Στέφανος Σοφολόγης

Ντίνο, όπως έγραψα, η ζημιά έγινε με ένα laser των 50mW. Αντίθετα πάντως με ό,τι θα νόμιζε κανείς, η διαφορά του με ένα των 5mW δεν είναι (οπτικά) πολύ σημαντική, γιατί η ανθρώπινη όραση (μάτι+εγκέφαλος) - όπως και η ακοή - αντιλαμβάνεται λογαριθμικά την ένταση των ερεθισμάτων. Με άλλα λόγια, ο δεκαπλασιασμός της έντασης ενός ερεθίσματος δεν αντιστοιχεί σε δεκαπλασιασμό της προσλαμβανόμενης αίσθησης αλλά σε αρκετά μικρότερη αίσθηση αύξησης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύγκριση δύο πράσινων laser στον νυχτερινό ουρανό, ενός 50mW κι ενός 5mW, απογοητεύει ως προς την αναμενόμενη ένταση των 50mW. Ωστόσο τα παραπάνω δεν πρέπει να είναι "καθησυχαστικά" αφού η μεγαλύτερη ισχύς αναπόφευκτα έχει και ανάλογα εντονότερα φυσικά/χημικά αποτελέσματα όταν προσπίπτει σε αισθητήρες ή βιολογικούς ιστούς. Εκεί δεν υπάρχει λόγος να ισχύει οπωσδήποτε κάποιος λογαριθμικός κανόνας πριν δηλ. την επεξεργασία του σήματος από κάποιο κύκλωμα ή από τον εγκέφαλο. Κοντολογής, μεγαλύτερη ισχύς μεγαλύτερη επίδραση/αποτέλεσμα στην επιφάνεια υποδοχής. Να όμως που σήμερα τα πράσινα laser των 50mW (και των 15 ευρώ) είναι πολύ πιό συνηθισμένα από τότε που στα ειδικά μαγαζιά βρίσκαμε μόνο τα "αστρονομικά" των 5mW (και των 100+ ευρώ). Τα βλέπουμε πλέον σε πολλά χέρια, ερασιτεχνών αστρονόμων και μή, με ότι κινδύνους ατυχήματος αυτό συνεπάγεται. ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΓΙ ΑΥΤΟ αξίζει και επιβάλλεται να προτείνουμε τη μέγιστη προσοχή και σύνεση στον χειρισμό των laser. Δεν παζαρεύουμε με τα mW ούτε φυσικά είμαστε σε θέση να αποκλείσουμε μόνιμη βλάβη από τυχαία/στιγμιαία ή σκόπιμη έκθεση του ματιού στα "λίγα" 5mW, τόσο περισσότερο μάλιστα, από τη στιγμή που η σχετική βιβλιογραφία αναφέρει ήδη ατυχήματα με τέτοια laser (πολύ ενδιαφέροντες και οι σύνδεσμοι που παραθέτει ο Κ. Κοκκώλης).

Ασφαλώς, Ανδρέα, εννοείς εμένα. Θεωρώ πράγματι χρήσιμο να περιγράψω τη δική μου εμπειρία - ή σωστότερα πάθημα - με ένα green laser ονομαστικής ισχύος 50mW (και αγνώστου πραγματικής): Για πολλά χρόνια χρησιμοποιώ δύο green laser, το παραπάνω κι ένα χαμηλότερης ισχύος 5mW. Σε καμμία από τις τυχαίες ή ηθελημένες ανακλάσεις σε μεταλλικές ή γυάλινες επιφάνειες δεν ένιωσα να δημιουργείται πρόβλημα στα μάτια μου αν η δέσμη έπεφτε στιγμιαία σ' αυτά. Μέχρι πριν από δύο περίπου χρόνια. Σ' ένα απλό πείραμα σε εσωτερικό χώρο, τμήμα της δέσμης ανακλάσθηκε από απροσεξία μου έντονα και στιγμιαία προς το αριστερό μου μάτι, αφήνοντάς μου την αίσθηση ότι παραήταν έντονη σε σχέση με τις λίγες άλλες φορές στο παρελθόν. Για λίγα λεπτά ήταν πολύ εύκολο να δώ το παραμένον ίχνος της δέσμης στον αμφιβληστροειδή μου, κλείνοντας τα μάτια. Είχε σχήμα μικρής ασύμμετρης κηλίδας ή σχεδόν δακτυλίου, ελάχιστα δεξιότερα από το κέντρο του οπτικού μου πεδίου. Λίγες μέρες μετά και έχοντας ξεχάσει το συμβάν, έκανα κάποιες ρυθμίσεις στο τηλεσκόπιό μου - μέρα - χρησιμοποιώντας τον ομοιογενή φωτισμό του ουρανού. Κοιτάζοντας μέσα από τον προσοφθάλμιο όμως ...σοκ! Η κηλίδα που περιέγραψα ήταν παρούσα με το ίδιο σχήμα και θέση, δείχνοντάς μου ότι κάτι συνέβη με το laser τελικά. Δεν εμπόδιζε ωστόσο την όραση αλλά μείωνε τη φωτεινότητα σε μικρή περιοχή του οπτικού πεδίου. Περίμενα μερικές μέρες - δέν αλλαξε κάτι - και μετά οφθαλμίατρος. Ευτυχώς ο γιατρός δεν εντοπίζει κάποια ορατή αλλοίωση. Ούτε βλέπω την κηλίδα στην καθημερινότητά μου. Όποτε όμως κοιτάζω επιτούτου μια ομοιόμορφη επιφάνεια, κάνει την εμφάνισή της, πάντα ίδια, πάντα στην ίδια θέση, ακόμη και τώρα, σχεδόν δύο χρόνια μετά... Δεν θα ασχοληθώ με την ισχύ της δέσμης που σχεδόν βέβαια προκάλεσε τη βλάβη. Ούτε με το τι θα γινόταν αν ο χρόνος έκθεσης ήταν λίγο μεγαλύτερος ή αν η ανάκλαση ήταν ολική, ή αν οι μπαταρίες ήταν καινούργιες κλπ. Laser και μάτια δεν πάνε μαζί, είναι κοινή και παλαία επιστημονική γνώση. Η χρήση ενός δείκτη laser απαιτεί ΠΡΟΣΟΧΗ και ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ...

Αν είχες χρησιμοποιήσει κόλλα ή κολλητικές ταινίες κλπ για την κατασκευή, να ελέγξεις οπωσδήποτε τη συνοχή των συγκολλημένων μερών. Δεν θα ήθελες με τίποτα να πέσει το φίλτρο ξαφνικά την ώρα της παρατήρησης... Γενικότερα, κανένα αντικείμενο που περιλαμβάνει οργανικές ουσίες και χημικά δεν πρέπει να κλείνεται αεροστεγώς για μεγάλο χρονικό διάστημα, διότι οι μικροποσότητες αερίων που ενδεχομένως εκλύονται, μπορεί να αλλοιώσουν κάποια υλικά του.

Εννέα χρόνια μετά, ξαναδιαβάζω με συγκίνηση και νοσταλγία τις εντυπώσεις μας από το μαραθώνιο του 2007, τότε που το astrovox ήταν πιο μικρό (κι εμείς πιο μικροί) και ο ελεύθερος χρόνος περισσότερος και οι γενικές συνθήκες ευνοϊκότερες, και οι συναντήσεις μας στον Πάρνωνα συχνές. Τι ωραία χρόνια...

Συγχαρητήρια στην Εταιρεία για τη δικαιότατη διάκρισή της, και για το σημαντικό, ακούραστο έργο της επί δεκαετίες. Συγχαρητήρια κε Μαυρομμάτη!

Κανένα κιάλι με επιστρώσεις "ruby coated" δεν προορίζεται για αστρονομία ή για οποιαδήποτε σοβαρή χρήση. Είναι χρωματιστά παιχνίδια πολύ χαμηλής ποιότητας που παράγονται για εντυπωσιασμό και για τα καλάθια των φθηνών αγορών/παζαριών. Ιδίως αν φέρουν και μηχανισμούς zoom και μάλιστα πάνω από 15x, αποτελούν αστείες αγορές. Δεν πρόκειται για αληθινά κιάλια. Ξέχασέ τα και ψάξε για κιάλια σταθερής μεγέθυνσης στην περιοχή των 7x ως 10x και με τιμή από 80 ευρώ και πάνω.

35mm είναι το πλάτος του φιλμ που φιλοξενούσε τα καρέ 24x36 mm (που σήμερα ονομάζονται full frame). Δηλ. το ύψος 24mm του καρέ, μαζί με τα περιθώρια του φίλμ που έφεραν τις οπές-οδηγούς, έδιναν ακριβώς το πλάτος των 35mm.

Νομίζω πως η ουσιαστική διαφορά από άλλους ακριβούς φακούς είναι η ελάχιστη χρήση μετάλλου, που μεταφράζεται σε πλαστικό σώμα και χαμηλό βάρος, ότι κι αν σημαίνει αυτό. Οπτικά, δεν υπάρχει λόγος να μην είναι πολύ καλοί, ωστόσο θυμίζω δύο γνωστές υπερβολικές δηλώσεις της Baader από το παρελθόν: 1) "οι επιστρώσεις phantom multi coating είναι ό,τι πιο προηγμένο" που δεν ίσχυε ακριβώς, αφού για παράδειγμα οι φακοί University Optics ortho HD είχαν σταθερά καλύτερες επιστρώσεις από τους όμοιους Baader Genuine Ortho που είχαν τις phantom και 2) "Η σειρά Hyperion έχει πολύ καλή συμπεριφορά και σε γρήγορα τηλεσκόπια" που επίσης απέχει πολύ από την αλήθεια. Επιπλέον, για κάποιο λόγο, οι επιστρώσεις "phantom" της σειράς Hyperion ήταν πολύ αξιόλογες στον Hyperion zoom 8-24, αλλά υποδεέστερες στους υπόλοιπους Hyperion. Υποθέτω πάντως - και λόγω κατηγορίας τιμής - ότι οι καινούργοι Baader θα είναι πχ καλύτεροι από τους αντίστοιχους Explore Scientific (που δεν πλησίασαν αρκετά την οπτική συμπεριφορά των Pentax XW, Vixen LVW ή τις επιστρώσεις/διαφάνεια των Televue Panoptic), αλλά δεν θα είναι εφάμιλοι των ακριβότερων. Δεν μένει παρά να περιμένουμε τις πρώτες εμπεριστατωμένες συγκριτικές δοκιμές, όταν οι φακοί κυκλοφορήσουν και χρησιμοποιηθούν.

Έχω κι εγώ επιλέξει δύο τέτοια βαλιτσάκια της Stanley για αστρονομικό εξοπλισμό: ένα για μια ισημερινή κεφαλή Synta EQ5 κι ένα για το Maksutov OMC 140. Με βόλεψαν πολύ και είναι εξαιρετικά γερές και συμπαγείς. Όσο για τα αφρολέξ που χρησιμοποιούμε για τέτοιες κατασκευές, το συνηθισμένο υλικό θα πρέπει να το αλλάζει κανείς κάθε 5-6 χρόνια, γιατί ο χρόνος αλλοιώνει τη σύστασή του και αρχίζει να τρίβεται και να "κάθεται".

Θερμά συγχαρητήρια παιδιά! Τι ωραία έκπληξη, μέσα στο απογοητευτικό κλίμα της συρικνούμενης ελληνικής αγοράς να ξεπηδά μια τόσο ξεχωριστή προσπάθεια! Το μεράκι και η αγάπη γι αυτά που φτιάχνετε είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες επιτυχίας. Ευχόμαστε τα καλύτερα και όπως γράφει κι ο Κώστας, στοχεύστε στο εξωτερικό με έξυπνα προϊόντα που κάνουν τη ζωή του ερασιτέχνη αστρονόμου ευκολότερη. Και ανοιχτείτε με σύνεση χωρίς τεράστια άλματα. Και πάλι μπράβο!

Από τους δύο προσοφθάλμιους φακούς με μικρομετρική κλίμακα που αναφέρθηκαν, ο Meade είναι τριών στοιχείων, τύπου "modified achromatic" (κάτι σαν βελτιωμένος kellner), ενώ ο Baader είναι καθαρά ορθοσκοπικός, τεσσάρων στοιχείων, ίδιος με τον 12.5mm genuine ortho της εταιρίας και όμοιος με τον αντίστοιχο της Celestron, ο οποίος νομίζω πως δεν κυκλοφορεί πιά. Πολύ λεπτομερείς οδηγίες για τη χρήση του Celestron/Baader και τις εφαρμογές του δίνονται σε μορφή pdf εδώ: http://www.celestron.com/c3/images/files/downloads/1233858812_94171microguide.pdf

Αγαπητέ Γιώργο, Το μάτι έχει ένα προστατευτικό μηχανισμό όταν αντιμετωπίζει το άπλετο φως του Ήλιου. Κλείνει την ίριδα και έτσι απαγορεύει στο περισσότερο ηλιακό φως να φτάσει στον αμφιβληστροειδή. Ακόμα και έτσι η κατάσταση είναι επικίνδυνη αν κάποιος κοιτάει κατάματα τον ήλιο για πολύ ώρα; η (αόρατη από το μάτι) υπέρυθρη ακτίνοβολία ανεβάζει την θερμοκρασία του αμφιβληστροειδή ο οποιος δεν έχει δέκτες πόνου. (Φαντάσου να βάζεις τα χέρια σου κάτω από μια βρύση με καυτό νερό για πολλή ώρα αλλά να μην μπορείς να αισθανθείς πόνο. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι σοβαρά εγκαύματα) Στην έκλειψη δεν υπάρχει αρκετό φως για να λειτουργήσει σωστά αυτός ο μηχανισμός δηλ η ίριδα δεν κλείνει αλλά αντίθετα διευρύνεται. Από την άλλη μεριά η υπάρχουσα υπέρυθρη ακτινοβολία είναι υπεραρκετή γα να κάνει ζημιά. Στην προκειμένη περίπτωση, θεωρώ ότι το ποσοστό της εκλείψεως από την Ελλάδα δεν ήταν τόσο ώστε να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος (αρκεί βέβαια να μην κοιτάμε τον ήλιο κατάματα!). Αν βέβαια είχαμε μια "βαθιά" έκλειψη πχ 80-90% τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Εκεί απλώς δεν κοιτάμε. Τόλης Για άλλη μιά φορά θα πρέπει να εξηγήσουμε επίμονα ότι η μέγιστη ακτινοβολία του ήλιου (σε ορατό, υπέρυθρο και υπεριώδες), φθάνει σε εμάς όταν δεν υπάρχει καμία έκλειψη. Κατά την έκλειψη, όσο μεγαλύτερο τμήμα του ηλιακού δίσκου κρύβεται τόσο ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ οι παραπάνω ακτινοβολίες. Μάλιστα, στη φάση της ολικότητας (και μόνον τότε), μπορούμε να κοιτάξουμε τον ήλιο με γυμνό μάτι και να απολαύσουμε την αέρινη ομορφιά του αμυδρού ηλιακού στέμματος. Ο κίνδυνος λοιπόν δεν προέρχεται από κάποια αύξηση της ακτινοβολίας, αλλά από την κατακόρυφη αύξηση της επιθυμίας μας να κοιτάξουμε τον ήλιο κατά την εξέλιξη του φαινομένου, ενέργεια αδιανόητη και επικίνδυνη οποιαδήποτε κοινή μέρα. Όσο οποιοδήποτε ποσοστό της επιφάνειας του ήλιου παραμένει ακάλυπτο, η μειωμένη ακτινοβολία που προέρχεται ακριβώς από το ακάλυπτο μέρος, παραμένει τρομερά επικύνδυνη για το ακάλυπτο μάτι που επιχειρεί την παρατήρηση. Κι όταν ακόμη ο ήλιος κοντεύει να κρυφτεί ολοκληρωτικά από τη Σελήνη και ο τοπίο έχει σκοτεινιάσει αισθητά και οι ακτινοβολίες έχουν μειωθεί, το μικρό ακάλυπτο κομματάκι του ήλιου θα κάνει ζημιά αντίστοιχα στο μικρό κομματάκι του αμφιβληστοειδή όπου θα προβληθεί, αν κοιτάξουμε τον ήλιο χωρίς το ειδικό φίλτρο. Συνοψίζοντας: 1) Στις ηλιακές εκλείψεις η ακτινοβολία του ήλιου δεν αυξάνεται, αντίθετα μειώνεται όσο κρύβεται ο ήλιος. 2) Όσο κι αν μειώνεται, παραμένει απολύτως επικίνδυνη για παρατήρηση χωρίς ειδικό φίλτρο κατά τη μερική φάση. 3) Ο κίνδυνος κατά τις εκλείψεις αυξάνεται κατακόρυφα επειδή αυξάνεται κατακόρυφα ο αριθμός εκείνων που θα προσπαθήσουν να παρατηρήσουν τον ήλιο χωρίς να γνωρίζουν πως να το κάνουν με ασφάλεια.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον, φωτίζει πτυχές μιας έκλειψης που δεν τις είχαμε σκεφτεί (εγώ τουλάχιστον). Να που μπορεί λοιπόν μια έκλειψη να είναι ενδιαφέρουσα ακόμη κι αν συμβαίνει πολύ μακριά.

Θα ήταν για γέλια αν δεν ήταν για κλάματα. Εξοργιστική η άγνοια του υπουργείου, όπως απεικονίζεται στο κείμενο! Ωστόσο, με δεύτερη σκέψη, υπάρχει μια λογική: Η φυσική περιέργεια των παιδιών θα οδηγούσε κάποιους στο να προσπαθούν επίμονα και με πρόχειρα μέσα "να δούν κάτι". Έχω δει παιδιά να συνδυάζουν τα ...γυαλιά ηλίου τους και να προσπαθούν να δούν το φαινόμενο (φυσικά τους σταμάτησα αμέσως). Δηλ. κάτι που δεν θα σκέφτονταν ποτέ να κάνουν μια κοινή (και λίγο πιο επικύνδυνη) μέρα, θα το κάνανε με άγνοια κινδύνου την ώρα της έκλειψης. Άρα μήπως είναι προτιμότερο να μην εκτεθούν καθόλου στον κίνδυνο που προέρχεται από την άγνοιά τους, αφού είναι αδύνατο να γίνουν όλοι σε μιά μέρα γνώστες και πειθαρχημένοι; Πάντως το κείμενο της εγκυκλίου θα ήταν προτιμότερο να αναφέρεται στον αυτονόητο κίνδυνο που υπάρχει οποιαδήποτε μέρα και να εξηγεί ότι ο κίνδυνος ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ και στη διάρκεια μιας μερικής έκλειψης. ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΜΑΣ ΔΙΑΒΑΖΟΥΝ ΤΥΧΑΙΑ: Ο ΗΛΙΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΜΟΝΟ ΜΕ ΕΙΔΙΚΑ ΓΥΑΛΙΑ/ΦΙΛΤΡΑ Η ΟΡΓΑΝΑ ΠΟΥ ΜΕΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ (ΟΡΑΤΗ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΗ) ΠΟΛΛΕΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΦΟΡΕΣ.

Εκείνα που, όπως γράφεις, φημίζονται πολύ, είναι τα "Orion Optics" (εγγλέζικη εταιρία που φτιάχνει κατοπτρικά και καταδιοπτρικά τηλεσκόπια), τα οποία έφερνε η Aktis όταν λειτουργούσε. Τα "Orion" (σκέτο) φημίζονται όσο τα Celestron και SkyWatcher, αφού πολλά διοπτρικά μοντέλα τους είναι κοινά και κατασκευάζονται από την κινέζικη Synta, η οποία έχει βελτιώσει σημαντικά την ποιότητά της τα τελευταία χρόνια. Αν ψάχνεις για ένα αξιοπρεπές και οικονομικό τηλεσκόπιο, μπορείς να επιλέξεις από οποιαδήποτε από τις τρεις εταιρίες (SkyWatcher, Celestron, Orion).

Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του...

Εκτός βέβαια κι αν κάποιος έχει αυτό: http://www.teleskop-express.de/shop/product_info.php/info/p6435_TS-3mm-Extension-Ring---2--Filter-thread-M48x0-75mm---male---female.html

Χρειάζομαι μόνο το μεταλλικό πλαίσιο, οπότε οποιοδήποτε φίλτρο 2", ακόμη και σπασμένο ή χωρίς τα εσωτερικά δαχτυλιδάκια, μου κάνει. Ευχαριστώ.

Α, έχω κι ένα μικροσκόπιο χειρός, δηλ. κάτι μεταξύ λούπας και μικροσκοπίου, με μεγέθυνση 30Χ και γυάλινη κλίμακα χαραγμένη με λέιζερ ανά 0,1mm. Ρωσοπόντιο και εξαιρετικά χρήσιμο. Και 4-5 λούπες διαφόρων ειδών και ποιοτήτων, από την ωραία εποχή της "αναλογικής" φωτογραφίας και του άφθονου ελεύθερου χρόνου...