Δροσος Γεωργιος

Ιατρική έρευνα σε συνθήκες Διαστήματος. Ο Ανδριανός Γολέμης είναι μόλις 28 ετών, όμως έχει αντιμετωπίσει εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες διαβίωσης. Για την ακρίβεια, η δουλειά του είναι να βρίσκει ιατρικές λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στις πιο ακραίες πιθανές συνθήκες, αυτές του Διαστήματος. Σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Διαστημικής στο Στρασβούργο. Συνέχισε με πρακτική άσκηση στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA), η οποία τον επέλεξε για το πιο σημαντικό ταξίδι της ζωής του έως τώρα: Εναν ολόκληρο χρόνο στην παγωμένη ενδοχώρα της Ανταρκτικής για επιστημονική έρευνα. Εκεί είχε τη δυνατότητα να διεξαγάγει πειράματα που αφορούν όλο το φάσμα των ερωτημάτων που αντιμετωπίζουν οι επιστήμονες που σχεδιάζουν τις διαστημικές αποστολές, δηλαδή τις μεταβολές που υφίσταται τη φυσιολογία του ανθρώπου, την ατομική και ομαδική ψυχολογία, καθώς και πιθανές θεραπείες. Η ESA διαλέγει κάθε χρόνο δέκα ερευνητικές προτάσεις πανεπιστημίων, οι οποίες πραγματοποιούνται στη γαλλο-ιταλική ερευνητική βάση Concordia, μία από τις τέσσερις βάσεις στην ενδοχώρα της παγωμένης ηπείρου, σε υψόμετρο 3.200 μέτρων, όπου οι θερμοκρασίες κυμαίνονται μεταξύ -80 και -20 βαθμών Κελσίου. Στην Ανταρκτική υπάρχουν 70 βάσεις που ανήκουν σε κράτη όλου του κόσμου, όμως είναι όλες τοποθετημένες στα παράλια, όπου το περιβάλλον είναι πιο ήπιο. «Οι ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες είναι ο λόγος για τον οποίο η ESA διεξάγει εκεί βιοϊατρικές έρευνες. Η διαστημική ιατρική μελετά τις αλλαγές σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, απομόνωσης, αλλαγής των κιρκάδιων ρυθμών του ανθρώπινου οργανισμού κ.ά.» εξηγεί ο κ. Γολέμης. «Είχαμε να αντιμετωπίσουμε την απόλυτη απομόνωση επί εννέα μήνες. Πέφτει τόσο η θερμοκρασία, που δεν μπορεί καν να πετάξει αεροπλάνο ή να προσεγγίσει όχημα. Για να βγούμε από τη βάση, έπρεπε να φοράμε ειδικές στολές και δεν μπορούσαμε να απομακρυνθούμε πέραν του χιλιομέτρου. Αυτά έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχολογία. Μένεις σε έναν περιορισμένο χώρο με τα ίδια άτομα σε βάθος χρόνου». Το καλοκαίρι, αεροπλάνα και ερπυστριοφόρα οχήματα φέρνουν 60 άτομα τα οποία κάνουν πειράματα, συντηρούν τον επιστημονικό σταθμό και τον ετοιμάζουν για τον χειμώνα. Η αποστολή για τον χειμώνα του 2014 αποτελούνταν από 13 άτομα, εκ των οποίων οι μισοί ήταν τεχνικοί-εθελοντές και ασχολούνταν με τη συντήρηση της βάσης, ενώ οι άλλοι μισοί ήταν επιστήμονες. Ο κ. Γολέμης είχε τον ρόλο του γιατρού-ερευνητή, ενώ μαζί του ήταν ένας ακόμη κλινικός γιατρός. «Ενα από τα σημαντικότερα πειράματα που κάναμε αφορούσε την ποιότητα του ύπνου. Κοιτούσαμε τον μεταβολισμό σε σχέση με την οξυγόνωση και την ψυχολογία», μας λέει ο ίδιος μέσω Skype. Ο κ. Γολέμης έπαιρνε δείγματα αίματος, μετρούσε το βάρος του πληρώματος, συμπλήρωνε ερωτηματολόγια με τα οποία μελετούσε την ψυχολογία του και κρατούσε ιατρικό ημερολόγιο, ενώ έκανε τις πρώτες αναλύσεις των πειραμάτων, τα οποία θα ολοκληρωθούν στα πανεπιστήμια που τα εκπόνησαν, μόλις φτάσουν πίσω στην Ευρώπη, αρκετούς μήνες αργότερα. Η βάση αποτελείται από δύο πύργους και διάσπαρτα κοντέινερ σε ακτίνα χιλιομέτρου, μέσα στα οποία βρίσκεται ειδικός εξοπλισμός, ή αποτελούν χώρους καταφυγίου σε περίπτωση επείγοντος. «Τα επίπεδα υγρασίας είναι σαν να είσαι στη Σαχάρα, παρότι είσαι μέσα στους πάγους. Ξυπνούσαμε το βράδυ από ξηρότητα και άπνοιες», εξηγεί ο ίδιος. Η διαστημική έρευνα που διεξήγαγε ο Ελληνας ερευνητής για λογαριασμό της ESA δεν αφορά μόνο τους... αστροναύτες, αλλά και εφαρμογές που σκοπεύουν να κάνουν καλύτερη τη ζωή στη Γη. Για παράδειγμα, ασχολήθηκε με την ανάπτυξη μιας θεραπείας με βιταμίνη D, η οποία μπορεί να βρει εφαρμογή σε χώρες με μικρή ηλιοφάνεια και προβλήματα στον μεταβολισμό των οστών. Ή την κατασκευή αντιβακτηριδιακών υλικών για το εσωτερικό των διαστημόπλοιων, με στόχο την καταπολέμηση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Ακόμη, ένα βιντεοπαιχνίδι κατέγραφε τη διάθεση για συνεργασία μεταξύ των πληρωμάτων που ζουν σε συνθήκες απομόνωσης, όπως είναι τα πληρώματα των υποβρυχίων. «Κρατούσα ένα βίντεο-ημερολόγιο, στο οποίο μιλούσα για τη ζωή μου εκεί. Ο λόγος μου αναλυόταν από ένα λογισμικό για την κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης πληρωμάτων σε απομόνωση για να εφαρμοστεί σε διαστημικά ταξίδια στο μέλλον». Ο κ. Γολέμης δεν είναι ο πρώτος Ελληνας γιατρός που κάνει έρευνα στην Ανταρκτική, αφού την προηγούμενη χρονιά την ίδια θέση είχε ένας άλλος Ελληνας γιατρός, ο Ε. Καϊμακάμης. Χθες, μίλησε στο Γεροσταθοπούλειο Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο, στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Βραδιές κοινού – Αστρονομία για όλους», που οργανώνει το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Ελλάδα είναι πλήρες μέλος της ESA, πράγμα που σημαίνει ότι δικαιούνται να παίρνει πίσω ανταποδοτικά προγράμματα. Ομως, η οικονομική κρίση δεν επιτρέπει την καταβολή της συνδρομής της, κάτι που επηρεάζει και τη συμμετοχή Ελλήνων επιστημόνων. http://www.kathimerini.gr/806311/article/epikairothta/episthmh/iatrikh-ereyna-se-syn8hkes-diasthmatos

Στο «μικροσκόπιο» του CERN νέα υπόθεση για τη σκοτεινή ύλη. Πειραματικά δεδομένα για ένα καινούριο θεωρητικό μοντέλο, το οποίο υπόσχεται να λύσει το «αίνιγμα» της προέλευσης της σκοτεινής ύλης, θα ξεκινήσουν να συγκεντρώνουν οι επιστήμονες στο CERN, με την έναρξη της κανονικής λειτουργίας του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) από τον προσεχή Μάιο. Το μοντέλο διατυπώθηκε από τον Κρίστοφερ Πέτερσον από το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας Τσάλμερς στη Σουηδία, ο οποίος μαζί με δύο συναδέλφους του υποστηρίζει ότι η σκοτεινή ύλη δημιουργείται με τη διάσπαση του μποζονίου Χιγκς. Η ύπαρξη του μποζονίου Χιγκς επιβεβαιώθηκε το 2011 πάλι στον LHC, αποδεικνύοντας έτσι πως το σωματίδιο και το ομώνυμο πεδίο είναι όντως ο μηχανισμός με τον οποίο αποκτούν μάζα τα υπόλοιπα στοιχειώδη σωμάτια. Με την ανακάλυψη του «σωματιδίου του θεού», όπως είναι το παρατσούκλι του, ουσιαστικά προστέθηκε η τελευταία «ψηφίδα» στο Καθιερωμένο Πρότυπο, το μοντέλο που περιγράφει τα στοιχειώδη σωματίδια της ορατής ύλης και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις, εκτός από τη βαρύτητα. Την ίδια στιγμή, όμως, το Καθιερωμένο Πρότυπο απέχει αρκετά από το να θεωρηθεί μία πλήρης περιγραφή όλων των «δομικών λίθων» του σύμπαντος. Κι αυτό γιατί δεν μπορεί να εξηγήσει την προέλευση της σκοτεινής ύλης, η οποία αν και δεν εκπέμπει ακτινοβολία, επιδρά με τη βαρύτητά της στους αστέρες και τους γαλαξίες. Έτσι, ο Πέτερσον με τους δύο συναδέλφους του πρότειναν μια πιθανή εξήγηση, η οποία βασίζεται στη θεωρία της υπερσυμμετρίας, που διπλασιάζει τον αριθμό των στοιχειωδών σωματιδίων του Καθιερωμένου Προτύπου, αντιστοιχώντας σε κάθε σωματίδιο έναν υπερσυμμετρικό «εταίρο». Έτσι, με βάση το μοντέλο των τριών επιστημόνων, το μποζόνιο Χιγκς διασπάται παράγοντας φωτόνια και ένα άγνωστο μέχρι σήμερα σωμάτιο, το οποίο είναι το «συστατικό» της σκοτεινής ύλης. Η υπόθεσή τους σε λίγο καιρό θα περάσει να είναι απλώς θεωρία, αφού οι ερευνητικές ομάδες των πειραμάτων Atlas και CMS στον LHC θα αρχίσουν να αναζητούν δεδομένα για τις ιδιότητες που θα πρέπει να έχει σε αυτή την περίπτωση το μποζόνιο Χιγκς. «Είναι το όνειρο κάθε επιστήμονα που ασχολείται με τη θεωρητική φυσική», λέει στο σάιτ του Τσάλμερς ο Πέτερσον. «Το μοντέλο μπορεί να δοκιμασθεί πειραματικά μόνο στον LHC». Κατά την πρώτη φάση λειτουργίας του επιταχυντή, τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν δεν επαρκούν ούτε για να επιβεβαιώσουν ούτε για να διαψεύσουν την υπόθεση. «Πλέον είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε νέες αναλύσεις για τη δοκιμή του μοντέλου, με διαφορετικούς τρόπους και με περισσότερα δεδομένα», αναφέρει η Ζεϊνάπ Ντεμιραγκλί, η οποία εργάζεται στο πείραμα CMS. Οι ερευνητικές ομάδες του Atlas και του CMS είχαν επαληθεύσει ανεξάρτητα την ανακάλυψη του μποζονίου Χιγκς, ενώ τα δύο πειράματα έχουν διακοπεί από το 2013, όταν σταμάτησε η λειτουργία του επιταχυντή για την αναβάθμισή του. Χάρις στα νέα συστήματα που έχουν εγκατασταθεί στον LHC, από τον επόμενο Μάιο που θα τεθεί ξανά σε λειτουργία, θα μπορούν στο εσωτερικό του να συγκρουσθούν δέσμες σωματιδίων σε ακόμη μεγαλύτερες ταχύτητες. Με αυτό τον τρόπο, θα προκύψουν μετρήσεις από τις οποίες θα εκτιμηθεί κατά πόσο θα μπορούσε να ισχύει το μοντέλο του Πέτερσον. Ο ίδιος δηλώνει πως περιμένει όσο τίποτα αυτή τη στιγμή. «Αν βρεθεί πως ευσταθεί το μοντέλο, τότε θα αλλάξει πλήρως ο τρόπος που κατανοούμε τους “δομικούς λίθους” της φύσης», καταλήγει. http://www.naftemporiki.gr/story/924017/sto-mikroskopio-tou-cern-nea-upothesi-gia-ti-skoteini-uli

Η θεωρία του Αινστάιν επιβεβαιώνεται από τα δεδομένα για το «νεαρό» σύμπαν. Η γενική θεωρία της σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν, όπως και το κυρίαρχο κοσμολογικό μοντέλο, συμφωνούν με τα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την κατάσταση του σύμπαντος στα πρώτα στάδια της δημιουργίας τους. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε μία διεθνής ομάδα Αμερικανών Γάλλων, Γερμανών, Φιλανδών και Νοτιοαφρικανικών επιστημόνων, οι οποίοι ανέλυσαν δεδομένα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Planck. Εκτός από την επιβεβαίωση πως η κυρίαρχη θεωρία αποτελεί μια εξαιρετική περιγραφή της δημιουργίας και της εξέλιξης του σύμπαντος, η ανάλυση έδωσε επίσης στους φυσικούς τη δυνατότητα να αποκτήσουν μια καλύτερη εικόνα για τη συμπεριφορά και την «ιστορία» της σκοτεινής ενέργειας. Την ίδια στιγμή όμως, όπως σημειώνουν, αν τα δεδομένα από το Planck συνδυασθούν με άλλες αστρονομικές μετρήσεις, τότε προκύπτουν ορισμένες μη αμελητέες αποκλίσεις. Οι ασυμφωνίες αυτές θα μπορούσαν κάλλιστα να οφείλονται σε σφάλματα των μετρήσεων. Επομένως, μόνο περαιτέρω επεξεργασία των μετρήσεων, αλλά και δεδομένα από μελλοντικές διαστημικές αποστολές, θα καταφέρουν να δείξουν αν οφείλονται σε έως τώρα άγνωστες ιδιότητες που σύμπαντος, οι οποίες ίσως γίνουν η αιτία να αναθεωρηθεί η περιγραφή του «κόσμου» που είναι δεκτή από την πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας. Τα δεδομένα προήλθαν από τον δορυφόρο Planck, ο οποίος μέχρι το 2013 κατέγραψε με τη μεγαλύτερη έως σήμερα ακρίβεια τη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου (CMB). Η CMB δημιουργήθηκε πριν από 13 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν το σύμπαν είχε «ηλικία» μόλις 280.000 χρόνια, μετά τη «γέννησή» του με τη Μεγάλη Έκρηξη. Λόγω της συνεχιζόμενης διαστολής, αυτά η «πανάρχαια» ακτινοβολία είναι διάχυτη σήμερα σε όλο το σύμπαν και έχει συχνότητα που αντιστοιχεί στο φάσμα των μικροκυμάτων. «Οι μετρήσεις της CBM αποκαλύπτουν απειροελάχιστες θερμοκρασιακές διαφοροποιήσεις, οι οποίες στον χάρτη κατανομής της ακτινοβολίας αποκαλύπτουν μικρές “νησίδες” μικρότερης ή χαμηλότερης θερμοκρασίας», εξηγεί η Βαλέρια Πετορίνο από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, το οποίο πήρε μέρος στη μελέτη. Οι έρευνες που έχουν τις τελευταίες δεκαετίες έχουν καταλήξει σε έξι παραμέτρους που περιγράφουν την ανάπτυξη του σύμπαντος μετά τη Μεγάλη Έκρηξη με σχετική ακρίβεια, χρησιμοποιώντας αυτό που είναι γνωστό ως καθιερωμένο κοσμολογικό μοντέλο. Οι θερμοκρασιακές αποκλίσεις της CBM επιτρέπουν στους ερευνητές να προσδιορίζουν αυτές τις παραμέτρους με πολύ μεγάλη αξιοπιστία. Μία από αυτές αντιστοιχεί στην επονομαζόμενη σκοτεινή ενέργεια, η όποια αποτελεί το 75% της ενέργειας του σύμπαντος και είναι υπεύθυνη για την επιταχυνόμενη διαστολή του. Οι μελέτες για τη σκοτεινή ενέργεια βρίσκονται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο. Παρόλο που η CBM δείχνει πως η ύπαρξη αυτής της μορφή ενέργειας είναι απαραίτητη, η φύση της παραμένει προς το παρόν άγνωστη. Παρ’ όλα αυτά, από τα δεδομένα του Planck, οι επιστήμονες μπόρεσαν να εκτιμήσουν πόση ήταν η ποσότητα της σκοτεινής ενέργεια στο παρελθόν. «Με έκπληξη, διαπιστώσαμε ότι η ποσότητά της στο “νεαρό” σύμπαν ήταν μικρότερη απ’ ό,τι θα ανέμενε κανείς. Μέχρι σήμερα, οι κοσμολογικές θεωρίες υποστήριζαν πως η σκοτεινή ενέργεια αντιστοιχούσε μέχρι και στο 1% της συνολικής ενέργειας, την εποχή που δημιουργήθηκε η CBM. Τώρα όμως, η ανάλυσή μας υποδεικνύει πως αυτό το ποσοστό ήταν σημαντικό μικρότερο, όχι μεγαλύτερο από 0,4%», προσθέτει. Σύμφωνα με την αστροφυσικό, το αποτέλεσμα αυτό προσθέτει ένα ακόμη προβλήμα για αυτές τις θεωρίες. Παράλληλα, αν και η ανάλυση έδειξε πως η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας κατά κανόνα συμφωνεί με τις παρατήσεις, παράλληλα αποκαλύφθηκαν μικρές διαταραχές στη βαρύτητα οι οποίες δεν είναι πλήρως συνεπείς με το καθιερωμένο κοσμολογικό μοντέλο. «Η περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων ίσως δείξει πως έχουμε να κάνουμε με αποκλείσεις από τους νόμους του Αινστάιν για τη βαρύτητα, κάτι που σημαίνει πως χρειάζονται τροποποιήσεις της θεωρίας». Έτσι κι αλλιώς πάντως, όπως συμπληρώνει, η εξέλιξη αυτή αυξάνει ακόμη περισσότερο το επιστημονικό ενδιαφέρον για μελλοντικές διαστημικές αποστολές, που θα εξασφαλίσουν ακόμη περισσότερα στοιχεία. Ανάμεσά τους, η αποστολή του μη επανδρωμένου σκάφους Ευκλείδης, το οποίο αναπτύσσεται από τη ΝΑΣΑ και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία και αναμένεται να εκτοξευτεί το 2020, με πρωταρχικό στόχο την εξερεύνηση της σκοτεινής ενέργειας. http://www.naftemporiki.gr/story/923433/i-theoria-tou-ainstain-epibebaionetai-apo-ta-dedomena-gia-to-nearo-sumpan

Βίντεο: προσεγγίζοντας τον πλανήτη-νάνο Δήμητρα. http://physicsgg.me/2015/03/08/%ce%b2%ce%af%ce%bd%cf%84%ce%b5%ce%bf-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%ce%b5%ce%b3%ce%b3%ce%af%ce%b6%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%80%ce%bb%ce%b1%ce%bd%ce%ae%cf%84%ce%b7-%ce%bd%ce%ac/

Το Scientific American γιορτάζει την όμορφη πλευρά της επιστήμης. Η συμμετοχή ήταν πολύ μεγαλύτερη από το αναμενόμενο: ανταποκρινόμενοι σε πρόσκληση του περιοδικού Scientific American, χιλιάδες επιστήμονες και καλλιτέχνες έσπευσαν να αναρτήσουν στο Twitter υπέροχες εικόνες που αναδεικνύουν την ομορφιά της Επιστήμης. Η «Εβδομάδα Επιστημονικής Τέχνης» εγκαινιάστηκε τη Δευτέρα στο hashtag #sciart https://twitter.com/hashtag/sciart με πρωτοβουλία του ιστολογίου Symbiatric του Scientific American. http://blogs.scientificamerican.com/symbiartic/ Οι οργανωτές ήλπιζαν σε τουλάχιστον τρεις αναρτήσεις την ημέρα, και δηλώνουν έκπληκτοι με τα 5.000 tweet που έλαβαν μόνο στις 2 Μαρτίου. Περισσότερα. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390415

Πρώτη, ιστορική επίσκεψη σε πλανήτη νάνο. Η NASA πανηγυρίζει την Παρασκευή μια ιστορική επιτυχία, την άφιξη της αποστολής Dawn στον ανεξερεύνητο πλανήτη νάνο Δήμητρα -το μεγαλύτερο σώμα της Ζώνης των Αστεροειδών που εκτείνεται ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία. Είναι η πρώτη επίσκεψη σε πλανήτη νάνο, όχι όμως και η τελευταία: τον Ιούλιο, το σκάφος New Horizons της NASA θα φτάσει στον μακρινό Πλούτωνα, ο οποίος εξέπεσε από τη λίστα των κανονικών πλανητών το 2006. Έπειτα από ταξίδι 7,5 ετών, το Dawn τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Δήμητρα στις 14.39 ώρα Ελλάδας. Το σήμα που επιβεβαίωνε την άφιξη ελήφθη από τη NASA περίπου μία ώρα αργότερα. To σκάφος τέθηκε αρχικά σε τροχιά ύψους 60.000 χιλιομέτρων, αργότερα όμως θα κατεβεί σταδιακά σε απόσταση μόλις μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων από την επιφάνεια. Θα περάσει συνολικά 14 μήνες παρατηρώντας το αινιγματικό λευκό σώμα, το οποίο έχει περίπου το μέγεθος της Ελλάδας με διάμετρο 950 χιλιομέτρων. Πριν από την άφιξή του στη Δήμητρα, το Dawn εξερεύνησε τον αστεροειδή Εστία για 14 συνολικά μήνες το 2011 και το 2012. Η Εστία, ο μεγαλύτερος γνωστός αστεροειδής, είναι λίγο μικρότερη από τη Δήμητρα, με μέση διάμετρο 525 χιλιομέτρων. Θεωρείται αστεροειδής αντί πλανήτης νάνος επειδή έχει ακανόνιστο και όχι σφαιρικό σχήμα. Και τα δύο σώματα ξεκίνησαν τη ζωή τους όπως και οι πλανήτες, δεν κατάφεραν όμως να μεγαλώσουν λόγω της βαρυτικής επίδρασης του Δία, ο οποίος τους στέρησε τις πρώτες ύλες για την ανάπτυξή τους. «Αυτά τα δύο σώματα είναι σαν απολιθώματα από τις απαρχές του Ηλιακού Συστήματος, και θα ρίξουν τώρα φως στην προέλευσή τους» δήλωσε η Κάρολ Ρέιμοντ, μέλος της ομάδας του Dawn στο Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA στην Καλιφόρνια. Παρόλο όμως που σχηματίστηκαν την ίδια εποχή και βρίσκονται σήμερα στην ίδια περιοχή του Ηλιακού Συστήματος, τη Ζώνη των Αστεροειδών, η Εστία και η Δήμητρα παρουσιάζουν εντυπωσιακές διαφορές. Η πρώτη είναι ένα εντελώς στεγνό σώμα, η δεύτερη εκτιμάται ότι αποτελείται από 25% νερό κατά μάζα. Οι πλανητολόγοι πιστεύουν ότι η Δήμητρα έχει βραχώδη πυρήνα που περιβάλλεται από ένα παχύ στρώμα πάγου, ή ακόμα και από έναν υπόγειο ωκεανό. Στην επιφάνεια, ο πάγος καλύπτεται από ένα στρώμα σκόνης και βράχων. Πριν ακόμα φτάσει στον προορισμό του, το Dawn εντόπισε δύο ασυνήθιστα λαμπερές κηλίδες μέσα στη λεκάνη ενός κρατήρα, διαμέτρου 98 χλμ. Η φύση τους παραμένει αδιευκρίνιστη, ωστόσο οι ερευνητές εικάζουν ότι πρόκειται για πάγο ή άλατα που ήρθαν στην επιφάνεια λόγω κάποιας πρόσκρουσης. Έπειτα από τη μελέτη της Εστίας και της Δήμητρας, η NASA μετρά αντίστροφα για την άφιξη του New Horizons στον Πλούτωνα, ο οποίος θεωρείται πλέον πλανήτης νάνος. Εκτός από τη Δήμητρα και τον Πλούτωνα, η λίστα περιλαμβάνει ακόμα τρία σώματα, όλα τους πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα: Έριδα, Χαουμέα και Μακεμάκε. Η Δήμητρα (Ceres) παίρνει το όνομα της αρχαιοελληνικής θεάς της Γεωργίας. Οι κρατήρες που θα χαρτογραφήσει το Dawn θα λάβουν ονομασίες εμπνευσμένες από άλλες θεότητες που σχετίζονται με τη γεωργία και τη γη. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390714

Κοσμικός μεγεθυντικός φακός δείχνει το τετραπλό είδωλο ενός σουπερνόβα. Χάρη σε ένα γιγάντιο σμήνος γαλαξιών, του οποίου η βαρύτητα εκτρέπει τις ακτίνες φωτός και λειτουργεί έτσι σαν κοσμικός μεγεθυντικός φακός, το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble κατέγραψε για πρώτη φορά πολλαπλές εικόνες της ίδιας αστρικής έκρηξης. Το εντυπωσιακό φαινόμενο του «βαρυτικού φακού» είχε προβλεφθεί από τον Αϊνστάιν στο πλαίσιο της Γενικής Σχετικότητας: η βαρύτητα παραμορφώνει το χώρο έτσι ώστε οι ακτίνες φωτός να ακολουθούν καμπύλη πορεία. Η τετραπλή εικόνα του σουπερνόβα, το οποίο εξερράγη πριν από 9 δισεκατομμύρια χρόνια, είναι αποτέλεσμα μιας σπάνιας κοσμικής ευθυγράμμισης: ακριβώς ανάμεσα στον υπερκαινοφανή αστέρα και τον φακό του Hubble έτυχε να βρίσκεται ένα μεγάλο γαλαξιακό σμήνος, μια ομάδα χιλιάδων γαλαξιών. Το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του σμήνους λειτούργησε ως φακός και ανάγκασε το φως του σουπερνόβα να ακολουθήσει τέσσερις διαφορετικές διαδρομές μέχρι να φτάσει στο τηλεσκόπιο. Οι τέσσερις εικόνες εμφανίζονται στην περιφέρεια του γαλαξιακού σμήνους σε μια διάταξη που ονομάζεται «σταυρός του Αϊνστάιν». Τα μεγεθυμένα είδωλα δείχνουν το σουπερνόβα 20 φορές πιο λαμπρό από ό,τι θα φαινόταν χωρίς το βαρυτικό φακό. Το σημαντικό είναι ότι τα τέσσερα είδωλα δεν εμφανίστηκαν ταυτόχρονα αλλά με διαφορά μερικών ημερών ή εβδομάδων το ένα από το άλλο, καθώς οι διαφορετικές διαδρομές που ακολούθησε το φως έχουν διαφορετικό μήκος, και τα φωτόνια χρειάστηκαν διαφορετικούς χρόνους για να τις διανύσουν. Παρουσιάζοντας τις εντυπωσιακές εικόνες στο περιοδικό Science, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η μέτρηση της χρονικής διαφοράς στην εμφάνιση των επιμέρους εικόνων από βαρυτικούς φακούς θα επέτρεπε την ακριβή μέτρηση της μάζας του σώματος που λειτούργησε ως φακός. Ακόμα, η χρονική διαφορά θα μπορούσε να επιτρέψει στους αστρονόμους να μετρούν με ακρίβεια την απόσταση μέχρι το αντικείμενο που μεγεθύνεται, προκειμένου να υπολογίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το ρυθμό διαστολής του Σύμπαντος. Το σουπερνόβα της μελέτης ονομάζεται Refsdael προς τιμήν του νορβηγού αστρονόμου Σγιουρ Ρέφστνταελ, ο οποίος πρότεινε την ιδέα της μέτρησης αποστάσεων με τη βοήθεια βαρυτικών φακών το 1964. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390691

Εκρηξη Δορυφόρου. Μετά τη μελέτη του πρόσφατου εκρηκτικού κατακερματισμού ενός αμερικανικού δορυφόρου, οι εμπειρογνώμονες των διαστημικών συντριμμιών της ESA συμπέραναν πως αυτό το συμβάν δεν αυξάνει τον κίνδυνο σύγκρουσης στις κοντινές αποστολές της ESA με οποιοδήποτε ουσιαστικό τρόπο. Το Defense Meteorological Satellite Programme Flight 13 (DMSP-13) της Πολεμικής Αεροπορία των ΗΠΑ διαχωρίστηκε σε περίπου 40 κομμάτια στις 3 Φεβρουαρίου. Ο στρατιωτικός μετεωρολογικός δορυφόρος βρισκόταν σε χαμηλή γήινη τροχιά σε περισσότερα από 800 χιλιόμετρα υψόμετρο. Οι χαμηλές γήινες τροχιές χρησιμοποιούνται συνήθως από τις αποστολές παρατήρησης της γης και μερικούς δορυφόρους επικοινωνιών. "Το συμβάν δεν θεωρείται σημαντικό," εξηγεί ο Holger Krag του γραφείου Space Debris Office (Γραφείο Διαστημικών Αποβλήτων στα ελληνικά) της ESA. "Εάν ο αριθμός που αναφέρθηκε και θραύσματα σταθεροποιηθούν σε αυτό το επίπεδο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι εντός του εύρους των παρελθοντικών 250 περιστατικών κατακερματισμού σε τροχιά. "Για τις αποστολές μας - με τον CryoSat-2 να είναι πιο κοντά στο υψόμετρο του συμβάντος - δεν περιμένουμε κανέναν ουσιαστικό κίνδυνο λόγω του συμβάντος." Με βάση το κέντρο των διαστημικών επιχειρήσεων ESOC της ESA στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας, το Γραφείο Διαστημικών Αποβλήτων λαμβάνει δεδομένα διαστημικών συντριμμιών από το κέντρο US Joint Space Operations Center των ΗΠΑ και πραγματοποιεί αναλύσεις και προσομοιώσεις του παρόντος και του μέλλοντος περιβάλλοντος συντριμμιών, καθώς συνεργάζεται και με τις αποστολές για να προετοιμάσουν «ελιγμούς αποφυγής σύγκρουσης». Οι δορυφορικές θρυμματισμό συνήθως προκαλούνται από το σπάσιμο των δεξαμενών ή των μπαταριών που προκαλούνται από εναπομείνασες πηγές ενέργειας επί του σκάφους υπό την επίδραση του σκληρού περιβάλλοντος στο διάστημα. Η διασπορά των θραυσμάτων που συνδέονται με το συμβάν DMSP-13 είναι αρκετά μεγάλη, ωστόσο, και η μεγαλύτερη συγκέντρωση θραυσμάτων βρίσκεται κοντά στο υψόμετρο στο οποίο επιχειρούσε ο δορυφόρος. Αυτό εξακολουθεί να είναι περίπου 100 χιλιόμετρα πάνω από τους δορυφόρους της ESA. Τα θραύσματα θα διασπώνται αργά με το πέρας του χρόνου. Η πρωτοβουλία της ESA Clean Space (Καθαρό Διάστημα) – που αφορά τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της διαστημικής βιομηχανίας και στη γη και το διάστημα - εξετάζει την τεχνολογία ώστε να μετριαστούν τα επίπεδα των συντριμμιών σε χαμηλές γήινες τροχιές όπου υπάρχει μεγάλη κίνηση. Σε τροχιακές ταχύτητες, ακόμη και ένα καρύδι 1 εκατοστού θα μπορούσε να χτυπήσει έναν δορυφόρο με τη δύναμη μιας χειροβομβίδας. Στις 17-18 Μαρτίου, τεχνικοί εμπειρογνώμονες θα συναντηθούν στο τεχνικό κέντρο ESTEC της ESA στο Νόρτβαικ, Ολλανδία, για να συζητήσουν για τις τεχνολογίες μετριασμού των συντριμμιών: μεθόδους που θα εξασφαλίσουν ότι οι δορυφόροι μπορούν να αυτό - αφαιρεθούν από χαμηλές γήινες τροχιές κλειδιά πολύ πριν συμβεί ένα τέτοιο γεγονός κατακερματισμού, μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο που προέρχεται από δορυφόρους που επανεισέρχονται. "Οι διεθνείς κανονισμοί αναφέρουν ότι οι δορυφόροι χαμηλής τροχιάς απομακρύνονται εντός 25 ετών στο τέλος του κύκλου ζωής της αποστολή τους", σχολίασε ο Luisa Innocenti, επικεφαλής της πρωτοβουλίας Clean Space. "Είτε θα πρέπει να καταλήξουν σε υψόμετρο όπου η ατμοσφαιρική έλξη να προκαλεί σταδιακή επανείσοδο, ή εναλλακτικά να αποσταλούν μέχρι πιο ήσυχες «τροχιές τάφους». "Η πρόκληση είναι να εισαχθούν αυτές οι απαιτούμενες μέθοδοι μετριασμού, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τον αντίκτυπο στην ίδια την αποστολή, ειδικά για τους χαμηλότερης μάζας δορυφόρους." Αλλά ο μετριασμός μπορεί φτάσει μόνο τόσο μακριά. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι ο πληθυσμός συντριμμιών θα συνεχίσει να αναπτύσσεται μέσα από μια αλυσιδωτή αντίδραση συγκρούσεων, εκτός εάν επιμέρους μεγάλα κομμάτια συντριμμιών - εγκαταλελειμμένοι δορυφόροι ή άνω στάδια πυραύλων - ανακτηθούν περιοδικά. Η αποστολή της ESA e.DeOrbit,που αυτή τη στιγμή υποβάλλεται στην προκαταρκτική φάση Α/Β σχεδιασμού για εκτόξευση το 2021, έχει ως στόχο να αναδείξει τη σκοπιμότητα της ενεργού αφαίρεσης συντριμμιών. http://www.esa.int/ell/ESA_in_your_country/Greece/Empeirognhomones_tes_ESA_ektimohun_ton_khindyno_apho_ten_hekrexe_doryphhoroy Θρυλικό πείραμα του Γαλιλαίου θα επαναληφθεί σε τροχιά. To σωτήριο έτος 1589, λέει ο θρύλος, ο Γαλιλαίος Γαλιλέι ανέβηκε στον Κεκλιμένο Πύργο της Πίζας και άρχισε να πετά μπάλες από διάφορα υλικά, προκειμένου να δείξει ότι όλες πέφτουν ταυτόχρονα στο έδαφος ανεξάρτητα από το βάρος τους. Αν και το πείραμα πιθανότατα δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, η Γενική Σχετικότητα του Αϊνστάιν δικαίωσε την πρόβλεψη του Γαλιλαίου τον περασμένο αιώνα. Όμως ο Αϊνστάιν και ο Γαλιλαίος θα μπορούσαν να διαψευστούν από έναν δορυφόρο που προγραμματίζεται να εκτοξευτεί του χρόνου. Ο γαλλικός δορυφόρος MicroSCOPE δεν θα ρίξει σφαίρες από το Διάστημα στη Γη για να διαπιστωθεί αν θα φτάσουν ταυτόχρονα στο έδαφος. Θα περιέχει όμως δύο κυλίνδρους ίσης μάζας αλλά από διαφορετικά υλικά, και θα ελέγξει εάν ένας από τους δύο δέχεται μεγαλύτερη έλξη από το βαρυτικό πεδίο της Γης. Μια τέτοια διαφορά, εξηγεί ο δικτυακός τόπος του περιοδικού Science, θα διέψευδε μια βασική παραδοχή της Γενικής Σχετικότητας που ονομάζεται «αρχή της ισοδυναμίας» και παντρεύει δύο ελαφρώς διαφορετικές έννοιες της μάζας. Η πρώτη είναι η αδρανειακή μάζα, η οποία καθορίζει πόσο αντιστέκεται στην κίνηση ένα αντικείμενο που σπρώχνεται από μια δύναμη. Η δεύτερη είναι η βαρυτική μάζα, η οποία καθορίζει πόσο ισχυρή είναι η δύναμη της βαρύτητας που δέχεται το αντικείμενο. Σύμφωνα με την αρχή της ισοδυναμίας, η βαρύτητα και η επιτάχυνση είναι το ίδιο πράγμα, επομένως η αδρανειακή και η βαρυτική μάζα είναι επίσης ένα και το αυτό, ανεξάρτητα από το βάρος ή τη σύσταση ενός αντικειμένου. Η παραδοχή του Αϊνστάιν έχει επιβεβαιωθεί με προηγούμενα πειράματα με ακρίβεια ενός μέρους στα δέκα τρισεκατομμύρια. Πολλοί φυσικοί θα ήθελαν όμως να τη δουν να διαψεύδεται: η Γενική Σχετικότητα δεν έχει συμφιλιωθεί μέχρι σήμερα με την κβαντική μηχανική, και ορισμένες από τις λύσεις που έχουν προταθεί για αυτή τη διαφωνία, όπως η θεωρία των χορδών, παραβιάζουν την αρχή της ισοδυναμίας. Ο δορυφόρος MicroSCOPE υπόσχεται τώρα να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τον Αϊνστάιν με ακρίβεια ενός μέρους στο τετράκις εκατομμύριο. Μέσα στο σκάφος θα αιωρούνται δύο κύλινδροι διαφορετικού μεγέθους αλλά ίδιας μάζας, ο ένας από τιτάνιο και ο άλλος από ένα κράμα πλατίνας-ροδίου. Αν η αρχή της ισοδυναμίας ευσταθεί, τα δύο σώματα θα κινούνται ακριβώς στην ίδια τροχιά και θα παραμένουν ευθυγραμμισμένα. Αν όχι, ένας από τους δύο κυλίνδρους θα κινηθεί ανεπαίσθητα πιο κοντά στη Γη σε σχέση με τον δεύτερο. Το τροχιακό πείραμα, κόστους 200 εκατομμυρίων δολαρίων, χρηματοδοτήθηκε κυρίως από το Γαλλικό Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Ερευνών. Το ποσό θεωρείται μάλλον μικρό για μια τέτοια φιλόδοξη αποστολή, η οποία θα επιχειρήσει να διαψεύσει τη Γενική Σχετικότητα. Αν το καταφέρει, ένα νέο παράθυρο θα ανοίξει για την πολυπόθητη συμφιλίωση του Αϊνστάιν με το μικρόκοσμο της κβαντομηχανικής. Και η εικόνα μας για τη βαρύτητα και το Σύμπαν θα αλλάξει. Για την ιστορία, το πείραμα πτώσης του Γαλιλαίου πιθανότατα δεν συνέβη ποτέ. Η πρώτη αναφορά στη θρυλική επίδειξη ήρθε μετά το θάνατο του Γαλιλαίου από τον βοηθό του Βιντσένζο Βιβιάνι, σύμφωνα με τον οποίο ο δάσκαλός του ήθελε να διαψεύσει την άποψη του Αριστοτέλη ότι τα βαριά αντικείμενα πέφτουν ταχύτερα από τα ελαφρά. Ο Γαλιλαίος είχε περιγράψει παρόμοια πειράματα το 1683. Πιθανότατα, όμως, οι μόνες δοκιμές που πραγματοποίησε για το θέμα είχαν να κάνουν με σφαίρες που κατρακυλούσαν σε ράμπες. Το πείραμα του MicroSCOPE θα είναι εκατομμύρια φορές πιο ακριβές. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390368

Στον νεαρό Άρη, ένας αρκτικός ωκεανός. Σειρά ευρημάτων τα τελευταία χρόνια έχουν αποδείξει την παρουσία νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του Άρη. Έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη λιμνών και ποταμών στο πιο κοντινό αλλά και στο μακρινό παρελθόν του Κόκκινου Πλανήτη. Κάποιες μελέτες μάλιστα έχουν υποδείξει την ύπαρξη ενός ωκεανού που βρισκόταν στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη. Μια νέα μελέτη στηρίζει την ύπαρξη αυτού του ωκεανού παρουσιάζοντας μάλιστα εντυπωσιακά στοιχεία για αυτόν. Τη νέα μελέτη πραγματοποίησαν επιστήμονες της NASA οι οποίοι υποστηρίζουν ότι διαθέτουν πειστικές ενδείξεις πως κάποτε ένας τεράστιος ωκεανός σκέπαζε περίπου το ένα πέμπτο του Άρη. Όπως αναφέρουν αυτός ο ωκεανός υπήρχε πριν από μερικά δισ. έτη, είχε τόσο όγκο νερού όσο ο Αρκτικός ωκεανός στη Γη, ενώ κάλυπτε μια έκταση στον Άρη μεγαλύτερη από που καλύπτει ο Ατλαντικός στη Γη. Το γεγονός αυτό αυξάνει και την πιθανότητα να υπήρχε κάποτε ζωή στον γειτονικό πλανήτη. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τζερόνιμο Βιλανουέβα του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard εκτιμούν ότι η μεγαλύτερη ποσότητα (γύρω στο 87%) από αυτό το αρειανό νερό χάθηκε στο διάστημα, ενώ το υπόλοιπο 13% βρίσκεται σήμερα με μορφή πάγου στους αρειανούς πόλους. Οι νέες εκτιμήσεις, βασίζονται στην εξαετή ανάλυση της χημικής «υπογραφής» του νερού στην αραιή ατμόσφαιρα του γειτονικού πλανήτη, με τη βοήθεια των ισχυρότερων τηλεσκοπίων της Γης, όπως το Keck στη Χαβάη και το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή. Εκτιμάται ότι στα «νιάτα» του ο Άρης είχε αρκετό νερό για να καλύψει όλη την επιφάνειά του με ένα στρώμα βάθους 137 μέτρων. Πρόκειται για την μεγαλύτερη εκτίμηση ποσότητας νερού στον Άρη, που έχει γίνει μέχρι σήμερα. Το πιθανότερο είναι πως αυτός ο υδάτινος όγκος (τουλάχιστον 20 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα) σχημάτιζε έναν τεράστιο ωκεανό, ο οποίος καταλάμβανε σχεδόν το ήμισυ του βορείου ημισφαιρίου του πλανήτη, φθάνοντας σε μερικά σημεία να έχει βάθος έως 1,6 χιλιομέτρων. Η ζεστή και υγρή περίοδος εκτιμάται ότι έλαβε πρόωρο τέλος πριν από περίπου 3,7 δισεκατομμύρια χρόνια (ο πλανήτης δημιουργήθηκε πριν από 4,5 δισ. χρόνια). Παραμένει ασαφές πόσο νερό μπορεί να έχει απομείνει σήμερα κάτω από την επιφάνεια του Άρη. Ερωτηματικό αποτελεί επίσης αν, όσο υπήρχε νερό στον πλανήτη, αναπτύχθηκαν κάποιες μορφές ζωής σε αυτόν έστω και σε μικροβιακή μορφή. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science». Άλλοι πάντως επιστήμονες, εμφανίστηκαν πιο επιφυλακτικοί και ανέφεραν πως, προς το παρόν, μπορεί κανείς να μιλήσει μόνο για υπόθεση και όχι για βεβαιότητα, όσον αφορά την ύπαρξη ενός τόσο μεγάλου ωκεανού. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390559

Έκρηξη σουπερνόβα εκσφενδόνισε άστρο από τον Γαλαξία. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί ορισμένα άστρα που διάφορα κοσμικά φαινόμενα τα… ξεριζώνουν από τη θέση στην οποία βρίσκονται και τα υποχρεώνουν να εγκαταλείψουν με ταχύτητα τον γαλαξία μας. Ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε ένα ακόμη τέτοιο άστρο το οποίο είναι όπως φαίνεται και το πιο γρήγορο αυτής της κατηγορίας των άστρων. Ερευνητές, με επικεφαλής τον Στέφαν Γκάιερ του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) χρησιμοποίησαν τόσο τα τηλεσκόπια του ESO όσο και τα τηλεσκόπια στο Αστεροσκοπείο Keck στη Χαβάη για να παρατηρήσουν μικρό άστρο US 708. Το άστρο που έχει μάζα 50% μικρότερη από εκείνη του Ήλιου εντοπίστηκε το 2005 αλλά μέχρι τώρα δεν είχε μελετηθεί επαρκώς. Οι νέες παρατηρήσεις οδήγησαν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι το άστρο δέχτηκε το ωστικό κύμα μιας έκρηξης υπερκαινοφανούς αστέρα η οποία μετάβαλε την ταχύτητα και την τροχιά του. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη το άστρο «τρέχει» πλέον με ταχύτητα 1.200 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο κινούμενο έξω από τον γαλαξία μας. Με αυτή την ταχύτητα, το άστρο θα μπορούσε να διασχίσει την απόσταση Γης - Σελήνης σε μόλις πέντε λεπτά. Συγκριτικά, το άστρο του ηλιακού μας συστήματος, ο Ήλιος, κινείται με ταχύτητα μόνο 78 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Το άστρο αναμένεται να ξεφύγει από τα βαρυτικά δεσμά του γαλαξία μας και να «δραπετεύσει» στο διαγαλαξιακό χώρο σε περίπου 25 εκατομμύρια χρόνια. Όλα τα γρήγορα άστρα που είχαν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα, είχαν επιταχυνθεί, επειδή πλησίασαν πολύ την μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας. Αλλά το άστρο US 708 είναι το πρώτο που έχει διαφορετική ιστορία, καθώς απέκτησε την μεγάλη ταχύτητά του εξαιτίας μιας θερμοπυρηνικής έκρηξης σούπερ νόβα, που συνέβη στο γειτονικό άστρο του, με το οποίο έως τότε σχημάτιζε «δίδυμο». Η έκρηξη λειτούργησε σαν σφεντόνα για να εκσφενδονίσει μακριά το US 708. «Πιθανότατα πρόκειται για μια από τις πιο δραματικές ιστορίες ζωής για άστρο. Πρέπει να πέρασε πολλά», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γκάιερ. Το άστρο ήταν κάποτε ένας ερυθρός γίγαντας, που απέβαλε το υδρογόνο του και σήμερα είναι πια μικρή πυκνή σφαίρα από ήλιο, που όχι μόνο κινείται αστραπιαία, αλλά επίσης περιστρέφεται πολύ γρήγορα, με ταχύτητα πάνω από 100 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science». http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390574

Το μυστήριο της χαμένης λάμψης του Σύμπαντος. Πολλοί γαλαξίες παραμένουν γόνιμοι. Ο δικός μας Γαλαξίας, για παράδειγμα, γεννά τουλάχιστον ένα νέο άστρο το χρόνο. Άλλοι γαλαξίες όμως έχουν μείνει στείροι, και τα άστρα τους είναι δεκάδες φορές λιγότερα από ό,τι θα έπρεπε. Νέα αμερικανική μελέτη δείχνει τώρα να απαντά στο μυστήριο της απούσας λάμψης του Σύμπαντος: σε πολλούς γαλαξίες, τα σύννεφα αέριου υδρογόνου είναι υπερβολικά καυτά για να συμπυκνωθούν και να σχηματίσουν άστρα. Αστρονόμοι του ΜΙΤ και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν εξέτασαν τις εκπομπές ακτίνων Χ από 200 γαλαξιακά σμήνη: ομάδες αποτελούμενες από 50 έως 1.000 γαλαξίες, οι οποίοι περιβάλλονται από αχανείς ατμόσφαιρες αερίου. Οι ποσότητες αερίου είναι τόσο μεγάλες ώστε θα περίμενε κανείς ότι όλοι αυτοί οι γαλαξίες θα παρήγαγαν διαρκώς εκατομμύρια νέα άστρα. Περιέργως, όμως, τα γεννητούρια είναι σπάνια. Και αυτό μπορεί να οφείλεται σε δύο λόγους, δείχνει η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature. http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature14167.html Σε πολλές περιπτώσεις, διαπίστωσαν οι ερευνητές, μεγάλες ποσότητες θερμότητας μεταφέρονται από τα κέντρα των γαλαξιών προς το αέριο που τους περιβάλλει, πιθανώς λόγω προηγούμενης σύγκρουσης του γαλαξία με άλλους γαλαξίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις το αέριο έχει θερμοκρασία δεκάδων εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου, και δεν μπορεί να συμπυκνωθεί, να καταρρεύσει υπό το ίδιο του το βάρος και να σχηματίσει άστρα. Ακόμα κι αν το νέφος κρυώσει τοπικά, η θερμότητα του περιβάλλοντος καταδικάζει κάθε απόπειρα. Είναι «σαν να πετάει κανείς ένα παγάκι μέσα σε νερό που βράζει» σχολιάζει ο Μάικλ ΜακΝτόναλντ του MIT, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη κατηγορία γαλαξιακών σμηνών, των οποίων το αέριο έχει πολύ μικρότερη θερμοκρασία, της τάξης των μερικών εκατομμυρίων βαθμών. Ακόμα κι έτσι, όμως, τα νέα άστρα φαίνονται λίγα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ένοχοι πρέπει να είναι οι μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα των γαλαξιών. Το υλικό που πέφτει στην παγίδα περιδινίζεται βίαια πριν χαθεί για πάντα στη μαύρη τρύπα. Ένα μέρος του όμως επιζεί και εκτινάσσεται στο Διάστημα με αστρονομικές ταχύτητες, θερμαίνοντας απότομα τυχόν μάζες ψυχρού αερίου. «Ορισμένα άστρα θα προλάβουν να σχηματιστούν. Πριν προλάβει όμως η διαδικασία να πάρει μπροστά, η μαύρη τρύπα θα ξαναζεστάνει τα πάντα. Λειτουργεί σαν θερμοστάτης του σμήνους» εξηγεί ο ΜακΝτόναλντ. Σε συνδυασμό, καταλήγουν οι ερευνητές, η απευθείας διάχυση της θερμότητας στα γαλαξιακά σμήνη, και η θέρμανση του αερίου λόγω των μελανών οπών, προσφέρουν μια ικανοποιητική εξήγηση για το γεγονός ότι τα άστρα του Σύμπαντος είναι περίπου δέκα φορές λιγότερα από το αναμενόμενο. Το μυστήριο της χαμένης λάμψης του Σύμπαντος, επομένως, μπορεί και να έχει λυθεί. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390336

Q&A: Ημισφαίρια στο Διάστημα. Πώς καθορίζεται ο Βορράς σε άλλους πλανήτες και στο υπόλοιπο σύμπαν; Οι χάρτες φτιάχνονται με τη σύμβαση ότι ο Βορράς και ο Νότος της Γης αντικατοπτρίζονται στους άλλους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, οι οποίοι περιφέρονται γύρω από τον Ηλιο στο ίδιο επίπεδο με τη Γη, το οποίο ονομάζεται ελλειπτικό επίπεδο. Κατά την περιστροφή των πλανητών, οι άκρες των αξόνων περιστροφής τους είναι ο βόρειος και ο νότιος πόλος τους. Παρόλα αυτά ο άξονας περιστροφής κάποιων πλανητών έχει μεγαλύτερη κλίση από αυτόν της Γης. Οπως οι σύγχρονοι χάρτες εδάφους, έτσι και οι χάρτες των ουράνιων σωμάτων στο Διάστημα, είναι προσανατολισμένοι με τον Βορρά προς τα πάνω. Αυτή η κάπως αυθαίρετη επιλογή έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, εξαιτίας του βόρειου μαγνητικού πόλου της Γης και κρατάει από τον καιρό των ναυτικών, οι οποίοι εμπιστεύονταν τον Πολικό Αστέρα για τη ναυσιπλοΐα τους στο Βόρειο Ημισφαίριο. Σε άλλους πλανήτες, παρόλα αυτά, τα μαγνητικά πεδία είναι ασθενή ή ανύπαρκτα. Ισως επειδή το ανθρώπινο είδος τείνει να βλέπει τον εαυτό του ως το κέντρο του σύμπαντος, όταν οι επιστήμονες ξεκίνησαν να χαρτογραφούν το ηλιακό σύστημα, εκτός του δικού μας πλανήτη, κράτησαν τις ίδιες διαιρέσεις βορρά-νότου, με διαχωριστική γραμμή τον άξονα του Ισημερινού. Τελικά, οι ορισμοί επεκτάθηκαν στα ημισφαίρια του γαλαξία, ακόμα και του σύμπαντος. http://www.kathimerini.gr/805539/article/epikairothta/episthmh/qa-hmisfairia-sto-diasthma

Τι γνωρίζουμε για το μετεωρίτη του Τσελιάμπινσκ, δυο χρόνια μετά την πτώση του; Το Φεβρουάριο του 2013 στην περιφέρεια Τσελιάμπινσκ έπεσε ένας μετεωρίτης ο οποίος ήταν ο μεγαλύτερος από τα γνωστά ουράνια σώματα που έχουν πέσει στη Γη, μετά τον μετεωρίτη Τουνγκούσκα το 1908. Η RBTH μίλησε γι' αυτό με κορυφαίους ρώσους επιστήμονες. Γιατί ο μετεωρίτης δεν έγινε νωρίτερα αντιληπτός; Ο μετεωρίτης του Τσελιάμπινσκ πέταξε προς τη Γη από την πλευρά του Ηλίου, αναφέρει στη RBTH ο Βλαντίμιρ Σούρντιν, επιστημονικός συνεργάτης του Κρατικού Ινστιτούτου Αστρονομίας Π.Κ. Στέρνμπεργκ. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι αστρονόμοι δεν στρέφουν προς τα εκεί τα τηλεσκόπιά τους εξαιτίας του εκτυφλωτικού φωτός και η περιοχή αυτή του ηλιακού συστήματος μπορεί να παρατηρηθεί μόνο με ειδικά ηλιακά τηλεσκόπια, με τα οποία είναι αδύνατο να μελετηθεί οτιδήποτε άλλο εκτός από τον ίδιο τον Ήλιο. Γιατί δεν σκοτώθηκε κανείς; Από την πτώση του μετεωρίτη του Τσελιάμπινσκ τραυματίστηκαν 1147 άτομα, μεταξύ αυτών 259 παιδιά. Ζημιές υπέστησαν 3724 κατοικίες, 671 εκπαιδευτικά ιδρύματα, 11 κτίρια κοινωνικών υπηρεσιών, 69 πολιτιστικά κέντρα και 5 αθλητικά. Οι αρχές της περιφέρειας Τσελιάμπινσκ εκτίμησαν το ύψος των ζημιών από την πτώση του μετεωρίτη στα 16 εκατ. δολάρια. Εκτός του ότι ο μετεωρίτης ήταν σχετικά μικρός, με διάμετρο μόλις 19 μέτρων, πετούσε κατά μήκος της επιφάνειας της Γης, αναφέρει ο Ντμίτρι Βίμπε, επικεφαλής του τμήματος φυσικής και εξέλιξης των αστέρων του Ινστιτούτου Αστρονομίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Η μακριά διάρκεια πτήσης μέσα στην ατμόσφαιρα προκάλεσε τον κατακερματισμό του αρκετά ευαίσθητου υλικού του μετεωρίτη σε μικρά θραύσματα, τα περισσότερα από τα οποία κάηκαν πριν φτάσουν στη Γη. Αρχικά ο μετεωρίτης ζύγιζε περίπου 13 χιλιάδες τόνους, αλλά στη Γη κατέπεσαν μόνο 6 τόνοι του περίπου, δηλαδή το 0,5% της συνολικής μάζας. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες έχουν συλλέξει πάνω από ένα τόνο. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξε κι ένα μεγάλο τμήμα του 654 κιλών, το οποίο έπεσε στη λίμνη Τσερμπακούλ. Αν έπεφτε στην πόλη, είναι σίγουρο ότι θα είχε προκαλέσει θύματα. Επομένως, θα μπορούσε κανείς ως ένα βαθμό να χαρακτηρίσει τυχερούς τους κατοίκους του Τσελιάμπινσκ. Ο μετεωρίτης του Τσελιάμπινσκ ανήκει στην κατηγορία των συνηθισμένων χονδριτών, οι οποίοι αποτελούν άνω του 90% του συνόλου των μετεωριτών που πέφτουν στον πλανήτη μας, αναφέρει ο Ντμίτρι Σαντίλενκο, επιστημονικός συνεργάτης του εργαστηρίου μελέτης μετεωριτών του Ινστιτούτου γεωχημείας και αναλυτικής χημείας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Ονομάζονται χονδρίτες λόγω του μεγάλου αριθμού από χόνδρους (κόκκους) και περιέχουν στερεοποιημένα σταγονίδια πυριτικού υλικού. Λέγεται πως ο μετεωρίτης του Τσελιάμπινσκ δεν υπήρξε ποτέ τμήμα κάποιου πλανήτη και αποτελείται από ύλη ηλικίας περίπου 4,5 δις. ετών, από την οποία σχηματίστηκαν οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Από τέτοιους χονδρίτες αποτελείται η ζώνη των αστεροειδών που βρίσκεται ανάμεσα στον Άρη και το Δία. Στους αστρονόμους είναι γνωστοί περίπου 600 χιλιάδες αστεροειδείς της ζώνης αυτής. Μερικοί από αυτούς λόγω συγκρούσεων ή άλλων παραγόντων αλλάζουν τροχιά και γίνονται μετεωρίτες, οι οποίοι προσεγγίζουν τη Γη. Τι τον κάνει μοναδικό; Ο συγκεκριμένος μετεωρίτης μπορεί να χαρακτηριστεί ως εκείνος με τη μεγαλύτερη «φωτογένεια» απ’ όλους όσους έχει δει ο άνθρωπος να πέφτουν στη Γη, αναφέρει αστειευόμενη η εκ των παλαιότερων επιστημονικών υπαλλήλων του Κρατικού Γεωλογικού Μουσείου Β.Ι. Βερνάντσκι της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Σημειωτέον, αυτό το μουσείο βρίσκεται στη Μόσχα κοντά στην Κόκκινη πλατεία, και εκεί εκτίθεται ένα από τα θραύσματα του συγκεκριμένου μετεωρίτη (http://www.sgm.ru/). Με άλλα λόγια, χάρη στις επίγειες βιντεοσκοπήσεις και φωτογραφίες των επιστημόνων και μαρτύρων του συμβάντος, για πρώτη φορά σε ολόκληρη την ιστορία της μελέτης των μετεωριτών στάθηκε εφικτό να καταγραφεί η πορεία της πτώσης ενός ουράνιου σώματος, από την είσοδό του στην ατμόσφαιρα και ουσιαστικά μέχρι την πτώση των θραυσμάτων του στη γη. http://gr.rbth.com/tecnology/2015/03/05/ti_gnorizoyme_gia_to_meteoriti_toy_tseliampinsk_dyo_xronia_meta_tin_35731.html

Ο πλανήτης με τους τέσσερις ήλιους! Η ύπαρξη πλανητών τους οποίους συντροφεύουν περισσότερα από ένα άστρα έγινε ευρύτερα γνωστή από τον «Πόλεμο των Άστρων» και τον πλανήτη του πρωταγωνιστή της θρυλικής ταινίας που ανήκε σε δυαδικό αστρικό σύστημα. Τα τελευταία χρόνια τα διαστημικά τηλεσκόπια και τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια έχουν εντοπίσει πολλούς πλανήτες στον γαλαξία μας που βρίσκονται ανάμεσα σε δύο άστρα . Εχουν εντοπιστεί επίσης αρκετοι πλανήτες που δεν βρίσκονταν ανάμεσα σε δύο αλλά σε τρία άστρα και τώρα εντοπίζονται πλανήτες που βρίσκονται ανάμεσα σε τέσσερα άστρα! Ο πρώτος πλανήτης με τέσσερα άστρα εντοπίστηκε το 2013 και τώρα ομάδα ερευνητών χρησιμοποιώντας τα τηλεσκόπια του Αστεροσκοπείου Palomar στις ΗΠΑ εντόπισε άλλο ένα. Πρόκειται για ένα πλανητικό σύστημα σε απόσταση 136 έτη φωτός στον αστερισμό του Κριού. Το σύστημα έλαβε την ονομασία 30 Ari και ο πρώτος πλανήτης που εντοπίστηκε σε αυτό είναι πραγματικά τεράστιος. Πρόκειται για ένα γίγαντα αερίου με μάζα δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Δία. Ο πλανήτης ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από το μητρικό του άστρο σε 335 μέρες. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τόσο ο πλανήτης όσο και οι δορυφόροι που πιθανώς έχει δεν διαθέτουν συνθήκες φιλικές στην ζωή. Σύμφωνα με τους ερευνητές αν κάποιος βρισκόταν σε αυτόν τον πλανήτη θα έβλεπε ένα σχετικά μικρό ήλιο, δύο πιο απομακρυσμένα λαμπερά άστρα ορατά και στον πρωινό ουρανό ενώ το τέταρτο άστρο θα το έκρυβαν τα άλλα τρία. Η ανακάλυψη οδηγεί τους ειδικούς στην διαπίστωση ότι οι πλανήτες σε τετραπλά αστρικά συστήματα είναι περισσότεροι από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης και ένα ακόμη πλανήτη που βρίσκεται σε τριπλό αστρικό σύστημα και πιο συγκεκριμένα στο σύστημα HD 2638 σε απόσταση 175 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό του Κήτους. Επικεφαλής των ερευνητών ήταν επιστήμονες του Εργαστηρίου Αεροπροώθησης (JPL) της NASA η οποία προέβη και στις σχετικές ανακοινώσεις. http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=682663 Σύννεφα από λιωμένα βράχια στο μετεωρολογικό δελτίο εξωπλανήτη. Ένας γιγάντιος, καυτός εξωπλανήτης σε απόσταση άνω των 1.000 ετών φωτός από τη Γη καλύπτεται από σύννεφα λιωμένων πετρωμάτων, αποκαλύπτει νέα μέθοδος παρατήρησης που επινοήθηκε από ερευνητές του ΜΙΤ. Η νέα τεχνική επιτρέπει τον εντοπισμό νεφών σε σώματα που εντοπίστηκαν με τον διάσημο κυνηγό πλανητών Kepler. Το εξειδικευμένο διαστημικό τηλεσκόπιο, το οποίο έχει ολοκληρώσει πλέον την κύρια φάση της αποστολής του, ήταν σχεδιασμένο να ανιχνεύει εξωπλανήτες από την ανεπαίσθητη μείωση που προκαλούν στη φωτεινότητα των μητρικών τους άστρων την ώρα που περνούν από μπροστά τους. Εκτός του ότι αποκαλύπτουν την παρουσία εξωπλανητών, οι μεταβολές της φωτεινότητας του άστρου μπορούν επίσης να αποκαλύψουν στοιχεία για την ατμόσφαιρα των εξωπλανητών και για τη σύσταση των νεφών της. Αυτό συμβαίνει επειδή τα διάφορα σωματίδια από τα οποία αποτελούνται τα νέφη σκεδάζουν (εκτρέπουν) διαφορετικά μήκη κύματος φωτός. Σε μελέτη που έχει γίνει δεκτή για δημοσίευση στην επιθεώρηση The Astrophysical Journal, ερευνητές του ΜΙΤ αναλύουν τα σύννεφα του Kepler-7b, ενός εξωπλανήτη που περιφέρεται γύρω από ένα μεγάλο άστρο στην κατεύθυνση του αστερισμού της Λύρας. Ο Kepler-7b, ένας από τους πρώτους εξωπλανήτες που ανακάλυψε το Kepler, είναι ένας «καυτός Δίας» -ένας γιγάντιος πλανήτης από αέρια, ο οποίος ψήνεται σε θερμοκρασία 1.500 βαθμών Κελσίου. Οι ερευνητές εξέτασαν διάφορα μαθηματικά μοντέλα για την πιθανή συμπεριφορά της ατμόσφαιρας του πλανήτη σε συγκεκριμένες πιέσεις και θερμοκρασίες. Στη συνέχεια προσδιόρισαν το μοντέλο που ταίριαζε με τις πραγματικές μετρήσεις του Kepler. Κατέληξαν έτσι στο συμπέρασμα ότι τα σύννεφα του Kepler-7b πρέπει να αποτελούνται από εξαερωμένο μαγνήσιο και ενώσεις του πυριτίου. Στη Γη, τα υλικά αυτά είναι στέρεα και αποτελούν βασικά συστατικά των πετρωμάτων. Στον καυτό κόσμο του Kepler-7b, παίρνουν τη μορφή ατμού που φτάνει ψηλά στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Όταν οι ατμοί αυτοί κρυώσουν και συμπυκνωθούν, σχηματίζουν υγρά σωματίδια που συγκεντρώνονται σε νέφη. Όμως τα σύννεφα αυτά δεν καλύπτουν ομοιόμορφα τον Kepler-7b: η περίοδος περιστροφής του πλανήτη είναι ίση με την περίοδο περιφοράς γύρω από το μητρικό του άστρο, κάτι που σημαίνει ότι η μία πλευρά του πλανήτη είναι μόνιμα στραμμένη στο φως, ενώ η άλλη παραμένει βυθισμένη στο αιώνιο σκοτάδι. Λόγω αυτής της ιδιαιτερότητας, τα σύννεφα υπάρχουν μόνο στην πλευρά που κοιτάζει μόνιμα το μητρικό άστρο, επισημαίνουν οι ερευνητές. Σκοπεύουν τώρα να εφαρμόσουν την ίδια μέθοδο σε άλλους εξωπλανήτες, και ελπίζουν να πετύχουν πιο λεπτομερείς παρατηρήσεις των εξωγήινων νεφών με το τηλεσκόπιο TESS, το οποίο προγραμματίζεται να διαδεχθεί το Kepler. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231390066

Προσομοίωση του διαστήματος για τα τέσσερα υπέρυθρα όργανα του JWST. Η κατασκευή ενός διαστημικού τηλεσκοπίου δεν είναι μικρό επίτευγμα. Οι συνθήκες εδώ στη Γη είναι σημαντικά διαφορετικές από αυτές σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας. Πώς ξέρουμε ότι κάθε τηλεσκόπιο που κατασκευάστηκε στα ελεγχόμενα εργαστήρια μας μπορεί να αντέξει το σκληρό περιβάλλον του διαστήματος; Ευτυχώς, μπορούμε να αναδημιουργήσουμε συνθήκες παρόμοιες με εκείνες του διαστήματος με τη χρήση προσομοιωτών, όπως αυτός ο θάλαμος θερμικού κενού στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA στο Μέριλαντ, ΗΠΑ. Σε αυτή την εικόνα, ο θάλαμος δεν είναι σε λειτουργία, όπως φαίνεται από την παρουσία του φωτογράφου που κρατά έναν πυρσό στο περιθώριο. Όταν ενεργοποιηθεί, πολλαπλές αντλίες ρουφούν όλο τον αέρα για να δημιουργήσουν ένα χώρο που μοιάζει με κενό, και η θερμοκρασία μπορεί να πέσει σε ένα πολύ παγωμένο ελάχιστο -253 °C. Ωστόσο, το πραγματικό αστέρι αυτής της εικόνας είναι το φουτουριστικό χρυσαφί πλαίσιο και το περιεχόμενό του. Αυτό το πλαίσιο φέρει τη μονάδα Integrated Science Instrument Module, μια δομή που περιέχει τα επιστημονικά εργαλεία του James Webb Space Telescope, ή JWST, για το 2018, http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/JWST διάδοχο του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble. http://www.spacetelescope.org/ Μαζί με το πλαίσιο, αυτή η μονάδα ζυγίζει περίπου όσο ένας ελέφαντας και φιλοξενεί τέσσερα όργανα για παρατήρηση στο υπέρυθρο, ένα μέρος του φάσματος που αποτελεί κλειδί στην εξερεύνηση της προέλευσης του Σύμπαντος και των ιδιοτήτων των πολύ μακρινών κοσμικών αντικειμένων. Αυτή η ικανότητα είναι ο λόγος για την εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία του θαλάμου: υπέρυθρο φως που εκπέμπεται από ζεστά αντικείμενα. Για να αποφευχθούν υπέρυθρες εκπομπές από το ίδιο το τηλεσκόπιο παρεμβαίνοντας στις παρατηρήσεις του JWST, ολόκληρο το τηλεσκόπιο πρέπει να ψύχεται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Στο διάστημα, το JWST θα κάνει χρήση ενός γιγάντιου αλεξήλιου ώστε να το κρατήσει εντελώς στη σκιά. Αυτό θα κρατήσει το τηλεσκόπιο στους -233 ° C. Η ομάδα του JWST πέτυχε ένα ορόσημο το περασμένο καλοκαίρι, καθώς και τα τέσσερα επιστημονικά όργανα πέρασε τις κρυογονικές δοκιμές τους σε αυτή την αίθουσα. Οι τρεις μονάδες εγγύς υπέρυθρου ψύχθηκαν στους περίπου -233 ° C, ενώ το όργανο μέσο-υπερύθρου έφτασε σε ακόμα χαμηλότερη θερμοκρασία -266 ° C, για συνολικά 116 ημέρες. Για περισσότερες πληροφορίες, διαβάστε εδώ (αγγλικά). http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Improved_vision_for_James_Webb_Space_Telescope Μετά τις δοκιμές αυτές, μια από τις μονάδες - το Near InfraRed Spectrograph (εγγύς υπέρυθρο φασματογράφος) - αφαιρέθηκε και εξοπλίστηκε με νέους ανιχνευτές και 'μικροδιαφράγματα', μια νέα τεχνολογία για να μελετήσει εκατοντάδες ουράνια αντικείμενα ταυτόχρονα, χρησιμοποιώντας μικροσκοπικά παράθυρα με πλάτος αυτό μιας ανθρώπινης τρίχας. Όταν αυτό το αναβαθμισμένο όργανο επανέλθει, ολόκληρη η μονάδα θα συνεχίσει με περαιτέρω περιβαλλοντικές δοκιμές για να αναπαραχθούν οι συνθήκες που υφίσταται κατά την εκτόξευση και στο διάστημα. Το JWST είναι ένα συνεργατικό έργο της NASA, ESA και της Καναδικής Υπηρεσίας Διαστήματος. http://www.esa.int/ell/ESA_in_your_country/Greece/Prosomohiose_toy_diasthematos_gia_ta_thessera_ypherythra_horgana_toy_JWST Διεθνής Διαστημικος Σταθμος. Οι αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού αποτόλμησαν μια δύσκολη έξοδο στο Διάστημα για να φέρουν σε πέρας μια επιχείρηση καλωδίωσης στα συστήματα του τεράστιου σταθμού. Ο αστροναύτης Τέρι Βιρτς αποθανάτισε σε φωτογραφίες τις προσπάθειες των συναδέλφων του να ολοκληρώσουν τις εργασίες αιωρούμενοι στο απέραντο σκοτάδι του Διαστήματος. Οι «περιπατητές του Διαστήματος» έπρεπε να τοποθετήσουν 244 μέτρα καλωδίου, τέσσερις κεραίες, τρεις ανακλαστήρες λέιζερ και να συντηρήσουν ένα ρομποτικό βραχίονα. Είναι η πρώτη φορά που η NASA διεξάγει μια τέτοια διαδοχή διαστημικών περιπάτων, καθώς έχει σκοπό τη δημιουργία νέων θυρών σύνδεσης για την επέκταση του διαστημικού σταθμού. Για να να ολοκληρώσουν τις εργασίες, οι αστροναύτες χρειάστηκαν συνολικά 20 ώρες εργασίας στις αντίξοες διαστημικές συνθήκες. Η μόνη τους επιβράβευση ήταν ένα αστείο του Κέντρου Ελέγχου: «Μπράβο, παιδιά. Τα καταφέρατε πολύ καλά για οδηγοί διαστημικού λεωφορείου». http://www.defencenet.gr/defence/item/%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B5-%CF%80%CF%89%CF%82-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CF%8C-%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CF%82

Σε τροχιά οι πρώτοι ηλεκτροκίνητοι δορυφόροι τηλεπικοινωνιών. Πύραυλος της εταιρείας SpaceX που εκτοξεύτηκε από στρατιωτική βάση του Ακρωτηρίου Κανάβεραλ μετέφερε σε τροχιά τους δύο πρώτους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους που χρησιμοποιούν ηλεκτρικό σύστημα προώθησης. Ο πύραυλος Falcon 9, ο οποίος χρησιμοποιείται και για τον ανεφοδιασμό του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, εκτοξεύτηκε το πρωί της Κυριακής στην τρίτη πτήση της SpaceX σε διάστημα δύο μηνών. Στην κορυφή του πυραύλου βρίσκονταν δύο δορυφόροι που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από τη Boeing για λογαριασμό της εταιρείας Eutelsat, με έδρα το Παρίσι, και της εταιρείας ABS, που έχει τη βάση της στις Βερμούδες. Και οι δύο εταιρείες ανήκουν στην ευρωπαϊκή επενδυτική εταιρεία Permira, και εκτόξευσαν μαζί τους δορυφόρους τους για περιορισμό του κόστους. Είναι οι πρώτοι δορυφόροι τηλεπικοινωνιών που χρησιμοποιούν ηλεκτρικούς κινητήρες αντί για τους συμβατικούς χημικούς προωστήρες. Σε γενικές γραμμές, οι ηλεκτρικοί κινητήρες εκπέμπουν μια δέσμη ιόντων, ή φορτισμένων σωματιδίων, η οποία επιταχύνει το σκάφος προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το βασικό πλεονέκτημά τους είναι το μικρό μέγεθος και βάρος, το οποίο μείωσε το κόστος της εκτόξευσης επέτρεψε στους δύο δορυφόρους να χωρέσουν στον Falcon 9, έναν πύραυλο μέσου μεγέθους. Το μειονέκτημα είναι ότι προσφέρουν σταθερή αλλά μικρή επιτάχυνση. Για το λόγο αυτό, οι δορυφόροι θα χρειαστούν μήνες, αντί για εβδομάδες, μέχρι να φτάσουν σε γεωστατική τροχιά σε ύψος 36.000 χιλιομέτρων, η οποία τους επιτρέπει να παραμένουν μετέωροι πάνω από το ίδιο σημείο της Γης. Όπως σχολίασε στο Reuters ο Μισέλ ντε Ροσέν, διευθύνων σύμβουλος της Eutelsat, η SpaceX του δισεκατομμυριούχου επιχειρηματία Έλον Μασκ έσπασε το μονοπώλιο της ευρωπαϊκής Arianespace στην αγορά εκτόξευσης μικρών δορυφόρων. Οι όροι της συμφωνίας δεν δημοσιοποιήθηκαν, ωστόσο ο δικτυακός τόπος της SpaceX τιμολογεί τις εκτοξεύσεις του Falcon 9 στα 61 εκατομμύρια δολάρια. Ο νέος δορυφόρος της Eutelsat είναι το τελευταίο μέλος ενός αστερισμού 35 δορυφόρων που προσφέρουν υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας, βίντεο και Διαδικτύου. Η ABS, η οποία είχε μέχρι σήμερα έξι δορυφόρους, θα χρησιμοποιήσει το νέο σκάφος για υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών σε Ευρώπη, Αφρική και Μέση Ανατολή. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231389462 Διόρθωση της τροχιάς του ΔΔΣ. Σήμερα, 3 Μαρτίου στις 11:00 ώρα Μόσχας πραγματοποιήθηκε διόρθωση της τροχιάς του ΔΔΣ. Η αλλαγή της τροχιάς εγινε με τους κινητήρες του TGC "Progress M-26M». Το ύψος πτήσης αυξήθηκε κατά 750 m και ειναι μέση τιμή 402,68 χιλιόμετρα, και η ταχύτητα του ISS αυξήθηκε κατά 0,43 m / s. Ο κύριος σκοπός των ελιγμών ηταν η πτήση του ΔΔΣ σε συγκεκριμένη τροχιά για την επιστροφή του πληρώματος του "Soyuz TMA-14M» και η σύνδεση με το TPK "Soyuz TMA-16M». Στις 12 Μαρτ. ειναι προγραμματισμένη η προσγείωση του πληρωματος TPK "Soyuz TMA-14M», το οποίο αποτελείται από τους αστροναύτες ROSCOSMOS Елена СЕРОВА и Александр САМОКУТЯЕВ και τον αστροναύτη της NASA Barry Wilmore, η διάρκεια της πτήσης τους θα ειναι 169 ημέρες. Στις 27 Μαρτίου έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το WPK "Soyuz TMA-16M» με τους κοσμοναύτες της ROSCOSMOS Gennady Padalka και Mikhail Kornienko και τον αστροναύτη της NASA Scott Kelly. Η κοινή πτήση Mikhail Kornienko και Scott Kelly θα είναι για περίπου ενα χρόνο. http://www.federalspace.ru/21333/

Το διαστημόπλοιο της NASA πλησιάζει στον ανεξερεύνητο νάνο πλανήτη Δήμητρα. Η «Αυγή» (Dawn), το διαστημικό σκάφος της NASA, μετά από ένα μακρινό ταξίδι επτάμιση ετών, πλησιάζει πλέον γοργά τη Δήμητρα, όπου αναμένεται να φθάσει την Παρασκευή. Αν όλα πάνε καλά, θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον ανεξερεύνητο νάνο πλανήτη, το μεγαλύτερο ουράνιο σώμα στη μεγάλη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη και Δία, και θα τον εξερευνήσει για πρώτη φορά. Η διαστημοσυσκευή είχε προηγουμένως (2011 - 2012) επισκεφθεί τον μεγάλο αστεροειδή Εστία, διαμέτρου 525 χλμ., το δεύτερο μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών. Θα είναι η πρώτη φορά που ένα διαστημικό σκάφος θα τεθεί σε τροχιά γύρω από ένα νάνο πλανήτη και η πρώτη φορά που διαδοχικά θα τεθεί σε τροχιά γύρω από δύο ουράνια σώματα (Εστία και Δήμητρα). Η «Δήμητρα», που ανακαλύφθηκε από τον σικελό αστρονόμο και κληρικό Τζιουζέπε Πιάτσι το 1801 (ήταν το πρώτο σώμα της ζώνης των αστεροειδών που εντοπίστηκε), έχει διάμετρο περίπου 950 χιλιομέτρων και είναι πολύ μικρότερη από τη Σελήνη (3.480 χλμ). Η Αυγή έχει προγραμματιστεί να τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Δήμητρα στις 2:20 το μεσημέρι ώρα Ελλάδος της Παρασκευής, σύμφωνα με το BBC, το πρακτορείο Ρόιτερς και το Space.com. Η αποστολή του Dawn, κόστους 473 εκατ. δολαρίων, έχει κυλήσει απρόσκοπτα μέχρι στιγμής και οι επιστήμονες ανυπομονούν να μελετήσουν τη «Δήμητρα» (Ceres), ένα απομεινάρι από τους αρχικούς θεμέλιους λίθους που σχημάτισαν τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Ένα μυστήριο που πρέπει να λύσουν οι αστρονόμοι, αφορά δύο πολύ λαμπερά φώτα που εσχάτως έχουν εμφανιστεί μέσα σε έναν κρατήρα πλάτους 92 χιλιομέτρων και για τα οποία δεν μπορεί να δοθεί καμία βέβαιη εξήγηση προς το παρόν. Πρώτα εμφανίστηκε το ένα και μετά, κοντά στο πρώτο, έκανε την εμφάνισή του κι ένα δεύτερο φως. Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι κάποτε κάτω από την επιφάνεια της «Δήμητρας» υπήρχε ένας ωκεανός, που μετά πάγωσε. Στη συνέχεια, πτώσεις αστεροειδών ή κομητών ίσως εξέθεσαν τμήματα αυτού του υπόγειου πάγου, ο οποίος αντανακλά σήμερα έντονα το φως που πέφτει πάνω του. Η «Αυγή» θα χρειαστεί ένα μήνα ακόμη, έως ότου τοποθετηθεί στη σωστή θέση για να κάνει παρατηρήσεις της «Δήμητρας», οι οποίες θα διαρκέσουν 14 μήνες (έως τον Ιούνιο 2016). Η διαστημοσυσκευή θα ακολουθήσει διάφορες τροχιές, με την πιο χαμηλή στα 378 χλμ. από την επιφάνεια του νάνου πλανήτη, κάτι που θα συμβεί τον Δεκέμβριο. Ένα άλλο σκάφος της NASA, το «Νέοι Ορίζοντες» (New Horizons), θα περάσει κοντά από τον νάνο πλανήτη Πλούτωνα τον Ιούλιο. Ο Πλούτωνας, που κάποτε θεωρείτο κανονικός πλανήτης, έχει πλέον υποβαθμιστεί σε νάνο πλανήτη. Η «Δήμητρα», από την άλλη, που κάποτε θεωρείτο πλανήτης και μετά πολύ μεγάλος αστεροειδής, έχει αναβαθμιστεί σε νάνο πλανήτη από το 2006. http://www.tanea.gr/news/science-technology/article/5214965/diasthmoploio-ths-nasa-plhsiazei-ston-aneksereynhto-nano-planhth-dhmhtra/

Ο Δίας και οι δορυφόροι του ως ουράνιο ρολόι. Τον 17ο αιώνα ο Γαλιλαίος βελτιώνοντας μια παλαιότερη εφεύρεση, κατασκεύασε ένα ισχυρό αστρονομικό τηλεσκόπιο. Με την βοήθειά του έκανε μια εξαιρετική ανακάλυψη, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ουράνιο ρολόι. Ανακάλυψε ότι γύρω από τον πλανήτη Δία περιφερόταν τέσσερις δορυφόροι, αθέατοι με γυμνό οφθαλμό. H παρατήρηση των δορυφόρων του Δία είναι πολύ ευκολότερη με τα σύγχρονα τηλεσκόπια: Jupiter and bottom to top the moons Europa,Ganymede, and Io shot February 27, 2015 at 7:30 pm AST pic.twitter.com/uZ3JJQhPw9 https://mobile.twitter.com/RussellBateman1/status/571506624747184128/photo/1 — Russell Bateman (@RussellBateman1) February 28, 2015 Οι δορυφόροι αυτοί σχηματίζουν μια επιβλητική πομπή, που διαδοχικά εμφανίζεται μπροστά από τον πλανήτη κι εξαφανίζεται πίσω του. Εφόσον ο Δίας βρίσκεται αρκετά μακριά από τη Γη, παραμένει σχεδόν ορατός από κάθε σημείο της, κι έτσι λειτουργεί σαν «ουράνιο ρολόι», με τους δορυφόρους του να υποδύονται τους δείκτες του. Το 1612, ο Γαλιλαίος κατάρτισε πίνακες που έδειχναν τις θέσεις των δορυφόρων του Δία για διάφορες ώρες της νύχτας, πίνακες που μπορούσαν να συνταχθούν μήνες πριν χρησιμοποιηθούν κι έδειχναν την ώρα δυο διαφορετικών τόπων την ίδια στιγμή. Η εξέλιξη αυτή υπήρξε κρίσιμη για το άλυτο μέχρι τότε πρόβλημα του προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους, διότι «μετασχημάτιζε τον χώρο σε χρόνο» ως εξής: Η γήινη σφαίρα διαιρείται, κατά σύμβαση, σε 360 τομείς, που λέγονται άτρακτοι – φανταστείτε τους σαν τις λεπτές φέτες ενός μήλου. (Οπότε, σε κάθε άτρακτο αντιστοιχεί 1 μοίρα γεωγραφικού μήκους.) Καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της, πραγματοποιεί μια πλήρη περιστροφή (άρα, κάθε τόπος διαγράφει τόξο 360 μοιρών) σε 24 ώρες. Αυτό σημαίνει ότι η Γη περιστρέφεται κατά 15 μοίρες ανά μία ώρα, ή κατά μία μοίρα ανά 4 λεπτά. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η μια άτρακτος μετά την άλλη έρχεται με τη σειρά της «αντιμέτωπη» με τον Ήλιο, ο δε χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ των διελεύσεων δυο διαδοχικών ατράκτων μπροστά από τον Ήλιο είναι 4 λεπτά της ώρας. Οπότε, πάνω στη γήινη σφαίρα, για κάθε μοίρα γεωγραφικού μήκους που μετακινούμαστε προς δυσμάς, η τοπική μεσημβρία (το μεσημέρι) μετατίθεται χρονικά κατά 4 λεπτά αργότερα, ενώ για κάθε μοίρα γεωγραφικού μήκους προς ανατολάς, η τοπική μεσημβρία επέρχεται 4 λεπτά νωρίτερα. Άρα, η εύρεση του γεωγραφικού μήκους ανάγεται απλώς στη γνώση της ώρας που έχουν δυο διαφορετικά μέρη την ίδια χρονική στιγμή. Και αφότου ο Γαλιλαίος αποκάλυψε στον κόσμο την ύπαρξη του παραπάνω ουράνιου ρολογιού, αυτό έγινε εφικτό. http://physicsgg.me/2015/03/02/%ce%bf-%ce%b4%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bf%ce%b9-%ce%b4%ce%bf%cf%81%cf%85%cf%86%cf%8c%cf%81%ce%bf%ce%b9-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%89%cf%82-%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%ac%ce%bd%ce%b9%ce%bf-%cf%81/

Εντοπίστηκαν «εξωγαλαξιακά» άστρα. Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκανε ομάδα αστρονόμων στη Βραζιλία με επικεφαλής τον Ντενίλσο Καμάργκο του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου Rio Grande do Sul στο Πόρτο Αλέγκρε. Χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο WISE, οι ερευνητές ανακάλυψαν άστρα που βρίσκονται 16 χιλιάδες έτη φωτός έξω από τον γαλαξία μας. Εκεί υπάρχει ένα νεφέλωμα μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν αυτά τα άστρα τα οποία είναι τα πιο απομακρυσμένα άστρα του Γαλαξία. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι πιθανότατα οι κοσμικοί άνεμοι που παρήχθησαν μετά από μια έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα μετακίνησαν το νεφέλωμα και το οδήγησαν έξω από τον Γαλαξία. Ετσι, αν σε κάποια άστρα υπάρχουν (ή πρόκειται) να σχηματιστούν πλανήτες, οι κάτοικοί τους θα έχουν τον πιο εντυπωσιακό νυχτερινό ουρανό αφού δεν θα βλέπουν απλά κάποια άστρα αλλά ολόκληρο γαλαξιακό δίσκο. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society». http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=681769

Αιθέριος κομήτης απαθανατίζεται με την ισχυρότερη κάμερα του κόσμου. Η ισχυρότερη ψηφιακή κάμερα του κόσμου, σχεδιασμένη να ανιχνεύει φως από τις εσχατιές του Σύμπαντος, προσέφερε το πλέον θεαματικό πορτρέτο του κομήτη Lovejoy 20014 Q2, ενός σπάνιου επισκέπτη στην κοσμική γειτονιά μας. Σε πλήρη ανάλυση, η παραπάνω εικόνα έχει διαστάσεις 7.200 επί 9.600 εικονοστοιχεία. Τα επιμέρους τμήματά της καταγράφηκαν από τους 62 αισθητήρες της «Κάμερας Σκοτεινής Ύλης» (DECam), η οποία θεωρείται η ισχυρότερη κάμερα παγκοσμίως με ανάλυση 560 Megapixel. Δείτε την εικόνα σε μέση ανάλυση και σε πλήρη ανάλυση. http://www.fnal.gov/pub/presspass/misc/2015/images/c2014-q4-lovejoy-des-medres.jpg http://www.fnal.gov/pub/presspass/misc/2015/images/c2014-q4-lovejoy-des-highres.jpg Η κάμερα, ικανή να καταγράφει φως από απόσταση 8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, βρίσκεται εγκατεστημένη στο αμερικανικό τηλεσκόπιο Blanco, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο λειτουργεί ψηλά στις χιλιανές Άνδεις. Το τηλεσκόπιο παρατηρεί κανονικά το βαθύ Διάστημα αναζητώντας στοιχεία για τη λεγόμενη σκοτεινή ενέργεια, μια μυστηριώδη δύναμη στην οποία αποδίδεται η επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος. Στις 27 Δεκεμβρίου 2014, το DECam απαθανάτισε τον Lovejoy 20014 Q2 στον ουρανό του νότιου ημισφαιρίου, όταν ο κομήτης βρισκόταν σε απόσταση 82 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, λίγο περισσότερο από το μισό της απόστασης Γης - Ήλιου. Λίγες μέρες αργότερα, ο κομήτης πέρασε στον ουρανό του βόρειου ημισφαιρίου και έγινε ορατός με γυμνό μάτι. Είχαν περάσει περίπου 11.000 χρόνια από το τελευταίο κοντινό πέρασμα του κομήτη, όπως μαρτυρά η τροχιά του. Τα εντυπωσιακά χρώματα της εικόνας δεν αντιστοιχούν πάντως σε αυτά που θα έβλεπε το ανθρώπινο μάτι -το πορτρέτο είναι στην πραγματικότητα ένα ψευδοχρωματικό πορτρέτο που αντιστοιχεί σε μόνο δύο μήκη κύματος, ένα στο ορατό και ένα στο υπέρυθρο φάσμα. Παρόλα αυτά, τα χρώματα δεν είναι εντελώς παραπλανητικά. Παρατηρήσεις με άλλα τηλεσκόπια είχαν δείξει ότι ο Lovejoy περιβάλλεται όντως μια πράσινη ατμόσφαιρα, ή κόμη. Η απόχρωση οφείλεται στην παρουσία διατομικού άνθρακα και κυανίου, ουσίες που φθορίζουν με πράσινο χρώμα όταν δέχονται την υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου. Η ουρά του κομήτη, η οποία εμφανίζεται εδώ πράσινη, είναι στην πραγματικότητα γαλαζωπή λόγω της παρουσίας μονοξειδίου του άνθρακα. Η κόμη έχει διάμετρο γύρω στα 650.000 χιλιόμετρα, και είναι πραγματικά γιγάντια σε σχέση με τον ίδιο τον κομήτη, μια μπάλα από πάγο και σκόνη με διάμετρο μόλις 5 χιλιόμετρα. Ο κομήτης ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο του 2014 από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Τέρι Λάβτζοϊ στην Αυστραλία. Ήταν ο πέμπτος κομήτης που ανακαλύπτεται από τον Λάβτζοϊ και παίρνει το όνομά του. Ένας άλλος κομήτης Lovejoy, ο 2001 W3, είχε περάσει ξυστά από τον Ήλιο το 2011. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231389421

Οι νεφώσεις του Σύμπαντος. Στους «ουρανούς» του Διαστήματος εμφανίζονται διαφόρων ειδών νέφη που εντυπωσιάζουν αλλά και προβληματίζουν τους επιστήμονες. Την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκε ο εντοπισμός ενός μυστηριώδους νέφους στον Αρη με τους επιστήμονες να προσπαθούν να βρουν στοιχεία για την ταυτότητά του. Τα τελευταία χρόνια οι αστρονόμοι έχουν εντοπίσει και άλλα μυστηριώδη και εντυπωσιακά σε έκταση και χαρακτηριστικά νέφη στο ηλιακό μας σύστημα αλλά και έξω από τον γαλαξία μας. Ας δούμε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα κοσμικά νέφη. Το διαστημικό σκάφος Cassini που μελετά εδώ και μία δεκαετία το σύστημα του Κρόνου εντόπισε στον μεγαλύτερο και πιο ενεργό γεωλογικά δορυφόρο του, τον Τιτάνα, ένα μυστηριώδες νέφος. Το νέφος αυτό βρίσκεται στον Βόρειο Πόλο του Τιτάνα και, σύμφωνα με τη NASA, αποτελείται από πάγο μεθανίου. Το ενδιαφέρον είναι ότι το νέφος έχει πολλές ομοιότητες με νέφη που σχηματίζονται πάνω στους πόλους της Γης, γεγονός το οποίο ενισχύει αυτό που υποστηρίζουν οι ειδικοί, ότι δηλαδή ο Τιτάνας προσομοιάζει γεωλογικά στις συνθήκες που υπήρχαν στη Γη όταν αυτή βρισκόταν στη βρεφική της ηλικία. Ετσι η μελέτη του Τιτάνα προσφέρει από τη μια πλευρά σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη της Γης ενώ από την άλλη πλευρά επιτρέπει στους επιστήμονες να κάνουν προβλέψεις με αυξημένες πιθανότητες να αποδειχθούν σωστές για το μέλλον του Τιτάνα. Ενα μυστηριώδες νέφος βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον γαλαξία μας. Ενα γιγάντιο νέφος βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον γαλαξία μας. Η σύγκρουση αναμένεται να προκαλέσει τη γέννηση εκατοντάδων χιλιάδων νέων άστρων. Το νέφος ανακαλύφθηκε πριν από 50 χρόνια από τη νεαρή τότε αμερικανίδα αστρονόμο Γκέιλ Σμιθ και πήρε το όνομά της. Το νέφος «Σμιθ» εντοπίστηκε από την αστρονόμο να κινείται σε απόσταση δεκάδων χιλιάδων ετών φωτός από τον γαλαξία μας. Εκτοτε τα δεδομένα που είχαν συγκεντρώσει για το νέφος αυτό οι επιστήμονες δεν ήταν ικανά να αποκαλύψουν σημαντικά στοιχεία όπως η ταχύτητα, η κατεύθυνσή του κ.ά. Τώρα ομάδα ειδικών, χρησιμοποιώντας νέα ισχυρά τηλεσκόπια, εντόπισε το νέφος και την πορεία του. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τα τηλεσκόπια VLA και GBT και εντόπισαν το νέφος σε απόσταση 8.000 ετών φωτός από τον Γαλαξία. Οπως διαπίστωσαν, το νέφος κινείται προς τον γαλαξία μας με ταχύτητα 255 χλμ./δευτ. Οι υπολογισμοί που έκαναν δείχνουν ότι αν το νέφος συνεχίσει να κινείται έτσι θα πέσει πάνω στον Γαλαξία σε περίπου 30 εκατομμύρια έτη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η σύγκρουση αυτή θα δημιουργήσει μια νέα περιοχή στις παρυφές του γαλαξία μας στην οποία θα γεννιούνται με εξαιρετικά ταχύ ρυθμό νέα άστρα. Με βάση προηγούμενες παρατηρήσεις η ποσότητα υδρογόνου που υπολογίζεται ότι περιέχει το νέφος Σμιθ οδηγεί τους ειδικούς στην εκτίμηση ότι η σύγκρουση μπορεί να οδηγήσει στη γέννηση 1 εκατομμυρίου άστρων σαν τον Ηλιο. Τέτοιου είδους συγκρούσεις οδηγούν παράλληλα και στη γέννηση μεγάλου αριθμού άστρων που θα έχουν μικρή διάρκεια ζωής και θα αυτοκαταστρέφονται σε εκρήξεις σουπερνόβα. Το νέφος που «τυλίγει» γαλαξίες. Διεθνής ομάδα επιστημόνων, ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Ανδρέας Ζέζας, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, μελέτησε ένα γιγάντιο νέφος αερίων που βρίσκεται σε απόσταση 400 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra για να μελετήσουν το νέφος αερίων NGC 6240 που αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά και ενδιαφέροντα νέφη στο Σύμπαν. Το νέφος αυτό έχει έκταση 300.000 έτη φωτός και μάζα που υπολογίζεται ότι είναι παρόμοια με εκείνη 10 δισ. άστρων σαν τον Ηλιο. Εκτός από το μέγεθός του, ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι εντός του NGC 6240 βρίσκονται δύο σπειροειδείς γαλαξίες με μέγεθος παρόμοιο με εκείνο του δικού μας γαλαξία. Οι δύο γαλαξίες βρίσκονται μάλιστα σε διαδικασία σύγκρουσης από την οποία αναμένεται να προκύψει μια τεράστια μελανή οπή. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, από τις κοσμικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διαδικασία προσέγγισης των δύο γαλαξιών γεννιούνται συνεχώς νέα άστρα, ορισμένα από τα οποία ζουν πολύ γρήγορα και εξελίσσονται σε υπερκαινοφανείς αστέρες (σουπερνόβα). Η μελέτη δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal». http://www.tovima.gr/science/article/?aid=681844

Ετσι μοιάζει η ζωή στον Τιτάνα. Ο Τιτάνας, ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου, βρίσκεται σύμφωνα με τους επιστήμονες σε μια γεωλογική και ατμοσφαιρική κατάσταση παρόμοια με εκείνη της πρώιμης Γης. Για αυτόν τον λόγο, εδώ και μια δεκαετία αποτελεί μόνιμο στόχο των ερευνητών, αφού η μελέτη του είναι πιθανό να αποκαλύψει πολλά στοιχεία για την εξέλιξη του πλανήτη μας αλλά και την παρουσία της ζωής τόσο στη Γη όσο και σε άλλους πλανήτες. Με βάση της συνθήκες που επικρατούν αυτή τη στιγμή στον Τιτάνα ομάδα ειδικών στη μοριακή δυναμική του Πανεπιστημίου Κορνέλ στις ΗΠΑ σχεδίασε μια μονοκύτταρη μορφή ζωής που θα μπορούσε να έχει δημιουργηθεί και να ζει στον δορυφόρο. Πρόκειται για μια μορφή ζωής που βασίζεται όχι στο οξυγόνο αλλά στο μεθάνιο το οποίο αφθονεί στον Τιτάνα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή η μορφή ζωής θα μπορούσε να επιβιώνει και να αναπαράγεται με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν και οι αντίστοιχες κυτταρικές μορφές ζωής στη Γη. Η εργασία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science Advances». http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=681777

ESA Euronews: Διαστημική τεχνολογία σε... γήινες εφαρμογές. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, οι κοριοί που βρήκατε σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και το σκάφος Φίλε (Philae) συνδέονται με τη γεωθερμική ενέργεια και την σεληνιακή αποστολή Smart-1. Μιλήσαμε με τους επιχειρηματίες που «προσγειώνουν» τη διαστημική τεχνολογία. Για το λόγο αυτό πήγαμε στην Ισπανία και την Αγγλία. Η πρώτη μας συνάντηση έγινε σε ένα χωράφι κοντά στη Βαρκελώνη με μια start up, τα προϊόντα της οποίας κυριολεκτικά... πετάνε. "Είναι ένα drone που φτιάξαμε μόνοι μας και χρησιμοποιεί διαστημική τεχνολογία για αυτόνομη πλοήγηση", μας λέει ο Νταβίντ Ριέρα, υπεύθυνος ανάπτυξης. Τα αυτόνομα drones χρησιμοποιούν ένα ενισχυμένο σύστημα GPS με ακρίβεια δύο εκατοστών. Ένα πολύ χρήσιμο χαρακτηριστικό για τον έλεγχο χωραφιών μεγάλης έκτασης. Ο Ριέρα λέει ότι "σήμερα θα κάνουμε πρώτα μια χειροκίνητη πτήση για να τεστάρουμε το αντίζυγο, διότι το χρησιμποιούμε για πρώτη φορά. Έπειτα θα κάνουμε και μια αυτόνομη πτήση". Όταν δεν χειρίζονται τα drones τους, οι μηχανικοί βρίσκονται στο Κέντρο Επώασης Επιχειρήσεων (BIC) της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) στη Βαρκελώνη, ένα από τα 11 που υπάρχουν πανευρωπαϊκά. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις λαμβάνουν συμβουλές, χώρους γραφείων και 50.000 ευρώ για τεχνολογικές επενδύσεις. Όμως πρώτα πρέπει να επιδείξουν μια βιώσιμη επιχείρηση διαστημικής τεχνολογίας. O Χόρχε Φουέντες, διευθυντής του BIC της Βαρκελώνης, εξηγεί: "Βασικά αξιολογούμε δύο πράγματα: Πρώτον τις απαιτήσεις για τη χρήση της διαστημικής τεχνολογίας σε ένα νέο καινοτόμο προϊόν ή υπηρεσία. Δεύτερον, το ίδιο το επιχειρηματικό σχέδιο". Σε αυτό το κέντρο εδρεύει η εταιρεία Barcelona Activa, η οποία παρέχει δορυφορικές υπηρεσίες με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. Αναπτύσσει ευρυζωνικό ίντερνετ και τηλεφωνία μέσω ΙΡ συν μια υπηρεσία αποστολής. Διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας είναι ο Χοσέ Λουίς Γκαρσία, ο οποίος μας μίλησε για την καινοτομία που ανέπτυξε: "Βοηθά κάθε σκάφος να χρησιμοποιήσει υπηρεσίες διαδικτύου όπως το κάνει και στην ξηρά". Η τεχνολογία τους έχει να κάνει με χρήση λιγότερου δορυφορικού εύρους κύματος (bandwidth) σε σχέση με άλλα συστήματα, αλλά με το ίδιο αποτέλεσμα. Ο Γκαρσία μας δίνει ένα παράδειγμα για τη δράση της εταιρείας του: "Βοηθήσαμε κάποιον που βρισκόταν σε γιοτ στην Καραϊβική να πάρει ένα γερμανικό κι ένα καναδικό τηλεφωνικό νούμερο, ώστε να μιλήσει με τους πελάτες του και να κάνει τη δουλειά του". Πάμε τώρα στο Χάργουελ, κοντά στην Οξφόρδη, για να συναντήσουμε startups που εμπνεύστηκαν από το Φίλε, από αστροναύτες και μια πρόσφατη αποστολή στη Σελήνη. H εδώ μονάδα επιχειρηματικής επώασης της ESA υποστήριξε τον Ταφ Μόργκαν στη μεταφορά τεχνογνωσίας από τη δουλειά του στο Φίλε (Philae) για να αναπτύξει ένα σύστημα που ανιχνεύει το χημικό ίχνος των... κοριών. Ο ίδιος μας εξηγεί: "Φτιάξαμε ένα μικρό όργανο που το λένε Πτολεμαίο, ένα χημικό εργαστήριο σε μέγεθος κουτιού παπουτσιών. Μεταφέρουμε αυτήν την τεχνολογία στον τουρισμό και ειδικότερα στα ξενοδοχεία για να εντοπίσουμε κοριούς". "Συλλέγουμε δείγμα με τη συσκευή με αναρρόφηση του αέρα μέσω του σωλήνα. Είναι ακριβώς το ίδιο με ό,τι κάναμε στο Φίλε. Αναρρόφηση της ατμόσφαιρας, παγίδευση της σε ένα θάλαμο, έγχυση της στο φασματόμετρο κι έπειτα προχωρούμε στην ανάλυση", συνεχίζει ο Μόργκαν. Άλλη μια καινοτομία του Χάργουελ προέρχεται από διαστημική έρευνα που έγινε πριν 50 χρόνια. Πλέον έχει αναπτυχθεί σε μια συσκευή ελέγχου της καρδιάς και εν γένει της υγείας, όπως δηλώνει ο Τζακ Μπάρτον: "Ένας νέος τρόπος μέτρησης της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς. Θα το συνδυάσουμε με τον ακουστικό έλεγχο, τον έλεγχο της θερμοκρασίας και μέτρηση της επιτάχυνσης, κάτι που γίνεται με την κίνηση, όταν απλώς περπατάμε. Προέρχεται από καινοτομία που συνέλαβε η NASA στα τέλη της δεκαετίας του 60. Ήθελαν να ελέγχουν την υγεία των αστροναυτών στο διάστημα". Οι διαστημικές αποστολές εξωθούν τα όρια του δυνατού στη μηχανική. Αυτή η τεχνογνωσία μπορεί να εφαρμοστεί και αλλού. Η Oxford nanoSystems φτιάχτηκε από δύο αποφοίτους του BIC. Έφτιαξαν ένα κάλυμμα αιχμής από νανοϋλικό για τους εναλλάκτες θερμότητας. Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Ντέιβιντ Γκέιαμ εξηγεί: "Η καινοτομία μας προέρχεται από δουλειά που έχει γίνει σε αποστολή της ESA περίπου δέκα χρόνια πριν, το Smart-1, με την τεχνολογία επίστρωσης. Καταφέραμε να το μεταφέρουμε αυτό σε μια ικανότητα να δημιουργήσουμε μια νανοδομή που έχει φανταστικές ιδιότητες μεταφοράς ενέργειας, 300%- 400% πιο γρήγορα μέσω μιας επιφάνειας". Αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές. Φέτος θα δοκιμαστεί από ένα εργαστήριο γεωθερμικής ενέργειας στη Γερμανία. "Το σημαντικό, σύμφωνα με τον Γκέιαμ, είναι ότι μπορούμε να την τοποθετήσουμε σε περίπλοκες επιφάνειες, σωλήνες, αυλάκια, ακόμη και στο κέντρο ενός θερμικού εναλλάκτη με πολύ περίπλοκη επιφάνεια. Πρόκειται για πραγματική επανάσταση, διότι μας επιτρέπει να κάνουμε τις συσκευές μεταφοράς θερμότητας μικρότερες, ελαφρύτερες και πιο αποτελεσματικές". Φυσικά, η προσαρμογή μιας διαστημικής τεχνολογίας σε... γήινη δεν είναι κάτι απλό. Ο Χόρχε Φουέντες υπογραμμίζει πως "το θέμα είναι να βοηθήσουμε την εταιρεία να γίνει επιχείρηση. Διότι, στην αρχή ξεκινούν κανονικά με κάτι πολύ τεχνικό ή πολύ επιστημονικό. Άρα πρέπει να να απεργαστούν ένα επιχειρηματικό σχέδιο που να λειτουργεί πραγματικά". Οι startups εκμεταλλεύονται το χρόνο τους στο BIC για να δημιουργήσουν διασυνδέσεις. Όπως λέει και ο Νταβίντ Ριέρα, "βρισκόμαστε σε ένα μέρος με εταιρείες που αναπτύσσουν προϊόντα συνδεδεμένα με το διάστημα. Στο τέρμα του διαδρόμου βρίσκεται μια εταιρεία που εργάζεται στις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες. Έτσι, εμείς που θέλουμε να βελτιώσουμε τις επικοινωνίες μας μπορούμε να συνεργαστούμε μαζί τους. Αυτή η δικτύωση είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα του να βρισκόμαστε εδώ". Μέχρι στιγμής, περίπου 200 εταιρείες έχουν περάσει από τα κέντρα επιχειρηματικής επώασης της ESA στην Ευρώπη. Βίντεο. http://www.esa.int/spaceinvideos/Videos/2015/02/ESA_Euronews_Taking_space_tech_down_to_Earth http://www.esa.int/ell/ESA_in_your_country/Greece/ESA_Euronews_Diastemikhe_technologhia_se_gheines_epharmoghes

Μπλε Ηλιοβασίλεμα!!! Μπορεί να μην είστε ανάμεσα στους 100 τυχερούς (ή άτυχους, όπως το πάρει κανείς) που θα κληθούν να χτίσουν ( μια νέα ζωή στον Άρη, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορείτε να δείτε πώς μοιάζει ένα ηλιοβασίλεμα από εκεί! Η NASA λοιπόν, έδωσε στη δημοσιότητα ένα εντυπωσιακό time-lapse video, φτιαγμένο από εικόνες που έστειλε το όχημα Opportunity, το οποίο είναι κάτοικος «Κόκκινου Πλανήτη», τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια. Το ηλιοβασίλεμα μάλιστα έχει ένα εντυπωσιακό μπλε χρώμα λόγω της σκόνης, αλλά και των καμερών του rover. «Η έγχρωμη εικόνα είναι ψευδής», τόνισε στην Daily Mail, ο John Bridges, ειδικός… πλανητολόγος από το Πανεπηστήμιο του Leicester, συμπληρώνοντας: «Το εντυπωσιακότερο όμως είναι το πόσο πολύ μικρότερος εμφανίζεται ο ήλιος σε σχέση τη Γη». Βίντεο. https://www.youtube.com/watch?v=yXWEy1Y92mA http://www.defencenet.gr/defence/item/%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%85%CF%80%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C-%CE%BC%CF%80%CE%BB%CE%B5-%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%AC%CF%81%CE%B7-%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF

Μυστηριωδης κομήτης. Οι αστρονόμοι είναι σε αμηχανία από τις εικόνες, που μεταδόθηκαν από την διαστημοσυσκευή SOHO, για έναν κομήτη που πέρασε «εξωφρενικά κοντά" στον Ήλιο, στις 19 Φεβρουαρίου 2015. Με την πρώτη ματιά φαίνεται να είναι ένα μικρό αντικείμενο, όχι μεγαλύτερο από έναν αστεροειδή ή κομήτη. Το αντικείμενο έμοιαζε να αποσυντίθεται στο καυτό ήλιο, ωστόσο, το αντικείμενο επέζησε και ήταν άθικτο, τότε απομακρύνθηκε από τον Ήλιο χωρίς συνέπειες. Ο Karl Battams του Ερευνητικού Εργαστηρίου Ναυτικού εξήγησε στην ιστοσελίδα SpaceWeather: «είναι ένας κομήτης που δεν είναι μέρος της κάθε ομάδας αντικειμένων, το οποίο σημαίνει ότι δεν φαίνεται να σχετίζεται με οποιοδήποτε άλλο κομήτη, ή οικογένειες των κομητών γνωστό σε εμάς, ή ότι έχουμε καταγράψει στο παρελθόν. Αυτό το αντικείμενο είναι πολύ ασυνήθιστο να έχει συμπεριφερθεί με τον τρόπο αυτό - συνεχίζει ο Battams - αλλά ο κομήτης ήταν σχετικά φωτεινός και δεν διαλύθηκε σε επαφή με τον ήλιο ». Ο Battams δηλώνει επίσης: «Είμαι πολύ έκπληκτος, σοκαρισμένος ... στην πραγματικότητα, ο κομήτης, θα είναι θα είναι ορατός από τη Γη σε μια-δυο εβδομάδες." http://www.defencenet.gr/defence/item/nasa-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%AC%CE%B5%CE%B9-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%AC-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%AE%CE%BB%CE%B9%CE%BF