Στέφανος Σοφολόγης

Η έλλειψη ευθυγράμμισης γίνεται αισθητή από το ζόρισμα στα μάτια, παρόμοιο με εκείνο που νιώθουμε όταν "αλληθωρίζουμε" ή κοιτάζουμε κάτι από υπερβολικά κοντινή απόσταση. Αν μετά από λίγα λεπτά διαρκούς παρατήρησης συνεχίζουμε να αισθανόμαστε άνεση και δεν κουράζονται τα μάτια μας, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα ευθυγράμμισης ή είναι αμελητέο.

Θα απαντήσω πρώτα στην 4η ερώτηση: Δεν προσφέρει σχεδόν τίποτα στην ηλιακή παρατήρηση η χρήση όλης της διαμέτρου ενός νευτώνειου 8" και πάνω. Κι αυτό γιατί κατά την ημέρα υπάρχει ένας παράγοντας έντονης αποσταθεροποίησης της ατμόσφαιρας: ο ίδιος ο Ήλιος! Η συνεχής θέρμανση της ατμόσφαιρας από την παρουσία του προκαλεί σχεδόν πάντα κακό seeing. Έτσι, διάμετροι τηλεσκοπίων πάνω από περ. 5”-6" δεν μπορούν να αξιοποιηθούν για αύξηση της ανάλυσης. Πολύ συχνά δεν αξιοποιείται καν η ανάλυση ενός διοπτρικού ED 120mm. Ακόμη έχω κάπου φυλαγμένα δύο κομμάτια κόντρα πλακέ που προόριζα για την κατασκευή δαχτυλιδιών για 10ιντσο ηλιακό φίλτρο. Δεν το κατασκεύασα ποτέ για το 10ιντσο νευτώνειο μου, αντίθετα έφτιαξα ένα 4ιντσο off-axis φίλτρο με θαυμάσιο αποτέλεσμα. Συνεπώς αρκεί ένα μικρό κομμάτι φύλλου Baader AstroSolar - ελπίζω να πωλείται ακόμη σε διάσταση Α4 και με τιμή κάτω των € 30. Πριν από πολλά χρόνια, το περιοδικό Sky and Telescope είχε κάνει μια δοκιμή ηλιακών φίλτρων. Ανάμεσα τους ήταν και το Baader AstroSolar το οποίο βγήκε πρώτο σε κοντράστ, λεπτομέρεια και χρωματική ουδετερότητα (λευκό προς ψυχρό). Τα υπόλοιπα φίλτρα ήταν - αν θυμάμαι καλά - κάποια σε μορφή φύλλου και ένα γυάλινο. Ως προς την ασφάλεια θεωρητικά προτιμότερα είναι τα γυάλινα - ιδίως αν υπάρχει κίνδυνος κάποια μικρά χεράκια να πιέσουν ή να σχίσουν το Astro Solar. Στην πράξη ένα καλοφτιαγμένο φίλτρο με AstroSolar είναι πολύ ελαφρύτερο από ένα γυάλινο και με λίγη προσοχή μπορεί να στηριχθεί πολύ αποτελεσματικά στον οπτικό σωλήνα. Το AstroSolar είναι μονόδρομος για ιδιοκατασκευή, πρέπει όμως να ληφθούν όλα τα μέτρα ώστε να μην μπορεί να φύγει από το τηλεσκόπιο κατά την παρατήρηση ή να ξεκολλήσει από το πλαίσιο του. Αυτά επιτυγχάνονται πολύ εύκολα με λίγη προνοητικότητα στην κατασκευή και χρήση. Όλα τα ηλιακά φίλτρα πυκνότητας 5.0 διαφημίζονται ως απόλυτα ασφαλή. Η Baader κατασκευάζει και φωτογραφικό φύλλο με πυκνότητα 3.8 - είναι πολύ φωτεινότερο και ακατάλληλο/επικίνδυνο για παρατήρηση απευθείας με το μάτι. Επίσης, ποτέ δεν χρησιμοποιούμε άλλα υλικά όπως γυαλιά ηλεκτροκόλλησης, καπνισμένα γυαλιά, μαυρισμένα φωτογραφικά φιλμ κλπ. διότι δεν αποκόπτουν τις αόρατες, βλαβερές ακτινοβολίες. Ο κορυφαίος τρόπος ηλιακής παρατήρησης στο λευκό φως είναι το πρίσμα (wedge) Hersel, αυστηρά μόνο για διοπτρικά τηλεσκόπια. Μπαίνει στη θέση του διαγώνιου και δίνει πολύ καλύτερο κοντράστ, κατά συνέπεια αναδεικνύει μικρολεπτομέρειες που δεν μπορεί να δείξει τόσο εύκολα ένα φίλτρο φύλλου, όπως η κοκκίαση. Πολύ ακριβό και απαιτεί προσεκτική χρήση και στόχευση του ήλιου αλλά αξίζει!

Πριν από πολλά χρόνια είχα δοκιμάσει τα Nikon 10Χ50 Action και δεν θύμιζαν καθόλου Nikon. Αν θυμάμαι καλά είχαν έντονη γεωμετρική παραμόρφωση, χρωματική εκτροπή και φτωχές αντιανακλαστικές επιστρώσεις. Ήταν στη χαμηλότερη κατηγορία τιμής της Nikon αλλά να κρατάς κάτι τόσο μέτριο και να γράφει Nikon... Κατά τη γνώμη μου η Nikon έκανε κακό στο prestige της βάζοντας στη γκάμα της φθηνά κινέζικα κιάλια, αλλά μπορεί να έκανε καλό στα έσοδά της. Να σημειώσω εδώ ότι στα κιάλια εξίσου σημαντικό στοιχείο με την οπτική ποιότητα είναι η μηχανική ποιότητα. Τα καλύτερα οπτικά σε ένα μέτριο σασί είναι άχρηστα. Η σοβαρή και στιβαρή σχεδίαση είναι απαράιτητη για να παραμείνουν τα δύο σκέλη ευθυγραμμισμένα (θεμελιώδες έστω και για ολογόλεπτη παρατήρηση) και να γίνεται η εστίαση με τρόπο αποτελεσματικό και σταθερό. Θα προτιμούσα λίγο χειρότερα οπτικά αλλά με αξιόλογη μηχανική κατασκευή, παρά το αντίθετο. Επιπλέον, ακόμη και στην κατηγορία των € 200 συναντώνται συχνά κιάλια με πρόβλημα ευθυγράμμισης που δεν λύνεται χωρίς επέμβαση σε κρυμμένες βίδες μικρορύθμισης κάτω από την (κολλημένη συνήθως) επένδυση. Κατά συνέπεια τα κιάλια αγοράζονται οπωσδήποτε κατόπιν δοκιμής.

Αν θελήσω να βρω ανάλογα χαρακτηριστικά σε μέγεθος 14" αντί για 15,6" το κόστος θα είναι το ίδιο ή μεγαλύτερο; Εκτός από το μέγεθος οθόνης, υπάρχουν καίρια χαρακτηριστικά που "χάνονται" καθώς πάμε σε μοντέλα μικρότερης οθόνης;

Μακάρι να υπήρχε ένα καλό ζευγάρι porro 8x50! Έχοντας χρησιμοποιήσει πολλά καλοφτιαγμένα κιάλια από 6,5x32 ως 22x60, αυτά που παραμένουν αγαπημένα μου για αστρονομική παρατήρηση είναι τα Vixen Ascot 7x50 (1990) και Vixen Ultima 8x56 (2014). Και δεν είναι τυχαίο ότι είναι και τα δύο κλασσικής σχεδίασης porro. Κάποτε έφτασα πολύ κοντά στο να αγοράσω τα ανεπανάληπτα Fujinon FMT-SX 10x50 (δοκιμάζοντάς τα έξω από το Maison de l' Astronomie), αλλά αυτοσυγκρατήθηκα. Αν έπρεπε να διαλέξω ένα και μοναδικό ζευγάρι για αστρονομία θα ήταν το παραπάνω 8x56 ή ένα (υποθετικό και δυσεύρετο) 8x50. Τίποτα πάντως με μεγέθυνση πάνω από 10x. Στα 12x και πάνω θέλουν τρίποδο και χάνουν την ευχρηστία και την άνεση που προσφέρουν τα κιάλια. Και θα εξαντλούσα το budjet μου για ένα αξιόλογο porro-prism.

Γιώργο και Γιώργο, ευχαριστώ πολύ για τις ουσιαστικές και επικεντρωμένες απαντήσεις σας!

Καλώς ήρθες Gavriil! Έχεις θέσει θαυμάσια τις προτεραιότητες κι αυτό θα σε βοηθήσει για μια καλή αρχή, χωρίς ατυχείς αγορές! Καλό διάβασμα και καλή συνέχεια!

Καλημέρα σε όλους! Σκέφτομαι να αγοράσω ένα καινούργιο laptop (windows) για γενική χρήση αλλά και ικανό να δουλεύει άψογα αν συνδεθεί με ψηφιακή κάμερα για αστροφωτογραφία (κυρίως πλανητική). Θα ήθελα να ρωτήσω τους δραστήριους αστροφωτογράφους αν η εμπειρία δείχνει ότι αρκεί κάποιο μεσαίο μηχάνημα της κατηγορίας των € 500-700 ή αν θα πρέπει να ενσωματώνει ιδιαίτερα "ανεβασμένα" χαρακτηριστικά, πχ κάρτα γραφικών, επεξεργαστή κλπ, οπότε θα ήταν ενδεχομένως απαραίτητο να γίνει custom στήσιμο. Δεν έχω ψάξει την αγορά και οι απαντήσεις σας θα με βοηθήσουν να ψάξω πιό στοχευμένα. Ευχαριστώ και καθαρούς ουρανούς!

Λοιπόν, αυτή η φωτογραφία έχει ενδιαφέρον! Δείτε τα "φίλτρα" Νο 11, 12, 14, 16, 18. Είναι άραγε βοηθήματα εστίασης ή/και ρύθμισης των κατόπτρων; Κάποια θυμίζουν τη γεωμετρία της μάσκας Bathinov. Ξέρει κανείς περισσότερα για το σκοπό τους;

Κάτι που συχνά παραβλέπεται είναι ότι δεν συνδυάζεται χαμηλή μεγέθυνση με αξιοπρεπή εικόνα στα νευτώνεια. Η μεγάλη κόρη εξόδου (πάνω από 5 mm) σε συνδυασμό με την κεντρική παρεμπόδιση των νευτώνειων οδηγούν το φως στην περιφέρεια του φακού του ματιού, εκεί που ακόμη κι ένα φυσιολογικό μάτι έχει ατέλειες και μικροπροβλήματα. Εξάλλου, το αυξημένο οπτικό πεδίο αποκαλύπτει έντονα την εγγενή κόμη των παραβολικών κατόπτρων. Το αποτέλεσμα είναι αισθητά υποβαθμισμένη εικόνα σε σχέση με μεσαίους φακούς (10-25mm) και τελικά απογοήτευση, ακόμη περισσότερο επειδή έχουν ξοδευτεί πολλά χρήματα . Οι διαφημίσεις των μεγάλων φακών δεν το λένε, αλλά έχουν κατασκευαστεί κυρίως για καταδιοπτρικά τηλεσκόπια, τα οποία έχουν ανάγκη τέτοιων φακών (δηλ. πάνω από 30mm) για να δώσουν φυσιολογικές προς χαμηλές μεγεθύνσεις - και για διοπτρικά.

Εντυπωσιακή η μακροζωία του HST! Αποδείχτηκε τόσο πολύτιμο για την επιστήμη και την αιχμή της έρευνας που δεν μπορούμε να το αποχωριστούμε! Μακάρι να λειτουργεί και μετά από άλλο ένα δις δευτερόλεπτα! (Στο παραπάνω αρθράκι, εννοείται πως το μήκος του τηλεσκοπίου δεν είναι 43 μέτρα αλλά πόδια, δηλ. περίπου 13 μέτρα).

Για πολλούς λόγους, στη συντριπτική πλειοψηφία των νευτώνειων τηλεσκοπίων οι φακοί πάνω από 30-32 mm είναι ακατάλληλοι. Μείνε στα 30mm ή ακόμη καλύτερα 26-28mm αν πρόκειται για ευρυγώνιο φακό.

Με λίγα λόγια χρειάζεται πολύ μικρότερη "έκθεση" ώστε το φωτεινό τμήμα της σελήνης να μη βγαίνει "καμμένο". Αλλά πρέπει πρώτα να ασχοληθείτε με το τι σημαίνει έκθεση στη φωτογραφία. Επιπλέον, ο φακός του κινητού πρέπει να είναι πεντακάθαρος, απόλυτα κεντραρισμένος πάνω από τον προσοφθάλμιο φακό και εντελώς παράλληλος με αυτόν.

Ανδρέα, σύμφωνα με παλιά έρευνα του περιοδικού "Sky Telescope and Family" το πλήθος κομητών που παρατηρεί ανά έτος ο μέσος ερασιτέχνης αστρονόμος ισούται με το πλήθος ελεύθερων θέσεων στο οικογενειακό αυτοκίνητο! (και πάλι καλά...) 😄 👨‍👧👩‍👧

Παρόμοιες απαντήσεις θα δείτε και εδώ:

Είχα κι εγώ προχθές τα 8x56 στην παρατήρηση αλλά μεταξύ 6:03 και 6:15 μμ που φάνηκε στο τηλεσκόπιο, δεν φάνηκε στα κιάλια. Μάλλον επειδή ήταν ακόμη πολύ κοντά στον ήλιο και είχε "νυχτώσει" λιγότερο. Ωραία η αναμνηστική και φοβερός ο 62 του Τοξότη, Ανδρέα!

Δώστε ιδιαίτερη σημασία στις παραπάνω απαντήσεις, είναι ακριβείς και επιβεβαιώνονται συνεχώς στην πράξη. Σ' αυτή την ηλικία του παιδιού, ο μόνος που μπορεί να μάθει να χειρίζεται το τηλεσκόπιο και να βρίσκει τα αντικείμενα στον ουρανό είναι ο γονιός. Επιπλέον, στην ηλικία των τεσσάρων, τίποτα δεν είναι εντυπωσιακό στο τηλεσκόπιο όσο οι εικόνες και οι ζωγραφιές των βιβλίων. Θα του φανεί πρακτικά αδιάφορο μόλις παρέλθει η περιέργεια για το νέο "παιχνίδι" - που όμως δεν θα μπορεί καν να το "παίξει". Μπορείτε φυσικά να δοκιμάσετε, αλλά μην περιμένετε πολλά, ακόμη κι αν εσείς ενθουσιαστήτε με την παρατήρηση.

Χθές το βράδυ παρατήρησα για πρώτη φορά τον κομήτη Leonard. Ήταν πολύ "οριακός" αφού βρίσκεται ακόμη πολύ κοντά στον Ήλιο. Επειδή είναι και σχετικά αμυδρός, χρειάστηκε να περιμένω αρκετά για να μειωθεί το λυκόφως και να εμφανιστεί στο τηλεσκόπιο (80mm), ελάχιστα μετά τις 6μμ. Ήταν όμως πλέον πολύ χαμηλά, μόλις 6° πάνω από τον ορίζοντα. Φάνηκε η μικρή σφαιρική κόμη αλλά καθόλου η ουρά - η λαμπρή Σελήνη ήταν ήδη αρκετά ψηλά και δυσκόλευε περισσότερο τα πράγματα. Το ωραίο ήταν ότι, στα 10 λεπτά περίπου που παρέμεινε ορατός πριν βυθιστεί στον θολό ορίζοντα, είχε αισθητή μετακίνηση σε σχέση με τα άστρα του υποβάθρου "ο" και "π" του Τοξότη - τα οποία βοήθησαν πολύ και στον αρχικό εντοπισμό του (χρησιμοποιώντας και το εξαιρετικό "SkySafari"). Ελπίζω να υπάρξουν και στη συνέχεια καλές συνθήκες ώστε να τον ξαναδούμε πριν χαθεί για πάντα...

Νομίζω πως πρέπει πρώτα να διαβάσεις αρκετά ακόμη περί παρατήρησης, τηλεσκοπίων και αστροφωτογραφίας ώστε να καταλάβεις τι μπορείς να κάνεις και με τι εξοπλισμό. Για τη φωτογράφιση πλανητών με αρκετά μεγάλη ανάλυση, όπως γράφεις, αλλά και για άλλα ουράνια σώματα, πρέπει να επενδυθούν αρκετά περισσότερα χρήματα από αυτά που αναφέρεις, αλλά κυρίως χρόνος και γνώση. Η αστροφωτογραφία δεν γίνεται αυτόματα από κανένα μηχάνημα, είναι συνδιασμός πολλών γνώσεων και συσκευών μαζί. Πάντως αν το θέλεις αρκετά, θα το πετύχεις, με την προϋπόθεση ότι θα αφιερώσεις ΠΟΛΥ χρόνο για διάβασμα και κατανόηση των τεχνικών. Ξεκίνησε με απλά βήματα (πχ. φωτογράφηση Σελήνης με φωτογραφική μηχανή/τηλεφακό) και θα διδαχτείς πολλά με κάθε επιπλέον βήμα που θα κάνεις. Είσαι πάντως στο σωστό forum, ψάξε πολύ προηγούμενες σχετικές δημοσιεύσεις.

Εννοείται ότι η ευθυγράμμιση του go-to δεν έχει καμία σχέση με την ποιότητα της εικόνας. Απλά με το πόσο χρόνο θα παραμένει η εικόνα στο οπτικό πεδίο χωρίς νέα παρέμβαση. Πάντως για live πρόχειρη εικόνα Σελήνης/πλανητών σε laptop για το κοινό, πήρα για να δοκιμάσω τη μικρή καμερούλα (Full-HD) της Bresser. Αγορά ...black Friday😄στα € 62 . Ακόμη δεν την έχω ανοίξει για δοκιμή!

Πράγματι, αρχίζει και φαίνεται, είναι πολύ προσεγμένο!

Γιώργο, επειδή το τηλεσκόπιό σου έχει πολύ υψηλή κεντρική παρεμπόδιση (περ. 45% της διαμέτρου), στις πολύ μεγάλες μεγεθύνσεις το κοντράστ περιορίζεται περισσότερο από άλλα τηλεσκόπια.. Συνεπώς, για παρατήρηση Σελήνης/πλανητών η μέγιστη μεγέθυνση με ικανοποιητική εικόνα περιορίζεται το πολύ στο 1Χδιάμετρο, δηλ. περ. στο 150Χ. Για την εστιακή απόσταση του τηλεσκοπίου σου (1848mm) αυτή η μεγέθυνση επιτυγχάνεται με ένα προσοφθάλμιο 12mm. Αν δεν σκοπεύεις να δώσεις πολλά χρήματα, ένας καλός ορθοσκοπικός 12mm ή 12,5mm θα σου έδινε την καλύτερη δυνατή εικόνα με τίμημα το περιορισμένο οπτικό πεδίο (περ. 42°). Aν πας σε πιο ευρυγώνιο φακό φρόντισε να έχει πολύ καλές επιστρώσεις και ποιότητα για να μην έχεις επιπλέον επιδείνωση του κοντράστ (π.χ ένας μεταχειρισμένος TeleVue Nagler 13mm). Παρατηρώντας με φακούς μικρότερους από 10mm θα δεις ότι θα επιστρέφεις πάλι στην περιοχή των 12 mm για καλύτερη εικόνα. (Αυτά πάντα για το συγκεκριμένο Cassegrain τηλεσκόπιο).

Πολύ ωραίο, ευχαριστούμε Σπύρο! Το ρολογάκι, δίπλα, υπάρχει τρόπος να "τρέχει" live;