Στέφανος Σοφολόγης

Καλημέρα σας! Κάτι γίνεται θεμελιωδώς λανθασμένα στη συναρμολόγηση (εκτός αν υπάρχει ζημιά). Όταν το επιλύσετε, θα βλέπετε εκατοντάδες κρατήρες και χαρακτηριστικά στη Σελήνη. Δεν θα τη χορταίνετε! Διαβάστε πολύ προσεκτικά το manual ώστε να συνδέσετε τηλεσκόπιο-διαγώνιο-προσοφθάλμιο με το σωστό τρόπο. Δοκιμάστε το τηλεσκόπιο μέρα, στρέφοντάς το σε κάποιο απέναντι κτίριο (πιό μακριά από 20-30 μέτρα). Επικοινωνήστε με το κατάστημα (πλανητάριο Θεσσαλονίκης) για τηλεφωνική βοήθεια αν δεν τα καταφέρετε και για ανίχνευση πιθανής ζημιάς. (Χρησιμοποιήστε χαμηλές μεγεθύνσεις για τις πρώτες δοκιμές/παρατηρήσεις, όχι με τον Barlow).

Ας είναι καλά ο Γιώργος (qforce) που πρόσεξε την ύπαρξη της σχετικά καινούργιας βάσης ΑΖ5, εμένα μου είχε διαφύγει. Κι ο Βαγγέλης με το ωραίο βίντεο για το Maksutov 127! Χαίρομαι που το αποφάσισες!

Για όλα αυτά που έχουμε συζητήσει μάλλον θα διάλεγα το καταδιοπτρικό Maksutov των 127mm της SkyWatcher, επάνω στη βάση AZ5, δηλ. την τελευταία πρόταση του Γιώργου (qforce). Πιθανότατα το κατάστημα "Πλανητάριο Θεσσαλονίκης" να μπορεί να το φέρει. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί να βρεθεί η βάση ΑΖ5, τότε η βάση ΑΖ3 με ένα μικρότερο οπτικό σωλήνα είναι επίσης εξαιρετική λύση (είτε καταδιοπτρικό 102mm, είτε διοπτρικό αποχρωματικό 80mm). (Γενικά τα αποχρωματικά διοπτρικά έχουν ελάχιστα καλύτερο κοντράστ από ίδιας διαμέτρου καταδιοπτρικά και αρκετά μεγαλύτερο οπτικό πεδίο, με τη έννοια ότι μπορούν να κατέβουν και σε πολύ χαμηλές μεγεθύνσεις, πχ. 20X. Ένα καταδιοπτρικό επειδή έχει πολύ μεγάλη εστιακή απόσταση θα ξεκινήσει περίπου από 35-40X. Ωστόσο, το καταδιοπτρικό μπορεί να μη χρειαστεί μικρούς φακούς ή Barlow, ακριβώς λόγω της μεγάλης εστιακής απόστασης.)

Αυτή η βάση, μάλιστα! Στα πρότυπα της Vixen Porta, αν έχει και άκαμπτο τρίποδο θα είναι υπέροχη. Για το δικό μου Maksutov (Orion Optics OMC-140) που έχει το ίδιο βάρος με το Skymax 127, χρησιμοποιώ και τη Vixen Porta που πρακτικά έχει το ίδιο τρίποδο με την κλασική ΑΖ3. Μέσα στα πόδια του τρίποδου όμως έχω εισάγει σφιχτά μασίφ ξύλο δρυός (σε κάθε στέλεχος) και έχει γίνει ...άλλη βάση!

Νωρίτερα τέθηκε και το ζήτημα της φωτεινότητας του ειδώλου του Ήλιου στην παρατήρηση με το ηλιακό φίλτρο Baader AstroSolar και της κούρασης(;) που τυχόν προκαλεί αυτή η παρατήρηση. Ας δούμε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία πάνω σ' αυτά: Τα Baader AstroSolar είναι βασικά φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας με ακραία χαμηλή διέλευση του φωτός. Όπως και τα φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας (Neutral Density, ND, δηλ. γκρί) που χρησιμοποιούνται στην κοινή φωτογραφία, έχουν ένα χαρακτηριστικό αριθμό που δείχνει το πόσο φως αποκόπτουν ή εν συντομία την "πυκνότητά" τους. Αυτά της Baader λοιπόν βγαίνουν με δύο διαφορετικές πυκνότητες: 3.8 και 5.0. Οι χαρακτηριστικοί αριθμοί που συνοδεύουν γενικά τα φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας, έχει οριστεί από τη βιομηχανία να εκφράζουν εκθέτες του 10. Το μοναδικό ασφαλές φίλτρο για την οπτική παρατήρηση, αυτό με πυκνότητα 5.0, υποβιβάζει την ένταση του φωτός (για ορατά και αόρατα μήκη κύματος) κατά 105 = 100.000 φορές! Ή αλλιώς, αφήνει να περνά το ένα εκατοντάκις χιλιοστό (0,00001) του προσπίπτοντος φωτός. Το άλλο φίλτρο, που είναι αρκετά πιο φωτεινό, υποβιβάζει την ένταση του φωτός "μόνο" κατά 103.8 = 6.310 φορές ή αλλιώς αφήνει να περνά περίπου το 0,00016 του φωτός, και είναι ασφαλές μόνο για φωτογραφική χρήση. Δημιουργήθηκε για να επιτρέπει αρκετά γρήγορες ταχύτητες λήψης ώστε να είναι εφικτή η φωτογράφιση του Ήλιου χωρίς να βγει "κουνημένος". Σε σχέση με το φίλτρο πυκνότητας 5.0, είναι 16 φορές φωτεινότερο (=100.000/6310) και επιτρέπει να φωτογραφίσουμε με χρόνο έκθεσης 16 φορές μικρότερο (κερδίζουμε 4 φωτογραφικά "στοπ"). Στην παρατήρηση λοιπόν με το φίλτρο 5.0 αλλά χωρίς τηλεσκόπιο (δηλ με "γυμνό" μάτι), το είδωλο του ήλιου που θα προβληθεί επάνω στον αμφιβληστροειδή του ματιού, δεν θα είναι το αρχικό "πύρινο" και καταστρεπτικό, αλλά μιά απλή εικόνα 100.000 φορές αμυδρότερη. Μ' αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η άνετη και ασφαλής παρατήρηση. Πόσο φωτεινή όμως είναι τελικά αυτή η εικόνα για το μάτι; Γνωρίζουμε από την αστρονομία ότι η φαινόμενη λαμπρότητα της Σελήνης είναι 400.000 φορές μικρότερη από εκείνη του Ήλιου, κι ότι τα δύο σώματα έχουν πρακτικά την ίδια φαινόμενη διάμετρο. Συνεπώς, η συνολική αλλά και η "επιφανειακή" λαμπρότητα του φιλτραρισμένου (με ND 5.0) 'Hλιου είναι 4 φορές μεγαλύτερη από την πανσέληνο (2 φωτογραφικά "στοπ"). Φωτογραφικά, οι προτεινόμενες εκθέσεις στους πίνακες για τα δύο σώματα (Σελήνη χωρίς φίλτρο -Ήλιος με φίλτρο ND 5.0) άλλοτε επιβεβαιώνουν αυτή την μικρή διαφορά, άλλοτε δείχνουν τους δύο στόχους σχεδόν ισοδύναμους σε ανάγκη έκθεσης, (Προφανώς για να να αποτυπωθεί ο Ήλιος ως φωτεινότερο σώμα, ενώ η πανσέληνος να διατηρεί τις σκούρες περιοχές της.) Τα παραπάνω σημαίνουν ότι στο τηλεσκόπιο, ο Ήλιος (με το ND 5.0) θα έχει τόση επιφανειακή λαμπρότητα σε δεδομένη μεγέθυνση, όση η Σελήνη στο ίδιο τηλεσκόπιο με τη μισή μεγέθυνση (αφού ο υποδιπλασιασμός της μεγέθυνσης προκαλεί τετραπλασιασμό της επιφανειακής λαμπρότητας ή αλλιώς ο διπλασιασμός της μεγέθυνσης προκαλεί υποτετραπλασιασμό της φωτεινότητας.) Η Σελήνη, μπορεί να ξαφνιάζει ή και να ενοχλεί το μάτι με μεγάλα τηλεσκόπια και σε χαμηλές μεγεθύνσεις (=μεγάλη επιφανειακή λαμπρότητα), όμως ο 'Hλιος παρατηρείται καλά κυρίως με μικρά ανοίγματα (πχ. ως 180-150mm και πιο συχνά 80~120mm λόγω ημερήσιου seeing), Σ' αυτή την περίπτωση πέφτουμε πιό κάτω κι από την επιφανειακή λαμπρότητα που θα είχε η Σελήνη σε ένα τηλεσκόπιο 10 ιντσών. Εαν όμως, λάβουμε υπόψη μας ότι ο ήλιος παρατηρείται ...μέρα και τα μάτια μας έχουν κατά συνέπεια μειωμένη φωτοευαισθησία, καταλαβαίνουμε ότι η φωτεινότητα που προσλαμβάνουμε παρατηρώντας με ένα ΑstroSolar 5.0 είναι εντελώς αποδεκτή για το μάτι και μάλλον ανεπαρκής σε μεγάλες μεγεθύνσεις. Γι αυτό άλλωστε προσπαθούμε να κόβουμε το παρασιτικό πλευρικό φως ημέρας προκειμένου να δούμε καλύτερα το μεγεθυμένο είδωλο. Αυτή η προσπάθεια να δούμε μια κάπως αμυδρή εικόνα (σε σχέση με το περιβάλλον), σε συνδιασμό με την έκθεσή μας στον ήλιο και στο λαμπρό περιβάλλον μπορεί να γίνει κουραστική σε πολύωρη παρατήρηση και να φέρει ακόμη και πονοκέφαλο. Όπως άλλωστε κάθε πολύωρη προσπάθεια ή προσήλωση των ματιών.

Θα ξεκινήσω λίγο "εμπρηστικά": Αν ήθελα αποκλειστικά και μόνο επίγεια παρατήρηση, δεν θα επέλεγα αστρονομικό τηλεσκόπιο αλλά μια αποχρωματική διόπτρα παρατήρησης της φύσης ή υπαίθρου ή spotting scope (εναλλακτικά ονόματα για το ίδιο πράγμα και λήμματα για το google), που είναι απείρως πιο φορητή. Επειδή όμως θέλεις και αστρονομική χρήση, συνεχίζουμε στα γνωστά. 😊 Τα δύο μεγαλύτερα (αστρονομικά) τηλεσκόπια που θα ήθελα ο ίδιος για επίγεια παρατήρηση θα ήταν ένα αποχρωματικό διοπτρικό 120mm (το έχω ήδη, όπως και ένα 81mm) ή ένα καταδιοπτρικό Maksutov στην περιοχή των 90 ως 130mm (έχω ήδη ένα 140mm). Αρκεί να μπορώ να κουβαλάω όπου θέλω και τη σωστή στήριξη. Μπορώ όμως; Αν επρόκειτο για μόνιμη εγκατάσταση σε παρατηρητήριο, ναι θα διάλεγα το διοπτρικό των 120mm ή το Μaksutov των 127mm και μια κατάλληλη, στιβαρή βάση, ώστε η εικόνα να μη "χορεύει" σε κάθε άγγιγμα στις μεγάλες μεγεθύνσεις. [Μεγαλύτερα τηλεσκόπια δεν χρειάζονται στην επίγεια παρατήρηση αφού την ημέρα σχεδόν ποτέ η ατμοσφαιρική διαταραχή (seeing) δεν επιτρέπει την αξιοποίηση τους. Εξάλλου, επίγεια παρατήρηση σημαίνει και συχνή μεταφορά.] Η "επίγεια" (αλταζιμουθιακη) βάση που βρίσκει κανείς εύκολα αλλά και μεταφέρει εύκολα, είναι η γνωστή ΑΖ3 με την οποία η SkyWatcher συνοδεύει πολλούς μικρούς οπτικούς της σωλήνες. Πιο πάνω υπάρχει σημαντικό κενό στις αλταζιμουθιακές βάσεις, επειδή η συντριπτική πλειοψηφία των ερασιτεχνών αστρονόμων θα προτιμήσει ισχυρή ισημερινή στήριξη αντί ισχυρή αλταζιμουθιακή. Υπάρχουν κάποιες λύσεις με σημαντικό βάρος και κόστος που δεν μπορούν να χρησιμεύσουν και πολύ ως εισαγωγικές. Παραμένοντας λοιπόν στην ΑΖ3, το ερώτημα είναι μέχρι πιο μέγεθος οπτικού σωλήνα παραμένει σταθερή και χρηστική. Η δική μου εντύπωση/εμπειρία είναι μέχρι 80mm διοπτρικό και μέχρι 100-120mm Maksutov. Δεν αποκλείω να λειτουργεί αποτελεσματικά με το 127mm αλλά έχω την εξής επιφύλαξη: Πριν από χρόνια είδα ότι ένας φίλος μου παιδευόταν λίγο με αυτόν το συνδιασμό λόγω των ταλαντώσεών του. Τελικά, επειδή μου περίσσεψε κάποια στιγμή ένας τρίποδας όμοιος με αυτόν της ΑΖ3, τα πόδια του οποίου είχα ήδη γεμίσει με άμμο (για απόσβεση και βάρος), του τον χάρισα και κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά. Αν η SkyWatcher έχει ελαφρύνει από τότε λίγο το Maksutov 127, πολύ πιθανόν να είναι έξυπνη αγορά (θα το ψάξω). Αλλιώς το βέλτιστο ζύγισμα θα επιτευχθεί με το Maksutov 102mm.

Σπύρο, απαντώ απευθείας: 1 και 5. Οι Βarlow δεν είναι "απαραίτητοι" για καμμία κατηγορία. Είναι απλώς πολύ χρήσιμοι κάποτε. Για να ανεβάζουμε περισσότερο τη μεγέθυνση, χρησιμοποιώντας προσοφθάλμιους φακούς που ήδη έχουμε. Ή για να μην αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιούμε μικρούς (σε εστιακή απόσταση) φακούς ώστε να πετύχουμε μεγάλη μεγέθυνση. Και γράφω "αναγκαζόμαστε" γιατί οι μικροί φακοί έχουν συχνά και πολύ μικρό "eye relief" και δεν είναι άνετο, ούτε πρακτικό να κολλάμε το μάτι στο φακό. (eye-relief είναι η απόσταση στην οποία πρέπει να πλησιάσει οπωσδήποτε το μάτι για να βλέπει όλο το οπτικό πεδίο που προσφέρει ο φακός - αυτή που εσύ δεν θέλεις να γίνεται μικρότερη από 1,5cm). Όμως, με βάση τις ιδιαιτερότητες που περιέγραψες στην όρασή σου και τις επιθυμίες σου, μάλλον θα χρειαστείς έναν barlow. Για να χρησιμοποιείς φακούς μεγαλύτερους σε εστιακή απόσταση (mm), με άνετο eye-relief, και για τις μεγάλες μεγεθύνσεις, Η μυωπία και η πρεσβυωπία "εξαφανίζονται" στο τηλεσκόπιο διότι τις αντισταθμίζει 100% ο μηχανισμός εστίασης, Στο σημείο όπου, κινώντας τον εστιαστή, βλέπεις καθαρότερα, έχεις αναιρέσει κάθε μυωπία ή πρεσβυωπία. Ο αστιγματισμός, αν είναι σημαντικός, θα χρειαστεί τα γυαλιά σου στην παρατήρηση, τουλάχιστον στις χαμηλές και μεσαίες μεγεθύνσεις. Στις υψηλές, η δέσμη φωτός περνά από το κέντρο μόνο της ίριδας του ματιού, που δεν ευθύνεται συνήθως για τον αστιγματισμό. Ενδεχομένως θα μπορείς να τα βγάζεις. Για τη διπλωπία δεν γνωρίζω. Αν, όπως καταλαβαίνω, είναι του τύπου που συνεχίζει να υπάρχει στο ένα μάτι όταν το άλλο κλείνει, τότε δεν θα παρατηρείς με αυτό το μάτι. Αυτό θα το βρεις εσύ. Επιλέον, αν, παρότι φοράς τα σωστά γυαλιά, κανένα μάτι δεν έχει πολύ καλή όραση, ενδέχεται να μη χρειάζεται να μπεις στα έξοδα για αποχρωματικό τηλεσκόπιο, διότι μπορεί να μη φανεί η διαφορά από το αχρωματικό. Το εξαιρετικό παράδειγμα που σου έδωσε πιό πάνω ο Βαγγέλης για το χρωματικό σφάλμα, εμφανίζει το πρόβλημα όπως συνήθως παρουσιάζεται εκτός του κέντου του οπτικού πεδίου. Στο κέντρο τα πράγματα είναι συνήθως καλύτερα (όχι πολύ) και τα "χρωματιστά περιγράμματα" είναι λίγο ασθενέστερα και πιό συμμετρικά (όχι τόσο "μονόπαντα" όπως στη φωτογραφία.) Αν έχεις ακόμη εκείνα τα κιάλια ή άλλα, μπορείς να το παρατηρήσεις (χρησιμοποίησε το ένα μάτι μόνο για ευκολότερα συμπεράσματα). 2. Μόνο τα διοπτρικά τηλεσκόπια λειτουργούν με διάθλαση (δηλ. με φακούς) και αυτή προκαλεί το χρωματικό σφάλμα. Έτσι, μόνον αυτά χαρακτηρίζονται αχρωματικά, ημιαποχρωματικά (ED) και αποχρωματικά (ED και άλλα). Τα κατοπτρικά και καταδιοπτρικά δεν χρησιμοποιούν τη διάθλαση για τη σύγκλιση του φωτός αλλά την ανάκλαση (κάτοπτρα αντί φακών), Επομένως δεν έχουν κανένα χρωματικό σφάλμα και μπορούν να χαρακτηριστούν εγγενώς "αποχρωματικά". Εδώ, κάποιος θα μπορούσε να με διορθώσει γράφοντας ότι οι γυάλινες διορθωτικές πλάκες που έχουν αυτά τα τηλεσκόπια στο εμπρός μέρος τους είναι "φακοί" και άρα δημιουργούν κάποιο χρωματικό σφάλμα. Αληθές ίσως αλλά αμελητέο, μη παρατηρήσιμο. 3. Οι πλανήτες που θα "ευχαριστηθείς" είναι Δίας, Κρόνος, ίσως Άρης και φυσικά ...Γη (αργότερα θα βρω φωτογραφίες που να δείχνουν τι περίπου θα βλέπεις στους πρώτους). Τον δορυφόρο μας, τη Σελήνη, θα την α π ο λ α ύ σ ε ι ς! Καμμία λεπτομέρεια στον δύσκολο και μικροσκοπικό (στο τηλεσκόπιο) Ερμή, καμμία και στην Αφροδίτη πλην των θεαματικών φάσεών της (όπως της Σελήνης με γυμνό μάτι αλλά με μηδέν επιφανειακές λεπτομέρειες λόγω της ομοιόμορφης, πυκνής της ατμόσφαιρας). 4. Για στήριξη στην ΑΖ3, σχεδόν όλα τα τηλεσκόπια θα χρειαστούν ένα πρόσθετο αντάπτορα. Σε μεγαλύτερες στηρίξεις, ο υπάρχων προσαρμογέας των τηλεσκοπίων (τύπου Vixen ή αλλιώς "dove-tail", δηλ. με τραπεζοειδή διατομή όπως η ουρά περιστεριού), συνδέεται απευθείας επάνω τους. Αυτά θα τα δεις με το κατάστημα αγοράς. Μη βιάζεσαι πάρα πολύ για την παραγγελία (θα πρότεινα σίγουρα ένα αποχρωματικό SkyWatcher 80mm), πρώτα να είσαι ενήμερος και σίγουρος.

Καλημέρα Βαγγέλη, Κατ' αρχήν να σου πω ότι δεν χρειάζεται να ανησυχείς τόσο ώστε να στερηθείς έναν καταπληκτικό παρατηρησιακό τομέα: Ένα άστρο σε πρώτο πλάνο! Η ύπαρξη μιας μικρής "τρύπας" στο φίλτρο OD-5 δεν θέτει κίνδυνο άμεσης βλάβης στο μάτι, δηλ. εντός λίγων δευτερολέπτων. Σκέψου πόσες φορές, είτε οδηγώντας, είτε από ανάκλαση σε κάποιο τζάμι, είτε από ανάκλαση στο νερό, είτε τυχαία, έχουμε προσλάβει πολύ μεγάλο ποσοστό άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας, ή οποία μας "σκοτίζει" για κάμποσα δευτερόλεπτα, αλλά χωρίς άλλη συνέπεια. Και φυσικά περιέχοντας το πλήρες φάσμα (ορατό και IR και UV). Βέβαια, όλα αυτά προσπαθούμε να τα αποφεύγουμε - αφού ακόμη και το ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλά ένα τζάμι, (τουλάχιστον 4-5% στην κάθετη ανάκλαση, πολύ παραπάνω σε ανάκλαση υπό γωνία) είναι δύσκολο να το αντέξει το μάτι μας χωρίς να κλείσει αυτόματα. Οι μικρές τρύπες που δημιουργούνται, κυρίως με απρόσεκτη χρήση, στην επίστρωση του AstroSolar, έχουν διαστάσεις μικροσκοπικές και εντελώς ανεπαρκείς για να θέσουν σε κίνδυνο το μάτι εντός δευτερολέπτων. Το καταλαβαίνεις και διαισθητικά επειδή, στον έλεγχο του φίλτρου όχι μόνο δεν σε "τυφλώνουν" όπως στα παραπάνω παραδείγματα, αλλά πρέπει να τις ψάξεις προσεκτικά για να τις δεις. Στην καθημερινότητά μας πολύ περισσότερη ακτινοβολία καταλήγει στα μάτια μας, ιδίως το καλοκαίρι σε ανοιχτούς χώρους και για πολύ περισσότερο χρόνο. Το αισθανόμαστε και αντιδρούμε σ' αυτό φορώντας γυαλιά ηλίου. Όμως, επειδή οι μηχανισμοί προστασίας μας πάντα θα λένε "ποτέ δεν ξέρεις..." υπάρχει και ασφαλέστερος τρόπος ελέγχου των φίλτρων εκ των προτέρων: Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο ανάβουμε ένα ισχυρό πορτατίφ ανάγνωσης (τα κλασσικά με σχήμα "χωνί") και βάζουμε μπροστά το φίλτρο για έλεγχο. Κάθε ατέλεια θα φανεί αμέσως - αρκεί να έχουμε φροντίσει να μη διαρρέει πολύ φως γύρω από το φίλτρο. Αν το φίλτρο είναι μικρότερο από τη διάμετρο του "χωνιού", φτιάχνουμε ένα δακτύλιο από χαρτόνι και τον προσαρμόζουμε ώστε να μας κρύβει το διαρρέον φως. Μια λάμπα "γαλακτόχρωμη" θα μας βοηθήσει να ελέγξουμε αποτελεσματικά όλη την επιφάνεια του φίλτρου, αλλά με μικρότερη φωτεινότητα (πάντως φαίνεται άνετα όλη η επιφάνεια της λάμπας). Μια διάφανη πυρακτώσεως θα αποκαλύψει αρκετά ευκολότερα τις μικρο-οπές, αλλά θα πρέπει να σαρώσουμε όλες τις περιοχές του φίλτρου ώστε να "περάσει" από παντού η πυρακτωμένη "τρίχα" της λάμπας. Εν τέλει ο έλεγχος με αυτούς τους τρόπους είναι πολύ εύκολος. Όπως και η επισκευή των οπών με λίγο μαύρο μαρκαδόρο (με προσεκτικά αγγίγματα κατ' επανάληψη, μόλις στεγνώσει η πρώτη "τελείτσα"). Ή με πολύ μικρά κομματάκια μαύρης μονωτικής ταινίας. Με το πέρασμα του χρόνου ελέγχουμε (για το φόβο των Ιουδαίων) αν η επισκευή προκαλεί κάποια χημική "διάβρωση" και περεταίρω διαρροή φωτός. Δεν μου έχει τύχει ποτέ πάντως. Στο τηλεσκόπιο τώρα: Η ύπαρξη μικροσκοπικής οπής/οπών σε φίλτρο μπροστά στο τηλεσκόπιο δεν είναι κίνδυνος. Το φως που εισέρχεται από εκεί είναι παντελώς ανεστίαστο, μοιράζεται σε όλο το οπτικό πεδίο και η χειρότερη "βλάβη" που προκαλεί είναι στην εικόνα, μειώνοντας ελάχιστα το κοντράστ. Και αυτό δεν το θέλουμε γιατί η εικόνα είναι ήδη σχετικά σκοτεινή όταν έχουμε αυξημένη μεγέθυνση. Κι ακόμη περισσότερο επειδή είναι μέρα και το περιβάλλον φως πολύ και τα μάτια μας προσαρμοσμένα να βλέπουν στο φως ημέρας κι όχι τη σχετικά αμυδρή εικόνα του τηλεσκοπίου. (Θα συνεχίσω σχετικά με τη φωτεινότητα των φίλτρων αργότερα όπως και για το πόσο ξεκούραστα είναι).

Από την άλλη, ο γράφων έχει κάνει πολυάριθμες και πολύωρες πλανητικές παρατηρήσεις από το 2001 σε ποικίλα υψόμετρα όπως 1500μ (Κίσσαβος-ορειβατικό καταφύγιο), 1700μ (Παρνασσός-1ο πάρκινγκ Κελλάρια), 800μ (Σπηλιά Κισσάβου), 1400μ (Πάρνωνας-καταφύγιο Αρνόμουσγα), και αναρίθμητες άλλες πλανητικές παρατηρήσεις μακριά από αστικές περιοχές στα από χρόνια επιλεγμένα προσωπικά παρατηρησιακά "σποτ" σε χαμηλές και ημιορεινές περιοχές κοντά στα παράλια Ν. Λάρισας, στον ανατολικό Κίσσαβο-Καρίτσα, ακόμα και στη Σκιάθο επί 4 χρόνια. Φυσικά πολλές και στην πόλη, στην ταράτσα, ιδίως φθινόπωρο/άνοιξη για ευνόητους λόγους. Κώστα, είναι επόμενο να μας φέρνεις σε δύσκολη θέση όταν πρέπει επανειλημμένα να "προστατέψουμε" τους λοιπούς αναγνώστες από κάποιους λίγους αλλά επίμονους ισχυρισμούς που μπορεί να ισχύουν για σένα, αλλά όχι για τους λοιπούς έμπειρους παρατηρητές, για τη φυσική, για τη οπτική (που δείχνεις να την αποφεύγεις). Σου έχουν εξηγηθεί πολλές φορές πράγματα με τα οποία δεν θέλεις καν να ασχοληθείς, σου έχουν προσφερθεί αναλυτικά οι πληροφορίες που χρειάζεσαι για να εντρυφήσεις πραγματικά στο αντικείμενο που - με πολύ καλές προθέσεις - υπηρετείς γράφοντας εδώ, μέχρι απλά πειράματα που θα σε προβλημάτιζαν και θα σε έκαναν επιτέλους να σκεφτείς ότι πράγματι, κάποιοι βλέπουν τα πράγματα που προβλέπεται να φαίνονται, συνυπολογίζοντας όλους τους παράγοντες, άσχετα αν δεν τα είδες ακόμη. Κι ότι όταν δεν φαίνονται σε πολύ υψηλή μεγέθυνση - επαρκέστατη όμως για να τα ξεδιπλώσει στο μέσο φυσιολογικό μάτι - η λύση δεν είναι η επιπλέον μείωση του κοντράστ και της φωτεινότητας, χάριν επιπλέον μεγέθυνσης. Ακόμη και ο Al Nagler σου δείχνει το δρόμο από την Αμερική επί ματαίω. (Κρίμα που ενίοτε τον χρησιμοποιείς ανάποδα). Εν τέλει η δύναμη του λόγου δεν είναι απεριόριστη... Δεν μπορούμε να αφιερώνουμε "σεντόνια" για να πείσουμε κάποιον, ούτε εγώ, ούτε εσύ. Και δεν είναι και τόσο σημαντικό. Μάτια έχουμε όλοι και αποφασίζουμε όταν χρειαστεί. Απλά κάποιοι έχουμε μια παραπάνω ευθύνη απέναντι στους νεοεισερχόμενους, ως συντονιστές. Το ευχάριστο είναι πάντως ότι στα περισσότερα άλλα συμφωνούμε... Λυπάμαι ειλικρινά για τον χρόνο που αναγκάζεσαι να αφιερώνεις αισθανόμενος ότι αδικούνται οι θέσεις και οι εμπειρίες σου. Εύχομαι πάντα να δικαιώνονται οι ορθότερες, όποιου κι αν είναι.

Για τον σκοπό και τον προϋπολογισμό που έχεις θέσει, τα παραπάνω τηλεσκόπια είναι εξαιρετικές επιλογές (ιδίως το ελαφρύτερο), ίσως και μονόδρομος. Τα παρακάτω που θα γράψω σημαίνουν σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού, αλλά πρέπει να τα γνωρίζεις. Λαμβάνοντας λοιπόν τοις μετρητοίς ότι, όπως έγραψες, είσαι τελειομανής, αλλά και ότι θέλεις τη μέγιστη ευκρίνεια σε μεγάλες επίγειες αποστάσεις, ενδέχεται η ποιότητα εικόνας των παραπάνω τηλεσκοπίων σε μεγάλες μεγεθύνσεις να μη σε ικανοποιήσει. Για τον απλό λόγο ότι είναι εισαγωγικά «αχρωματικά» τηλεσκόπια κι όχι «αποχρωματικά». Τα δεύτερα εξαλείφουν εντελώς το ενοχλητικό χρωματικό σφάλμα ενώ τα πρώτα όχι, με συνέπεια να μην μπορούν να ανεβούν στις ίδιες μεγεθύνσεις με τα δεύτερα, διατηρώντας την ποιότητα εικόνας. Για να μιλήσω με αριθμούς, αν ένα αποχρωματικό διοπτρικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 100mm διατηρεί καθαρή και λεπτομερή εικόνα μέχρι περίπου τη μεγέθυνση των 100-130Χ, ένα αχρωματικό διοπτρικό με την ίδια διάμετρο θα τα καταφέρει μέχρι τα 60-80Χ το πολύ (ενδεικτικές μεγεθύνσεις, καθώς υπεισέρχονται κι άλλοι παράγοντες). Φυσικά μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει και αρκετά μεγαλύτερες μεγεθύνσεις με κόστος όμως στην ποιότητα εικόνας. Επιπλέον, τα παραπάνω τηλεσκόπια για να είναι εύχρηστα και ελαφρά, έχουν μικρή εστιακή απόσταση και κατά συνέπεια μικρό εστιακό λόγο (f/5), γεγονός που εντείνει το χρωματικό σφάλμα. Λύσεις: 1) Δραστική και ακριβή: Επιλέγουμε εξαρχής αποχρωματικό οπτικό σωλήνα διαμέτρου 80mm (με κόστος €700~1000, μόνο για τον οπτικό σωλήνα) και επιτυγχάνουμε εξαιρετικές εικόνες μέχρι μεγεθύνσεις 80~100Χ. Μια βάση σαν την ΑΖ3 θα τον στηρίξει ικανοποιητικά, ιδίως αν είναι βραχύς. 2) Όχι τόσο δραστική, αλλά οικονομική: Παραμένουμε σε απλό, αχρωματικό οπτικό σωλήνα αλλά επιλέγουμε μακρύτερο. Ένα αχρωματικό 80άρι με εστιακό λόγο f/9 ως f/11 μπορεί να δώσει αξιοπρεπείς εικόνες μέχρι 70-80Χ αν είναι καλοκατασκευασμένο. Η βάση ΑΖ3 θα το στηρίξει αλλά λίγο οριακά. Αν επιλέγαμε διάμετρο 100mm και ταυτόχρονα μακρύ σωλήνα, η βάση θα είχε αυξημένες ταλαντώσεις. 3) Επίσης δραστική και όχι πολύ ακριβή: Αντί για διοπτρικό οπτικό σωλήνα (όπως όλα τα παραπάνω) επιλέγουμε καταδιοπτρικό τύπου Maksutov κι έτσι συνδιάζουμε μικρό βάρος και μήκος με αποχρωματική οπτική συμπεριφορά. Η βάση ΑΖ3 θα στηρίξει άνετα ένα Maksutov των 102mm ίσως ακόμη και των 127mm. Το κυνήγι του καλύτερου φυσικά δεν έχει τελειωμό κι όποιος αγάπησε και χρησιμοποίησε πολύ το πρώτο του τηλεσκόπιο, αναπόφευκτα σχεδόν θα προχωρήσει και σε δεύτερο μεγαλύτερο ή καλύτερο. Το βασικό είναι να γίνει μια αρχή, ακόμη κι αν είναι η πιο οικονομική. Καλή αρχή λοιπόν!

Καλησπέρα Σπύρο (επίτρεψέ μου τον φιλικό ενικό), χαριτολογώντας θα έλεγα ότι αν μπορούσαμε να δούμε έστω το ένα χιλιοστό της λεπτομέρειας της φωτογραφίας του Άρη που παρέθεσες πιό πάνω, θα είχαμε όλοι επιδοθεί σε αναζήτηση αρειανών στο γειτονικό πλανήτη! (Παρεμπιπτόντως, η φωτογραφία δεν είναι του 1976 αλλά του 2021 από το όχημα Perseverance που εδώ και λίγους μήνες βρίσκεται στον πλανήτη με παρέα το ελικοπτεράκι Ingenuity - δεξιά στη φωτογραφία). Στο θέμα μας: Άν έπρεπε να διαλέξω αποκλειστικά ανάμεσα στα δύο προτεινόμενα τηλεσκόπια (SKYWATCHER STARTRAVEL102/500 ΑΖ3 και SKYWATCHER STARTRAVEL 120/600 ΑΖ3) για επίγεια παρατήρηση, θα επέλεγα μάλλον το μικρότερο δηλ. με διάμετρο 102mm, παρότι το ομόλογό του των 120mm θα προσέφερε αναλογικά λίγη περισσότερη λεπτομέρεια και φωτεινότητα. Ο λόγος είναι ότι ο μεγαλύτερος και πολύ βαρύτερος οπτικός σωλήνας του δεύτερου θα ήταν σημαντικά πιό επιρρεπής σε συχνή ταλάντωση σε κάθε άγγιγμα, εξαιτίας της μικρών σχετικά δυνατοτήτων στήριξης "ΑΖ3". Και η ταλάντωση με μεγέθυνση κάνει αδύνατη την παρατήρηση. Θα διάλεγα όμως το μεγαλύτερο αν μπορούσα να το συνοδεύσω με μια στιβαρότερη βάση. Στην κατηγορία όμως των απλών "αλταζιμουθιακών" βάσεων που ενδείκνυνται για την επίγεια παρατήρηση, δεν υπάρχει κάτι στιβαρότερο. (Υπάρχει μεν αλλά με πολύ περισσότερα χρήματα.) Θα επανέλθω σύντομα με άλλες, εναλλακτικές προτάσεις.

Όχι, σύμφωνα με την Baader. Με την έννοια ότι δεν χρειάζεται. Πάντως, σίγουρα δεν βλάπτει ορατά την εικόνα αν μπει και αυτό. https://astrosolar.com/en/information/about-astrosolar-solar-film/differences-in-astrosolar-solar-films/

...και οπωσδήποτε το πληρέστατο άρθρο (δοκίμιο μάλλον) του Άρη Μυλωνά, που αναρτήθηκε εδώ πριν λίγες μέρες: (Αν χρειάζεται, αλλάξτε την εμφάνιση της ιστοσελίδας από σκοτεινή σε ανοιχτόχρωμη για να δείτε τα εισαγωγικά σχόλια στην συγκεκριμένη ανάρτηση, διότι έτυχε να είναι πολύ σκούρα γκρι γράμματα σε μαύρο φόντο. Η αλλαγή γίνεται κάτω-κάτω στην ιστοσελίδα, από την επιλογή: "Εμφάνιση").

Εντελώς τυχαία, (μη προγραμματισμένα) το ευρωπαϊκό Solar Orbiter βρέθηκε μέσα στην ουρά του κομήτη Leonard για αρκετές μέρες. Οι επιστήμονες εκμμεταλεύτηκαν το γεγονός για να συλλέξουν πληροφορίες για τα ιόντα στοιχείων και τα μαγνητικά πεδία εντός της ουράς καθώς και για τον τρόπο που ο ηλιακός άνεμος αλληλεπιδρά με τον κομήτη. Παρακάτω σχετικά δημοσιεύματα προ ολίγων ημερών: https://earthsky.org/space/solar-orbiter-passes-through-comet-leonard-tail/ https://www.space.com/solar-orbiter-crosses-comet-leonard-tail

Αγαπητέ κε Σπύρο, χθες αφιέρωσα λίγο χρόνο και διάβασα το θέμα που ανοίξατε και τις απαντήσεις που σας έδωσαν τα μέλη μας. Μπορείτε να βασιστείτε σ' αυτές, έχουν προσπαθήσει να σας κατευθύνουν σωστά αλλά και να σας απομακρύνουν από τις αρχικές σας επιδιώξεις, που κι εσείς σύντομα καταλάβατε ότι ήταν υπεραισιόδοξες (πιο σωστά, ανεδαφικές) και τεχνικά απολύτως αδύνατες. Όμως όσο περισσότερο θα ασχολείστε με το θέμα της παρατήρησης με τηλεσκόπιο, τόσο ευκολότερα θα διακρίνετε μόνος σας τι είναι εφικτό και τι όχι. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, είναι απολύτως αναγκαία η πραγματική επαφή σας με ένα (απλό αρχικά) οπτικό όργανο. Από τις αλλεπάλληλες μεταστροφές σας από την απόφαση για ουράνια παρατήρηση στην απόφαση για επίγεια, καταλαβαίνω ότι σας ενθουσιάζει ακόμη και μόνο η ιδέα της παρατήρησης με τηλεσκόπιο, άσχετα ίσως με το τελικό πεδίο. Αυτό δυσκολεύει πραγματικά το να σας προταθεί οριστικά κάποιο από τα εκατοντάδες είδη και μεγέθη τηλεσκοπίων. Εφόσον αμφιταλαντεύεσθε, το πιθανότερο είναι ότι θα ασχοληθείτε κάποια στιγμή και με τα δύο πεδία. Συνεπώς, η ασφαλέστερη αρχική αγορά είναι ένα διοπτρικό τηλεσκόπιο σε σταθερή αλταζιμουθιακή βάση. Προσφέρεται λόγω σχεδίασης και για τα δύο είδη παρατήρησης, με την υποσημείωση ότι λόγω της απαραίτητης χρήσης διαγωνίου κατόπτρου, οι εικόνες του θα είναι αντεστραμένες (το δεξιά-αριστερά) όπως ακριβώς σε ένα καθρέφτη. Κάτι που, σας βεβαιώνω, δεν ενοχλεί καθόλου στην πράξη. (Υπάρχουν άλλωστε και ειδικά διαγώνια πρίσματα για την επίγεια παρατήρηση, που το διορθώνουν). Πριν πολλά-πολλά χρόνια διερεύνησα στην πράξη τη δυνατότητα ενός 10ιντσου νευτώνειου τηλεσκοπίου στην επίγεια παρατήρηση σε μεγάλες αποστάσεις. Γνωρίζοντας βέβαια ότι η σκέδαση που προκαλεί ο ίδιος ο αέρας, η υγρασία του και τα λοιπά αερολύμματα αποτελούν αξεπέραστους περιορισμούς για παρατηρήσεις πέρα από απόσταση λίγων δεκάδων χιλιομέτρων. Για ακόμη μεγαλύτερες (εκατοντάδες χιλιόμετρα), η καμπυλότητα της Γης είναι πρόσθετος απαγορευτικός παράγοντας. Μόνο από κορυφή βουνού μπορεί να δει κανείς άλλες κορυφές σε τέτοιες αποστάσεις (πχ. από τον Κίσαββο, με τη βοήθεια του χάρτη αναγνώρισα εύκολα τα βουνά μέχρι και τον Παρνασσό στα νότια, και βουνά πέρα από τα σύνορά μας στα βόρεια). Για να έχετε μια αίσθηση των παραπάνω περιορισμών, επισυνάπτω απόσπασμα από μιά φωτογραφία της Σπηλιάς (Κίσσαβος) που πήρα από τη Λάρισα με το παραπάνω 10ιντσο. Η απόσταση του τηλεσκοπίου από το κεντρικό σπίτι της φωτογραφίας ήταν 23,44 km±20m, όπως εύκολα μετρώ στο Google Earth. Παρότι η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα διαυγής, ήδη έχει υπεισέλθει σημαντική θόλωση λόγω σκέδασης. (Σ' αυτή την απόσταση, η θεωρητική ανάλυση του τηλεσκοπίου δεν ξεπερνά τα 6cm και είναι απορίας άξιο που καταγράφηκε ένα αιωρούμενο καλώδιο - προφανώς θα επρόκειτο για συνεστραμμένη τριάδα αγωγών με ικανό τελικό πάχος.) Η φωτογραφία θα μπορούσε να είναι και λίγο καλύτερη γιατί τότε τραβήχτηκε με αρκετά στοιχειώδη μέσα και μέθοδο. Με απ' ευθείας παρατήρηση στον προσοφθάλμιο προσελάμβανα ελάχιστη παραπάνω λεπτομέρεια αλλά μικρότερο κοντράστ - στη φωτογραφία έχω αυξήσει λίγο το κοντράστ με επεξεργασία. Έυχομαι καλή συνέχεια στις αναζητήσεις σας κι εμείς είμαστε εδώ για να βοηθάμε όπου και αν μπορούμε.

Καλησπέρα Σταύρο! Τα δύο βασικά προτερήματα της διόπτρας Kowa TSN-501 - σε βαθμό που ξαφνιάζει έντονα - είναι η πολύ κόμπακτ κατασκευή και η εξαιρετική οπτική ποιότητα για μη ED αντικειμενικό φακό. Η διάμετρος του φακού είναι 50mm (διόρθωσα το 60 που είχα γράψει εκ παραδρομής πιό πάνω). Αυτό επέτρεψε στον κατασκευαστή να φτιάξει ένα ασυνήθιστα μικρό και ελαφρύ (420gr) σώμα, σχεδόν μια μινιατούρα σε σχέση με τις διόπτρες των 60mm, αλλά με εντυπωσιακή ακαμψία και αίσθηση στιβαρότητας. Το συνθετικό υλικό του σώματος έχει πολύ λεπτόκκοκη, σαγρέ υφή με "κεραμική" ακαμψία και σκληρότητα. Διαβάζοντάς τα αυτά ίσως ξενίζουν για οπτικό όργανο αλλά κρατώντας τη στα χέρια η αίσθηση που δίνει είναι αυτή της πολύ μελετημένης επιλογής υλικών και της υψηλής συνοχής και αντοχής. Η υποδοχή του τρίποδου είναι φυσικά μεταλλική. Η οπτική ποιότητα αποτέλεσε έκπληξη για "απλή" αχρωματική διόπτρα. Έχει εντυπωσιακή οξύτητα σε όλο σχεδόν το οπτικό πεδίο. Το χρωματικό σφάλμα είναι περιορισμένο σε τέτοιο βαθμό, ακόμη και στην "ευαίσθητη" μέγιστη μεγέθυνση, ώστε στην αρχή χρειάστηκε να ανατρέξω και πάλι στα specs για να επιβεβαιώσω ότι δεν κατάλαβα λάθος και δεν φοράει κάποιου είδους ED αντικειμενικό φακό (δηλ. αποχρωματικό ή ημιαποχρωματικό). Πρόκειται απλώς για αχρωματική διόπτρα αλλά με συμπεριφορά πιο κοντά σε αποχρωματική παρά σε αχρωματική. Δεν ξέρω πως το κατάφερε αυτό η KOWA. Αν κρίνω από το σχήμα της διόπρτας, ίσως δεν έχει θυσιάσει και το μέγεθος των πρισμάτων χάριν σύμπτυξης, επιτρέποντας στον κώνο φωτός μεγάλες αναδιπλώσεις και κατά συνέπεια πιο μεγάλη εστιακή απόσταση / εστιακό λόγο. Έτσι, τελικά, σε όλες τις μεγεθύνσεις η εικόνα είναι εξαιρετική και η λεπτομέρεια ανεβαίνει γραμμικά όσο ανεβαίνει και η μεγέθυνση. Η μέγιστη μεγέθυνση είναι εξίσου ποιοτική και χρηστική όσο και η ελάχιστη (και φυσικά όλες οι ενδιάμεσες). [Πριν αγοράσω αυτή τη διόπτρα, δοκίμασα πολύ διεξοδικά την Celestron Ultima 80 (20~60Χ80) η οποία είχε εξαιρετική κατασκευή μεν αλλά η εικόνα της ήταν τόσο τυπικά ...αχρωματική που δεν ήθελες να κοιτάς σε μεγεθύνσεις πάνω από 45-50Χ. Όταν έβαζα φίλτρα διαφόρων χρωμάτων (για να αποκόψω όλα τα υπόλοιπα) η οξύτητά της αυξανόταν σημαντικά, φανερώνοντας την πολύ υψηλή ποιότητα λείανσης και γεωμετρίας του φακού, αλλά ... με τα τυπικά χαρακτηριστικά του αχρωματικού. Παραμένει όμως πολύ καλό προϊόν για είδος και κυρίως την τιμή του. Πιο απογοητευτική ήταν η βόλτα σε καταστήματα με φωτογραφικά ήδη όπου όποια "no name" αχρωματική διόπτρα έβρισκα (κάποιες και στα €200) ήταν για κλάματα. Εικόνες με το ζόρι ανεκτές στα 30-35Χ και μετά ...το χάος.] Δοκιμάζοντας την Kowa TSN-501, κάποια στιγμή τοποθέτησα σε απόσταση 40m (στο κτήμα) μια λευκή κάρτα με μικροσκοπικά μαύρα γράμματα. Μια ...τελεία της γραμματοσειράς φάνηκε ότι ήταν τετράγωνη κι όχι κυκλική! Κάποια στιγμή ανέβηκαν δυό μικρά μυρμήγκια στο πασαλάκι που είχα στηρίξει την κάρτα. Περπάτησαν επάνω της και έβλεπα τα λεπτεπίλεπτα πόδια τους και τη σκιά των ποδιών επάνω στο ηλιόλουστο χαρτί! Παρότι το πάχος τους ήταν μικρότερο από τη θεωρητική ανάλυση του φακού των 50mm στην απόσταση των 40m (2,3arcsec ή 0,44mm στα 40m). Τηλεφώνησα επιτόπου στον αντιπρόσωπο για να γνωρίζει κι εκείνος πόσο εξαιρετικό προϊόν έφερε!... Όμως η διόπτρα έχει και δυό ελαττώματα: Ένα είναι το κάπως περιορισμένο φαινόμενο οπτικό πεδίο στις χαμηλές μεγεθύνσεις - ξεκινά από 43° στα 20Χ αλλά ανεβαίνει σταδιακά μέχρι τις 60° στα 40Χ. Πάντως ο zoom προσοφθάλμιος φακός δεν αποσπάται για να βάλει κάποιος έναν πιο ευρυγώνιο. Το άλλο είναι ότι ο επιλογέας μεγέθυνσης περιστρέφεται ομαλά μεν, ιδιαίτερα σφιχτά δε. Έτσι, σε ένα ελαφρύ τρίποδο η μεταβολή μεγέθυνσης θέλει λίγη προσοχή ώστε να μη χαθεί ο στόχος (πιθανό πρόβλημα στις μεγάλες μεγεθύνσεις). Η εστίαση όμως είναι πολύ "μαλακή" και ακριβής. Δεν αναφέρθηκα και στις επιστρώσεις των φακών που είναι πλήρεις και ποιοτικές - τα πρίσματα όμως δεν φαίνεται να είναι επιστρωμένα. Πάντως Σταύρο, για παρατήρηση της φύσης θα επέλεγα κάτι μεγαλύτερο. Εγώ θα τη χρησιμοποιώ κυρίως για την εξέταση αποτελέσματος σε αερο-σκοποβολή και επαρκεί πλήρως για το σκοπό αυτό, όπως και για τοξοβολία. Στην παρατήρηση πουλιών ίσως να χρειάζεται παρατήρηση και από μεγάλες αποστάσεις, οπότε θα χρειαστείς και μεγάλες μεγεθύνσεις. Επιπλέον για στόχους που κινούνται συχνά ίσως απαιτείται ευρύτερο οπτικό πεδίο, αλλά αυτό θα το κρίνεις εσύ. Εγώ θα έμπαινα σε πειρασμό για μια αποχρωματική στην περιοχή των 60-70mm αλλά το κόστος ανεβαίνει ...αστρονομικά και ίσως αξίζει η αναζήτηση επώνυμου αλλά μεταχειρισμένου. Πάντως αν θέλεις ένα πολύ αξιόλογο οπτικό όργανο, ελαφρύτατο, με μέγιστη φορητότητα, δεν μπορώ να φανταστώ κάτι καλύτερο από τις Kowa TSN-501 (γωνιακή) ή TSN-502 (ευθύγραμμη). Στη διάθεσή σου για οποιαδήποτε άλλη σχετική απορία!

Πολύ σωστά Βαγγέλη. Κι αν βρεθούμε σε συνθήκες εξαιρετικού και σπάνιου seeing, μπορούμε να ανεβάσουμε και αρκετά παραπάνω τη μεγέθυνση, δεν θα μας δώσει όμως παραπάνω πληροφορία. Απλώς η ήδη διαθέσιμη και ορατή πληροφορία θα μεγαλώσει - χάνοντας σταδιακά φωτεινότητα, πυκνότητα και κοντράστ. Ωστόσο, το επιπλέον μέγεθος μπορεί να βοηθήσει να αντιληφθούμε γρηγορότερα κάποιους οριακούς σχηματισμούς που έχουν όμως ισχυρό κοντράστ ή/και είναι γραμμικά (πχ. πολύ λεπτά ρήγματα στη Σελήνη). Μόλις όμως επαναφέρουμε τη μεγέθυνση στην περιοχή των 300x ή και χαμηλότερα, διαπιστώνουμε ότι ο ίδιος σχηματισμός φαίνεται καλύτερα. Κάτι σημαντικό που δεν αναφέρεται συχνά είναι ότι ΟΛΗ η διαθέσιμη πληροφορία που επιτρέπουν το seeing και το τηλεσκόπιο φτάνει στο μάτι μας με οποιαδήποτε μεγέθυνση, πχ και στα 80x. Απλά η ανάλυση του αμφιβληστροειδούς είναι περιορισμένη (στα 60-70 arcsec), - όπως δηλ. η ανάλυση μιας κάμερας - και δεν βλέπει ακόμη όλη τη διαθέσιμη πληροφορία. Μόλις όμως τα χαρακτηριστικά που μας ενδιαφέρουν αποκτήσουν επαρκές μέγεθος για την ανάλυση του ματιού, δηλ φτάσουμε στην κατάλληλη μεγέθυνση, τότε είναι ορατά. Και φυσικά σε όσο χαμηλότερη μεγέθυνση συμβεί αυτό, τόσο μεγαλύτερη είναι η φωτεινότητα και το κοντράστ. Γι’ αυτό ο Αl Nagler γράφει παντού: «Στην παρατήρηση υψηλών μεγεθύνσεων χρησιμοποιείστε τη ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΗ που μπορεί να σας δείξει τη λεπτομέρεια που θέλετε». Κι όπως φάνηκε και στο απλό πείραμα που πρότεινα παραπάνω με τη λεπτομερή φωτογραφία του Δία, η μεγέθυνση των 300x προσφέρει στο μάτι επαρκέστατο μέγεθος των λεπτομερειών που θα μπορούσε ποτέ να αναλύσει ένα 10ιντσο***. Αρκεί το κάτοπτρο και το seeing να τις προσφέρουν. Κι όταν τις προσφέρουν δεν θα μας βοηθήσει να τις υποβαθμίσουμε σε φως και κοντράστ χρησιμοποιώντας μεγαλύτερη μεγέθυνση, «αραιή» σε πληροφορία, ιδίως μάλιστα όταν παρατηρούμε λεπτομέρειες με πολύ ασθενές κοντράστ στην επιφάνεια πλανητών. ***Για να έχει νόημα και αξία το παραπάνω πείραμα φαινόμενης διάστασης, χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα φωτογραφία του Δία με πολύ περισσότερη ανάλυση απ’ αυτή που προσφέρει ένα τέλειο 10ιντσο σε άριστο seeing. Ώστε ο μόνος περιορισμός στην αντίληψη μικρών διαστάσεων σε διάφορες μεγεθύνσεις και αποστάσεις να είναι η διακριτική ικανότητα του ματιού. Η φωτογραφία περιέχει τη διαστατική ανάλυση ενός τηλεσκοπίου με διάμετρο λίγο μικρότερη από 1m (πιο σωστά, 60-70 cm).

Έτσι... Κι αυτά από τον Al Nagler, τον σχεδιαστή των διαχρονικά πιό προηγμένων προσοφθαλμίων στον κόσμο (TeleVue) και βετεράνο σχεδιαστή των οπτικών συσυτημάτων εκπαιδευτικών προσομοιωτών στη NASA.

Και μια παρατήρηση του Encke division (και όχι μόνο...) από το 2005: -- Πολύ σύντομα οι 6άρηδες ορθοσκοπικοί που έδιναν αχρείαστη μεγέθυνση στο binoviewer (340Χ) αντικαταστάθηκαν με δύο Takahashi 7,5mm LE που δίνουν τα πάντα στους πλανήτες στα 272Χ.

Μερικά ποστ πρίν από 18 χρόνια: (Έτσι για την ...τάξη).

Ώστε εκεί οφείλονται λοιπόν, @fotodektis , όσα λανθασμένα και κατ' επανάληψη ισχυρίζεσαι!!! Στη μία και μοναδική φορά που είδες δομή στην ερυθρά κηλίδα!!! Κι επειδή το υπέροχο και εντυπωσιακό seeing σου επέτρεψε να τη βλέπεις στα 480Χ, θεώρησες ότι ότι δεν θα φαίνεται - αρκετά καλύτερα μάλιστα - στα 400Χ και 300Χ!!! Μετέτρεψες σε ...στατιστική(!) τη μία φορά που κατάφερες να δεις τη δομή και τη μεταφέρεις σθεναρά εδώ (με επιεικώς απογοητευτικά επειχειρήματα και λογικά άλματα). Και τώρα, όσοι έχουμε δει σημαντική δομή σε χαμηλότερες μεγεθύνσεις τόσες φορές σε δεκαετίες παρατήρησης (όχι όμως πάνω από 2-3 φορές το χρόνο) τί πρέπει να κάνουμε; Να την ξεχάσουμε; Ή να δεχτούμε εκείνα τα νόστιμα που έγραψες παραπάνω: "...Οι υπόλοιποι απλώς θεωρητικολογείτε άστοχα, χωρίς να έχετε ουσιαστική εμπειρία!" Ή το άλλο το καλύτερο που έγραψες (!) : "...δείχνεις οτι δεν έχεις αληθινή παρατηρησιακή εμπειρία σε Σελήνη και πλανήτες σε ουρανούς με πραγματικά καλή διαύγεια και seeing...όπως και πολλοί άλλοι που παρατηρείτε απο μεγαλουπόλεις!"... Αστεία λόγια fotodektis, ιδίως από κάποιον που γράφει: "...από το 2011 δεν κατάφερα να δω δομή ούτε στα 300,ούτε στα 400Χ,αλλά ΜΙΑ και μοναδική φορά στα 480Χ,στο 1.9Χ της διαμέτρου." Προφανώς αντιλαμβάνεσαι πολύ ρηχά την έννοια της εμπειρίας. Όσο για τη βοήθεια της οπτικής, την αρνείσαι επίμονα (άρα δεν την κατανοείς). Ίσως αν εκείνη τη μία φορά (και άλλοτε) δεν είχες παρασυρθεί από το κυνήγι της μεγέθυνσης και είχες αφιερώσει περισσότερο χρόνο στις βέλτιστες μεγεθύνσεις για πλανητική παρατήρηση (στις οποίες κάποιοι ...κακοί έχουν παρασύρει τους καημένους ερασιτέχνες), θα είχες εκπλαγεί από το πόσο καλύτερα και συχνότερα θα είχες δει την ...ταλαιπωρημένη "δομή". Επιπλέον, εσύ που δεν βλέπεις την πλανητική λεπτομέρεια στις προτεινόμενες μεγεθύνσεις, γράφεις: "Στο εξωτερικό τα πράγματα είναι διαφορετικά.Εδώ στην Ελλάδα ισχύει το " αφου δεν το βλέπουμε εμείς δεν μπορεί να το είδες εσύ..." - και άθελά σου αυτοφωτογραφίζεσαι! Και λίγο ...εξωτερικό, μιας που οι καθαροί ουρανοί της Ελλάδας δεν επιτρέπουν ...έμπειρους ερασιτέχνες: https://skyandtelescope.org/observing/celestial-objects-to-watch/planets/jupiter-an-observing-guide/ https://skyandtelescope.org/astronomy-equipment/choosing-your-telescopes-magnification/ https://stargazerslounge.com/topic/333978-ideal-magnification-for-planetary-viewing/ https://popastro.com/forum/viewtopic.php?f=14&t=16693

@fotodektis (κυρίως). Όταν ο Δίας βρίσκεται στην κοντινότερη απόσταση του από τη Γη φτάνει σε μέγιστη γωνιακή διάμετρο 50 arcsec ή αλλιώς 0,0139° (μοίρες). Στη μεγέθυνση των 300Χ, η φαινόμενη γωνιακή διάμετρος γίνεται περίπου 300 Χ 0,0139° = 4,17° Αν θελήσουμε να κάνουμε μια ακριβέστατη προσομείωση του φαινόμενου μεγέθους του πλανήτη (και των επι μέρους λεπτομερειών επιφανείας) στα 300Χ, πρέπει να τοποθετήσουμε μια φωτογραφία του Δία σε τέτοια απόσταση από το μάτι ώστε να τον βλέπουμε με γωνιακή διάμετρο 4,17°. Η ανάλυση της φωτογραφίας πρέπει να ξεπερνά κατά πολύ αυτό που μπορεί να δει το μάτι μας ώστε να βγει ασφαλές συμπέρασμα για το πόση λεπτομέρεια καταφέρνει να δει το μάτι του καθένα μας. Ανάλογο με τη διακριτική ικανότητα του ματιού - που δεν είναι για όλους ίδια - θα είναι και το επίπεδο λεπτομέρειας που μπορεί να δει ο καθένας. Κάποιος μπορεί να βλέπει μόνο πιό "χονδρικές" λεπτομέρειες από άλλον που μπορεί να δει και μικρότερες. Εννοείται ότι αν χρειάζεται φοράμε τα γιαλιά μας για τη διόρθωση μυωπίας-πρεσβυωπίας-αστιγματισμού, ώστε ο φακός του ματιού να μην περιορίσει την πραγματική διακριτική ικανότητα του αμφιβλιστροειδούς (τα "pixel" του ματιού, αν θέλετε). Ορίστε λοιπόν: Ανοίξτε αυτή τη φωτογραφία σε κινητό, τάμπλετ ή υπολογιστή και κοιτάξτε τη από απόσταση 13,72 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο του πλανήτη, όπως τη μετράτε με χάρακα στην οθόνη. Έτσι, ο Δίας θα είναι ακριβώς 4,17°, δηλ θα έχει το ίδιο φαινόμενο μέγεθος όπως στο τηλεσκόπιο με μεγέθυνση 300Χ. Για παράδειγμα, στη δική μου οθόνη, έχει διάμετρο 177mm οπότε τον παρατηρώ από απόσταση 2,43 m για να τον δω ακριβώς τόσο μεγάλο όσο στα 300Χ στο τηλεσκόπιο. Λοιπόν ; ; ; Φαίνεται ή δεν φαίνεται στα 300Χ η δομή της ερυθράς κηλίδας ; ; ; Εγώ που δεν έχω καν τη διακριτική ικανότητα του νεαρού ματιού (περ. 60-70 arcsec) αλλά 80-85 arcsec, διακρίνω άνετα "κυματισμούς" και "σπασίματα" στη σκούρα πορτοκαλί περιφέρεια της κηλίδας, καθώς και έντονα ελειψοειδές το σχήμα του κέντρου. Πάντα από την απόσταση των 2,43 μέτρων. Οι νεότεροι θα βλέπετε ακόμη καλύτερα. Και φυσικά παρόμοια δομή έχω δει και στο τηλεσκόπιο στην περιοχή των 300Χ (σπάνια). ΜΗΝ ΠΑΡΑΣΥΡΘΕΙ κανείς και νομίσει ότι μπορεί να δει τον Δία με τέτοιο κοντράστ/χρώματα στο τηλεσκόπιο. Ακόμη κι αν το seeing δίνει απόλυτα ακίνητη εικόνα, το κοντράστ στα 300Χ είναι πολύ χαμηλότερο από της φωτογραφίας και πέφτει πολύ περισσότερο αν ανεβεί κι άλλο η μεγέθυνση. Απλά τα παραπάνω αποτελούν ένα απλό και ακριβές πείραμα για το μέχρι πόσο μικρές λεπτομέρειες μπορεί θεωρητικά να διακρίνει το μάτι κάποιου στον Δία ΣΕ ΑΡΙΣΤΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ SEEING - αν φυσικά τις παρέχει το κάτοπτρο του τηλεσκοπίου. Αν δεν τις παρέχει, ο περιορισμός, όπως αποδείχτηκε δεν είναι η ...χαμηλή μεγέθυνση των 300Χ.

Με 10ιντσο λεπτομέρειες στα 480Χ (!!!) που δεν φαίνονται στα 400Χ ;;;;;; Αυτό φίλε fotodektis το υποστηρίζεις επί χρόνια παρότι είναι ενάντιο στην οπτική θεωρία και στην παρατηρησιακή εμπειρία των υπολοίπων. Ίσως να υπάρχει κάποια εξήγηση: όταν παρατήρησες στα 400Χ ο Δίας ήταν πολύ μακρύτερα και άρα πολύ μικρότερος απ' όταν παρατήρησες στα 480Χ. Ή ίσως η κηλίδα του ήταν σε φάση πολύ μειωμένου κοντράστ κι έτσι ίσως νόμισες ότι άλλοτε είδες περισσότερα στην (αδύναμη και χωρίς κοντράστ) εικόνα των 480Χ. Η άμεση σύγκριση πάντως δείχνει το αντίθετο. Άλλωστε η δομή της μεγάλης ερυθράς κηλίδας παρατηρείται καλά στα 300Χ-350Χ και δυσκολεύει ήδη στα 450Χ. Δυστυχώς αναγκαζόμαστε να τα ξαναπούμε για να μην παρασύρονται από υπερβολικές ελπίδες οι λιγότερο έμπειροι: Όταν το seeing είναι ΑΡΙΣΤΟ, με νευτώνεια της περιοχής των 10 ιντσών η πιο αποδοτική και λεπτομερής πλανητική παρατήρηση γίνεται (και γινόταν πάντοτε) στην περιοχή μεγέθυνσης 1xδιάμετρος σε mm ως περ. 1,3xδιάμετρος. Με ακόμη μεγαλύτερα τηλεσκόπια η ατμόσφαιρα έτσι κι αλλιώς θέτει όριο τα 350Χ ως 400Χ, πάντα για τις μικρολεπτομέρειες στην πλανητική παρατήρηση. Η πλανητική παρατήρηση με μεγάλα νευτώνεια σε άριστες συνθήκες στην περιοχή των 2xδιάμετρος είναι εφικτή αλλά μας επαναφέρει και στην πραγματικότητα: η μείωση της μεγέθυνσης κάτω από τις 350Χ είναι που επαναφέρει το κοντράστ και την πλήρη λεπτομέρεια της πλανητικής επιφάνειας. Στη Σελήνη όμως, όπου το κοντράστ της επιφάνειας είναι τεράστιο ως σχεδόν άπειρο (όπου υπάρχουν σκιές), οι πολύ μεγάλες μεγεθύνσεις είναι συχνότερα εφικτές απ' ότι στις πλανητικές επιφάνειες που έχουν πολύ φτωχό κοντράστ.