Στέφανος Σοφολόγης

Συγχαρητήρια! Ο επειμένων νικά! Για όσους πιθανόν μπερδεύτηκαν, άλλο το γνωστό κατάστημα με τη συμβολική επωνυμία "Πλανητάριο Θεσσαλονίκης" κι άλλο το πλανητάριο της Θεσσαλονίκης (αντίστοιχο του Ευγενίδειου της Αθήνας) που θα επισκεφθούν τα παιδιά.

Η παραπάνω ημερομηνία θα είναι τελικά η ημερομηνία της εκδήλωσής μας. Θα επανέλθουμε έγκαιρα τότε για περισσότερα.

Κι όπως λέει ένας φίλος μου, η ομορφότερη μελαχρινή είναι ομορφότερη από κι από την ομορφότερη ξανθιά! Και βέβαια, συμφωνώ αλλά είναι επικίνδυνο να το γράφω! Για να αναφερθώ κι εγώ στο πιο πεζό και αιώνιο θέμα "go-to ή όχι" συχνά εντοπίζω στους οπαδούς του go-to την εξής παρανόηση: ότι όταν δεν γνωρίζεις τον ουρανό χρειάζεσαι το go-to για να βρίσκεις τα αντικείμενα. Μεγάλο Λάθος! Χρειάζεσαι απλά να έχεις συνηθίσει τις κινήσεις του τηλεσκοπίου σου, να έχεις σωστούς ερευνητές και έναν καλό χάρτη. Μόλις μάθεις να τα χρησιμοποιείς, τα περισσότερα αντικείμενα «σπεύδουν» στο οπτικό σου πεδίο, κι ας μη θυμάσαι κανένα από πριν που βρίσκεται. Το εννοώ, το λέω με πλήρη συνείδηση. Έχω και χρησιμοποιώ όλους τους τύπους βάσεων: dobsonian, ισημερινή χωρίς go-to, ισημερινή με εξελιγμένο go-to, απλή αλταζιμουθιακή. Καμία από τις άλλες βάση δεν φτάνει την dobsonian στην απόλαυση της παρατήρησης και στον αριθμό αντικειμένων ανά βραδιά (χαζός όρος βέβαια αφού δεν είναι αυτός ο σκοπός της παρατήρησης). Θέλω να καταλήξω στο ότι οι αρχάριοι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να φοβούνται τις βάσεις dobsonian (ούτε φυσικά τις ισημερινές, με ή χωρίς go-to). H «ταξιδιωτική αναλογία» είναι απόλυτα εύστοχη: η διαδρομή για να φτάσεις στο αντικείμενο που θέλεις είναι μεγάλη απόλαυση - αν δεν τη φοβάσαι αναίτια. Με το star hopping βυθίζεσαι ολοκληρωτικά στην «αβάσταχτη γοητεία» του ουρανού, εκπλήσσεσαι ευχάριστα από απρόοπτες «ανακαλύψεις», ταξιδεύεις καθώς το τηλεσκόπιο κινείται, και την ίδια στιγμή μαθαίνεις να παρατηρείς. Για να το πω αλλιώς, με το go-to βλέπεις σινεμά, χωρίς αυτό είσαι μέσα στην ταινία. Και δεν είναι θρίλερ αλλά μια πανέμορφη περιπέτεια..

Γιώργο, οι αντικειμενικοί φακοί της εταιρίας στην οποία αναφέρθηκες πριν λίγο καιρό, http://www.dgoptical.com/ παραμένουν μιά πολύ καλή επιλογή για ένα παραδοσιακό (και εξαιρετικό) διοπτρικό. Ως συνήθως, ψήνομαι για ένα μεγάλο διοπτρικό αλλά δεν έχω καταλήξει σε σχεδίαση. Ένας φακός 6" f/12 ή f/15 της D&G (όχι παιδιά δεν είναι Dolce & Gabbana ) θα έφτιαχνε ένα υπέροχο όργανο, αλλά θέλεις και κατάλληλο αυτοκίνητο για τη μεταφορά σε καλούς ουρανούς αφού το μήκος του θα έφτανε τα 2m. Εκτός αν με μια έξυπνη κατασκευή ακριβείας διαιρεθεί ο οπτικός σωλήνας σε δύο κομμάτια. Η όλη κατασκευή δεν θα κόστιζε πάνω από 2.000 ευρώ μαζί με ένα γερό ξύλινο τρίποδο. Και για να είναι πιό ...καθαρόαιμο αφήνουμε στην άκρη το διαγώνιο κάτοπτρο Αχ, και μετά ξύπνησα...

Ενδιαφέρουσες είναι και οι σκηνές στις οποίες ανοίγει ...το ταβάνι και προβάλει το τηλεσκόπιο, ώστε κατά την παρατήρηση να προστατεύεται κανείς καλύτερα από τον αέρα και διάφορα ζουλάπια, έρποντα ή με ποδαράκια. Ωστόσο, οι σκηνές για διαμονή στο βουνό έχουν περισσότερες απαιτήσεις από τις απλές που αρκούν σε ένα οργανωμένο κάμπινγκ και πρέπει να κάνει κανείς καλή επιλογή, προνοόντας για διάφορες καιρικές συνθήκες.

Ναι, γι αυτό έγραψα ότι κατάλληλη ημερομηνία είναι το Σάββατο 10 Μαΐου (και βέβαια και η Κυριακή 11/5) οπότε η Σελήνη θα είναι περίπου 1,5 μέρες πριν το 1ο τέταρτο. Το κοινό λατρεύει τη Σελήνη και τους κρατήρες της!

Συγχαρητήρια σε όσους βοήθησαν στην επιτυχία των εκδηλώσεων στην Κρήτη (Ηράκλειο), στα Τρόπαια Αρκαδίας αλλά και στο Βόλο που όπως μαθαίνω κατάφεραν να κάνουν την εκδήλωση! Στη Λάρισα η αραιή νέφωση και η αφρικανική σκόνη θα απογοήτευαν τελικά εμάς και το κοινό αλλά ευτυχώς είχαμε αναβάλλει έγκαιρα την εκδήλωση και δεν την προβάλλαμε στον τύπο. Η παρουσία της Σελήνης είναι καταλυτική για το κοινό και σημαντικό στοιχείο στις παρατηρήσεις μέσα από τη φωτοχυσία των πόλεων. Το επόμενο Σάββατο η (παρά μία μέρα) Πανσέληνος θα ανατείλει γύρω στις 7.30 μμ (θερινή ώρα) και δεν πρόκειται να ανεβεί πάνω από τις 30° στον ορίζοντα πριν πάει η ώρα 23:00. Το μέγιστο ύψος που θα φτάσει θα είναι 36° (κεντρική Ελλάδα). Συνεπώς όπου υπάρχουν ψηλά κτήρια η παρατήρησή της δεν θα είναι δυνατή τις πρώτες ώρες τις νύχτας, αλλά και η φάση της δεν θα είναι θεαματική στο τηλεσκόπιο έτσι κι αλλιώς. Αντίθετα, μετά από ένα μήνα (Σάββατο 10 Μαίου), η Σελήνη θα είναι 5+ ημερών και θα είναι σχετικά ψηλά στον ουρανό μεταξύ 20:00 και 22:30 μεσουρανώντας νωρίτερα σε ύψος 70°. Η φάση και η θέση της δηλ. θα είναι αρκετά ευνοϊκότερες απ' ό,τι το ερχόμενο Σάββατο. Ο Κρόνος θα έχει χαμηλώσει το Μάιο αλλά θα είναι καλά ορατός ακόμη στις αρχές τις βραδιάς. Όσοι σύλλογοι/ομάδες δεν κατάφεραν να κάνουν την εκδήλωση, πρέπει να μελετήσουν τις θέσεις Σελήνης και Κρόνου ανάλογα με την τοποθεσία παρατήρησης και τον ελεύθερο ορίζοντα που έχουν ή δεν έχουν, πριν αποφασίσουν τη νέα ημερομηνία της εκδήλωσης. Εμείς (Α-Polaris) σκεφτόμαστε για τους παραπάνω λόγους τη 10η Μαΐου σαν προτιμότερη ημερομηνία αν και μας λυπεί μιά τόσο μεγάλη αναβολή. Καλή συνέχεια σε όλους! ΥΣ. Ο κύριος Νίκος Τρεμούλης είναι γνωστό ότι συνεπαίρνει τα πλήθη στις αστροβραδιές και όχι μόνο! Νίκο, πάντα τέτοια!

Με βάση τις προβλέψεις γιά συννεφιά στη Λάρισα, η A-Polaris αποφάσισε να μην πραγματοποιήσει την εκδήλωση στις 12 Απριλίου αλλά το επόμενο Σάββατο 19 Απριλίου, πάντα με κριτήριο τον καιρό. Βέβαια ένα αρνητικό για τις 19 είναι ότι η Σελήνη θα είναι πολύ χαμηλά στην ανατολή στις πρώτες ώρες τις βραδιάς (αναρρωτιέμαι αν θα ήταν προτιμότερο να περιμένουμε ένα μήνα για να ξαναέχουμε Σελήνη στη φάση του πρώτου τέταρτου). Όπως και να έχει, την ανοιξιάτικη εκδήλωση μας θα την κάνουμε και ελπίζουμε ο κόσμος να την ευχαριστηθεί όπως πέρυσι. Καλή τύχη με τον καιρό και για τις άλλες εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα. Συγχαρητήρια και στα παιδιά του ΣΦΑΚ για το φυλλάδιο!

Χαράλαμπε, όλες οι απορίες σου σχετικά με την κεντρική παρεμπόδιση θα σου λυθούν στην εκπληκτική παρουσίαση του Thierry Legault: http://astrosurf.com/legault/obstruction.html Πραγματικά δεν γνωρίζω να πραγματεύεται κανείς καλύτερα το ζήτημα σ' όλο το internet.

Ανδρέα, με γειά το «χορταστικό» νεοαχρωματικό! Αυτό το τηλεσκόπιο μου τράβηξε έντονα την προσοχή μόλις εμφανίσθηκε. Ένα καλό διοπτρικό 5"~6" είναι το κρυφό όνειρο πολλών ερασιτεχνών. Προς το παρόν, τα αποχρωματικά αυτού του μεγέθους είναι ακόμα πολύ ακριβά, οπότε αν το ΝΑ 140 SSf της Vixen αποδειχθεί άρτιο οπτικά, θα αποτελέσει μιά ενδιαφέρουσα εναλλακτική επιλογή αντί ενός μικρότερου αποχρωματικού. (Πάντως αν το δολλάριο συνεχίσει να πέφτει, κάποια εξωτικά αποχρωματικά θα περάσουν τον Ατλαντικό για να βρεθούν κάτω από τους ωραίους ουρανούς της Ελλάδας ). Από κοντράστ πως πάει το Vixen; Αυτή η παράμετρος είναι που κάνει τρομερά ελκυστικές τις εικόνες των καλών διοπτρικών. Τα αστρικά πεδία που περιέχουν και σχετικά λαμπερά αστέρια, είναι πανέμορφα μέσα από ένα διοπτρικό, όταν έχεις συνηθίσει τις εικόνες ενός γρήγορου νευτώνειου (που αναγκαστικά έχει αυξημένη κεντρική παρεμπόδιση και μειώνει κάπως το γενικό κοντράστ με την περίθλαση που προκαλεί, φαινόμενο ακόμη εντονότερο στα Schmidt-Cassegrain). Θα περιμένουμε με πολύ ενδιαφέρον τα σχόλιά σου όταν θα έχεις μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Προσπάθησε να πετύχεις καλό seeing και πες μας σε ποια μεγέθυνση βλέπεις καλύτερα τον Κρόνο, τη Σελήνη και το Μ42. ("Καλύτερα" εννοώ τη χρυσή τομή μεταξύ κοντράστ και λεπτομέρειας). Μη βιαστείς να απαντήσεις, με τις πολλές παρατηρήσεις οι καταλληλότερες μεγεθύνσεις θα μπαίνουν «από μόνες τους». Καλές παρατηρήσεις!

Πολύ αναλυτική και ουσιαστική παρουσίαση!

Η A-Polaris (ΑστροΠαρατηρησιακή Ομάδα Λάρισας) θα συμμετάσχει και φέτος στη Διεθνή Βραδιά Αστρονομίας των Πεζόδρομων, με μια εκδήλωση ανάλογη της περσινής. Έτσι, το Σάββατο 12 Απριλίου θα βρεθούμε πάλι μπροστά στο Αρχαίο Θέατρο, στην καρδιά της πόλης (εναλλακτικά έχουμε ζητήσει άδεια και για άλλα δύο σημεία στο κέντρο), με πέντε τουλάχιστον τηλεσκόπια και πολύ ενθουσιασμό και θα επιχειρήσουμε να τον μεταδώσουμε στους επισκέπτες και τους περαστικούς. Σε περίπτωση που ο καιρός μας εμποδίσει, θα το ξαναεπιχειρήσουμε το επόμενο Σάββατο. Ο οριστικός τόπος και ή ώρα της εκδήλωσης θα ανακοινωθούν έγκαιρα εδώ καθώς και στον ημερήσιο τύπο της πόλης. Από τώρα πάντως αισθανόμαστε τη χαρά της εκδήλωσης και ανυπομονούμε! A-Polaris http://www.a-polaris.org

Παιδιά, είστε τρομεροί! Συγχαρητήρια για τις κατασκευές, φαίνονται πολύ καλοφτιαγμένες! Δεν έχω παρά να ευχηθώ καλές παρατηρήσεις!

Για τον φίλο που αναρωτήθηκε αν πρόκειται για εξορμήσεις στο βουνό να διευκρινίσουμε ότι όταν μιλάμε για sidewalk astronomy ασφαλώς εννοούμε παρατήρηση μέσα στις πόλεις, πλάι στους περαστικούς κι όχι στα βουνά. Όλο το σκεπτικό της πρωτοβουλίας είναι να πάμε οι ερασιτέχνες αστρονόμοι στον κόσμο κι όχι ο κόσμος στους ερασιτέχνες αστρονόμους. Με τη ευκαιρία να προτείνω σαν καταλληλότερη μετάφραση του "sidewalk astronomers" το "αστρονόμοι των πεζοδρόμων" (ή έστω "αστρονόμοι των πεζοδρομίων") αντί του εντελώς ακατάλληλου και μάλλον απωθητικού για την ελληνική γλώσσα "αστρονόμοι του πεζοδρομίου". Επειδή μάλιστα οι ανάλογες εκδηλώσεις έγιναν πέρυσι διεθνώς σε πεζόδρομους ή πλατείες κι όχι σε στενά πεζοδρόμια δίπλα στην κίνηση των αυτοκινήτων, προτείνω να καθιερώσουμε οριστικά και πανελλαδικά τον όρο "Αστρονομία των πεζοδρόμων" και να γίνουν τώρα οι σχετικές διορθώσεις όπου χρειάζεται. Χρήστο τι λές κι εσύ; Από τις εκδηλώσεις της πρώτης χρονιάς (2007): http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=5109&start=0&postdays=0&postorder=asc&highlight=sidewalk

Τι ζημιά έκανε και πως εξηγείται η επίθεση Δημήτρη;

Τα φίλτρα όπως και οι προσοφθάλμιοι φακοί* έχουν πολύ ανθεκτικές επιστρώσεις. Και καθαρίζονται με τον ίδιο τρόπο: αφού κανείς απομακρύνει ό,τι μικροσωματίδια μπορεί μ' ένα λαστιχένιο πουάρ ή με μια μικρή, μαλακή βούρτσα, καθαρίζει στη συνέχεια με χαρτάκια καθαρισμού μίας χρήσης ή βαμβάκι (μπατονέτες), εμποτισμένα με ειδικό υγρό για φακούς. Το τελικό σκούπισμα γίνεται με στεγνό χαρτάκι ή μπατονέτα και με λίγη περισσότερη πίεση. Τα κάτοπτρα είναι αρκετά πιο ευαίσθητα και θέλουν προσεκτικό καθάρισμα για να μη χαραχθεί η μαλακή επίστρωση αλουμινίου (αναπόφευκτο με το χρόνο κι ας καλύπτεται με σκληρότερες προστατευτικές επιστρώσεις). *Νομίζω ότι καθαρίζω τους φακούς μου συχνότερα και εντονότερα απ' ό,τι χρειάζεται αλλά ακόμα κι οι πιο παλιοί δεν έχουν το παραμικρό σημάδι φθοράς των επιστρώσεων. Θεωρώ λοιπόν ότι οι επιστρώσεις των φακών είναι εξαιρετικά ανθεκτικές, όπως ακριβώς και στα γυαλιά οράσεως.

Ναι, γι' αυτό ρώτησα αν υπάρχει και κάποιο άλλο εκτός του Maison de l'Astronomie, το οποίο βέβαια όπως έχουμε ξανασυζητήσει είναι κατάστημα με ποικιλία και είδη που ξετρελαίνουν και σίγουρα θα το επισκεφθώ. Πάντως δεν σκοπεύω να πάρω τίποτα απ' αυτά που υπάρχουν και στην Ελλάδα αφού η χώρα μας σε πολλά είδη έχει καλύτερες ή παρόμοιες τιμές με την υπόλοιπη Ευρώπη (με μιά μικρή επιφύλαξη για τα Tele Vue). Θα ψάξω και στις διαφημήσεις του Ciel et Espace για άλλα καταστήματα.

Γνωρίζει κανείς αν υπάρχουν άλλα καταστήματα αστρονομίας στη γαλλική πρωτεύουσα εκτός από το Maison de l' Αstronomie; Κάνοντας googling δεν βρήκα κάτι συγκεκριμένο (θα είμαι εκεί 25~29 Φεβρ.) Με την ευκαιρία, για όποιον επισκέπτεται το Παρίσι, να θυμίσω ότι το παραπάνω κατάστημα έχει και μια πολύ καλή και εκτεταμένη συλλογή από βιβλία αστρονομίας.

Οι περισσότερες στηρίξεις go-to δεν απαιτούν ακριβή πολική ευθυγράμμιση αν από τη λειτουργία τους προβλέπεται η αποθήκευση αρκετών άστρων σαν σημεία-οδηγοί (star-alignment). Δεν γνωρίζω όμως αν η βάση των ΕΤΧ λειτουργεί μ' αυτή τη λογική (πιθανόν ναι). Πάντως η καλή ευθυγράμμιση χρειάζεται έτσι κι αλλιώς για σωστό tracking δηλ. μετά την ανεύρεση του αντικειμένου.

Ευστάθιε, αν βάλεις τεχνητό πολικό (σημάδι) στο ταβάνι: α) Το τηλεσκόπιο θα πρέπει να τοποθετείται πάντα στην ίδια θέση με ακρίβεια λίγων χιλιοστών, αλλιώς η ευθυγράμμιση θα γίνεται λάθος. β) Το πολικό σκόπευτρο είναι λίγο απίθανο να εστιάζει τόσο κοντά, και γ) μάλλον σύντομα θα διαπιστώσεις ότι δεν είναι λύση που θα λειτουργήσει στην πράξη. Εξάλλου είναι πολύ δύσκολο να βρείς τη σωστή θέση για να βάλεις το σημάδι. Καλύτερα να αποφασίσεις ακριβώς τη θέση του τηλεσκοπίου, να σημαδέψεις με ακρίβεια τη θέση που πατάνε τα πόδια του τηλεσκοπίου, να κάνεις μιά φορά ευθυγράμμιση με διολίσθηση, και να μην ξαναπειράξεις τις μοίρες του ύψους (altitude) στην ισημερινή βάση. Είτε με σημάδι στο ταβάνι, είτε χωρίς αυτό, είναι απαραίτητο να τοποθετείς τη βάση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.