Στέφανος Σοφολόγης

Κι εγώ είχα βρεί εύκολα παλαιότερα σε κατάστημα για βίδες και εργαλεία. Δεν είναι τόσο σπάνιες, αλλά όπως έγραψαν και οι υπόλοιποι, θα τις βρεις σε εξειδικευμένα καταστήματα.

Για το Ν. Λαρίσης που έχω ελέγξει, ο χάρτης είναι πολύ ακριβής υπό την έννοια της σύγκρισης τοποθεσιών. Όμως οι μετρήσεις επί τόπου με SQM δείχνουν περισσότερη φωτορύπανση από αυτή που δίνει ο χάρτης σε κάθε σημείο (συνήθως κατά 0,20 ως 0,40 mag/arcsec2). Για παράδειγμα, στο σύνηθες σημείο παρατήρησης του ομίλου μας στον Κίσσαβο (1.500μ υψόμετρο) μετράμε από 21,35 ως 21,50 με το SQΜ, ανάλογα με την τρέχουσα διαφάνεια/υγρασία της ατμόσφαιρας, ενώ ο χάρτης δίνει ευνοϊκότερη τιμή, 21,70. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα σημεία με χαμηλή φωτορύπανση (ορεινά αλλά και στα παράλια του νομού), καθώς και σε άλλα μέρη - Πάρνωνας, Γράμμος, Φιλιππαίοι. Δεν νομίζω για παράδειγμα να έχει μετρήσει ποτέ κανείς 21,88 στον Πάρνωνα, στη θέση Αρνόμουσγα (καταφύγιο και γήπεδο αστροπαρατήρησης). Ωστόσο, επαναλαμβάνω, ο χάρτης είναι ακριβής οδηγός για τη εύρεση και σύγκριση τοποθεσιών, πλην ίσως μερών με έντονη εποχική φωτορύπανση (νησιά, παραθεριστικά μέρη).

Αγαπητέ thlap, δεν έχει τόση σημασία ποιό είναι το πρώτο τηλεσκόπιο (μια χαρά είναι αυτό που επέλεξες), όσο το πόσο χρόνο θα αφιερώσεις μαθαίνοντας τη χρήση του, αλλά και τα απαραίτητα για την παρατήρηση του ουρανού. Για κάποιον που πρωτοασχολείται, λάθος θα ήταν μόνο η αγορά μεγάλου και πολύπλοκου τηλεσκοπίου. Το βιβλίο NightWatcher θα είναι πολύτιμος βοηθός, αυτό σίγουρα το έχεις ήδη καταλάβει. Συγκεντρώνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για μια καλή αρχή και όχι μόνο. Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από τον ενθουσιασμό που θα φέρει η παρατήρηση αλλά και την υπομονή μπροστά στις αρχικές δυσκολίες. Πάντως στο Astrovox υπάρχει καταγεγραμμένο τεράστιο πλήθος εμπειριών και πληροφοριών που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά σε οποιοδήποτε πρόβλημα. Καλή συνέχεια στο υπέροχο ταξίδι που ξεκινήσατε με το παιδί!

Πράγματι Μανούσο, αυτά θέλω να πετύχω κι εγώ κι έχω ήδη διαπιστώσει ότι τα απόλυτα λεία laminate "κολλάνε" περισσότερο. Η ταινία με το 0,06 πάντως, δεν είναι λεία και έχει επίσης πολύ χαμηλή στατική τριβή. (Σήμερα παραλαμβάνω και κάποια νέα κομμάτια teflon και θα επαναλάβω μετρήσεις.) Όσο για laminate θα αναγκαστώ να παραγγείλω κι εγώ κάποια "στα τυφλά" για δοκιμές.

Μάνο, το τηλεσκόπιο θα είναι 18". Το 0,06 το έχει στενή ταινία 22mm, που δεν καλύπτει ούτε τα ημικυκλικά bearings, τα οποία θα έχουν πάχος 30mm. Θα μπορούσα να ενώσω λωρίδες από αυτή αλλά σαν τελευταία λύση.

Έχει κάνει κανείς πρόσφατα έρευνα στην ελληνική αγορά για αυτά τα υλικά; Οι ονομασίες του τίτλου αφορούν μια οικογένεια τεχνητών υλικών επιφανείας με τη γενική ονομασία high pressure laminates με πολύ μεγάλο εύρος εφαρμογών. Τυχαίνει να έχουν γενικά πολύ χαμηλούς συντελεστές τριβής με πολλά υλικά και ιδίως με το τεφλόν (PTFE). Στην κατασκευή ενός μεγάλου dobsonian το τεφλόν και ένα κατάλληλο laminate όπου θα πατάει το τεφλόν είναι απαραίτητα για την υλοποίηση των δύο αξόνων περιστροφής. Να όμως που τα περισσότερα laminate έχουν συντελεστή τριβής με το τεφλόν περ. 0,10 ενώ ελάχιστα έχουν περ. 0,05 που απαιτείται για μια σωστή κατασκευή dobsonian. Και δεν υπάρχει περίπτωση να βρει κανείς αυτή την πληροφορία στα specs των laminate. Μέτρησα ήδη τους συντελεστές τριβής του τεφλόν σε διάφορα δείγματα μελαμίνης και ταινιών laminate (και pvc?) που μου έδωσαν πρόθυμα σε αποθήκη ξυλείας, και μόνο μία από καμιά δεκαριά έχει συντελεστή περ. 0,06 και οι περισσότερες από 0,09 ως 0,20 ! Όμως για την κίνηση αζιμουθίου χρειάζεται φύλλο laminate, όχι στενή ταινία και εκείνα που είχαν εντοπίσει και προτείνει οι D. Griege και R. Berry (The Dobsonian Telescope) δεν κυκλοφορούν εδώ και χρόνια. (Μανούσο, εσύ τα πρόλαβες σε παλαιότερες κατασκευές). Τί κάνουμε λοιπόν σήμερα; Αγοράζουμε ολόκληρα 3μετρα ρολά διαφόρων laminate μέχρι να πετύχουμε εκείνο με το σπάνιο χαμηλό συντελεστή; Αν κανείς έχει βρεί κάτι καλό πρόσφατα ας το μοιραστεί μαζί μας! (Υποψήφια φαίνεται να είναι τα ελαφρώς σαγρέ ή σατινέ κι όχι τα απολύτως λεία laminate.)

Τελικά, παρήγγειλα και έλαβα τις κουκουνάρες από κατάστημα με ανταλλακτικά ποδηλάτων (podilatis.gr - όπως πρότεινε ο Μανούσος). Προηγουμένως φρόντισα να βρώ μία σε τοπικό ποδηλατάδικο για να τη μετρήσω. Πράγματι, το μεγαλύτερο από τα δύο μεγέθη έχει διάμετρο 26,0 mm και ονομάζεται <<1+1/8 ίντσας>> διότι, λέει, μπαίνει σε σωλήνες με αυτή την εξωτερική διάμετρο (παρότι η εσωτερική διάμετρος όπου εφαρμόζουν είναι 1 ίντσα!). Το καλύτερο είναι ότι ταιριάζουν απόλυτα με τους σωλήνες αλουμινίου (για truss) που παρήγγειλα αρχικά για δείγμα και μόλις εξασφάλισα τις κουκουνάρες, παρήγγειλα όλη την ποσότητα. Έχουν εξωτερική διάμετρο 28mm και εσωτερική 25,5mm. Κατά καλή τύχη, ενώ στους προμηθευτές σωλήνων αλουμνίου δεν έβρισκα τα ακριβή πάχη που ήθελα, βρήκα τους ιδανικούς σωλήνες, εδώ: https://www.homepraktika.gr/solinas-ntoulapas-f28-6057862?gclid=Cj0KCQjwhb36BRCfARIsAKcXh6ET3P7kHnqwkVD3FQtxc1lpqbivwT3J8qZyTHLXipX8eEdSB5fIoH4aAuNuEALw_wcB και μάλιστα σε δύο φινιρίσματα, το ένα τέλειο ματ στο φυσικό χρώμα του αλουμινίου και το άλλο ημιμάτ mocha (σκούρο καφετί). Παρήγγειλα ένα μήκος από το καθένα, βεβαιώθηκα ότι ταιριάζουν σωστά οι κουκουνάρες κι ότι πρόκειται για ακριβές προφίλ αλουμινίου και διάλεξα τελικά το φινίρισμα ματ αλουμίνιο. Αυτός ο σωλήνας έχει πάχος τοιχώματος περ. 1,3 mm ενώ η βερσιόν σε mocha 1,2 mm. Τα βάρη τους και η ακαμψία τους αντιστοιχούν ακριβώς σ' αυτή τη διαφορά πάχους τοιχώματος. Θεωρώ ότι για το υπό κατασκευή 18ιντσο είναι σημαντικό εύρημα οι συγκεκριμένοι σωλήνες, αφού οι άλλες επιλογές ήταν Φ30 με πάχος 2mm ή Φ33 με πάχος 1,6mm, δηλ. βαρύτεροι μάλλον απ' ό,τι απαιτείται. Επιπλέον, αν έψαξα σωστά, τα τυχόν μελλοντικά μονωτικά καλύμματά τους κυκλοφορούν σε στάνταρ εσωτερικές διαμέτρους Φ28 και Φ35 χωρίς άλλο ενδιάμεσο μέγεθος.

Δοκίμασα το καθάρισμα με καθαρό οινόπνευμα χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Ναι μεν μια μικρή ποσότητα του υλικού βγαίνει σαν "μαυρίλα" στο βαμβάκι, αλλά το περίβλημα παραμένει κολλώδες, όσο κι αν τριφτεί. Παρατήρησα και το εξής: Όσο τα κιάλια ήταν έξω από το ντουλάπι και τη θήκη τους για λίγες μέρες, η επιφάνεια "συνήλθε" κάπως. Ωστόσο, μόλις ζεστάθηκε το περίβλημα με το κράτημα, ξανάγινε χάλια. Επιπλέον έχω την εντύπωση ότι τα αντικείμενα στα οποία έχω δει τέτοιο αποπολυμερισμό, ήταν πάντα κλεισμένα κάπου για μήνες ή χρόνια χωρίς να αερίζονται (κλειστό κουτί ή ντουλάπι/συρτάρι). Δεν έχω δει αυτή την αλλοίωση σε αντικείμενα εκτεθειμένα στο χώρο ενός δωματίου. Ίσως οι αναθυμιάσεις των ίδιων των υλικών ή των επίπλων να επισπεύδουν τον αποπολυμερισμό αλλά αυτό είναι απλά μια εικασία, δεν έχω διαβάσει κάτι σχετικό.

Δημήτρη, χαίρομαι που συνεχίζεις ακάθεκτος! Χθες παρατηρούσα κι εγώ αμυδρά αντικείμενα από τον Κίσσαβο, σε υψόμετρο 1500 m και σήμερα, κατόπιν εορτής ανακάλυψα το συνημμένο χάρτη για τους αμυδρούς γαλαξίες γύρω από το Μ13! Μακάρι να το είχα μαζί μου, αλλά δεν πειράζει την επόμενη φορά. Σου δίνω και σχετικό link: https://skyandtelescope.org/observing/m13-and-galaxies/ Καλό κυνήγι!

Υποθέτω πως το σταυρόνημα δεν ήταν σκέτος σταυρός αλλά είχε κάποια κλίμακα (δηλ. γραμμούλες σαν χάρακας). Χρησιμεύει για την εκτίμηση της απόστασης από ορατό κτίριο γνωστού ύψους. Για παράδειγμα αν έχεις ανοιχτεί με σκάφος στη θάλασσα και βλέπεις κάποιο φάρο με γνωστό ύψος, μετράς πόσες "γραμμούλες" αντιστοιχούν στο ύψος του φάρου, φέρνοντάς τον πάνω στην κλίμακα καθώς τον κοιτάζεις. Αν έχεις κάνει τη σωστή προεργασία (λίγα μαθηματικά) μία φορά, για το συγκεκριμένο κτίσμα και κιάλια, μπορείς πάντα να ξέρεις την απόστασή σου από το φάρο. Αν δε γνωρίζεις με καλή προσέγγιση το ύψος του στόχου (φάρος, κτίριο, λόφος κλπ), η κλίμακα δεν προσφέρει κάτι.

Σας ευχαριστώ, έχω δοκιμάσει το οινόπνευμα σε άλλα αντικείμενα για να αφαιρέσω εντελώς μια υποτυπώδη, λεπτή κάλυψη που αλλοιώθηκε. Εδώ πρόκειται για περίβλημα με πάχος αρκετών χιλιοστών. Θα δοκιμάσω όμως μήπως φύγει η κολλώδης εξωτερική επιφάνεια. Θα δοκιμάσω και ισοπροπυλική αλκοόλη.

Καλησπέρα σε όλους! Πριν 15 χρόνια αγόρασα τα κιάλια Nikon Monarch 8x36 (roof prism) και τα χρησιμοποιώ κυρίως για εκδρομές/φύση. Σήμερα τα πήρα μαζί μου για μια εκδρομή στον Όλυμπο αλλά με περίμενε μια μικρή δυσάρεστη έκπληξη. Το συνθετικό περίβλημά τους, κάτι μεταξύ πλαστικού και λάστιχου, αλλοιώθηκε σημαντικά στους μήνες που ήταν στη θήκη τους (πολυμερίστηκε μάλλον). Έγινε εντελώς κολλώδες και χαράσεται, ξύνεται εύκολα όπως άλλα πάμφθηνα αντικείμενα. Η χρήση τους σ' αυτή την κατάσταση είναι δυσάρεστη. Γνωρίζει κανείς κάποιο τρόπο (από χημικής άποψης-καθαρισμό ή επάλειψη με κάποια ουσία) ώστε να αντιστραφεί αυτή η ζημιά ή τουλάχιστον να πάψουν να έχουν την κολλώδη αίσθηση; Σ.Γ. Από τη Nikon δεν το περίμενα αυτό, ευτυχώς κάποτε απέριψα τελευταία στιγμή τα Monarch 10x56 για τα οπτικά καλύτερα και ανετότερα Vixen Ultima 8x56 (και ακριβότερα). Τελικά η σειρά Monarch ήταν έκπτωση από τα συνήθη στάνταρντ της κορυφαίας Nikon. Σε κανένα από τα άλλα κιάλια μου (κάποια είναι 30 ετών) δεν έχει συμβεί τέτοια αλλοίωση.

Να προσθέσω στα πολύ σωστά που γράφει ο Κώστας και τα κιάλια Pentax και Vixen ως πολύ αξιόλογα. Στα περισσότερα όμως καταστήματα με κυνηγετικά τα διαθέσιμα κιάλια είναι σκουπίδια/παιχνίδια, όπως βέβαια και τα περισσότερα στην αγορά, διότι ο μέσος αγοραστής ψάχνει και μαθαίνει πολλά πχ. για τα αυτοκίνητα ή τα κινητά, αλλά όχι τα κιάλια (ξαναλέω, ο μέσος αγοραστής). Κάποτε έδωσα σε ένα φίλο να δεί μέσα από ένα παλιό ζευγάρι Vixen Ascot 7X50 και με "σταύρωσε" να του πω ...τι έχουν μέσα, τι ...φίλτρα και δείχνουν τόσο ζωντανή και καθαρή εικόνα. Είχε μόνο την εμπειρία κιαλιών από πλανόδιους πωλητές. Επιπλέον, υπάρχει μια μεγάλη παραξήγηση: Απ' έξω όλοι οι φακοί θολώνουν αν έχει κρύο/υγρασία, ενώ από μέσα τρομερά σπάνια όπως γράφει και ο Μενέλαος (κανένα από τα κιάλια μου δεν θόλωσε ποτέ μέσα, σε νυχτερινές παρατηρήσεις με κρύο). Το εσωτερικό γέμισμα με άζωτο (= κοινός αέρας χωρίς το οξυγόνο και την υγρασία) είναι κυρίως μάρκετινγκ. Χρήσιμο ίσως σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες και μόνο σε ακριβά κιάλια που έχουν πραγματικά και διαχρονικά αεροστεγή κατασκευή, αλλιώς το άζωτο πολύ σύντομα θα γίνει πάλι κοινός αέρας. Και φυσικά το άζωτο, όταν υπάρχει, προστατεύει μόνο από το εσωτερικό θάμπωμα.

Μανούσο, ευχαριστώ πολύ! Αυτό έψαχνα, αλλά την ονομασία "κουκουνάρα" δεν την ήξερα. Μου κάνει εντύπωση τώρα πόσο περιορισμένο είδος είναι στην ελληνική αγορά. Σκεφτόμουν σωλήνα 33mm με τοίχωμα 1,6 mm https://www.zalonis.eu/profil-fylla/profil-alouminiou/swlhnes-alouminiou/round-tube-alum-profile-33x1.6-anodised αλλά αν δεν βρώ ανάλογες κουκουνάρες θα αναγκαστώ να χρησιμοποιήσω για τα truss poles σωλήνα μικρότερης διαμέτρου με παχύτερο τοίχωμα (και δεν το θέλω).

Ευχαριστώ, Κωνσταντίνε. Θα τα δείξω έτσι κι αλλιώς αύριο σε καταστήματα εδώ στη Λάρισα. Δεν ψάχνω συγκεκριμένη εταιρεία, απλά θέλω να μάθω το όνομά τους για να ψάξω σήμερα στην ελληνική αγορά για διαθέσιμα μεγέθη και τύπους.

Ξέρει κανείς πως λέγονται στην ελληνική "πιάτσα" τα "threaded star tube inserts" περίπου σαν αυτά της φωτογραφίας; Μπαίνουν μέσα σε μεταλλικούς σωλήνες για να σφίξεις ό,τι θέλεις στην άκρη τους. Ψάχνω με ποικίλα ονόματα στο google και δε βρίσκω τίποτα... Είναι για το truss dob που σχεδιάζω.

Το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μπορεί να αποδοθεί σε ένα τηλεσκόπιο είναι το "diffraction limited", δηλ. "από την περίθλαση περιορισμένο" (δηλ. από τίποτε άλλο, από καμία οπτική ατέλεια ή σφάλμα). Την πολύτιμη αυτή ιδιότητα επικαλούνται συχνά κατασκευαστές φθηνών οπτικών για διαφήμιση χωρίς να είναι πάντα αλήθεια. Στα πραγματικά ποιοτικά όργανα είναι αυτονόητη η ακριβή αυτή ιδιότητα, και καταφέρνουν να δίνουν εξαιρετικές εικόνες μέχρι πολύ μεγάλες μεγεθύνσεις δηλ. μέχρι τα όρια που επιβάλει de facto η περίθλαση. Για αυτά τα όρια μιλάμε κι όχι για "κανόνες" που έχουν βγεί (!), η διάφορα "όρια" ή ...πιθανότητες. Αφού λοιπόν η περίθλαση, περιορίζει κάθε τέλειο τηλεσκόπιο στο να δίνει ως μικρότερη (λεπτομερέστερη) πληροφορία τόση, όση αντιστοιχεί στο μέγεθος του δίσκου του Airy, (αντιστρόφως ανάλογο με τη διάμετρο του τηλεσκοπίου), προκύπτουν άμεσα τα πραγματικό όριο του Dowes και το κριτήριο Reyliegh για τη διακριτική ικανότητα του τέλειου τηλεσκοπίου. Σαφέστατα όρια και πολύ άμεσα μαθηματικά. Στην πράξη φαίνονται όλα με άμεσο τρόπο με προσεκτική παρατήρηση ενός άστρου που καταδικάζεται να "φουσκώνει" σε δίσκο του Αίry συγκεκριμένου μεγέθους και δυστυχώς με δακτύλιους περίθλασης γύρω του. Στη συνέχεια όλα εξαρτώνται από την όραση. Ο δίσκος του Αiry στις χαμηλές μεγεθύνσεις φαίνεται ως σημείο, αλλά για το μέσο υγιές μάτι (διακριτικής ικανότητας 60 ως 80 arcsec) φαίνεται ήδη ως δίσκος 120arcsec σε μεγέθυνση 1x(διάμετρος σε mm). Σε μεγέθυνση 2x(διάμετρος σε mm) είναι καταφανέστατος δίσκος διαμέτρου 240 arcsec, κενός άλλης πληροφορίας. Αν δεν υπήρχε ο "καταραμένος" δίσκος του Αiry, θα μπορούσαμε θεωρητικά να ανεβούμε απεριόριστα σε μεγέθυνση συνεχίζοντας να προσλαμβάνουμε περισσότερη πληροφορία - αν δεν μας εμπόδιζε το seeing. Θεωρητικά, επιπλέον, αφού η αύξηση μεγέθυνσης προκαλεί πτώση φωτεινότητας. O δίσκος του Airy, λοιπόν, συμπεριφέρεται σαν "το pixel" μιας οθόνης (χονδροειδής αναλογία) που μας εμποδίζει να δούμε οποιαδήποτε πληροφορία μικρότερη του pixel είτε ο στόχος είναι άστρο, είτε εκτεταμένη πλανητική επιφάνεια (κάθε σημείο τις επιφάνειας "φουσκώνει" στο μέγεθος του δίσκου του Αiry και αλληλοεπικαλύπτεται με τα "γειτονικά" του, οδηγώντας στη σταδιακή μείωση του κοντράστ με την αύξηση της μεγέθυνσης). Τις σπάνιες νύχτες με εξαιρετικό seeing, με ένα καλό τηλεσκόπιο μπορούμε να έχουμε καλή εικόνα στα 2xδιάμετρος και μπορούμε να επιχειρήσουμε και το 3x, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουμε ότι όλα όσα μπορούμε να δούμε σε τέτοιες μεγεθύνσεις φαίνονται καλύτερα ήδη μεταξύ 1x και 2x. Πόσο θαυμάσια και με ακρίβεια επιβεβαιώνονται όλα τα παραπάνω όταν το seeing το επιτρέπει! Γι' αυτό ο Al Nagler (TeleVue) συνόψιζε τις συμβουλές του στο εξής: "Για μέγιστη μεγέθυνση χρησιμοποιούμε τη χαμηλότερη δυνατή μεγέθυνση που μπορεί να δείξει αυτό που αναζητούμε. Για ελάχιστη μεγέθυνση χρησιμοποιούμε τη μεγαλύτερη στην οποία μπορεί να χωρέσει το αντικείμενό μας. Με δυό προτάσεις συνόψισε όλη τη γνώση των έμπειρων παρατηρητών. Αυτά σαν έναυσμα για όποιον θελήσει να ασχοληθεί περισσότερο.

Καμιά θεωρία δεν σου απαγορεύει να παρατηρείς τις λεπτομέρειες του Δία με 400x και τη Σελήνη με 600x με ένα 10ιντσο. Κάντο, αν τα μάτια σου και ο εγκέφαλός σου έχουν ανάγκη την υπερβολική μεγέθυνση και "αραίωμα" για να προσλάβουν όλη τη διάθεσιμη λεπτομέρεια. Άσε εμάς να χαιρόμαστε την ΙΔΙΑ λεπτομέρεια που είναι ΗΔΗ διαθέσιμη στα 250x και 300x με καλύτερη εικόνα, δηλ. με αυξημένη φωτεινότητα, αντίθεση και πυκνότητα πληροφορίας. Αφού σπούδασες κι εσύ Φυσική και απορείς και δεν θυμάσαι τις σχετική και σαφή θεωρία που προήλθε από την πειραματική έρευνα, γύρνα πίσω και ξαναψάξε τί σημαίνει όριο Dowes, κριτήριο Rayliegh και "άδεια μεγέθυνση" (Dowes limit, Reyliegh criterion, empty magnification), σε συνδιασμό πάντα με γνώσεις για τη φυσιολογία του ματιού και της όρασης. Πρέπει να κατανοήσεις βαθιά τι σημαίνει διακριτική ικανότητα ματιού και οπτικών οργάνων. Μπορεί να στεναχωρηθείς, αλλά αυτά που εσύ έχεις ανάγκη να παρατηρείς με υπερβολικές μεγεθύνσεις 400x και 600x (και να τις συστήνεις βάζοντας νεοεισερχόμενους χρήστες σε περιττά έξοδα), είναι ήδη διαθέσιμα στο μέσο υγιές μάτι με χαμηλότερες μεγεθύνσεις, με bonus την φυσικότερη, φωτεινότερη και διαυγέστερη εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, αφού ξαναέρθεις σε επαφή με τις παραπάνω γνώσεις και κατανοήσεις ότι έχουν προέλθει από την πειραματική έρευνα και αλληλοεπιβεβαιώνονται με τη θεωρία, έχεις τη υποχρέωση ως Φυσικός να τις σεβαστείς και να μη διαδίδεις εδώ αντίθετες εντυπώσεις ως κανόνες. Τα περί μεγεθύνσεων αστεροσκοπείων με adaptive optics στα 4.000m υψόμετρο (με τη μισή ατμόσφαιρα απούσα), δεν μπορώ να τα αντικρούσω. Πράγματι έκανα λ ά θ ο ς οπότε θα αρχίσω από απόψε να παρατηρώ στα 900x...

Κώστα, αλίμονο αν σε όσα έχω αναλύσει είχα αγνοήσει τον παράγοντα seeing. Τα συμπεράσματά μου δεν προέρχονται φυσικά από παρατηρήσεις με σύνηθες seeing, αλλά μόνο από εκείνες που έγιναν με εξαιρετικό seeing, αλλιώς δεν θα είχαν νόημα ως συμπεράσματα περί ορίου των οπτικών. Οι περισσότερες έγιναν σε μεγάλο υψόμετρο (Kίσσαβος, Πάρνωνας) ή σε πεδινά μέρη μακριά από πόλη (και πολύ μακριά από όγκους μπετού ή επιφάνειες ασφάλτου.) Πάντως το πολύ καλό seeing είναι σπάνιο μεν αλλά όχι προνόμιο μόνο των απομακρυσμένων περιοχών. /forum/viewtopic.php?t=711 (από το 2004) Επιπλέον, δεν έχω γράψει κάπου ότι οι 2xδιάμετρος σε mm είναι εξωφρενικές γενικά. Είναι αποδεκτές για ποιοτικά μικρά τηλεσκόπια σε πολύ καλό seeing, αλλά δεν είναι οι βέλτιστες για παρατήρηση ηλιακού συστήματος. Οι βέλτιστες είναι λίγο πιο χαμηλά για μικρά τηλεσκόπια και γύρω στο 1xδιάμετρος για τηλεσκόπια 10" και άνω, με όριο περίπου τα 350x που θέτει η ατμόσφαιρα ανεξαρτήτως διαμέτρου τηλεσκοπίου.

Κώστα, αναφερόμενος στην εμπειρία μου γράφεις τώρα χειρότερες ανακρίβειες. Παρατηρώ με πάθος ουρανό και φύση εδώ και 35 χρόνια και με πληθώρα οπτικών οργάνων. Το πάθος μου για την αστρονομία συμβαδίζει και με το πάθος για τα οπτικά όργανα και την ακρίβεια. (Τα τρέχοντα μόνο οπτικά όργανα περιλαμβάνουν 6 τηλεσκόπια, 7 ζευγάρια κιάλια, διόπτρες, μονόκιαλα, μικροσκόπια κλπ. Ή μάλλον 7 τηλεσκόπια μετρώντας και το 18ιντσο που κατασκευάζω τώρα). Εκείνες που δεν μετριούνται είναι οι χιλιάδες ώρες παρατήρησης του ουρανού και ανίχνευσης των ορίων κάθε οργάνου, υπό όλες τις συνθήκες. Μιας και σπούδασα Φυσική έχω την χαρά και τις γνώσεις να κατανοώ πολύ καλά τα οπτικά όργανα και να μετρώ στην πράξη τις βασικές οπτικές τους επιδόσεις/ατέλειες (και στο νυχτερινό ουρανό και σε ημερήσιους φυσικούς και τεχνητούς στόχους) και να επεμβαίνω και να τα βελτιώνω όπου είναι εφικτό. Όλα τα παραπάνω, χωρίς καμία παρέκκλιση, υποδεικνύουν συνέχεια τη συμφωνία θεωρίας και πράξης στην οπτική (δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά στην τεχνολογία αφού αναπτύσσεται από τη θεωρία των θετικών επιστημών). Δεν υπάρχουν μαγικές υπερβάσεις, ό,τι ανάλυση μπορεί να προσφέρει ένα τηλεσκόπιο, αυτή φτάνει σε κάθε προσοφθάλμιο φακό. Αν κάποιος δεν βλέπει όλη την προσφερόμενη ανάλυση στις προβλεπόμενες από τη θεωρία μεγεθύνσεις και τη χρειάζεται "πιο απλωμένη" (μεγεθυνσμένη) και αναγκαστικά πιο "αραιή" σε πληροφορία και κοντράστ , ok δεν είναι μεμπτό, αντίθετα καλά κάνει. Αλλά αυτό δεν αλλάζει ούτε τη θεωρία, ούτε τις προδιαγραφές των σοβαρών κατασκευαστών. Και ανάλογα οι συμβουλές που παρέχουμε πρέπει να είναι σύμφωνες με τον κανόνα κι όχι σύμφωνα με την εξαίρεση.

Δυστυχώς για άλλη μια φορά και παρά τις επίμονες διορθώσεις μας διαβάζουμε ανακρίβειες. Ασφαλώς το όριο δεν ισχύει, όχι όμως επειδή ...μπορείς να πας και πιο πάνω σε μεγέθυνση (!), αλλά επειδή ΔΕΝ μπορείς να πας και ταυτόχρονα να έχεις καλή εικόνα. Η επίγεια παρατήρηση έχει μεγαλύτερους περιορισμούς από την ουράνια, το φως της ημέρας μπαίνει από παντού στα οπτικά, μειώνοντας δραστικά το κοντράστ, τα χρωματικά σφάλματα γίνονται πολύ σημαντικότερα, το seeing στις ώρες της ηλιοφάνειας είναι σχεδόν πάντα κακό, ιδίως πάνω από τη θάλασσα όπου η συνεχής εξάτμιση διατηρεί τον επιφανειακό αέρα σε μόνιμη αναταραχή. Για αυτό καμμία εταιρεία δεν κατασκευάζει "επίγεια" τηλεσκόπια αξιώσεων - η διακριτική ικανότητα σε οριζόντια παρατήρηση υπό ηλιοφάνεια είναι περιορισμένη de facto. Κατασκευάζονται όμως επίγειες διόπτρες (spotting scopes) ακόμη και πολύ ακριβές (χιλιάδων ευρώ) με περιορισμένη διάμετρο (ως 80-100mm) και με προσοφθάλμιους φακούς που προσφέρουν μεγέθυνση ως 60x-80x στις σοβαρές εταιρείες (κι όχι παραπάνω) κι αυτές με αποχρωματικούς αντικειμενικούς φακούς. Κάποιες φθηνοεταιρίες μπορεί να διαφημίσουν 100x με απλούς αχρωματικούς φακούς και τότε ξέρεις ότι το όριό τους είναι το πολύ 40x. Οπτικό όργανο προορισμένο για επίγεια παρατήρηση ημέρας με μεγέθυνση ...200x, πολλοί θα το ήθελαν, κανείς δεν το κατασκευάζει, ούτε το διαφημίζει. Όμως, κάποιες ελάχιστες στιγμές του 24ωρου και σίγουρα όχι πάνω από ηλιόλουστη θάλασσα, θα μπορούσε κανείς να φτάσει τέτοιες μεγεθύνσεις οριζόντια με ένα αξιόλογο αστρονομικό τηλεσκόπιο. Παναγιώτη, αν ο υποψήφιος χρήστης έχει ανάγκη για κάτι απλό και μόνο για επίγεια χρήση, ας ψάξει για επίγειες διόπτρες. Οι αχρωματικές θα του προσφέρουν ωφέλιμη μεγέθυνση ως 60x, οι αποχρωματικές ως 80x, ανάλογα πάντα με το μέγεθος και την ποιότητα τους. Αν θέλει κάτι περισσότερο, ένα αχρωματικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 80-100mm με μεγάλο εστιακό λόγο, πχ f/9 ως f/12 είναι καλή λύση (οπωσδήποτε όμως σε στιβαρή αλταζιμουθιακή στήριξη) ή ένα ED/αποχρωματικό 60-120mm σαν απόλυτη λύση, αλλά πολύ ακριβή. Νομίζω πάντως πως μια ποιοτική διόπτρα διαμέτρου 80mm σε κατηγορία τιμής € 400 και άνω θα τον κάλυπτε απόλυτα, ιδίως αν είναι για επαγγελματική χρήση. Για περιστασιακή/ερασιτεχνική χρήση και με €250 ίσως μπορεί να βρει κάτι αξιοποιήσιμο.

Κώστα, όλοι έχουμε εκπλαγεί με τις εξαιρετικά μεγάλες μεγεθύνσεις που κάποιες φορές γίνονται εφικτές (και αποδεκτές) με τα οπτικά μας όργανα, αφού 9 φορές στις 10 (και λιγότερες) το seeing δεν τις επιτρέπει. Η μεγέθυνση 2Χ(διάμετρο σε mm) μπορεί να είναι αποδεκτή σε μικρότερα τηλεσκόπια με πολύ καλά οπτικά, αλλά όμως δεν είναι η βέλτιστη για πλανητική παρατήρηση με κανένα τηλεσκόπιο αφού η εικόνα έχει ήδη υποβαθμιστεί σε κοντράστ, το οποίο είναι απαραίτητο για τις μικρές και "απαλές" πλανητικές λεπτομέρειες (όχι φυσικά για τα polar caps του Άρη που "κάνουν μπαμ" ακόμη και με προβληματικό κοντράστ). Για όποιον έχει πολύ καλή όραση και παρατηρητικότητα, όλη η πληροφορία που προσφέρει ένα τηλεσκόπιο γίνεται ήδη διαθέσιμη σε μικρότερες και οξύτερες μεγεθύνσεις από το 2Χ(διάμετρος σε mm). Ο λόγος είναι ο εξής: Η μέση γωνιώδης διακριτική ικανότητα ενός ματιού με άριστη όραση είναι περίπου 60arcsec (1arcmin) για καλά φωτισμένο στόχο με υψηλό κοντράστ, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία. Ένα ιδανικό τηλεσκόπιο 105mm έχει διακριτική ικανότητα περίπου 1,10 arcsec (σε πράσινο μήκος κύματος 550nm - Dawes limit). Αυτό σημαίνει ότι για να γίνει μόλις ορατή στο άριστο μάτι η λεπτομέρεια που προσφέρει το τηλεσκόπιο απαιτείται μεγέθυνση 60/1,1=54Χ (συνεπώς exit pupil περίπου 2mm). Στην πράξη, ακόμη μεγαλύτερη μεγέθυνση, περίπου διπλάσια δηλ. 100Χ διευκολύνει πολύ την ανίχνευση των μικρολεπτομερειών κι ας ρίχνει ελαφρά το κοντράστ (είμαστε ήδη σε exit pupil 1mm). Γι αυτό διαβάζουμε παντού ότι ναι μεν η μέγιστη χρήσιμη μεγέθυνση είναι 2Χ(διάμετρος σε mm) ή αλλιώς 50Χ(διάμετρος σε ίντσες), αλλά η πλανητική παρατήρηση (δηλ. φωτεινά και εκτεταμένα αντικείμενα με χαμηλό κοντράστ) γίνεται με μεγέθυνση περίπου όσο η διάμετρος του τηλεσκοπίου σε mm, με άλλα λόγια σε exit pupil περίπου 1mm, όταν η οξύτητα του ματιού το επιτρέπει. Σε μικρά αλλά εξαιρετικά τηλεσκόπια (αποχρωματικά διοπτρικά, ή νευτώνεια με μεγάλο εστιακό λόγο) μπορούμε να παρατηρήσουμε και με exit pupil 0,6 ή 0,7 mm. Για παράδειγμα σε ιδανικό τηλεσκόπιο 105mm έχει κάποιο νόημα η μεγέθυνση 180Χ αλλά για ένα μάτι με οξεία όραση δεν περιέχεται πληροφορία περισσότερη απ' ό,τι στα 100Χ (και διαθέσιμη οριακά ήδη από τα 54Χ). Οι απολύτως μέγιστες μεγεθύνσεις, θα φανούν χρήσιμες π.χ. για διαχωρισμό δύσκολων διπλών άστρων ή παρατήρηση της Σελήνης που έχει ήδη πολύ μεγάλο κοντράστ, αλλά περιέχουν "αραιή" πληροφορία και κατά συνέπεια πιο θολή εικόνα για να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για πλανητική παρατήρηση. Παραθέτω μερικές σχετικές συζητήσεις και προσεγμένα άρθρα: https://www.cloudynights.com/topic/480203-what-does-the-magic-2mm-exit-pupil-mean-and-is-05-too-small/ https://starizona.com/tutorial/observing-theory/ https://skyandtelescope.org/astronomy-equipment/a-pupil-primer/ https://agenaastro.com/articles/guides/eyepieces-binoviewers/choosing-eyepieces-for-your-telescope.html https://www.cloudynights.com/topic/549684-what-magnification-and-exit-pupil-do-you-use-most/ Καταλαβαίνω ότι όσα περιγράφεις είναι η παρατηρησιακή σου εμπειρία, αλλά επειδή εν τέλει δεν λέμε πολύ διαφορετικά πράγματα θα επιμείνω μόνο στο ότι δεν πρέπει να δημιουργούμε μεγάλες προσδοκίες με πολύ ενθουσιώδεις εκφράσεις, όταν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσει απογοήτευση. Διαβάζουμε συνεχώς εδώ για χρήστες που απογοητεύονται από τη χρήση των μέγιστων μεγεθύνσεων. Δεν φταίνε τόσο οι φακοί και οι barlow όπως ερμηνεύεις, αλλά η αναπόφευκτη υποβάθμιση της εικόνας από μεγέθυνση ακατάλληλη για τα οπτικά των τηλεσκοπίων μαζί το συνήθως μέτριο seeing.

Κώστα, πολύ καλή οξύτητα στα 200x, με κοινό αχρωματικό φακό 105 mm και μάλιστα ...f/5 ??? Μήπως πρέπει να διατυπωθεί λίγο διαφορετικά ώστε να μη δημιουργούμε προσδοκίες που δεν προβλέπονται από τη θεωρία και σαφέστατα δεν επιβεβαιώνονται στην πράξη; Ακόμη κι ένας μέτριος σύγχρονος προσοφθάλμιος στο κέντρο του πεδίου του επιτρέπει ανάλυση που υπερβαίνει αυτή ενός υγιούς ματιού, εάν φυσικά την παρέχει το τηλεσκόπιο. Αν όχι, φταίει το είδωλο που φτάνει στον προσοφθάλμιο κι όχι ο προσοφθάλμιος. Και η θεωρία και η πράξη επιβεβαιώνουν ότι η εικόνα σε ένα ιδανικό τηλεσκόπιο αρχίζει και υποβαθμίζεται σε exit pupil κάτω από 1, δηλ για μεγέθυνση πάνω από τη διάμετρο του τηλεσκοπίου σε mm, με όριο τη διπλάσια αυτής, όπου ήδη έχουμε υποβάθμιση (αλλιώς δεν θα ήταν το όριο). Αυτά σε ένα ιδανικό τηλεσκόπιο. Ένα αχρωματικό f/5 έχει σημαντικά χειρότερη εικόνα στο άνω όριο μεγεθύνσεων από ένα προσεγμένο αποχρωματικό ίδιας διαμέτρου στα f/8. Οπότε η "πολύ καλή οξύτητα" στα 200x δεν ταιριάζει καθόλου ως έκφραση σε αχρωματικό τηλεσκόπιο 105 mm και μάλιστα στα f/5 (ασχέτως seeing).

Σωστά σου γράφουν όλοι, μην κυνηγάς πολύ μεγάλη μεγέθυνση μ' αυτή τη διάμετρο απλού αχρωματικού φακού. Ο 3X Barlow που έχεις σε τίποτα δεν υποβαθμίζει την εικόνα, μόνο η μεγέθυνση το κάνει. Συνδύασέ τον με έναν ορθοσκοπικό 12mm ή και 18mm για τη βέλτιστη μεγάλη μεγέθυνση και κοντράστ. Αν ήταν αποχρωματικό το τηλεσκόπιο η επιλογή ενός 12mm (με τον Barlow) θα ήταν ασφαλής στα f/5, τώρα μπορεί ακόμη και ο 18mm να είναι οριακά αποδεκτός. Εννοείται ότι οποιοσδήποτε 10mm με 3Χ Barlow ή φακός μικρότερος από 4-5 mm δεν θα ικανοποιήσει μ' αυτόν τον τύπο τηλεσκοπίου.