του Ωρίωνα, Μ42 ή NGC 1976. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αστρικά "βρεφοκομεία" του Γαλαξία, που βρίσκεται μόνο σε απόσταση 1.500 έ.φ. από μας. Η αστρογεννητική αυτή περιοχή, παρόλο που δεν είναι η μοναδική του Γαλαξία μας, είναι όμως η πιό κοντινή και από τις πιο σημαντικές για μελέτες. Οι αστρικοί βρεφικοί σταθμοί είναι ειδικές περιοχές όπου γεννιέται η μεγάλη πλειοψηφία των νέων αστεριών στο Γαλαξία μας. Τα διαστρικά νέφη του μοριακού αερίου διαμορφώνουν και παράγουν χιλιάδες νέων αστεριών και έπειτα βαθμιαία διαλύουν. Υδρογόνο, ήλιο, οξυγόνο, άζωτο κ.α. είναι τα βασικά συστατικά του νέφους. Η αστροφεγγιά που παράγουν τα τέσσερα κύρια άστρα, είναι τόσο έντονη, που αυτή ιονίζει τα λεπτά στρώματα του αερίου στην περιοχή, παράγοντας ένα ουράνιο τόξο χρωμάτων. Έτσι δεν είναι εκπληκτικό που οι μελέτες του Ωρίωνος έχουν παράσχει στους αστρονόμους μερικές από τις καλύτερες πληροφορίες για τη διαδικασία του σχηματισμού αστεριών. Στην φωτογραφία σύνθετη εικόνα από τα διαστημικά τηλεσκόπια Spitzer και Hubble της NASA που φαίνεται περισσότερο σαν μια ελαιογραφία παρά ένα κοσμικό στιγμιότυπο. Το αριστούργημα αυτό παρουσιάζει το νεφέλωμα του Ωρίωνα στις υπέρυθρες, υπεριώδεις και ορατές ακτίνες του φωτός. "Χρωματίζεται" από εκατοντάδες βρέφη άστρα σε έναν καμβά αερίου και σκόνης, με έντονο υπεριώδες φως και ισχυρούς αστρικούς ανέμους σαν ‘πινέλα’ ζωγραφικής βουτηγμένα στα χρώματα

Ωρίωνας. Σύνθετη εικόνα από τα διαστημικά τηλεσκόπια Spitzer και Hubble της NASA που φαίνεται περισσότερο σαν μια ελαιογραφία παρά ένα κοσμικό στιγμιότυπο. Το αριστούργημα αυτό παρουσιάζει το νεφέλωμα του Ωρίωνα στις υπέρυθρες, υπεριώδεις και ορατές ακτίνες του φωτός. "Χρωματίζεται" από εκατοντάδες βρέφη άστρα σε έναν καμβά αερίου και σκόνης, με έντονο υπεριώδες φως και ισχυρούς αστρικούς ανέμους σαν ‘πινέλα’ ζωγραφικής βουτηγμένα στα χρώματα.

Φίλοι μου,Κοσμοναύτες του Σύμπαντος. Η συζητηση για αλλα συμπαντα συνεχίζεται ακαθεκτη.Για να δουμε. Υπαινιγμοί στον χάρτη της μικροκυματικής ακτινοβολίας για άλλα σύμπαντα. Οι συγκρούσεις μεταξύ του δικού μας Κόσμου και άλλων συμπάντων μπορεί να έχει αφήσει στρογγυλεμένα ‘μπαλώματα’, σε ένα χάρτη της αρχαίας κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου (CMB) Ο Κόσμος μας πιστεύεται ότι έχει επεκταθεί πολύ γρήγορα με μια διαδικασία που λέγεται πληθωρισμός, τις πρώτες πρώτες στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Μερικοί φυσικοί υποπτεύονται πως ο πληθωρισμός εξακολουθεί να συμβαίνει, ξεκινώντας σε ορισμένες περιοχές, ενώ ταυτόχρονα διακόπτεται σε άλλες, όπως είναι το μέρος του Κόσμου που ζούμε μέσα. Σε αυτήν την εικόνα του σύμπαντος, που ονομάζεται Αιώνιος Πληθωρισμός, συνεχώς ξεφυτρώνουν νέα σύμπαντα σαν φυσαλίδες σε μια απέραντη διαστολή στη θάλασσα του χωροχρόνου. Πολλά από αυτά τα σύμπαντα θα πρέπει να μεταφέρονται μακριά το ένα από το άλλο μόλις σχηματιστούν. Αλλά σύμπαντα γεννιούνται τόσο κοντά μεταξύ τους που θα μπορούσαν να συγκρουστούν, εφόσον επεκτείνονται ταχύτερα από ότι ο χώρος μεταξύ τους. Αν το δικό μας σύμπαν κτυπήθηκε από ένα άλλο σύμπαν – φυσαλίδα, η σύγκρουση θα απελευθέρωνε κολοσσιαίες εκρήξεις ενέργειας. Εάν αυτό συνέβη πριν κλείσει ο πληθωρισμός στο δικό μας κομμάτι του σύμπαντος, θα μπορούσε να αφήσει ένα αποτύπωμα που ίσως καταφέρουμε να διαπιστώσουμε ακόμη και σήμερα. Τώρα ο Stephen Feeney του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου και οι συνεργάτες του αναφέρουν ότι μπορεί να έχουν εντοπίσει τέτοια αποτυπώματα στο κοσμικό υπόβαθρο μικροκυμάτων (CMB), μια λάμψη από όλο τον ουρανό, που προέρχεται από τα φωτόνια που εκπέμφθηκαν για πρώτη φορά όταν το σύμπαν ήταν μόνο 380.000 ετών. Καυτό και ψυχρό Μια σύγκρουση θα μπορούσε να αλλάξει το πόσο χρονικό διάστημα διήρκεσε ο πληθωρισμός στη ζώνη της σύγκρουσης. Αν η διαστολή συνεχίστηκε για περισσότερο χρόνο από ό,τι θα κρατούσε διαφορετικά, η πυκνότητα της ύλης μέσα στην περιοχή της πρόσκρουσης θα ήταν χαμηλότερη από ό,τι στις γύρω περιοχές. Κι αυτό θα εμφανίζονται ως ένα ψυχρό σημείο στον χάρτη της CMB. Αντίθετα, μια μικρότερη περίοδος του πληθωρισμού θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα θερμό σημείο στην CMB. Η ερευνητική ομάδα υπολόγισε το πιθανό προφίλ της θερμοκρασίας για μια τέτοια πρόσκρουση, και έψαξε μάλιστα για αυτό στα δεδομένα της CMB όπως λήφθηκαν από την αποστολή Wilkinson της NASA. Η αναζήτηση αυτή έδειξε τέσσερα κυκλικά μπαλώματα, που το κάθε ένα εκτείνεται στον ουρανό σε μια έκταση ισοδύναμη με οκτώ τουλάχιστον πλήρη φεγγάρια. Το ένα είναι ένα ψυχρό σημείο που είχε ήδη αναφερθεί ως αποδεικτικό στοιχείο μιας αλληλεπίδρασης ενός άλλου σύμπαντος με το δικό μας. «Δεν υπάρχει καμία προφανής εξήγηση για αυτά τα χαρακτηριστικά", λέει το μέλος της ομάδας Matthew Johnson του Ιδρύματος Perimeter για τη θεωρητική φυσική στο Βατερλώ του Καναδά. Πληροφορίες Αν οι συγκρούσεις με άλλα σύμπαντα δημιούργησαν πράγματι αυτά τα ‘μπαλώματα’, αυτές θα πρέπει να έχουν αφήσει κι άλλες πληροφορίες πάνω στην CMB, όπως για παράδειγμα είναι μια υπογραφή στον προσανατολισμό, ή πόλωση, των φωτονίων της CMB. Ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Planck που ξεκίνησε για παρατηρήσεις το 2009, θα πρέπει να είναι σε θέση να ανιχνεύσει αυτά τα σημάδια. Οι πρώτοι πλήρεις χάρτες του ουρανού αναμένεται για το 2012. Ακόμη και αν μόνο ένα από αυτά τα σημεία αποδεικνύεται ότι οφείλεται σε μια σύγκρουση φυσαλίδων, θα ήταν "μια ανακάλυψη πρώτου μεγέθους», λέει ο Thomas Levi του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ. Η διαπίστωση αυτή θα ενισχύσει τις θεωρίες – όπως είναι η θεωρία των χορδών – που απαιτεί ένα μεγάλο αριθμό συμπάντων με διαφορετικές ιδιότητες. «Είναι ενθαρρυντικό που βρήκαν ορισμένα υποψήφια σημάδια», ομολογεί ο Alexander Vilenkin του Πανεπιστημίου Tufts στην Μασαχουσέτη. Όμως, προσθέτει ότι, ακόμη και αν υπάρχουν σύμπαντα φυσαλίδες, αυτά δεν θα μπορούσαν να σχηματιστούν με ένα ρυθμό που θα εγγυάται ότι ένα τέτοιο σύμπαν θα είχε συγκρουστεί με το σύμπαν μας. Στην φωτογραφία τα τέσσερα υποψήφια στρογγυλεμένα σημάδια σαν μπαλώματα βρίσκονται στο κάτω δεξιό άκρο του χάρτη όλου του ουρανού CMB, με πράσινο, ανοικτό μπλε, κόκκινο και πορτοκαλί χρώμα

Ο ΔΔΣ ετοιμάζεται να δεχτεί νέα διαστημόπλοια Προγκρές και Discovery. Το ρωσικό διαστημόπλοιο εφοδιασμού Προγκρες θα αυξήσει το ύψος πτήσης του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Οι κινητήρες του συζευγμένου με το ΔΔΣ Προγκρές, θα λειτουργούν λίγο παραπάνω από 20 λεπτά, προσδίδοντας στο Σταθμό μεγαλύτερη ταχύτητα κατά 2,4 μέτρα το δευτερόλεπτο. Ταυτόχρονα το ύψος της τροχιάς του θα αυξηθεί κατά 4 και πλέον χιλιόμετρα. Όλες αυτές οι ενέργειες θα εξασφαλίσουν τις απαραίτητες συνθήκες για τη σύζευξη του ΔΔΣ με ένα άλλο ρωσικό διαστημόπλοιο εφοδιασμού Προγκρές και το αμερικανικό διαστημικό λεωφορείο Discovery. Τηλεσκόπια για το κοινό θα βγάλει το Πλανητάριο στην έκλειψη του Ιανουαρίου. Καιρού επιτρέποντος στις 4 Ιανουαρίου 2011, το Ψηφιακό Πλανητάριο Ευγενίδου θα στήσει τηλεσκόπια έξω από το κτίριό του στην λεωφόρο Συγγρού για να δώσει στο κοινό την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη μερική έκλειψη Ηλίου. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Πλανηταρίου Διονύση Σιμόπουλο, στην Ελλάδα θα δούμε μόνο τα δύο τρίτα του ηλιακού δίσκου να καλύπτονται από τη Σελήνη -αυτό θα συμβεί στη μέγιστη φάση της έκλειψης στις 10:23 το πρωί. Τα τηλεσκόπια που προσφέρει για την εκδήλωση η Ελληνική Αστρονομική Ένωση θα περιμένουν από τις 9 το πρωί. Σχεδόν 13 ώρες νωρίτερα, η Γη θα βρίσκεται στο περιήλιο, δηλαδή στην ελάχιστη απόστασή της από τον Ήλιο, που είναι 147.105.721 χλμ. Το φαινόμενο θα αρχίσει στις 8:40 πμ (ώρα Ελλάδας) πάνω από τη Βόρεια Αλγερία και θα είναι ορατή από τη Βόρεια Αφρική, το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης και την Κεντρική Ασία. Μετρήθηκε το μαγνητικό πεδίο του πυρήνα της Γης. Για πρώτη φορά οι επιστήμονες κατάφεραν να μετρήσουν την ισχύ του μαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό του πυρήνα του πλανήτη μας, σε βάθος περίπου 3.000 χλμ. στα έγκατα της Γης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το μαγνητικό πεδίο του πυρήνα είναι κατά μέσο όρο 25 Γκάους, δηλαδή περίπου 50 φορές πιο ισχυρό από αυτό που υπάρχει στην επιφάνεια της Γης και «αναγκάζει» τις βελόνες των πυξίδων να ευθυγραμμίζονται στον άξονα Βορρά-Νότου. Η ισχύς των 25 Γκάους αυξομειώνεται συνεχώς, καθώς το εσωτερικό μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας δεν παραμένει σταθερό. Η μέτρηση μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να ρίξουν περισσότερο φως στις πηγές θερμότητας που τροφοδοτούν τις μυστηριώδεις διαδικασίες στο εσωτερικό του πλανήτη μας. «Η μέτρηση του μαγνητικού πεδίου μάς λέει ποιες είναι οι ενεργειακές απαιτήσεις και οι πηγές θερμότητας», σύμφωνα με τον Μπρους Μπάφετ, καθηγητή γεωεπιστημών του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Μπέρκλεϊ, ο οποίος έκανε την μέτρηση και δημοσίευσε τα σχετικά στοιχεία στο περιοδικό «Nature». Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η θερμότητα του εσωτερικού της Γης προέρχεται από τρεις πηγές: -Το κατάλοιπο της θερμότητας που είχε αναπτυχθεί κατά το σχηματισμό του πλανήτη μας πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ακόμα αυτός ήταν καυτός και λιωμένος. - Την απελευθέρωση βαρυτικής ενέργειας, καθώς τα βαριά χημικά στοιχεία βυθίζονται ολοένα προς το κέντρο του λιωμένου πυρήνα. - Τη ραδιενεργή αποσύνθεση μακρόβιων στοιχείων, όπως το κάλιο, το ουράνιο και το θόριο. Καθώς η Γη ψύχθηκε σταδιακά, «συνέλαβε» το αρχικό μαγνητικό πεδίο της από τον πρωτοπλανητικό δίσκο, στον οποίο διαμορφώθηκε το ηλιακό σύστημα. Αυτό το πρωταρχικό μαγνητικό πεδίο θα είχε όμως εξαφανιστεί μέσα σε 10.000 χρόνια το πολύ, αν στο μεταξύ δεν είχε τεθεί σε λειτουργία το «γεω-δυναμό» στο εσωτερικό της Γης, το οποίο συνεχώς «αναγεννά» το μαγνητικό πεδίο χάρη στη θερμότητα που αέναα παράγεται στα έγκατα του πλανήτη. Αυτή η θερμότητα λιώνει τον εξωτερικό πυρήνα (που έχει πάχος περίπου 2.250 χλμ.) και τον κάνει να βράζει. Υπό την επίδραση των παραγομένων ρευμάτων θερμότητας, τα μέταλλα κινούνται και βουλιάζουν, δημιουργώντας ηλεκτρικά ρεύματα που συντηρούν το μαγνητικό πεδίο, το οποίο γίνεται αισθητό, αλλά με χαμηλότερη ισχύ, και στην επιφάνεια του πλανήτη. Ο Μπάφετ έκανε τη μέτρησή του μ’ ένα πρωτότυπο τρόπο, με τη βοήθεια της ακτινοβολίας που φτάνει μέχρι τη Γη από τα μακρινά πολύ φωτεινά κβάζαρ (κέντρα άλλων γαλαξιών). Οι μετρήσεις αυτών των ραδιοκυμάτων από επίγεια και δορυφορικά τηλεσκόπια επέτρεψαν τον εντοπισμό των ανεπαίσθητων μεταβολών στον άξονα περιστροφής της Γης, τις οποίες προκαλεί η παλιρροϊκή έλξη της Σελήνης. Η περιοδική αυτή έλξη, που αυξομειώνεται, επιβραδύνει τον άξονα περιστροφής της Γης προς την αντίθετη κατεύθυνση, κάτι που παράγει μαγνητικές μεταβολές στον εξωτερικό γήινο πυρήνα και επιτρέπει έτσι - με τη βοήθεια των ραδιοκυμάτων από τα κβάζαρ - να μετρηθεί η ισχύς του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη μας. Ο εσωτερικός πυρήνας της Γης, η «καρδιά» του πλανήτη μας, εκτιμάται ότι είναι μια σφαίρα που αποτελείται από στέρεο (παγωμένο) σίδηρο και νικέλιο, με μέγεθος όσο περίπου η Σελήνη. Γύρω από αυτή την «μπάλα», υπάρχει το εξωτερικό υγρό (λιωμένο λόγω θερμότητας) τμήμα του πυρήνα και πιο πάνω το καυτό μάγμα (που μερικές φορές βγαίνει στην επιφάνεια ως λάβα ηφαιστείων) και, τελικά, ο εξωτερικός πετρώδης φλοιός.

IceCube: ολοκληρώθηκε η κατασκευή του μεγαλύτερου παρατηρητηρίου νετρίνων στο Νότιο Πόλο. Αμερικανοί ερευνητές ολοκλήρωσαν επιτέλους την κατασκευή ενός ασυνήθιστου παρατηρητηρίου με συνολικό όγκο ενός κυβικού χιλιομέτρου στο Νότιο Πόλο. Το Icecube, όπως λέγεται, θα αναζητήσει τα φευγαλέα νετρίνα, τα μυστηριώδη σωματίδια που διαπερνούν τη Γη, χωρίς να αλληλεπιδράσουν σχεδόν καθόλου με την ύλη οπότε δεν χάνουν την ταχύτητα τους. Η κατασκευή του τηλεσκόπιου ξεκίνησε το 2004 και ολοκληρώθηκε το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου του 2010. Αποτελείται από 86 καλώδια που κατεβαίνουν κατακόρυφα τον πάγο μέχρι το βάθος των 1.450 έως 2.450. Από κάθε καλώδιο κρέμονται 60 φωτο-ανιχνευτές σε μέγεθος μιας μπάλας του μπάσκετ, σχεδιασμένοι να ανιχνεύουν την αμυδρή γαλάζια λάμψη που εκπέμπουν τα νετρίνα όταν αντιδρούν με άτομα οξυγόνου. Τέτοιου είδους λάμψεις είναι εξαιρετικά σπάνιες, αφού τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων νετρίνα μπορεί να περάσουν από τον πάγο χωρίς να αλληλεπιδράσουν με την ύλη. Από αυτά το δε IceCube θα παρατηρήσει μόλις μερικές εκατοντάδες νετρίνα την ημέρα. Γι αυτό και το τηλεσκόπιο πρέπει να είναι πολύ μεγάλο. Μπορούμε να δούμε τα νετρίνα επειδή όταν συγκρούονται με τους πυρήνες των ατόμων οξυγόνου μέσα στον πάγο, θα μετατραπούν στα φορτισμένα σωματίδια που ονομάζονται μιόνια, και τα οποία κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Επειδή αυτά τα μιόνια (αλλά και άλλα συντρίμμια από τη σύγκρουση) κινούνται ταχύτερα από ότι το φως μπορεί να ταξιδέψει μέσα από τους πάγους, ακτινοβολούν ένα κρουστικό κύμα με μπλε ακτινοβολία ή ακτινοβολία Cherenkov όπως λέγεται, ορατή στους φωτοανιχνευτές του IceCube. Τα νετρίνα είναι στοιχειώδη σωματίδια χωρίς φορτίο και με σχεδόν μηδενική μάζα, τα οποία κινούνται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός και προέρχονται όχι μόνο από τον Ήλιο αλλά και από άλλα άστρα στον ουρανό. Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην κατασκευή του προέρχονται από περίπου 40 ιδρύματα, που βρίσκονται στις ΗΠΑ, τη Γερμανία, το Βέλγιο, τη Σουηδία, τα νησιά Μπαρμπάντος, τον Καναδά, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Παρατηρητήριο νετρίνων IceCube είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε οι 5.160 οπτικοί ανιχνευτές του να βλέπουν μία περιοχή ενός κυβικού χιλιομέτρου στον πάγο του.

Το διαστημόπλοιο «Σογιούζ» πλησιάζει το ΔΔΣ. Το ρωσικό διαστημόπλοιο «Σογιούζ» με διεθνές πλήρωμα πλησιάζει το Διεθνή Διαστημικο Σταθμό (ΔΔΣ). Όπως ανακοίνωσε το Κέντρο Διεύθυνσης Πτήσεων στα περίχωρα της Μόσχας, η σύνδεση του διαστημοπλοίου με το σταθμό σχεδιάζεται για τις 11.12 το βράδυ ώρα Μόσχας. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Κέντρου, τα μέλη του πληρώματος Ρώσος Ντμίτρι Κοντράτιεφ, Ιταλός Πάολο Νέσπολι και Αμερικανίδα Κάθριν Κόλμαν είναι καλά. Οι εργαζόμενοι στο σταθμό Καλέρι, Σκρίποτσκα και Κέλι έχουν ετοιμάσει για τους συνάδελφούς τους τις θέσεις εργασίας και το μενού του κoινού προγεύματος, που θα πάρουν σε τροχιά μετά τις 7 το πρωί. Η Ρωσία θα στείλει στον Ήλιο νέο δορυφόρο. Σε πέντε χρόνια η Ρωσία σκοπεύει να εκτοξεύσει για τον Ήλιο δικό της δορυφόρο, ο οποίος θα διεξάγει έρευνα του Ήλιου όχι από περίγεια τροχιά, αλλά από μικρότερες αποστάσεις – όπως υπολογίζεται από απόσταση ίση με 34-60 διαμέτρους του Ήλιου. Είναι εντελώς δυνατό ότι με τη βοήθεια των δεδομένων που θα ληφθούν στο μέλλον θα μάθουμε να προβλέπουμε τις αλλαγές της ηλιακής δραστηριότητας, γιατί ακριβώς αυτή είναι που ασκεί μεγάλη επίδραση τόσο στη Γη, όσο και στον περίγειο διαστημικό χώρο γενικά. Βιβλίο-Υπατία: ένα λαμπρό πνεύμα που έσβησε άδοξα. Στην Υπατία (370-415 μ.Χ.), τη νεοπλατωνική φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο, είναι αφιερωμένο το τελευταίο βιβλίο της συγγραφέως Αννας Γκέρτσου -Σαρρή η οποία εμπνέεται από ιστορικά θέματα. Περιττό ίσως να πούμε ότι η Υπατία όντως υπήρξε πρόσωπο που μπορούσε να εμπνεύσει τους συγχρόνους της, αλλά από ό,τι φαίνεται όχι μόνο. Η κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου Θέωνα συνέχισε επάξια στα χνάρια του πατέρα της. Αφού περιηγήθηκε στην Αθήνα και στην Ιταλία προκειμένου να μαθητεύσει δίπλα σε γνωστά ονόματα νεοπλατωνιστών της εποχής της επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια όπου και ανέλαβε την εκεί φιλοσοφική σχολή τους. Η φήμη της ξεπέρασε τα όρια της πόλης και η Υπατία έγινε πόλος έλξης διανοουμένων από όλον τον πολιτισμένο κόσμο. Αν και πολυγραφότατη, τα έργα της δεν έχουν διασωθεί (τα γνωρίζουμε από αναφορές σε αυτά). Εμεινε, δε, στην Ιστορία ως ένα ακόμη θύμα της μισαλλοδοξίας καθώς βρήκε τραγικό θάνατο από τον χριστιανικό όχλο που την κατακρεούργησε και έκαψε τα μέλη της. Ο θάνατος της Υπατίας δίνει το έναυσμα για να ξετυλιχθεί το κουβάρι της διήγησης του βιβλίου της κυρίας Γκέρτσου-Σαρρή. Κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου είναι η Ευδοκία, φίλη της Υπατίας, η οποία διευθύνει μεγάλο εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων ενώ και η ίδια είναι αντιγραφέας, χωρίς όμως να το γνωρίζουν οι άλλοι. Η Ευδοκία δέχεται την επίσκεψη του ανακριτή ο οποίος καταφθάνει από τη Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη) προκειμένου να διερευνήσει τα του θανάτου της Υπατίας. Οι θύμησες της Ευδοκίας και οι διάλογοί της με τον ανακριτή Μάρκελλο είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο στήνεται μια πραγματική αναπαράσταση του κλίματος της εποχής. Μιας μεταβατικής εποχής η οποία επιφυλάσσει πολλά πλήγματα στην αλεξανδρινή διανόηση και όπου νομοθετείται η λατρεία ενός νέου θεού. Μιας εποχής που σημαδεύεται από τον θάνατο της λαμπρής γυναικείας προσωπικότητας στην οποία είναι αφιερωμένο το βιβλίο. Το πόνημα της κυρίας Γκέρτσου-Σαρρή είναι ιστορικό μυθιστόρημα που αξίζει να διαβαστεί από όλους, όσοι ενδιαφέρονται για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και όχι μόνο. Τα φιλοσοφικά διλήμματα που αντιμετώπισαν οι ήρωες του βιβλίου είναι πολύ, μα πολύ επίκαιρα. Εκδηλωση-Ο Μίκης στ' αστέρια. Με παραγωγή πλανηταριακής παράστασης, εμπνευσμένης, επενδεδυμένης και ομότιτλης με τη Συμφωνία ΙΙ «Το τραγούδι της Γης» του Μίκη Θεοδωράκη, το Ιδρυμα Ευγενίδου αποδίδει «φόρο τιμής» στον μεγάλο συνθέτη για τα 85 χρόνια του. Από «Το τραγούδι της Γης» - και ποιητική σύνθεση του ίδιου του Μίκη - ο σκηνοθέτης της ταινίας Παναγιώτης Σιμόπουλος επέλεξε ηχοχρώματα, ρυθμούς και στίχους που ήταν δυνατόν να έχουν πλανηταριακή αφήγηση. Συγχρόνως στους χώρους του ιδρύματος φιλοξενείται και η έκθεση «85 χρόνια Μίκης». Η ταινία θα προβάλλεται στο πλανητάριο μόνο αύριο, από τις 5 μ.μ. μέχρι τις 10 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο για όσους θέλουν να την παρακολουθήσουν. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

CERN -Καμία ένδειξη για «μίνι» μαύρες τρύπες. Ο ανιχνευτής CMS (Compact Muon Solenoid), ο οποίος διεξάγει ένα από τα τέσσερα μεγάλα πειράματα του υπόγειου επιταχυντή του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (CERN), ολοκλήρωσε την πρώτη φάση των ερευνών του για τον εντοπισμό μικροσκοπικών μαύρων τρυπών, που μπορεί να παραχθούν από τις υψηλής ενέργειας συγκρούσεις πρωτονίων, και το αποτέλεσμα ήταν…μηδέν. Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του CERN και στο New Scientist, οι φυσικοί που εργάζονται στο πείραμα CMS, δεν βρήκαν καθόλου στοιχεία για τη δημιουργία μίνι-μαύρων οπών. Η παραγωγή τους πλέον αποκλείστηκε για μάζες μέχρι 3,5 έως 4,5 TeV (δέκα εις τη δωδεκάτη ηλεκτρονιοβόλτ) και αυτός ο αποκλεισμός ισχύει για μια ποικιλία θεωρητικών μοντέλων. Οι μικροσκοπικές μαύρες τρύπες (που μερικοί φοβούνται ότι μπορεί να…καταπιούν τη Γη) προβλέπονται σε ορισμένες θεωρίες φυσικών, που προσπαθούν να ενοποιήσουν τη Γενική Σχετικότητα του Αϊνστάιν και την Κβαντομηχανική, προτείνοντας την ύπαρξη «διπλωμένων» πρόσθετων διαστάσεων, πέρα από τις τρεις γνωστές του χώρου και την τέταρτη του χρόνου. Στις υψηλές ενέργειες που λειτουργεί ο επιταχυντής του CERN, αυτά τα θεωρητικά μοντέλα προβλέπουν ότι τα σωματίδια μπορεί να συγκρούονται τόσο «στενά», ώστε να είναι ευαίσθητα σε αυτές τις υποθετικές έξτρα διαστάσεις. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα συγκρουόμενα σωματίδια μπορεί να αλληλεπιδρούν βαρυτικά με ισχύ ανάλογη των άλλων θεμελιωδών δυνάμεων (της ηλεκτρομαγνητικής, της ασθενούς πυρηνικής και της ισχυρής), με συνέπεια να είναι -θεωρητικά- δυνατό τα δύο σωματίδια να δημιουργήσουν μια μικροσκοπική μαύρη τρύπα. Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε (και τα νέα δεδομένα δεν το έχουν αποδείξει, ακόμα τουλάχιστον), τότε μια τέτοια μίνι-μαύρη τρύπα θα εξαφανιζόταν αμέσως, παράγοντας μια διακριτή ροή υποατομικών σωματιδίων κανονικής ύλης. Ο υψηλής ακρίβειας ανιχνευτής CMS ψάχνει ακριβώς για «υπογραφές» τέτοιων σωματιδίων που θα δημιουργούνταν από μια μικροσκοπική μαύρη τρύπα και έχει καταγράψει όλες τις συγκρούσεις πρωτονίων που έγιναν το 2010 με συνολική ισχύ 7 TeV (3,5 TeV για κάθε συγκρουόμενη ακτίνα πρωτονίων). Όμως, σύμφωνα με τη σχετική επιστημονική ανακοίνωση που θα δημοσιευτεί επίσημα στο περιοδικό φυσικής «Physics Letters B», ο CMS δεν έχει βρει κανένα ίχνος μαύρης τρύπας προς το παρόν. Το πείραμα CMS θα συνεχίσει τις έρευνές του από τις αρχές του 2011, όταν ο επιταχυντής του CERN επαναλειτουργήσει μετά από μια σύντομη διακοπή για τεχνικούς λόγους. Οι επιστήμονες δεν αποκλείουν την πιθανότητα ύπαρξης παραπάνω διαστάσεων, καθώς οι μίνι-μαύρες τρύπες ίσως μπορούν να παραχθούν σε ακόμα υψηλότερες ενέργειες, στις οποίες θα λειτουργήσει ο επιταχυντής του CERN στο μέλλον. Σίγουρα όμως ο εντοπισμός των έξτρα διαστάσεων γίνεται πλέον πιο δύσκολος.

Αν έλειπε απ΄ τον ουρανό μας το φεγγάρι... Με τη βοήθεια του αστροφυσικού Κλ. Τσιγάνη. Η Σελήνη συντροφεύει τη Γη εδώ και 4,5 δισ. χρόνια, από τα πρώτα στάδια της δημιουργίας της. «Πιστεύουμε ότι ο σχηματισμός της έγινε σε μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια- που είναι “τίποτε” σε αστρονομική κλίμακα- μετά τον σχηματισμό της πρωτο-Γης και του ηλιακού μας συστήματος ως συνόλου» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Κλεομένης Τσιγάνης, λέκτορας στον Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Διάφορες θεωρίες έχουν προταθεί για τη γέννησή της. Μια από αυτές υποστήριζε ότι σχηματίστηκε σε κάποια άλλη περιοχή και περνώντας από τη «γειτονιά» μας συνελήφθη βαρυτικά σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αυτό όμως όπως λέει ο αστροφυσικός δεν είναι συμβατό με την παρατηρήσιμη τιμή της στροφορμής του συστήματος. Κάποια άλλη πρότεινε ότι αποκολλήθηκε από τη νεαρή Γη όταν αυτή ήταν ακόμη ρευστή. «Και αυτό όμως είναι μάλλον απίθανο», θεωρεί ο κ. Τσιγάνης. Η «Θεία» της Σελήνης «Η πιθανότερη εκδοχή», εξηγεί, «είναι ότι κάποιος μικρός πλανήτης, λίγο μικρότερος πιθανώς από τον Αρη, ίσος περίπου με το ένα δέκατο της μάζας της Γης,συγκρούστηκε με τη Γη, πράγμα το οποίο εκείνη την περίοδο δεν ήταν κάτι το ασύνηθες» . Κατά τη σύγκρουση αυτή ένα πολύ μεγάλο μέρος της μάζας του «χαμένου» αυτού πλανήτη- ο οποίος έχει ονομαστεί Θεία από τη μητέρα τής Σελήνης στη μυθολογία - και ένα σημαντικό μέρος της μάζας των εξωτερικών στρωμάτων της Γης έλιωσαν και εκτοξεύτηκαν στο Διάστημα. Καθώς άρχισαν να ψύχονται, τα πιο βαριά κομμάτια μάζας έπεσαν ξανά στη Γη, ενώ τα υπόλοιπα συνέχισαν να περιστρέφονται γύρω της και, αλληλοσυγκρουόμενα, σχημάτισαν τελικά τη Σελήνη. «Αυτό δικαιολογεί το γεγονός ότι η σύσταση της Γης και της Σελήνης μοιάζουν τόσο πολύ» επισημαίνει. «Παρ΄ ότι το μεγαλύτερο μέρος της μάζας της Σελήνης πρέπει να έχει προέλθει από το σώμα-βλήμα, τη Θεία, αυτό θα πρέπει να αναμείχθηκε με κάποιο ποσοστό μάζας που ανήκε αρχικά στη Γη». Χωρίς βουνά και ηφαίστεια Η θεωρία αυτή δικαιολογεί επίσης τη μορφολογία των εξωτερικών στρωμάτων της Γης και το γεγονός ότι διαθέτει ευκίνητες λιθοσφαιρικές πλάκες. Μετά την πρόσκρουση με τη Θεία ο φλοιός της Γης, έχοντας χάσει ένα μεγάλο τμήμα του, ψύχθηκε και σχηματίστηκε ξανά. Ο νέος φλοιός υπολογίζεται ότι ήταν κατά 70% λεπτότερος από τον αρχικό με αποτέλεσμα να σπάει πιο εύκολα. Σύμφωνα με ορισμένους γεωλόγους, αυτή είναι η αιτία σχηματισμού των λιθοσφαιρικών πλακών, που με τις συγκρούσεις τους δημιούργησαν τις ηπείρους και τις μεγάλες οροσειρές της Γης. «Τα Ιμαλάια, για παράδειγμα», λέει ο κ. Τσιγάνης, «ξέρουμε ότι σχηματίστηκαν από τη σύγκρουση της ινδικής πλάκας με την ασιατική.Αν δεν είχε γίνει η σύγκρουση της Γης με τη Θεία και δεν είχε σχηματιστεί η Σελήνη ο φλοιός του πλανήτη μας θα ήταν πάρα πολύ παχύς,δεν θα είχαν δημιουργηθεί ευκίνητες λιθοσφαιρικές πλάκες και δεν θα υπήρχε αυτό το θαυμάσιο τερέν της Γης.Θα ήμαστε ένας πλανήτης ο οποίος θα είχε μια σχεδόν σφαιρική επιφάνεια και θα είχε καλυφθεί από νερό,με μερικές νησίδες μόνο από ΄δώ κι από ΄κεί». Χωρίς ζωή; Οι τεκτονικές πλάκες αποτελούν επιπλέον καθοριστικό παράγοντα για το κλίμα ενός πλανήτη και για την ανάπτυξη της ζωής σε αυτόν. «Οταν οι πλανητολόγοι συζητούν για το κατά πόσον ένας πλανήτης μπορεί να φιλοξενήσει ζωή λαμβάνουν υπόψη τους αν έχει ή όχι τεκτονική δραστηριότητα» , τονίζει ο αστροφυσικός. «Θα μπορούσε κάποιος να πει:“Μα τι τις θέλουμε τις τεκτονικές πλάκες από τη στιγμή που ευθύνονται για σεισμούς και ηφαίστεια;”.Και όμως, αυτά τα φαινόμενα έχουν τη συνεισφορά τους στον κύκλο της ζωής και του κλίματος». Χωρίς παλίρροια Η παλίρροια ανακάτεψε τα νερά της Γης ευνοώντας τη ζωή και βοήθησε την ημέρα μας να μεγαλώσει Από τη στιγμή της δημιουργίας τους η Γη και η Σελήνη αποτελούν ένα ζευγάρι τόσο στενά συνδεδεμένο ώστε ορισμένοι πλανητολόγοι μιλούν για «διπλό πλανήτη». Το κάθε σώμα περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του, ενώ ταυτόχρονα η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη και η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο. Αυτός ο μόνιμος «χορός» κυβερνάται από τις βαρυτικές δυνάμεις που διέπουν ολόκληρο το Σύμπαν, με μια σειρά αποτελεσμάτων. Ενα από αυτά είναι οι παλίρροιες, ένα φαινόμενο που δεν περιορίζεται μόνο στο «φούσκωμα» των νερών που βλέπουμε στις θάλασσές μας αλλά έχει πολύ μεγαλύτερες προεκτάσεις. «Τα δύο σώματα περιφέρονται γύρω από το κέντρο μάζας, το φυσικό κέντρο της κίνησης. Αυτό όμως δεν βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Γης,που είναι το κέντρο της βαρυτικής έλξης,αλλά λίγο πιο έξω» εξηγεί ο κ. Τσιγάνης. «Ετσι ενώ όλα τα σημεία της Γης εξαναγκάζονται να περιφέρονται με την ίδια γωνιακή ταχύτητα γύρω από το κέντρο κίνησης, αυτά που βρίσκονται προς τη μεριά της Σελήνης δέχονται ισχυρότερη βαρυτική δύναμη,αφού είναι πιο κοντά στη Σελήνη, ενώ αυτά που βρίσκονται προς την αντίθετη πλευρά δέχονται μεγαλύτερη φυγόκεντρο δύναμη, αφού είναι πιο μακριά από το κέντρο μάζας». Το αποτέλεσμα είναι ότι η Γη παύει να έχει απολύτως σφαιρικό σχήμα, οι ωκεανοί της, αλλά σε ένα βαθμό και η στερεά της επιφάνεια, διογκώνονται τόσο προς τη Σελήνη όσο και προς την αντίθετη πλευρά, δημιουργώντας την παλίρροια. Χωρίς 24ωρο Ο άξονας του σχεδόν ελλειπτικού σχήματος των ωκεανών που δημιουργείται- του λεγόμενου παλιρροϊκού εξογκώματος- δεν συμπίπτει ακριβώς με την ευθεία που ενώνει τα κέντρα της Γης και της Σελήνης. Εξαιτίας της μεγάλης διαφοράς ανάμεσα στην περίοδο περιστροφής της Γης (24 ώρες) και την περίοδο περιφοράς της Σελήνης (περίπου 28 ημέρες) και λόγω της τριβής μεταξύ του νερού και του στερεού πυθμένα των ωκεανών, ο άξονας του εξογκώματος μετατοπίζεται και δεν «κοιτάζει» τη Σελήνη ακριβώς σε ευθεία αλλά με απόκλιση περίπου 10 μοιρών. Λόγω αυτής της απόκλισης, το παλιρροϊκό εξόγκωμα ασκεί ροπή τόσο στη Γη όσο και στη Σελήνη, προσπαθώντας έτσι να αλλάξει τον ρυθμό περιστροφής και περιφοράς των δύο σωμάτων. «Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ότι,επειδή η συνολική στροφορμή διατηρείται σταθερή καθώς η συνολική ενέργεια του συστήματος μειώνεται,η Σελήνη απομακρύνεται σιγά-σιγά από τη Γη δηλαδή η ακτίνα της τροχιάς της μεγαλώνει- και η συχνότητα περιστροφής της Γης μειώνεται» καταλήγει. «Αν θέλετε,η παλίρροια φρενάρει τον πλανήτη μας». Το φρενάρισμα που επιφέρει η Σελήνη του πλανήτη έχει οδηγήσει στην ημέρα των 24 ωρών που γνωρίζει η ζωή στη Γη. «Υπολογίζεται ότι η διάρκεια της περιστροφής της Γης όταν πρωτοσχηματίστηκε ήταν γύρω στις εννέα ώρες» εξηγεί ο αστροφυσικός. «Αν δεν υπήρχε η Σελήνη και αν δεν υπήρχαν οι παλίρροιες η διάρκεια της ημέρας σε απόλυτο χρόνο θα ήταν λιγότερο από το μισό απ΄ ό,τι σήμερα. Θα μεγάλωνε διαρκώς και πάλι, λόγω των παλιρροιών που ασκεί ο Ηλιος, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η ημέρα θα διαρκούσε περίπου 11 με 12 ώρες στην εποχή μας». Χωρίς δέντρα Μια τόσο γρήγορη περιστροφή του πλανήτη σημαίνει ότι η ατμόσφαιρά του θα περιστρεφόταν και αυτή με ιλιγγιώδη ταχύτητα γύρω από την επιφάνειά του δημιουργώντας μόνιμες θύελλες με ανέμους που κινούνται με ταχύτητες 200 χιλιομέτρων την ώρα. «Σε τέτοιες συνθήκες μάλλον δεν μπορεί να φυτρώσει ούτε χορτάρι,πόσω μάλλον τα δέντρα» επισημαίνει ο κ. Τσιγάνης. Θάλασσες χωρίς αλάτι Το σεληνόφως βοήθησε τους προγόνους των σημερινών θηλαστικών να επιβιώσουν στην εποχή των δεινοσαύρων Πριν από 4,5 δισ. χρόνια, όταν όλα στο ηλιακό μας σύστημα βρίσκονταν στα πρώτα στάδια του σχηματισμού τους, η Γη περιστρεφόταν πολύ πιο γρήγορα, ενώ η Σελήνη βρισκόταν πολύ πιο κοντά της με αποτέλεσμα οι παλίρροιες να είναι περισσότερο συχνές και πολύ πιο έντονες- δέκα φορές μεγαλύτερες απ΄ ό,τι σήμερα. «Την περίοδο εκείνη έχουμε τεράστια τσουνάμι τα οποία χτυπάνε τις ηπείρους και διαβρώνουν το έδαφος με αποτέλεσμα να μεταφέρουν μέσα στο θαλασσινό νερό άλατα και οργανική ύλη» εξηγεί ο κ. Τσιγάνης. Αυτά τα υλικά, που έπεφταν στο νερό και ανακατεύονταν διαρκώς, κατέληξαν τελικά να δημιουργήσουν ένα μείγμα με τις κατάλληλες χημικές ενώσεις για να αναπτυχθεί η ζωή. «Προφανώς θα πρέπει να πέρασαν αρκετά εκατομμύρια χρόνια για να μεταφερθούν ικανές ποσότητες υλικών και να σχηματιστούν οι σύνθετες χημικές ενώσεις,οι οποίες πιθανώς δεν θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε ήρεμη κατάσταση» υπογραμμίζει. «Μάλιστα, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ενέργεια των ισχυρών παλιρροιών αποτέλεσε βασικό στοιχείο για τη δημιουργία μακρομορίων από τα οποία προέκυψαν τα βασικά συστατικά της ζωής». Χωρίς εποχές και σταθερό κλίμα Φανταστείτε τη Γη σαν μια σβούρα. Με βάση τη γήινη εμπειρία μας, μας φαίνεται πολύ φυσικό ότι αυτή η σβούρα θα πρέπει να περιστρέφεται γύρω από έναν ελαφρώς κεκλιμένο ίσως αλλά σχεδόν κατακόρυφο άξονα. Στο Διάστημα όμως τα πράγματα δεν λειτουργούν ακριβώς έτσι. Εξαιτίας της βαρυτικής δύναμης που οι πλανήτες ασκούν ο ένας στον άλλο, οι άξονες περιστροφής τους δεν είναι πάντοτε κάθετοι στο επίπεδο της τροχιάς τους και κυρίως δεν είναι πάντοτε σταθεροί. Ο άξονας του Αρη π.χ. μπορεί για ένα χρονικό διάστημα να έχει κλίση 24 μοιρών, περίπου όσο αυτός της Γης, αλλά ύστερα από μερικές χιλιάδες χρόνια να γυρίσει στις 60 μοίρες, αλλάζοντας εντελώς την οπτική γωνία του πλανήτη σε σχέση με τον Ηλιο. Η Γη έχει τη σπάνια τύχη να έχει έναν άξονα περιστροφής ο οποίος παραμένει σχεδόν σταθερός σε κλίση περίπου 23 μοιρών και αυτό το οφείλει αποκλειστικά και μόνο στην παρουσία της Σελήνης. Γιατί αυτό είναι τύχη; Για δύο λόγους: «Αν δεν υπήρχε αυτή η γωνία των περίπου 23 μοιρών, αν ο άξονας περιστροφής μας ήταν κατακόρυφος,δεν θα υπήρχε αυτό που ξέρουμε σαν φαινόμενο των εποχών - τουλάχιστον όχι με τη μορφή που το ξέρουμε» απαντά ο κ. Τσιγάνης. «Το ότι η λόξωση του άξονα παραμένει σταθερή συνεπάγεται ότι η ηλιακή ενέργεια που “μαζεύει” κάθε ζώνη του βόρειου ή του νότιου ημισφαιρίου της Γης κατά τη διάρκεια ενός έτους δεν αλλάζει πολύ από χρονιά σε χρονιά. Η ακριβής τιμή της λόξωσης του άξονα περιστροφής δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία,από τη στιγμή που “δείχνει” κοντά στην κατακόρυφο και όχι στις 90 μοίρες, όπως του πλανήτη Ουρανού» επισημαίνει ο αστροφυσικός. «Αξία έχει η σταθερότητα.Γιατί αυτή επιτρέπει στον πλανήτη να αναπτύξει σταθερό κλίμα,μέσα στο οποίο μπορεί να αναπτυχθεί η ζωή. Αυτό δεν θα συνέβαινε στη Γη αν δεν υπήρχε η Σελήνη,ή αν είχε πολύ διαφορετική μάζα, ή αν βρισκόταν σε αρκετή απόσταση». Χωρίς τη βαρυτική επιρροή του δορυφόρου μας, όπως διευκρινίζει, οι παρέλξεις που ασκούν ο Ηλιος και οι άλλοι πλανήτες θα μπορούσαν να «περιστρέφουν» τον άξονά μας με ακανόνιστο τρόπο, με τη λόξωση να παίρνει όλες τις δυνατές τιμές από 0 ως 90 μοίρες. Αυτό σημαίνει ότι θα είχαμε ανά περιόδους δραματικές κλιματικές μεταβολές. «Σε κάποια περίοδο», εξηγεί, «θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας σχετικά σταθερός κλιματικός κύκλος, να αναπτυχθεί κάτι που να μοιάζει με πρώτα στάδια ζωής και μετά ξαφνικά να αλλάξει εντελώς η τιμή του άξονα περιστροφής και να διαλυθούν τα πάντα». Χωρίς φως τη νύχτα, χωρίς θηλαστικά Ο δορυφόρος μας έχει χαρακτηριστικά μοναδικά στο πλανητικό μας σύστημα. Η παρουσία του διατηρεί τον άξονα περιστροφής της Γης σε σχεδόν σταθερή κλίση, προσφέροντας ισορροπία στο κλίμα της Αν δεν υπήρχε η Σελήνη οι νύχτες μας θα ήταν πολύ πιο σκοτεινές. Αυτό- θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος- είναι μεν δυσάρεστο αλλά σίγουρα δεν αποτελεί και τη συντέλεια του κόσμου, θα είχαμε βρει κάποιον τρόπο για να προσαρμοστούμε σε αυτή την πραγματικότητα. Ναι σίγουρα, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα υπήρχαμε, κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ίσχυε χωρίς το φως του φεγγαριού. Οταν οι δεινόσαυροι επικράτησαν στη Γη πριν από περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια οι μακρινοί θερμόαιμοι πρόγονοι των σημερινών θηλαστικών έτρεξαν να κρυφτούν. Εξαναγκάστηκαν να βγαίνουν προς αναζήτηση της τροφής τους τη νύχτα. Αν και δεν ήταν νυκτόβια όντα, το ημίφως που η Σελήνη προσφέρει στον πλανήτη μας τις περισσότερες νύχτες του έτους βοήθησε οπωσδήποτε πολύ στην επιβίωσή τους. Σιγά-σιγά, με το πέρασμα των χρόνων, τα μάτια τους προσαρμόστηκαν στη «νυχτερινή όραση»: η ίρις απέκτησε την ικανότητα να διαστέλλεται περισσότερο για να αφήνει να περάσει μεγαλύτερη ποσότητα φωτός, ενώ ο αμφιβληστροειδής ενισχύθηκε με την παραγωγή της ροδοψίνης, μιας πρωτεΐνης που εμπλέκεται στην παραγωγή των φωτοευαίσθητων κυττάρων που «βλέπουν» στο αμυδρό φως. Χωρίς το σεληνόφως κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν θα υπήρχαμε σήμερα. Και οπωσδήποτε θα είχαμε χειρότερη όραση. Ο ΟΨΙΜΟΣ ΣΦΟΔΡΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ Ενας σφοδρός βομβαρδισμός από αστεροειδείς και κομήτες έπληξε τη Σελήνη πριν από 3,9 δισεκατομμύρια χρόνια, αλλάζοντας τη μορφολογία της επιφάνειάς της Εκτός από τις επιστημονικές παρατηρήσεις που μας έχει επιτρέψει να κάνουμε, η Σελήνη μας έχει επίσης αποκαλύψει μυστικά του ηλιακού μας συστήματος που χωρίς την παρουσία της θα εξακολουθούσαν να παραμένουν κρυφά.«Από τις αναλύσεις των δειγμάτων σεληνιακών πετρωμάτων που έφεραν οι διαστημικές αποστολές “Απόλλων” καταλάβαμε ότι στη Σελήνη υπάρχουν περιοχές που η ηλικία τους είναι κατά πολύ νεότερη από την εποχή του σχηματισμού της»λέει ο κ. Τσιγάνης.«Ενώ δηλαδή η Σελήνη σχηματίστηκε σχεδόν μαζί με τη Γη πριν από περίπου 4,5 δισ. χρόνια, μεγάλο μέρος της επιφάνειάς της έχει ηλικία 3,9 δισ. ετών». Αυτό, εξηγεί, σημαίνει ότι η Σελήνη θα πρέπει να βομβαρδίστηκε μαζικά από αστεροειδείς και κομήτες με αποτέλεσμα σημαντικό μέρος της επιφάνειάς της να διαλυθεί και να σχηματιστεί ξανά από την αρχή. Και δεν ήταν η μόνη στην οποία συνέβη κάτι τέτοιο: η Γη και οι γειτονικοί πλανήτες της βομβαρδίστηκαν κατά τον ίδιο τρόπο. Το επεισόδιο αυτό, το οποίο έχει ονομαστεί Οψιμος Σφοδρός Βομβαρδισμός (Late Ηeavy Βombardment, LΗΒ) και θεωρείται σήμερα κεφαλαιώδους σημασίας για την εξέλιξη των εσωτερικών πλανητών και της βιόσφαιρας της Γης, δεν θα μας ήταν γνωστό αν δεν υπήρχε η Σελήνη.«Τα σημάδια αυτού του βομβαρδισμού στη Γη έχουν σβηστεί»υπογραμμίζει ο αστροφυσικός. «Εχουν σβηστεί λόγω της γεωλογικής και της ατμοσφαιρικής δραστηριότητας στη Γη, που διάβρωσαν τους κρατήρες πρόσκρουσης, εξομαλύνοντας τις διαφορές με τις γύρω περιοχές. Σήμερα, ίχνη του LΗΒ διακρίνονται μόνο στα αρχαιότερα γήινα πετρώματα, όπως π.χ. στα ονομαζόμενα “ζιρκόνια του Αδη” που έχουν ηλικία 4,2- 4,3 δισ. ετών, καθώς η εργαστηριακή ανάλυσή τους αποκαλύπτει ότι υπέστησαν έντονο “σοκ” κατά την εποχή του LΗΒ. Η επιφάνεια της Σελήνης όμως είναι αυτή που μας αποκάλυψε τον βομβαρδισμό και μας έδωσε την ευκαιρία να προσδιορίσουμε πότε έγινε, πόση ένταση και πόση διάρκεια είχε». Ο κ. Τσιγάνης έχει μελετήσει μαζί με τους συνεργάτες του ιδιαίτερα αυτό το περιστατικό της ιστορίας του πλανητικού μας συστήματος, καταλήγοντας σε πολύ σημαντικά συμπεράσματα ως προς την αιτία που πιθανώς το προκάλεσε. Αυτή η δουλειά μάλιστα, σε συνδυασμό με το υπόλοιπο ερευνητικό του έργο, του χάρισε, πριν από δύο χρόνια, μια σπάνια τιμητική διάκριση: η Διεθνής Αστρονομική Ενωση έδωσε το όνομά του σε έναν αστεροειδή.«Εμείς μπορέσαμε να συνδέσουμε την εποχή του σφοδρού βομβαρδισμού με ένα συγκεκριμένο φαινόμενο»διευκρινίζει. «Με τα πειράματά μας στον υπολογιστή δείξαμε ότι για να συμβεί ο σφοδρός βομβαρδισμός, με τα χαρακτηριστικά τα οποία γνωρίζουμε, θα πρέπει οι τροχιές των μεγάλων πλανητών, του Δία, του Κρόνου και των άλλων που βρίσκονται μακρύτερα από εμάς, να άλλαξαν με βίαιο τρόπο». Οπως λέει ο ερευνητής η «υποψία» αυτή δεν γεννήθηκε τυχαία.«Πιστεύαμε εδώ και χρόνια», τονίζει,«ότι οι μεγάλοι πλανήτες δεν δημιουργήθηκαν εκεί που τους παρατηρούμε σήμερα αλλά πιο κοντά στον Ηλιο. Αυτό που δεν ξέραμε ήταν ο τρόπος με τον οποίο μετακινήθηκαν προς τα έξω. Εμείς λοιπόν βρήκαμε αυτόν τον τρόπο και δείξαμε ότι πιθανότατα δεν ήταν και τόσο ομαλός, αλλά συνοδεύτηκε από “χαοτική”, βίαιη ανακατάταξη των πλανητικών τροχιών. Αυτό ακριβώς προκάλεσε την αποσταθεροποίηση μεγάλου μέρους των αστεροειδών και των κομητών και τον σφοδρό βομβαρδισμό της Σελήνης και του εσωτερικού ηλιακού συστήματος» . Για να κατανοήσει κάποιος περίπου πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα θα πρέπει να φανταστεί ένα ηλιακό σύστημα όχι ήρεμο και τακτοποιημένο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, αλλά σε μια κατάσταση πυρετώδους δραστηριότητας και έντονου συνωστισμού. Εξω από τις τροχιές των μεγάλων πλανητών υπήρχε ένας τεράστιος αριθμός πολύ μικρών σωμάτων, σαν τους σημερινούς κομήτες. Καθώς αυτοί οι κομήτες περνούσαν κοντά από τους πλανήτες, δέχονταν από αυτούς μια βαρυτική «κλωτσιά» ικανή να τους εκτοξεύσει εκτός ηλιακού συστήματος ενώ οι πλανήτες, αντιδρώντας, μετακινούνταν λίγο προς τα έξω. Η διαδικασία αυτή, όπως επισημαίνει ο κ. Τσιγάνης, θα μπορούσε να είναι απολύτως ομαλή για τους πλανήτες, αλλά δεν συνέβη έτσι:«Εμείς δείξαμε ότι το πιθανότερο σενάριο για το ηλιακό μας σύστημα είναι ότι, καθώς οι πλανήτες μετανάστευαν, σε μια χρονική στιγμή που αντιστοιχεί στην έναρξη του όψιμου σφοδρού βομβαρδισμού, οι τροχιές τους άρχισαν ξαφνικά να τέμνονται μεταξύ τους, εξαιτίας ενός “βαρυτικού συντονισμού” ανάμεσα στον Δία και στον Κρόνο. Τελικά, οι πλανήτες “ηρέμησαν”- έπειτα από μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια- φθάνοντας στις σημερινές τους τροχιές. Στο μεσοδιάστημα όμως υπήρξε μια τεράστια ροή κομητών και αστεροειδών από τα εξωτερικά μέρη του ηλιακού συστήματος προς την περιοχή της Γης, η οποία συντέλεσε τον σφοδρό βομβαρδισμό».

Ο Τιτάνας θεωρείται σαν ένα γιγάντιο εργοστάσιο οργανικών χημικών ουσιών. Το πορτοκαλί φεγγάρι του Κρόνου, ο Τιτάνας, διαθέτει εκατοντάδες φορές περισσότερους υγρούς υδρογονάνθρακες από όλα τα γνωστά αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου πάνω στη Γη, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα από το διαστημικό σκάφος Κασσίνι της NASA. Η βροχή των υδρογονανθράκων από τον ουρανό, συγκεντρώνεται σε τεράστια κοιτάσματα που σχηματίζουν λίμνες και αμμόλοφους. "Είμαστε φτιαγμένοι με βάση τον άνθρακα και γι αυτό κατανοούμε ελάχιστα τι συμβαίνει σε περιβάλλοντα με άλλη χημεία. Έτσι, ο Τιτάνας είναι ένα σπουδαίο ζωντανό εργαστήριο για να μάθουμε περιβάλλοντα ζωής με μια άλλη χημεία, ξένη προς την δική μας. Ralph Lorenz, Πανεπιστήμιο Johns Hopkins Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής Με μείον 179 βαθμούς Κελσίου ο Τιτάνας έχει μια επιφάνεια υγρών υδρογονανθράκων στην μορφή του μεθανίου και αιθανίου με γύρω-γύρω αμμόλοφους από Tholin.Ο όρος “Tholin” επινοήθηκε από τον Καρλ Σαγκάν το 1979, και περιγράφει τα σύνθετα οργανικά μόρια στην καρδιά της προβιοτικής χημείας. Το διαστημικό σκάφος Cassini έχει χαρτογραφήσει, περίπου, το 20 τοις εκατό της επιφάνειας του Τιτάνα με το ραντάρ του. Έχουν παρατηρηθεί πολλές εκατοντάδες λίμνες και θάλασσες, ενώ πολλές από αυτές εκτιμάται ότι περιέχουν περισσότερους υγρούς υδρογονάνθρακες από όλο το πετρέλαιο και αέριο της Γης. Σκοτεινές αμμοθίνες, που κινούνται κατά μήκος του ισημερινού του Τιτάνα περιέχουν έναν όγκο από οργανικές ενώσεις αρκετές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερο από ό, τι τα αποθέματα του άνθρακα επί της Γης. Τα αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου στον πλανήτη μας είναι συνολικά 130 δισεκατομμύρια τόνους, ικανά για να μας δώσουν 300 φορές την ποσότητα ολόκληρης της ενέργειας, που χρησιμοποιούν οι ΗΠΑ ετησίως για οικιακή θέρμανση, ψύξη και φωτισμό. Δεκάδες λίμνες του Τιτάνα έχουν από μόνες τους τουλάχιστον το ισοδύναμο αυτής της ενέργειας με τη μορφή μεθανίου και αιθανίου. "Αυτή η εκτίμηση βασίζεται κυρίως στις εικόνες των λιμνών στις βόρειες πολικές περιοχές. Νομίζουμε πως και οι νότιες περιοχές μπορεί να είναι παρόμοιες, αλλά πραγματικά δεν ξέρουμε ακόμα πόσο υγρό υπάρχει εκεί", δήλωσε ο Lorenz. Το ραντάρ του Cassini έχει παρατηρήσει τη νότια πολική περιοχή μόνο μία φορά, και ήταν ορατές μόνο δύο μικρές λίμνες. Οι μελλοντικές παρατηρήσεις της εν λόγω περιοχής έχει προγραμματιστεί να γίνει κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης αποστολής του Cassini. «Γνωρίζουμε επίσης ότι ορισμένες λίμνες έχουν πάνω από 10 μέτρα βάθος, επειδή εμφανίζονται κυριολεκτικά κατάμαυρες με το ραντάρ. Αν ήταν ρηχές θα βλέπαμε τον πυθμένα, αλλά εμείς δεν το βλέπουμε", δήλωσε ο Lorenz. Το ερώτημα του πόσο υγρού υπάρχει στην επιφάνεια είναι σημαντική, επειδή το μεθάνιο είναι ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου για τον Τιτάνα, όπως επίσης και στην Γη, όμως υπάρχει πολύ περισσότερο στον Τιτάνα. Εάν όλο το παρατηρούμενο υγρό στον Τιτάνα είναι μεθάνιο, θα διαρκέσει λίγα μόνο εκατομμύρια χρόνια πάνω εκεί, γιατί καθώς το μεθάνιο διαφεύγει στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα, διασπάτε και δραπετεύει στο διάστημα. Αν το μεθάνιο φύγει προς τα έξω, ο Τιτάνας θα μπορούσε να γίνει πολύ πιο ψυχρός. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το μεθάνιο μπορεί να γεμίσει την ατμόσφαιρα, με εξαερισμό από το εσωτερικό του Τιτάνα, με ψυχρές ηφαιστειακές εκρήξεις. Αν όντως αυτό συμβαίνει, η ποσότητα του μεθανίου, αλλά και η θερμοκρασία στον Τιτάνα, μπορεί να είχαν δραματικές διακυμάνσεις κατά τον παρελθόν στον Τιτάνα. Ψυχρό ηφαίστειο στον Τιτάνα. Μια ακόμα ανακάλυψη στα δεδομένα του Cassini έκαναν ερευνητές της αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας (USGS), οι οποίοι εντόπισαν ενδείξεις για την ύπαρξη ενός ηφαιστείου πάγου στον Τιτάνα, τον μόνο γνωστό δορυφόρο που διαθέτει πυκνή ατμόσφαιρα. «Έχουμε επιτέλους κάποιες αποδείξεις ότι ο Τιτάνας είναι ένας ενεργός κόσμος» δήλωσε ο γεωφυσικός Randy Kirk, ο οποίος παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης του στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Εταιρείας. Το πιθανό ηφαίστειο, με την ονομασία Sotra Facula, μοιάζει στις εικόνες του ραντάρ με τα ηφαίστεια της Γης, αντί για λάβα όμως αναβλύζει υγροποιημένο μεθάνιο, το οποίο είναι γνωστό ότι σχηματίζει μεγάλες λίμνες στην επιφάνεια του δορυφόρου. «Οταν κοιτάξαμε τον νέο, τρισδιάστατο χάρτη του Sotra Facula, μείναμε έκπληκτοι από την ομοιότητά του με ηφαίστεια όπως η Αίτνα στην Ιταλία» σχολίασε ο Randy Kirk. Παραμένει άγνωστο ποια είναι η πηγή θερμότητας που λιώνει τους πάγους μεθανίου στο υπέδαφος και τους οδηγεί στην επιφάνεια. «Τα ψυχρά ηφαίστεια (κρυοηφαίστεια) βοηθούν στην εξήγηση των δυνάμεων που διαμορφώνουν ορισμένα από τα πιο εξωτικά μέρη του Ηλιακού Συστήματος» σχολίασε η Linda Spilker, ερευνήτρια της αποστολής Cassini στο Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA στην Καλιφόρνια. Το φασματόμετρο του Cassini έδειξε ότι το υλικό που ρέει από το ηφαίστειο έχει διαφορετική σύσταση από το γύρω τοπίο, παραμένει όμως άγνωστο αν η ροή συνεχίζεται ή έχει σταματήσει. Ένα άλλο κρυοηφαίστειο, εντελώς διαφορετικής δομής, ανακαλύφθηκε προ ετών στον Εγκέλαδο, έναν δορυφόρο του Κρόνου που πιστεύεται ότι κρύβει κάτω από την επιφάνειά του έναν ολόκληρο ωκεανό. Στην περίπτωση του Εγκέλαδου, ατμός και πάγος εκτινάσσονται στο Διάστημα από ρωγμές μήκους εκατοντάδων χιλιομέτρων που διατρέχουν το νότιο πόλο του φεγγαριού. Ο ωκεανός που πιθανώς κρύβεται κάτω από το ηφαίστειο θεωρείται μάλιστα ένα από τα υποψήφια μέρη για την αναζήτηση εξωγήινης μικροβιακής ζωής. Γιγάντιος κυκλώνας στον Κρόνο. Ένας κυκλώνας στο μέγεθος της Ευρώπης μαίνεται στον Κρόνο εδώ και μια πενταετία. Την εντυπωσιακή αυτή ανακάλυψη έκανε η αποστολή Cassini της NASA, που μελετά το σύστημα του Κρόνου από το 2004. Ισπανοί ερευνητές που εξετάζουν τα δεδομένα από το σκάφος ανακοίνωσαν ότι παρακολουθούν έναν κυκλώνα διαμέτρου 4.000 χιλιομέτρων, ο οποίος συνέχιζε να μαστίζει τον Κρόνο από το 2004 έως τουλάχιστον το 2009 – τα δεδομένα για το 2010 δεν έχουν ακόμα αναλυθεί. «Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας ο κυκλώνας αυτός είναι ο μακροβιότερος που έχει βρεθεί ποτέ στους γιγάντιους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος, τον Δία και τον Κρόνο» δήλωσε η Τερέσα ντελ Ρίο-Γκαζτελουρούτρια, επικεφαλής των ερευνητών στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων. Η γιγάντια δίνη κινείται με ταχύτητα 245 χιλιομέτρων ανά ώρα, ωστόσο η μέγιστη ταχύτητα ανέμου είναι μάλλον μικρή στα 72 χλμ/ώρα. Οι κυκλώνες – των οποίων οι δίνες περιστρέφονται στην ίδια κατεύθυνση με τον πλανήτη, συνήθως είναι ασταθείς και δεν διαρκούν τόσο πολύ, επισήμαναν οι ερευνητές. Μεγαλύτερη διάρκεια έχουν συνήθως οι αντικυκλώνες, οι οποίοι ακολουθούν αντίθετη φορά περιστροφής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Μεγάλη Ερυθρή Κηλίδα, μια γιγάντια καταιγίδα που μαίνεται στον Δία εδώ και αιώνες, καθώς και η Μεγάλη Σκοτεινή Κηλίδα του Ποσειδώνα.

Εκτοξευτηκε απο το κοσμοδρομιο του Μπαικανουρ στις 22:09:25 ωρα Μοσχας το Soyuz ТМА-20 με πληρωμα την Αμερικανίδα Κάθριν Κόλμαν, τον Ιταλό Πάολο Νέσπολι και τον Ρώσο Ντμίτρι Κοντράτιεφ. Για την Κόλμαν αυτή είναι η τρίτη πτήση, για το Νέσπολι – η δεύτερη. Ο Ντμίτρι Κοντράτιεφ κάνει το ντεμπούτο του, μάλιστα για πρώτη φορά στο ρόλο του διοικητή αποστολής. Περισσοτερα στην δημοσιευση στις 15/12/2010.

Ως την εκτόξευση των «Βαράγγων» έμειναν μερικές ώρες. Ως την εκτόξευση της νέας, 27ης αποστολής στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό έμειναν μερικές ώρες. Στην πλατφόρμα εκτόξευσης του κοσμοδρομίου Μπαϊκονούρ ήδη έχει τοποθετηθεί ο πύραυλος-φορέας. Οι ειδικοί κάνουν τους τελευταίους ελέγχους. Μέλη του πληρώματος είναι και εκπρόσωποι της Γηραιάς ηπείρου και της Αμερικής. Αυτοί είναι η Αμερικανίδα Κάθριν Κόλμαν, ο Ιταλός Πάολο Νέσπολι και ο Ρώσος Ντμίτρι Κοντράτιεφ. Για την Κόλμαν αυτή είναι η τρίτη πτήση, για το Νέσπολι – η δεύτερη. Ο Ντμίτρι Κοντράτιεφ κάνει το ντεμπούτο του, μάλιστα από πρώτη φορά στο ρόλο του διοικητή αποστολής. Όμως γι΄αυτό τον υπεύθυνο ρόλο είναι απόλυτα αντάξιος, είπε στη " Φωνή της Ρωσίας" ο Γραμματέας Τύπου της Ρωσκόσμος Αλεξάντρ Βορομπιόφ: «Είναι έξυπνος άνθρωπος – καί μορφωμένος, καί ετοιμαζόταν 12 χρόνια για τη πτήση, πράγμα χαρακτηριστικό για τους κοσμοναύτες μας. Στη διάρκεια της μακράς εκπαίδευσής του ήταν επανειλημμένα αναπληρωτής διαφόρων πληρωμάτων. Και είναι εξαιρετικά σοβαρός κοσμοναύτης-δοκιμαστής». Εκτός αυτού, ο Κοντράτιεφ είναι ο πρώτος κοσμοναύτης, που έχει καφέ ζώνη καράτε. Ο διοικητής του πληρώματος θεωρεί ότι ο αθλητισμός βοηθεί στο διάστημα, γιατί χωρίς φυσική αγωγή είναι δύσκολο να αντέξει ο άνθρωπος τη πτήση. Ευρισκόμενος σε τροχιά ο Κοντράτιεφ σκοπεύει να προπονείται, ώστε, όταν επιστρέψει στη Γη, να πάρει τη μαύρη ζώνη. Η αστροναύτης της ΝΑΣΑ Κάθριν Κόλμαν είναι η καλύτερη ειδικός στη διαστημική χημεία και τη σύνδεση των διαστημικών συσκευών, ενώ ο Ιταλός αστροναύτης Πάολο Νέσπολι είναι ο υψηλότερος κατακτητής του διαστήματος – έχει ύψος 1 μέτρο και 88 εκατοστά. Και το βάρος του είναι 90 κιλά. Τα ενδύματα, τα υποδήματα κλπ. για τον θεριακλή αστροναύτη φτιάχτηκαν όχι και χωρίς προβλήματα. Χρειάστηκαν άνευ προηγουμένου πολλές πρόβες. Εφόσον το σκάφανδρο για τον κατακτητή του διαστήματος είναι το δεύτερο δέρμα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό το πλήρωμα θα πραγματοποιήσει μερικούς διαστημικούς περιπάτους, θα υποδεχτεί το τελευταίο διαστημικό λεωφορείο και θα εκτελέσει πάνω από 40 επιστημονικά πειράματα, λέει ο Αλεξάντρ Βορομπιόφ: «Πρόκειται για διάφορα πειράματα – ιατροβιολογικά, έρευνες της Γης από το διάστημα, έρευνες του Ηλιακού συστήματος. Όμως παράλληλα, όπως τους συμβούλεψε στην ομιλία του στην Κρατική Επιτροπή ο εκπρόσωπος της ΝΑΣΑ, «να κοιτάζετε στο φινιστρίνι – είστε πολύ τυχεροί που θα δείτε τη Γη μας από το διάστημα». Τα τοπία, που θα δουν οι κοσμοναύτες, θα αποτυπωθούν σε σειρά φωτογραφιών. Και αυτό αποτελεί ειδική αποστολή του Κέντρου Διεύθυνσης Πτήσεων. Τα διακριτικά του πληρώματος θα είναι το όνομα, που είχε το ξακουστό ρωσικό καταδρομικό «Varangian» («Βαράγγοι»).

Λιγα περισσοτερα για τον χώρο της Ηλιοπαυσης. Ο ήλιος μας, όπως και κάθε άστρο, εκπέμπει ένα συνεχές, υπερηχητικό ρεύμα ιονισμένων σωματιδίων (πλάσμα) που εξαπλώνεται σε όλες τις κατευθύνσεις και σχηματίζει μια νοητή φυσαλίδα που ονομάζεται ηλιόσφαιρα – μια ασπίδα που προστατεύει τη Γη από την κοσμική ακτινοβολία του Γαλαξία μας. Το 2004, και ενώ βρισκόταν σε απόσταση 14 δισ. χιλιομέτρων, το Voyager 1 πέρασε το λεγόμενο «όριο κρουστικού κύματος» (termination shock), το σημείο όπου ο ηλιακός άνεμος επιβραδύνεται σε υποηχητικές ταχύτητες, ένα σημείο 85 φορές την απόσταση μεταξύ της Γης και του Ήλιου Πέρασε τότε στην εξώτερη ζώνη της ηλιόσφαιρας, μια περιοχή σε σχήμα οβάλ που ονομάζεται ηλιοσφαιρικός κολεός (heliosheath). Στην περιοχή αυτή, η ταχύτητα του ηλιακού ανέμου συνεχίζει να μειώνεται. Τελικά, η ροή του ηλιακού ανέμου σταματά εντελώς στο εξωτερικό όριο της ηλιόσφαιρας, που ονομάζεται ηλιόπαυση (heliopause). Εκεί λοιπόν έφθασε τώρα το Voayger 1. Εκεί όπου τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου αναγκάζονται να αλλάξουν πορεία και να κινηθούν «πλάγια»,. Ωστόσο οι επιστήμονες εκτιμούν ότι δεν έχει περάσει ακόμα την ηλιόπαυση. Το σκάφος πάντως απέχει πολύ από το τελικό σύνορο του Ηλιακού Συστήματος: είναι το Νέφος του Όορτ, ένας πληθυσμός από εκατομμύρια κομήτες που βρίσκονται σε απόσταση ενός έτους φωτός, δηλαδή το ένα τέταρτο της απόστασης μέχρι το πλησιέστερο άστρο.

Στην άκρη του Ηλιακού συστήματος το Voyager 1. Το πιο μακρινό από τη Γη, διαστημόπλοιο, Voyager 1, κατέγραψε ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθειά του να εγκαταλείψει το Ηλιακό Σύστημα. Πλέον, σε απόσταση 17,4 δισ. χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας, εντόπισε μια αλλαγή στη ροή των σωματιδίων που το περιβάλλουν. Αυτά τα σωματίδια που προέρχονται από τον Ήλιο, δεν ταξιδεύουν πια προς τα έξω αλλά κινούνται πλάγια. Αυτό σημαίνει ότι το Voyager είναι, πιθανότατα πολύ κοντά στο να κάνει το άλμα προς το διαστρικό διάστημα, δηλαδή το διάστημα μεταξύ των αστεριών. Ο επιστήμονας Έντουαρντ Στόουν, επαίνεσε τον εξερευνητή και τις συναρπαστικές ανακαλύψεις που κάνει 33 χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος. "Όταν το Voyager ξεκίνησε το ταξίδι του δεν είχαμε ιδέα για το πόσο μακριά θα έπρεπε να ταξιδέψουμε για να βγούμε από το Ηλιακό Σύστημα. Τώρα γνωρίζουμε ότι σε περίπου πέντε χρόνια, είναι πιθανό να το καταφέρουμε για πρώτη φορά". Ο αρχικός στόχος τους ανιχνευτή της NASA ήταν η διεξαγωγή έρευνας για το εξωτερικό των πλανητών Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας, έργο που ολοκληρώθηκε το 1989. Στη συνέχεια, συνέχισε την πορεία του προς το βαθύ διάστημα, με γενική κατεύθυνση το κέντρο του Γαλαξία μας. Τα ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου δημιουργούν γύρω από το Ηλιακό σύστημα μια φούσκα, γνωστή ως ηλιόσφαιρα. Ο ηλιακός άνεμος ταξιδεύει με “υπερηχητική” ταχύτητα αρχικά και στη συνέχεια επιβραδύνει. Το σημείο όπου ο ηλιακός άνεμος επιβραδύνει αποκαλείται σοκ τερματισμού και το όριο αυτό ονομάζεται ηλιόπαυση. Το Voyager έχει υπολογίσει την ταχύτητα του ανέμου στο σημείο που τώρα βρίσκεται, στο μηδέν. "Έχουμε φτάσει στο σημείο, όπου ο άνεμος του Ήλιου, που μέχρι στιγμής πραγματοποιούσε κίνηση προς τα έξω, κινείται μόνο πλευρικά, έτσι ώστε να καταλήξει στην ουρά της ηλιόσφαιρας", δήλωσε ο καθηγητής Στόουν. To Voyager 1 εκτοξεύτηκε το 1977 και λίγο μετά το Voyager 2. Τόσο το ένα όσο και το άλλο μη επανδρωμένο διαπλανητικό διαστημόπλοιο, μεταφέρει ένα δίσκο από χρυσάφι, με ήχους, μουσική και εικόνες από τη Γη, για την περίπτωση που συναντήσουν ποτέ εξωγήινη ζωή. Προϊόν κοσμικής δολοφονίας τα δακτυλίδια του Κρόνου. Μία ακόμη θεωρία πέφτει στο τραπέζι για την προέλευση των εντυπωσιακών δακτυλίων που περιβάλλουν τον Κρόνο. Αμερικανοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι προϊόντα μιας «κοσμικής δολοφονίας», όπως τη χαρακτηρίζουν οι ίδιοι. Ερευνητές του Ινστιτούτου Ερευνών Southwest στο Κολοράντο υποστηρίζουν ότι οι εντυπωσιακοί πολύχρωμοι δακτύλιοι του Κρόνου (που αποτελούνται από αμέτρητα μικρότερα και μεγαλύτερα παγωμένα κομμάτια ύλης) είναι στην πραγματικότητα τα απομεινάρια ενός παγωμένου φεγγαριού του Κρόνου το οποίο καταστράφηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια έτη. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η βαρυτική έλξη του Κρόνου είχε αρχίσει να τραβά κοντά του τον συγκεκριμένο δορυφόρο οδηγώντας τον στην καταστροφή. Εκτιμούν ότι ο Κρόνος κατάφερε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή προτού ο δορυφόρος καταστραφεί να αποσπάσει από αυτόν το εξωτερικό στρώμα πάγου που υπήρχε σε αυτόν. Αυτό το στρώμα πάγου μεταμορφώθηκε στη συνέχεια στα υπέροχα δακτυλίδια του πλανήτη.

Φίλοι μου,Κοσμοναύτες του Σύμπαντος. «Καμία ένδειξη» για ένα άλλο Σύμπαν πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη. Ο ουρανός είναι γεμάτος ίχνη από φαινόμενα που συνέβησαν πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη, υποστήριξαν πρόσφατα δύο αναγνωρισμένοι θεωρητικοί φυσικοί. Η προκλητική τους υπόθεση, όμως, δεν επιβεβαιώνεται από τρεις ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες που επανεξέτασαν το θέμα. Ο Ρότζερ Πένροουζ, θεωρητικός φυσικός του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, και ο συνεργάτης του Βάχε Γκουρζαντιάν, από το Ινστιτούτο Φυσικής του Γερεβάν στην Αρμενία, είναι από τους λίγους επιστήμονες που δεν πιστεύουν ότι το Σύμπαν γεννήθηκε με τη Μεγάλη Έκρηξη. Πιστεύουν αντίθετα ότι το Σύμπαν είναι «κυκλικό», δηλαδή γεννιέται και πεθαίνει περιοδικά, και ότι το Μπιγκ Μπανγκ ήταν απλώς η αρχή μιας καινούργιας φάσης σε αυτόν τον αέναο κύκλο. Σε έρευνά τους που αναρτήθηκε πρόσφατα στο δικτυακό τόπο arXiv, ενόψει της δημοσίευσής της, οι δύο φυσικοί υποστήριξαν ότι εντόπισαν ενδείξεις για μια σύγκρουση μαύρων τρυπών που συνέβη στην προηγούμενη ζωή του Σύμπαντος. Οι ενδείξεις που εντόπισαν είναι γιγάντιοι ομόκεντροι κύκλοι στη λεγόμενη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, μια μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που λούζει ολόκληρο το Σύμπαν και χρονολογείται στα 380.000 χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Οι ομόκεντροι κύκλοι, που αντιστοιχούν σε περιοχές όπου η θερμοκρασία της ακτινοβολίας είναι σχετικά ομοιόμορφη αντί να παρουσιάζει διακυμάνσεις, προκλήθηκαν από τη σύγκρουση δύο μελανών οπών μεγάλης μάζας, υποστηρίζουν ο Πένροουζ και ο Γκουρζαντιάν. Όπως υπολογίζουν, η σύγκρουση των δύο οπών προκάλεσε βαρυτικά κύματα, τα οποία με τη σειρά τους άφησαν ίχνη στην ακτινοβολία υποβάθρου. Οι ομόκεντροι κύκλοι όντως υπάρχουν, ωστόσο δεν αποτελούν ίχνη από γεγονότα πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη, υποστηρίζουν τώρα οι τρεις νέες μελέτες, τις οποίες ανάρτησαν στο arXiv ερευνητές από τη Νορβηγία και τον Καναδά. Όπως εξηγούν, η ερμηνεία των Πένροουζ και ο Γκουρζαντιάν βασίστηκε σε μια υπόθεση που δεν ευσταθεί: ότι η ακτινοβολία υποβάθρου είναι ισοτροπική, δηλαδή ότι ο αριθμός των θερμοκρασιακών διακυμάνσεων είναι ανεξάρτητος από το μέγεθός τους στον ουρανό. Στη πραγματικότητα, επισημαίνουν οι τρεις ομάδες, τα θερμά και ψυχρά σημεία στην ακτινοβολία υποβάθρου είναι περισσότερα στις μικρές γωνιακές κλίμακες. Επιπλέον, οι ερευνητές εντόπισαν παρόμοιους ομόκεντρους κύκλους σε προσομοιώσεις της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου, οι οποίες δεν ακολουθούν το μοντέλο των Πένροουζ και Γκουρζαντιάν. Μάλιστα, εκτός από ομόκεντρους κύκλους, εντόπισαν και ανάλογα ομόκεντρα τρίγωνα, τόσο στις προσομοιώσεις όσο και στα πραγματικά δεδομένα. «Τα αποτελέσματα των Πένροουζ και Γκουρζαντιάν κατά κανένα τρόπο δεν προσφέρουν ενδείξεις για ένα κυκλικό μοντέλο του Σύμπαντος» δηλώνει στο Nature.com o Τζέιμς Ζίμπιν, μέλος της ερευνητικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας. Παρά την κριτική, πάντως, ο Γκουρζαντιάν εμμένει στη θέση του. Σε απάντησή του που αναρτήθηκε στο arXiv, ο φυσικός αντιτείνει ότι το καθιερωμένο μοντέλο για τη γέννηση του Σύμπαντος μπορεί μεν να εξηγεί τις μετρήσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου, το κυκλικό μοντέλο όμως θα μπορούσε να τις εξηγεί πολύ καλύτερα. Mπορείτε να τις δείτε εδώ τις τρεις νέες μελέτες. http://arxiv.org/abs/1012.1268 http://arxiv.org/abs/1012.1305 http://arxiv.org/abs/1012.1656 Η απαντηση του Γκουρζαντιάν http://arxiv.org/abs/1012.1486%20

Το Ιαπωνικό μη επανδρωμένο σκάφος έφερε τελικά στη Γη σκόνη αστεροειδούς, που θα βοηθήσει στην κατανόηση των απαρχών του ηλιακού μας συστήματος. Μόλις πριν από λίγες μέρες, η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία (Jaxa) ανακοίνωσε ότι «επιβεβαιώνει την παρουσία 1.500 σωματιδίων αστεροειδούς», στα δείγματα που έφερε το μη επανδρωμένο διαστημικό σκάφος Χαγιαμπούσα (το γεράκι Πετρίτης) έπειτα από μια απίθανη διαστημική εποποιία. Σύμφωνα με την Jaxa είναι η πρώτη φορά που φτάνει στη Γη υλικό που ελήφθη απευθείας από ένα ουράνιο σώμα, εκτός από τη Σελήνη. Το Galileo και το NEAR Shoemaker, που είχαν σταλεί από τη NASA, επισκέφτηκαν αστεροειδείς (σώματα με διάμετρο πάνω από 50 μ. που βρίσκονται σε τροχιά κοντά στη Γη αλλά αρκετά μακριά από τον Ηλιο, έτσι ώστε να μην εξατμίζονται τα υλικά στην επιφάνειά τους) αλλά δεν έφεραν πίσω δείγματα. «Αναλύοντας τη σκόνη που υπήρχε στα δείγματα, διαπιστώσαμε ότι σχεδόν όλη προέρχεται από τον αστεροειδή Ιτοκάουα, ο οποίος έχει ηλικία πολλών δεκαετιών ή και εκατονταετιών εκατομμυρίων ετών », δήλωσαν οι υπεύθυνοι της ΙΔΥ. Με δηλώσεις του, ο υπουργός Επιστημών και Τεχνολογιών της χώρας εξήρε το επίτευγμα, που αποτελεί παγκόσμια πρωτιά. Ακόμα και η αμερικανική NASA αναγνώρισε τη σημασία του γεγονότος διά στόματος του καθηγητή Πολ Εϊμπελ, ο οποίος συμμετείχε στην περισυλλογή της κάψουλας. Τα 1.500 σωματίδια σκόνης είναι όλα μικρότερα από 10 μ. (ένα εκατομμυριοστό του μέτρου), γεγονός που απαιτεί ειδική τεχνολογία για να γίνουν περαιτέρω αναλύσεις. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η σκόνη θα βοηθήσει στην κατανόηση των απαρχών του ηλιακού μας συστήματος. Η κάψουλα που περιείχε τη σκόνη περισυλλέχθηκε τον Ιούνιο σε αυστραλιανή έρημο, εκεί που την έριξε το Χαγιαμπούσα κατά την επιστροφή του. Το σκάφος στη συνέχεια διαλύθηκε στην ατμόσφαιρα ολοκληρώνοντας, έτσι, ένα ταξίδι επτά ετών και έξι δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων στο Διάστημα. Το Χαγιαμπούσα ήρθε σ' επαφή με τον Ιτοκάουα, τον Σεπτέμβριο του 2005. Στη συνέχεια όμως αντιμετώπισε επαναλαμβανόμενα τεχνικά προβλήματα, τα οποία μέχρι και πριν από λίγες μέρες έκαναν αμφίβολη την παρουσία ή όχι των δειγμάτων στην κάψουλα. Αρχικά το Χαγιαμπούσα διέθετε ένα μικρό σκάφος για προσεδάφιση, το Minerva (το οποίο ζύγιζε 591 γρ. και είχε μόλις 1 εκατοστό ύψος), το οποίο λειτουργούσε με ηλιακή ενέργεια. Ηταν έτσι σχεδιασμένο ώστε να μπορεί να κυκλοφορεί στην επιφάνεια του αστεροειδούς, να μεταδίδει εικόνες και να συλλέγει σκόνη. Ενα λάθος στην εκτόξευσή του, όμως, το έστειλε μακριά από τον αστεροειδή και χάθηκε στο Διάστημα. Η πολύ μικρή βαρύτητα στην επιφάνεια του μικρού αστεροειδή ανάγκασε τους ιάπωνες επιστήμονες να εφεύρουν ένα άλλο σύστημα συλλογής, πρωτότυπο αλλά καθόλου αξιόπιστο. Το σκάφος διέθετε τρεις μπίλιες, οι οποίες σήκωναν σκόνη την ώρα που έπεφταν στην επιφάνεια του αστεροειδούς. Αυτή τη σκόνη τη συνέλεγε ένα χωνί, το οποίο κατόπιν την έβαζε στην κάψουλα. Τα προβλήματα τηλεπικοινωνιακής φύσης με το σκάφος, οι αβαρίες των μηχανών, της μπαταρίας και άλλων οργάνων ανάγκασαν την Jaxa να καθυστερήσει την επιστροφή του Χαγιαμπούσα για 3 χρόνια, κάνοντας την επιστροφή του να μοιάζει με πραγματική Οδύσσεια. Για τους Ιάπωνες, μικρούς και μεγάλους, το Χαγιαμπούσα είναι πλέον σύμβολο της επιμονής και του ηρωισμού στις αντιξοότητες. Εκανε μόνο «ένα μικρό βήμα».Ο Νιλ Αρμστρονγκ εξηγεί γιατί δεν εξερεύνησε μεγαλύτερη περιοχή της Σελήνης. Και ξαφνικά ο απόμακρος και σιωπηλός Νιλ Αρμστρογκ, ο πρώτοςάνθρωπος που πάτησε στο φεγγάρι, αποφάσισε να μιλήσει. Και να εξηγήσει γιατί αρκέστηκε μόνο σε εκείνο το «μικρό βήμα για τον άνθρωπο» και δεν έκανε πολύ περισσότερα πάνω στο γκρίζο έδαφος του φεγγαριού. Το ανέλπιστο«comeback»τουΝιλ Αρμστρονγκ στη δημοσιότητα προκάλεσε ένας μπλόγκερ που ασχολείται με επιστημονικά θέματα, ο Ρόμπερτ Κρούλγουιτς. Σε ένα άρθρο του αναρωτήθηκε για ποιον λόγο ο Αρμστρονγκ και ο συνάδελφός του Μπαζ Ολντριν περπάτησαν ελάχιστα στη Σελήνη, διασχίζοντας μια απόσταση μικρότερη ακόμη κι από ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο. «Το ταξίδι στο φεγγάρι ήταν πράγματι ένα απίστευτο επίτευγμα. Οι πρώτοι όμως εξερευνητές του φεγγαριού εξερεύνησαν μια εκπληκτικά μικρή περιοχή», έγραψε ο μπλόγκερ αφήνοντας το ερώτημα να αιωρείται. Η απάντηση ήρθε με... διαστημική ταχύτητα, όχι από κάποιον ειδικό της NASA αλλά από τον ίδιο τον άνθρωπο που πάτησε πρώτος στη Σελήνη. Στο e-mail που έστειλε ο 80χρονος βετεράνος αστροναύτης διευκρίνισε πως υπήρχαν πολλοί λόγοι που δεν ήταν δυνατό να διανύσουν μεγάλη απόσταση. Ο πιο σημαντικός ήταν η νευρικότητα που ο ίδιος και οι άλλοι αστροναύτες είχαν για το αν θα λειτουργούσαν καλά οι στολές τους, που ψύχονταν με νερό μέσω ενός υδραυλικού συστήματος. «Εργαζόμασταν σχεδόν σε συνθήκες κενού, όπου η θερμοκρασία ήταν πάνω από 93 βαθμούς και η βαρύτητα αντιστοιχούσε μόνο στο 1/6 της γήινης», ανέφερε ο Αρμστρονγκ. «Ο συνδυαμός αυτών των παραμέτρων», συνέχισε, «δεν μπορεί να αποτυπωθεί εδώ στη Γη. Δεν είχαμε καμία ένδειξη για να γνωρίζουμε επί πόση ώρα θα μπορούσε να λειτουργεί η μικρή δεξαμενή νερού που είχαμε στην πλάτη μας». Τηλεοπτική κάλυψη Επίσης υπήρχε το θέμα της τηλεοπτικής κάλυψης των όσων θα διαδραματίζονταν στο φεγγάρι. Μια από τις πρώτες δουλειές του Αρμστρονγκ ήταν να τοποθετήσει στο έδαφος μία κάμερα. Και οποιαδήποτε εργασία έκανε ο ίδιος ή ο Ολντριν θα έπρεπε να γινόταν εντός του οπτικού της πεδίου, που δεν ήταν και μεγάλο. Ομως ο Αρμστρονγκ αποκαλύπτει ότι... παρέβη τους κανόνες και με δική του πρωτοβουλία απομακρύνθηκε από το οπτικό πεδίο της κάμερας για να εξερευνήσει και να φωτογραφίσει το εσωτερικό των τοιχωμάτων ενός κρατήρα, μήπως και εντοπίσει ενδιαφέροντα στοιχεία.

Περισσότερα για την αντιύλη. Ενα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση των μυστηρίων του Σύμπαντος η απομόνωση για μεγάλο χρονικό διάστημα ατόμων αντι-υδρογόνου. Για τους φυσικούς, ακόμη κι ένα κομματάκι αντι-ύλης είναι πολύτιμο δώρο. Συγκρίνοντας την ύλη με το συμπλήρωμά της, είναι σε θέση να ελέγξουν τις θεμελιακές συμμετρίες που βρίσκονται στην καρδιά του καθιερωμένου μοντέλου της σωματιδιακής φυσικής και να αναζητήσουν ενδείξεις για νέα θεωρητικά μοντέλα. Ωστόσο, λίγα δώρα μάς δυσκολεύουν τόσο στο περιτύλιγμά τους: μόλις ένα σωματίδιο αντι-ύλης έρθει σε επαφή με το ομόλογό του της ύλης, και τα δύο εκμηδενίζονται σε μια υπέρλαμπρη έκρηξη ενέργειας. Τώρα όμως μια ερευνητική ομάδα του CERN, του ευρωπαϊκού εργαστηρίου σωματιδιακής Φυσικής που βρίσκεται κοντά στη Γενεύη, κατάφερε 38 φορές να «φυλακίσει» μεμονωμένα άτομα αντι-υδρογόνου σε μια μαγνητική παγίδα για περισσότερα από 170 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Ενα άτομο αντι-υδρογόνου αποτελείται από ένα αρνητικά φορτισμένο αντι-πρωτόνιο και ένα θετικά φορτισμένο ποζιτρόνιο, το αντι-υλικό ομόλογο του ηλεκτρονίου. Τόσο η ομάδα συνεργασίας ALPHA όσο και η παράλληλα εργαζόμενη στο ίδιο πεδίο ATRAP εργάζονται στον αντίποδα του μεγαλόπνοου πειράματος του CERN για την ανακάλυψη του μποζονίου του Χιγκς (το λεγόμενο και σωματίδιο του Θεού, που πιστεύεται ότι έδωσε μάζα στα άλλα σωματίδια μετά το Μπιγκ Μπανγκ): Ενώ για εκείνο χρησιμοποιείται επιταχυντής σωματιδίων, οι ομάδες ALPHA και ATRAP χρησιμοποιούν επιβραδυντή σωματιδίων. Σκοπός και των δύο ομάδων είναι να συγκρίνουν τα επίπεδα ενέργειας του αντι-υδρογόνου με εκείνα του υδρογόνου, προκειμένου να επαληθεύσουν πως τα σωματίδια της αντι-ύλης υπόκεινται στις ίδιες ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις με τα σωματίδια της ύλης, μια θεμελιώδη υπόθεση του καθιερωμένου μοντέλου. Οι ισχυρισμοί της ομάδας ALPHA είναι η πρώτη μεγάλη πρόοδος μετά τη δημιουργία χιλιάδων ατόμων αντι-υδρογόνου το 2002 από ένα πρόδρομο πείραμα ονόματι ΑΤΗΕΝΑ2 και από την ATRAP. Και οι δύο ομάδες συνδύασαν επιβραδυμένα αντι-πρωτόνια με ποζιτρόνια ώστε να παραχθούν άτομα αντι-υδρογόνου. Ομως, μέσα σε μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου, τα άτομα εκμηδενίστηκαν μαζί με την κανονική ύλη στα τοιχώματα του περιέκτη τους. Προκειμένου να μη συμβεί κάτι τέτοιο, η ομάδα ALPHA σχημάτισε τα άτομα αντι-υδρογόνου μέσα σε μια μαγνητική παγίδα. Παρόλο που δεν είναι ηλεκτρικά φορτισμένο όπως τα αντι-πρωτόνια και τα ποζιτρόνια, το αντι-υδρογόνο -όπως και το υδρογόνο- διαθέτει έναν πιο λεπτοφυή μαγνητικό χαρακτήρα, που προκύπτει από τα σπιν των σωματιδίων του. Οι ερευνητές της ALPHA χρησιμοποίησαν έναν οκτάπολο μαγνήτη για να δημιουργήσουν ένα μαγνητικό πεδίο που ήταν ισχυρότερο κοντά στα τοιχώματα της παγίδας και ελαχιστοποιούνταν στο κέντρο, ωθώντας τα άτομα να συγκεντρώνονται εκεί. Για να παγιδευθούν μόλις 38 άτομα, η ομάδα επανέλαβε 335 φορές το πείραμα. Και για να γίνουν φασματοσκοπικές μετρήσεις εκτιμάται πως θα χρειαστεί να παγιδευθούν ταυτόχρονα μέχρι 100 άτομα αντι-υδρογόνου. Με τη σειρά της, η ATRAP ελπίζει πως θα φτάσει νωρίτερα σε αυτόν το στόχο, καθώς χρησιμοποιεί μια διαφορετική μέθοδο, δημιουργώντας χαμηλής ταχύτητας άτομα αντι-υδρογόνου, τα οποία μπορούν να παραμείνουν παγιδευμένα για περισσότερο χρόνο. Αλλά και άλλες δύο ομάδες μελετούν το αντι-υδρογόνο. Η διεθνής συνεργασία ASACUSA προτείνει τη δημιουργία δέσμης αντι-ηλεκτρονίων, ώστε να μελετά τα επίπεδα ενέργειας του αντι-υδρογόνου χωρίς να χρειάζεται να το παγιδεύσει. Και ένα άλλο πείραμα του CERN ονόματι AEgIS έχει αρχίσει να συγκρίνει τις επιδράσεις της βαρύτητας στο υδρογόνο και στο αντι-υδρογόνο. Αν δεν είναι ακριβώς ίδιες, όπως θεωρούμε μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να επιλέξουν τις κατάλληλες προσεγγίσεις που θα ενοποιήσουν την κβαντική θεωρία με εκείνη της γενικής σχετικότητας. Ένα αστρικό σύστημα επιταχύνει πρωτόνια σε ενέργειες που ανταγωνίζονται τον επιταχυντή LHC. Οι φυσικοί που μοχθούν στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων έχουν τώρα έναν ουράνιο αντίπαλο. Πρωτόνια σε ένα ζευγάρι άστρων, που κινούνται το ένα γύρω από το άλλο, συνελήφθησαν να έχουν ενέργειες συγκρίσιμες με αυτές που μπορούν να επιτευχθούν στον ισχυρότερο επιταχυντή στον κόσμο, σύμφωνα με μια νέα έρευνα. Τα δύο άστρα από τα μεγαλύτερα που γνωρίζουμε στον Γαλαξία – συναποτελούν το σύστημα αστέρων Ήτα Τρόπιδας (Eta Carinae), κάπου 7.500 έτη φωτός από τη Γη. Τα άστρα αυτά με την τεράστια μάζα εκπέμπουν πυκνούς αστρικούς ανέμους, ενώ έχει υπολογιστεί ότι το Eta Carinae ρίχνει προς τα έξω μάζα ίση με της Γης κάθε εβδομάδα. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Fermi της NASA των ακτίνων-γ κατέγραψε πρόσφατα ακτίνες γάμμα από το Ήτα Τρόπιδος, να κυμαίνονται από 20 έως 50 δισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ, ανέφερε ο Roland Walter του Πανεπιστημίου της Γενεύης, σε ένα συμπόσιο Σχετικιστικής Αστροφυσικής που πραγματοποιήθηκε στη Χαϊδελβέργη. Η πιο αληθοφανής εξήγηση για αυτές τις ενεργητικές εκπομπές είναι ότι τα πρωτόνια, τα οποία έχουν παγιδευτεί από τα ισχυρά μαγνητικά πεδίο του συστήματος, κινούνται συνεχώς εμπρός και πίσω μεταξύ των δύο αστρικών ανέμων, κερδίζοντας έτσι ενέργεια κατά τη διάρκεια της κάθε αναπήδησης. Υπολογίζεται ότι τα πρωτόνια αποκτούν ενέργειες τουλάχιστον 10 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ (TeV), υψηλότερες από τη μέγιστη ενέργεια που αποκτούν τα πρωτόνια, 7 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ, στον επιταχυντή LHC, εκτιμά ο Walter και οι συνεργάτες του. "Το Ήτα Τρόπιδος είναι μια έκδοση λίγο μεγαλύτερης κλίμακας από τον Μεγάλο Επιταχυντή," δήλωσε ο Walter. Εκτός από τα πρωτόνια των 10 TeV, οι ισχυροί αστρικοί άνεμοι της Τρόπιδος μεταφέρουν φορτισμένα άτομα. Όταν τα ενεργητικά πρωτόνια συγκρούονται με αυτά τα ιόντα, τα πρωτόνια παράγουν σωματίδια που ονομάζονται πιόνια και τα οποία όταν διασπώνται παράγουν ακτίνες γάμμα που παρατηρούνται από το τηλεσκόπιο ακτίνων-γ Fermi. Η μελέτη δείχνει ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των αστρικών ανέμων είναι μια πιθανή πηγή του ρεύματος πρωτονίων καθώς και άλλων ενεργητικών ιόντων υψηλής ταχύτητας, που ονομάζονται κοσμικές ακτίνες, μέσα στον Γαλαξία μας. Το φαινόμενο αυτό είχε προβλεφθεί από καιρό, αλλά οι εκπομπές από το Ήτα Τρόπιδος προσφέρουν κάποια αρχικά απόδειξη αυτού του μοντέλου, λέει ο Walter. Άλλα μεγάλα αστρικά συστήματα, που επίσης αναμένεται να έχουν ισχυρούς αστρικούς ανέμους, μπορεί να είναι πρώτης τάξεως υποψήφιοι για τη δημιουργία των κοσμικών ακτίνων, πρόσθεσε. Ένα πορτρέτο του τεράστιου αστρικού συστήματος Ήτα Τρόπιδας, στο ορατό φως.

«Πρέπει να υπάρχει ζωή εκεί έξω...» Οι αστρονομοι δηλώνουν βέβαιοι πως δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν. Μερικές τελευταίες ανακαλύψεις κατέστησαν πιθανότερο παρά ποτέ το ενδεχόμενο να μην είμαστε μόνοι μας, να υπάρχει ζωή κάπου αλλού στο Σύμπαν, συμφωνούν επιστήμονες που μίλησαν στο πρακτορείο Ασοσιέιτεντ Πρες. Πρόσφατα επιστήμονες ανακοίνωσαν πως υπάρχουν τριπλάσια άστρα απο όσα πιστεύαμε ότι υπήρχαν. Μια άλλη ομάδα ερευνητών ανακάλυψε πως ένα μκρόβιο μπορεί να ζήσει με αρσενικό, δηλαδή σε ένα εξαιρετικά σκληρό περιβάλλον. Και νωρίτερα φέτος, αστρονόμοι ανακοίνωσαν ότι βρήκαν έναν δυνάμει κατοικήσιμο πλανήτη. «Τα στοιχεία ενισχύονται όλο και περισσότερο» λέει ο Καρλ Πίλτσερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Αστροβιολογίας της NASA. «Πιστεύω πως όποιος κοιτάξει αυτά τα στοιχεία θα πει: “Πρέπει να υπάρχει ζωή εκεί έξω”». Ο Σεθ Σόστακ, ανώτερος αστρονόμος στο Ινστιτούτο SETI στην Καλιφόρνια, επισημαίνει πως όλες οι τελευταίες ανακαλύψεις μας ενθαρρύνουν να πιστέψουμε πως υπάρχει ζωή εκεί έξω». Το να πιστεύει κάποιος σήμερα ότι η Γη είναι το μόνο μέρος το οποίο φιλοξενεί ζωή είναι ουσιαστικά σαν να πιστεύει στα θαύματα, «και οι αστρονόμοι δεν πιστεύουν σε θαύματα» προσθέτει. Βέβαια δεν υπάρχει ακόμη απόδειξη για την ύπαρξη τέτοιας ζωής. ωστόσο, υποστηρίζει ο αστροβιολόγος της NASA Κρις Μακέι «υπάρχουν πράγματα που δείχνουν ότι πρέπει να αισιοδοξούμε». Την περασμένη εβδομάδα ένας αστρονόμος του Γέιλ δήλωσε πως υπολογίζει ότι υπάρχουν 300 εξάκις εκατομμύρια άστρα – τριπλάσια απο ό,τι υπολογιζόταν προηγουμένως. Η Λάιζα Κάλτενεγκερ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ λέει πως οι επιστήμονες πιστεύουν τώρα ότι τα μισά από τα άστρα στον γαλαξία μας έχουν πλανήτες μεγέθους διπλάσιου ως δεκαπλάσιου αυτού της Γης, οι οποίοι θα μπορούσαν να συντηρήσουν ζωή. Τον Απρίλιο ανακοινώθηκε και η ανακάλυψη ενός τέτοιου πλανήτη στην κατάλληλη απόσταση από το άστρο του, ώστε να μην είναι ούτε πολύ ζεστός ούτε πολύ κρύος. Διαφορετική μορφή ζωής Ο Ντόναλντ Μπράουνλι, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, είναι λιγότερο αισιόδοξος επειδή πιστεύει πως αυτό που μπορεί να υπάρχει εκεί έξω δεν θα είναι εύκολο να βρεθεί – ή δεν θα είναι τόσο σημαντικό. Αν βρίσκεται εκεί έξω – λέει – πιθανόν να πρόκειται για μικρόβια τα οποία δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς από απόσταση. Επίσης οι διαφορετικές γεωλογικές και ατμοσφαιρικές δυνάμεις στους πλανήτες μπορεί να εμποδίζουν τη ζωή να εξελιχθεί σε κάτι πολύπλοκο ή ευφυές, προσθέτει. Αν είναι να βρεθεί ζωή, ο Αρης είναι ο πιθανότερος υποψήφιος – κάτω από την επιφάνειά του, εκεί όπου υπάρχει νερό, λένε αστρονομοι. Δυνατότητες να συντηρήσουν τη ζωή μπορεί να έχουν επίσης το φεγγάρι του Δία Ευρώπη και τα φεγγάρια του Κρόνου Εγκέλαδος και Τιτάνας. Με το αυτί στο υπερδιάστημα Τέλος, προηγμένοι εξωγήινοι μπορεί να βρουν εμάς ή μπορεί εμείς να ακούσουμε τις ασύρματες εκπομπές τους λέει ο Μακέι. Το Ινστιτούτο SETI «αφουγκράζεται» το Σύμπαν για να εντοπίσει ευφυή ζωή. Και στις διαλέξεις του, ο Σόστακ στοιχηματίζει με οποιονδήποτε από το ακροατήριο έναν καφέ πως οι επιστήμονες θαβρουν απόδειξη εξωγήινης ζωής γύρω στο 2026. Οι πιθανότητες ποτέ δεν ήταν περισσότερες υπέρ του. ΘΑΥΜΑ «Το να υπάρχει ζωή μόνο στη Γη ισοδυναμεί με θαύμα» λέει ο καθηγητής Σεθ Σόστακ Ανθρακας και διαμάντια σε πλανήτη. Ομάδα αμερικανών και βρετανών αστρονόμων ανακάλυψε τον πρώτο πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος, ο οποίος έχει πολύ υψηλές συγκεντρώσεις άνθρακα. Οι ερευνητές δεν αποκλείουν πλέον την πιθανότητα να υπάρχουν πολλοί βραχώδεις εξωπλανήτες πλούσιοι σε καθαρό άνθρακα, η επιφάνεια των οποίων αποτελείται από διαμάντια ή γραφίτη. Οι επιστήμονες, υπό τον δρα Νίκου Μαντουσουντάν του πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό Nature, σύμφωνα με το BBC, εκτίμησαν ότι μπορεί να υπάρχουν πλανήτες με «ολόκληρες εκτάσεις γης και βουνά φτιαγμένα από διαμάντια!». Η νέα ανακάλυψη, που χαρακτηρίστηκε σημαντικό αστρονομικό επίτευγμα, εγείρει επίσης νέα ερωτήματα για το σχηματισμό των πλανητών. Οι αστρονόμοι ανίχνευσαν, με τη βοήθεια του διαστημικού υπέρυθρου τηλεσκοπίου Σπίτσερ της NASA, την εκπομπή θερμικής ακτινοβολίας από ένα πλανήτη σε απόσταση 1.200 ετών φωτός από τη Γη και στη συνέχεια κατάφεραν να αναλύσουν την χημική σύνθεση της ατμόσφαιράς του, η οποία προέκυψε να έχει άφθονο άνθρακα. Πολλοί πλανήτες στο γαλαξία μας μπορεί να έχουν ανάλογες υψηλές ποσότητες άνθρακα. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 500 εξωπλανήτες σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα-ήλιους. Μόνο πολύ πρόσφατα οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει τα κατάλληλα όργανα και τις μεθόδους για την μέτρηση της χημικής σύνθεσης της ατμόσφαιράς μερικών από αυτούς. Ο συγκεκριμένος εξωπλανήτης με την ονομασία Wasp 12b, είναι ο πρώτος που εντοπίστηκε να διαθέτει περισσότερο άνθρακα σε σχέση με οξυγόνο. Είναι ένας αέριος γίγαντας τύπου Δία και αποτελείται κυρίως από υδρογόνο. Όμως ο πυρήνας του μπορεί να περιέχει κάποια μορφή διαμαντιών, γραφίτη και άλλα είδη άνθρακα, πιθανώς σε υγρή μορφή. Σύμφωνα με τον Μαντουσουντάν, οι θεωρητικές μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχουν αρκετοί εξωγήινοι κόσμοι στο γαλαξία μας, στους οποίους «ίσως το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι οι βράχοι από διαμάντια και γραφίτη. Αυτό σημαίνει ότι στα βουνά τους ένα μεγάλο τμήμα της μάζας τους, αντί για άλλα πετρώματα, θα αποτελείται από διαμάντια, ενώ μπορεί να υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις διαμαντιών στο υπέδαφος, πολύ περισσότερες από ό,τι στη Γη». Αυτοί οι πλανήτες όμως είναι πιθανό ότι δεν έχουν νερό. Οι αστρονόμοι δεν μπορούν να απαντήσουν, προς το παρόν, στο ερώτημα πόσο συχνοί μπορεί να είναι αυτοί οι «διαμαντένιοι» κόσμοι, αλλά δεν αποκλείουν ότι μπορεί να μην είναι καθόλου σπάνιοι. Το ερώτημα που ανακύπτει επίσης, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι με ποιο τρόπο σχηματίζονται τέτοιοι κόσμοι από άνθρακα και διαμάντια. Πάντως, οι επιστήμονες διαπιστώνουν πλέον ότι αν σε ένα εξωπλανήτη δεν υπάρχει πολύ οξυγόνο, τότε τα κοινά πετρώματα σε αυτόν είναι δυνατό να αποτελούνται από καθαρό άνθρακα σε μορφή διαμαντιών. «Υπάρχουν πολλοί παράξενοι άλλοι κόσμοι εκεί έξω, πέρα ακόμα και από τη φαντασία των επιστημόνων», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μαντουσουντάν. Ο άνθρακας αποτελεί δομικό λίθο για την ανάπτυξη της ζωής στο δικό μας πλανήτη, αλλά το ερώτημα είναι αν μπορεί να υπάρχει εξωγήινη ζωή σε κόσμους όπου υπάρχει υπεραφθονία άνθρακα. Πάντως, η πρόσφατη ανακοίνωση της NASA για ένα «εξωγήινο» βακτήριο σε μια λίμνη της Καλιφόρνιας, το οποίο τρέφεται με αρσενικό, το οποίο μάλιστα το έχει ενσωματώσει στο γενετικό υλικό του, δείχνει ότι η ζωή έχει απρόσμενη φαντασία και προσαρμοστικότητα στα πιο εχθρικά και «εξωτικά» περιβάλλοντα. Αρα, κανείς δεν θα μπορούσε να αποκλείσει την ύπαρξη ζωής ακόμα και σε ένα διαμαντένιο κόσμο. Πάντως ο συγκεκριμένος Wasp 12b, που είναι κατά 80% μεγαλύτερος από το Δία, είναι μάλλον υπερβολικά καυτός για την ζωή, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά στο άστρο του (έχει "έτος" μόλις 26 ωρών) και η θερμοκρασία του την μέρα αγγίζει τους 2.600 βαθμούς Κελσίου, κάνοντάς τον δεύτερο πιο θερμό εξωπλανήτη που έχει ποτέ βρεθεί. Σκοτεινός γίγαντας μας «πετά» κομήτες. Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκαναν αστροφυσικοί του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα. Ανακάλυψαν τον «ένοχο» που στέλνει στο ηλιακό μας σύστημα πολλούς από τους κομήτες που κυκλοφορούν στη διαστημική μας γειτονιά, ορισμένοι από τους οποίους μάλιστα πλησιάζουν και τον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες μελετώντας το νέφος Οορτ, μια αχανή περιοχή παγωμένων αντικειμένων και κομητών που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το ηλιακό μας σύστημα, εντόπισαν ένα γιγάντιο σκοτεινό σώμα. Το νέφος Οορτ έχει έκταση τριών ετών φωτός και περιέχει δισεκατομμύρια μικρότερους και μεγαλύτερους κομήτες, καθώς και άλλα παγωμένα διαστημικά αντικείμενα που αποτελούν σύμφωνα με τους ειδικούς «υλικά» που περίσσεψαν από τη διαδικασία δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος. Οι αμερικανοί αστροφυσικοί χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο WΙSΕ εντόπισαν στο νέφος Οορτ ένα μυστηριώδες σκοτεινό σώμα που έχει μέγεθος 2 ως 4 φορές μεγαλύτερο από εκείνο του Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. «Πολλοί επιστήμονες έχουν εκφράσει την άποψη ότι σε κάποια από τις περιοχές που περιβάλλουν το ηλιακό μας σύστημα είναι πιθανόν να υπάρχει ένα σώμα στο μέγεθος του Ποσειδώνα, αλλά είναι πραγματικά μεγάλη έκπληξη ο εντοπισμός ενός σώματος μεγαλύτερου από τον Δία» δήλωσε στον δικτυακό τόπο space. com ο Τζον Ματέζε, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Να μην ανοιξουμε θεμα <Νέμεσις> γιατί μαλλον δεν θα βρούμε ακρη. :

Επειδη χθες ηταν η μερα του και μπορει να μην κολλαει ακριβως στο θεμα του post αλλα νομίζω οτι αυτα που λεει το τραγουδι του υπαρχουν στην ψυχη καθε πολίτη του Συμπαντος αξιζει να υπάρχει εδώ. http://www.youtube.com/watch?v=9Q0Eyw3l3XM&feature=player_embedded

Άγνωστη η τύχη της ιαπωνικής αποστολής Ακατσούκι στην Αφροδίτη. Ασαφές παραμένει το απόγευμα της Τρίτης το κατά πόσο η ιαπωνική αποστολή Ακατσούκι κατάφερε να εισέλθει σε τροχιά γύρω από την γειτονική Αφροδίτη. Το σκάφος πυροδότησε τον κινητήρα του και επιβράδυνε προκειμένου να συλληφθεί από το βαρυτικό πεδίο του πλανήτη. Στην τελική φάση του ελιγμού πέρασε πίσω από την Αφροδίτη, ωστόσο η επαφή με τη Γη χάθηκε για περισσότερο χρόνο από ό,τι προβλεπόταν. «Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε ποια είναι η πορεία του σκάφους» δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Μουνετάκα Ουένο της JAXA (Ιαπωνική Υπηρεσία Εξερεύνησης Αεροδιαστήματος). «Καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να το επαναφέρουμε» είπε. Όπως αναφέρει από το Τόκιο το AFP, οι μηχανικοί της αποστολής δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να έχουν υποστεί βλάβη οι δύο από τις τρεις κεραίες επικοινωνιών. Ο δορυφόρος Ακατσούκι («Χαραυγή»), ένας χρυσαφένιος κύβος με δύο ηλιακούς συλλέκτες σαν κουτιά, εκτοξεύτηκε από τη νότια Ιαπωνία το Μάιο για να μελετήσει το κλίμα της Αφροδίτης.(Φωτογραφία). Ο γειτονικός πλανήτης έχει το ίδιο μέγεθος και παρόμοια σύσταση με τη Γη, είναι όμως κάθε άλλο παρά φιλόξενη: η επιφάνεια φλέγεται στους 450 βαθμούς Κελσίου και τα πυκνά, μόνιμα σύννεφα βρέχουν θειικό οξύ. Η Αφροδίτη πιστεύεται ότι έγινε εφιαλτική λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου -έπαθε αυτό που παθαίνει σήμερα η Γη, σε πολύ μεγαλύτερο όμως βαθμό. Το Ακατσούκι θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για το παρελθόν της Αφροδίτης και το πιθανό μέλλον της Γης. Οι πέντε κάμερες που διαθέτει βλέπουν στην υπέρυθρη και υπεριώδη περιοχή του φάσματος και μπορούν να διαπερνούν τα πυκνά νέφη. Εξάλλου το Ακατσούκι δεν θα είναι η μόνη αποστολή στην Αφροδίτη: Το Venus Express του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) βρίσκεται σε τροχιά από το 2006. «Οπτικά πτερύγια» για τα διαστημόπλοια Oμάδα φυσικών στις ΗΠΑ παρουσίασε ένα είδος οπτικού πτερυγίου το οποίο μετακινείται όταν πέφτει επάνω του το φως ενός λέιζερ. Τέτοια πτερύγια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον σε σκάφη ή άλλα αντικείμενα που κινούνται στο Διάστημα και θα μπορούν να κάνουν μανούβρες χρησιμοποιώντας μόνο τις ακτίνες του Ηλίου. «Πιστεύουμε ότι ζούμε μια φάση ανάλογη με εκείνη των πρώτων αεροπορικών δοκιμών που έκαναν οι αδελφοί Ράιτ πριν από έναν αιώνα» αναφέρουν οι ερευνητές στο άρθρο τους στην επιθεώρηση «Νature Ρhotonics», θέλοντας να τονίσουν τον επαναστατικό χαρακτήρα της προσπάθειάς τους. Η αρχή του οπτικού πτερυγίου είναι παρόμοια με εκείνη των πτερυγίων που χρησιμοποιούν τον αέρα για να κάνουν μανούβρες. Και τα δύο είδη πτερυγίων για να κινηθούν και να στρίψουν πρέπει να δέχονται μεγαλύτερη πίεση στη μία από τις δύο πλευρές τους ώστε να παράγεται η απαραίτητη ώθηση που θα τα υποχρεώσει να κινηθούν προς την κατεύθυνση που δέχεται την πίεση. Στο οπτικό πτερύγιο τον αέρα ως μέσο πίεσης αντικαθιστά το φως σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται «πίεση ακτινοβολίας» και το είχαν περιγράψει θεωρητικά φυσικοί από το τέλος του 19ου αιώνα. Τα φωτόνια που αντανακλώνται ή περνούν μέσα από ένα αντικείμενο μεταδίδουν σε αυτό κάποια ορμή, η οποία το υποχρεώνει να μετακινηθεί προς κάποια κατεύθυνση. Στην πίεση της ακτινοβολίας οφείλεται το γεγονός ότι οι ουρές των κομητών βρίσκονται πάντοτε σε θέση αντίθετη προς τον Ηλιο επειδή οι ακτίνες του τις σπρώχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Πραγματοποιώντας προσομοιώσεις και πειράματα για να διαπιστώσουν πώς το φως διαθλάται και ανακλάται καθώς προσπίπτει σε διαφορετικού σχήματος αντικείμενα, οι ερευνητές κατάφεραν να υπολογίσουν πόση πίεση ακτινοβολίας απαιτείται για να αλλάζει κατεύθυνση ένα οπτικό πτερύγιο και ανέπτυξαν τον σχετικό μηχανισμό. Πιστή στο ραντεβού η βροχή των αστεριών. Ραντεβού με νέα βροχή των Διδυμίδων αστέρων, η οποία αναμένεται να είναι ορατή και από την Ελλάδα, έχουν δώσει οι αστρονόμοι για τη νύχτα της Δευτέρας 13 Δεκεμβρίου. Το φαινόμενο αναμένεται να φτάσει στην κορύφωση του γύρω στις 2 μετά τα μεσάνυχτα προς Τρίτη. Οι Διδυμίδες, συνήθως εμφανίζονται κάθε χρόνο από τις 7 έως τις 16 Δεκεμβρίου, και είναι μια βροχή αστεριών. Από τις περιοχές τις πόλης φαίνονται ότι πέφτουν με ρυθμό περίπου 50-60 την ώρα ενώ σε περιοχές εκτός κέντρου, με περιορισμένο φωτισμό ενδέχεται να παρατηρηθούν και 100-120 την ώρα. Όσον αφορά στο όνομα τους, το έχουν πάρει από τον αστερισμό των Διδύμων, από όπου και φαίρονται να προέρχονται.

Στήνουν «παγίδα» για να συλλάβουν αντιύλη. Πριν από λίγες εβδομάδες στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (το γνωστό CΕRΝ) ερευνητές κατόρθωσαν να «παγιδεύσουν» για πρώτη φορά άτομα της μυστηριώδους αντιύλης. Οι ερευνητές είχαν δημιουργήσει ένα πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο ονόμασαν «μαγνητικό μπουκάλι», γύρω από το οποίο δημιούργησαν 38 σωματίδια αντιύλης τα οποία παρέμειναν παγιδευμένα εκεί για λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Τώρα μια νέα ερευνητική ομάδα ανακοίνωσε ότι ανέπτυξε μια νέα τεχνική, την οποία ονόμασε «μαγνητική παγίδα», με την οποία, όπως υποστηρίζουν, μπορούν να συλλαμβάνουν μεγάλο αριθμό σωματιδίων αντιύλης που να «επιβιώνουν» για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η φυσική επιστήμη θεωρεί ότι για κάθε σωματίδιο, όπως τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια, υπάρχει ένα αντισωματίδιο το οποίο η επιστημονική κοινότητα έχει ονομάσει «σωματίδιοκαθρέφτη». Για παράδειγμα, ο «καθρέφτης» του πρωτονίου είναι το αντιπρωτόνιο, του υδρογόνου το αντιυδρογόνο, ενώ «καθρέφτης» του ηλεκτρονίου είναι το ποζιτρόνιο. Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, κατά τη γέννηση του Σύμπαντος η αντιύλη ήταν τόση όση και η ύλη, αλλά στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Οι επιστήμονες προσπαθούν επί χρόνια να βρουν απαντήσεις σε αυτό το κοσμικό μυστήριο, η λύση του οποίου θα φωτίσει άγνωστες πτυχές της δημιουργίας αλλά και της εξέλιξης του συμπαντικού περιβάλλοντος. «Με αυτές τις νέες μεθόδους παραγωγής αντιύλης θα μπορέσουμε σύντομα να τη μελετήσουμε και να μάθουμε τα μυστικά της» δήλωσε στο πρακτορείο Reuters ο Γιασουνόρι Γιαμαζάκα, μέλος της ερευνητικής ομάδας που δημιούργησε τη μαγνητική παγίδα. Εκτός από απαντήσεις σε κοσμικά μυστήρια, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η αντιύλη θα μπορούσε να αποτελέσει όχι απλώς μια εναλλακτική πηγή ενέργειας, αλλά την απόλυτη πηγή, αφού θεωρητικά η αντιύλη θα μπορούσε να παρέχει απεριόριστη και χωρίς κανένα κόστος ενέργεια.