Δροσος Γεωργιος

Σταμάτης Κριμιζής: Οι περιπέτειες της ανθρωπότητας στον πλανήτη Άρη. Έχουν περάσει ακριβώς 50 χρόνια από τότε που η πρώτη αποστολή προς τον Άρη πέρασε δίπλα από τον Κόκκινο Πλανήτη και τράβηξε τις πρώτες κοντινές φωτογραφίες από έναν άλλο πλανήτη. «Ήταν η πρώτη ψηφιακή κάμερα που υπήρξε ποτέ και τη στείλαμε στον Άρη», θυμάται ο διαστημικός επιστήμονας Σταμάτης Κριμιζής, ο οποίος τότε ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής και συνερευνητής στην πρώτη διαστημική αποστολή στον Αρη, με το διαστημόπλοιο Mariner 4. Ο καθηγητής του, ο James Van Allen, του είχε ζητήσει να κατασκευάσει ένα όργανο για να τοποθετηθεί στο διαστημόπλοιο, ώστε να εξετάσουν εάν υπάρχουν ζώνες Van Allen γύρω από τον Άρη. «Τελικώς τα κατάφερα, το κατασκεύασα και άρχισε να λειτουργεί μόλις ένα μήνα πριν από την εκτόξευση», λέει γελώντας ο δρ Κριμιζής. «Το Mariner 4 απομυθοποίησε τον Άρη! Οι φωτογραφίες έδειξαν μια επιφάνεια σαν αυτή της ερήμου, σαν την επιφάνεια του φεγγαριού. Ηταν μια μεγάλη απογοήτευση γιατί όλοι περίμεναν ότι πιθανώς να υπάρχουν τα σπουδαία κανάλια που περιέγραψε ο Percival Lowell στις αρχές του 1900 ή τουλάχιστον μια υποτυπώδης ατμόσφαιρα. Ολα αυτά όμως αποδείχθηκαν λάθος». Ή μήπως όχι; Οι τελευταίες αποκαλύψεις της NASA για την εποχική ύπαρξη τρεχούμενου αλμυρού νερού στην επιφάνεια του Άρη επαναφέρουν το ερώτημα: Υπάρχει ζωή στον γειτονικό πλανήτη;Ο δρ Κριμιζής, επικεφαλής του Τμήματος Επιστήμης του Διαστήματος της Ακαδημίας Αθηνών και επίτιμος διευθυντής του Τομέα Διαστήματος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins των ΗΠΑ, δίνει συνέντευξη στην Ασπασία Δασκαλοπούλου, για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των περιπετειών της ανθρωπότητας στον πλανήτη Άρη: – Γνωρίζαμε εδώ και καιρό ότι υπάρχει κάποιας μορφής νερό στον Αρη· τι το συναρπαστικό έφερε η πρόσφατη ανακάλυψη της NASA; – Ήταν γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι υπάρχει νερό στον Αρη, αφού από τη δεκαετία του 1970 διακρίναμε τους παγετώνες στο βόρειο και στο νότιο ημισφαίριο. Αυτό που δεν ήταν γνωστό είναι εάν ήταν δυνατό να υπάρχει ρέον ύδωρ στην επιφάνεια. Πριν από περίπου πέντε χρόνια, ένας φοιτητής που δούλευε για κάποιο συνάδελφό μου στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα παρατήρησε σε φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης από την επιφάνεια του Αρη κάποια αυλάκια που αντανακλούσαν το φως και συνήθως εμφανίζονταν στις πλαγιές των λόφων και των βουνών. Σε αυτές τις φωτογραφίες, από το όργανο HiRISE (High Resolution Imaging Science Experiment) του δορυφόρου Mars Reconnaissance Orbiter (MRO), μπορεί κανείς να διακρίνει αντικείμενα μεγέθους έως και 20 εκατοστών, και αυτό από ένα ύψος 400 χιλιομέτρων. Τα πλάτη των αυλακιών που παρατήρησε ποίκιλλαν. Τα περισσότερα ήταν στενά, με πάχος μικρότερο από πέντε μέτρα, αλλά υπήρχαν και πλατιά που έφταναν τα 50 και τα 100 μέτρα. Όλοι έμειναν έκπληκτοι, αλλά περίμεναν να δουν εάν αλλάζει η όψη της επιφάνειας με το πέρασμα του χρόνου και την αλλαγή των εποχών στον Αρη. Και αυτό που παρατήρησαν ήταν ότι τα αυλάκια εμφανίζονταν το καλοκαίρι και εξαφανίζονταν τον χειμώνα. – Όμως αυτό συνέβη το 2011. Ποια ήταν η τελική απόδειξη που περίμενε η NASA για να ανακοινώσει τα ευρήματά της; – Το θέμα είναι ότι, ναι, εντάξει, έμοιαζε με νερό αλλά έπρεπε να αποδειχθεί ότι πράγματι είναι. Σε αυτό έδωσε απάντηση ένα άλλο όργανο του δορυφόρου MRO, ο υπερφασματογράφος CRISM (Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars). Είμαι ιδιαίτερα περήφανος γι’ αυτό το όργανο γιατί το κατασκευάσαμε στο εργαστήριό μας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον και ως διοικητής στα διαστημικά προγράμματα του πανεπιστημίου επέλεξα έναν από τους συνεργάτες μου και του πρότεινα να γράψουμε μια πρόταση για τον σχεδιασμό και την κατασκευή του πειράματος CRISM. Σκοπός του πειράματος CRISM ήταν να χαρτογραφήσει όλα τα ορυκτά της επιφάνειας του πλανήτη με διακριτικότητα 18 μέτρων. Είναι, λοιπόν, ένα όργανο το οποίο κάνει μια φωτογράφιση της επιφάνειας αλλά σε πολλά διαφορετικά χρώματα, συγκεκριμένα 544 χρώματα, τη στιγμή που ένας κανονικός φασματογράφος διακρίνει μόλις 10 χρώματα. Το CRISM λοιπόν εστίασε την προσοχή του στην παρατήρηση αυτών των αυλακιών και συγκεκριμένα στην αναζήτηση αλάτων. Η υποψία μας ήταν ότι εάν αυτό που παρατηρούμε στην επιφάνεια είναι πράγματι νερό, θα πρέπει να μπορούμε να ανιχνεύσουμε άλατα, διότι το μόνο υγρό στο οποίο διαλύονται και μεταφέρονται είναι το νερό. Και πράγματι έτσι έγινε. Βρέθηκαν τα άλατα και συγκεκριμένα υπερχλωρικό μαγνήσιο, χλωρικό μαγνήσιο και υπερχλωρικό νάτριο. Αυτά τα άλατα αποδεικνύουν ότι τα αυλάκια του Αρη είναι από νερό. Υγρό ρευστό νερό! – Το διαστημόπλοιο MRO βρίσκεται στον Άρη από το 2006. Πόσο δύσκολη ήταν αυτή η ανακάλυψη; – Σκεφτείτε ότι αναλαμβάνετε την ευθύνη να κοιτάξετε έναν χάρτη ολόκληρης της Γης με μια διακριτικότητα, ας πούμε, ενός μέτρου. Τα πρώτα πράγματα που θα σας έκαναν εντύπωση είναι τα ποτάμια, τα βουνά, οι λόφοι και τα δέντρα. Είναι ένα τρομερό εγχείρημα για να καταφέρει κανείς να μελετήσει όλα αυτά τα δεδομένα. Σκοπός του MRO και των οργάνων του ήταν να κάνουν ακριβώς αυτό: να χαρτογραφήσουν ολόκληρη την επιφάνεια με μια ακρίβεια 20 εκατοστών, με την κάμερα HiRISE, και με ακρίβεια 18 μέτρων για 544 χρώματα, με τον φασματογράφο CRISM. Ξέρετε για τι τεράστιο ποσό δεδομένων μιλάμε; Για να μελετήσει κανείς αυτά τα δεδομένα, χρειάζεται πολύ προσωπικό και πολύ χρόνο. Επίσης, χρειάζονται παρατηρήσεις μεγάλου χρονικού διαστήματος για να δει κανείς τις αλλαγές της εποχής, γιατί ένα έτος στον Αρη είναι σχεδόν δύο έτη στη Γη. Συγκεκριμένα, ένα έτος στον Άρη διαρκεί 687 γήινες ημέρες. – Στην ανακοίνωσή τους οι ερευνητές της NASA είπαν ότι «υπό συγκεκριμένες συνθήκες» βρέθηκε υγρό νερό στον Άρη. Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες; – Οι συγκεκριμένες συνθήκες σχετίζονται με την τοποθεσία που βρίσκονται αυτά τα αυλάκια και τη θερμοκρασία. Η θερμοκρασία πρέπει να είναι πάνω από -23 βαθμούς Κελσίου και όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν. Το αλμυρό νερό έχει την ιδιότητα να ρέει σε θερμοκρασίες πολύ κάτω από το μηδέν. Είναι το ίδιο φαινόμενο που δημιουργούμε και εμείς εδώ στη Γη όταν γίνεται μια χιονόπτωση ή υπάρχει πάγος, όπου ρίχνουμε αλάτι και αυτό ελαττώνει τη θερμοκρασία στην οποία μπορεί να λιώσει ο πάγος. – Ήταν πάντοτε έτσι το τοπίο του Άρη; – Τα πρώτα 500 εκατομμύρια χρόνια της ύπαρξης των πλανητών, δηλαδή πριν από τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, ο Άρης είχε μια πολύ πυκνή ατμόσφαιρα και διατηρούσε τεράστιες ποσότητες νερού. Αλλά κατά κάποιο τρόπο αυτό το νερό εξαφανίστηκε μαζί με την ατμόσφαιρα του Άρη. Μια θεωρία, που πιστεύω ότι είναι σωστή, λέει πως η ατμόσφαιρα του Άρη χάθηκε εξαιτίας του σχεδόν ανύπαρκτου μαγνητικού του πεδίου. Αντίθετα, στη Γη έχουμε ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο που εκτείνεται δεκάδες χιλιόμετρα πέρα από αυτήν και την προστατεύει από τον ηλιακό άνεμο. Εάν αυτός ο άνεμος, ο οποίος συνίσταται από πρωτόνια και ηλεκτρόνια και έχει θερμοκρασία από 500.000 έως 1.000.000 βαθμούς Κελσίου, έπεφτε πάνω στην ατμόσφαιρα της Γης, σιγά σιγά θα τη διέλυε, θα την πετούσε στο Διάστημα. Το μαγνητικό πεδίο όμως εμποδίζει τον ηλιακό άνεμο να κατέβει αρκετά χαμηλά ώστε να μας πάρει την ατμόσφαιρά μας. Ο Άρης, αντίθετα, για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους, έχασε το μαγνητικό του πεδίο και έχει μείνει σήμερα με ένα απομεινάρι μαγνητικού πεδίου από την αρχαιότητα. Και ως εκ τούτου, ο ηλιακός άνεμος έπεσε πάνω στην ατμόσφαιρα του Άρη και ύστερα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα τη διάβρωσε και την εξαφάνισε. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο βέβαια τελείωσε και το νερό γιατί σταμάτησε να βρέχει. Το μόνο νερό που έμεινε ήταν οι πάγοι στον βόρειο και στον νότιο πόλο και ό,τι νερό υπήρχε στο υπέδαφος. – Η NASA δεν έχει δώσει ακόμα απάντηση στο ποια είναι η πηγή του ρέοντος νερού που βρέθηκε στον Άρη. Εσείς από πού πιστεύετε ότι προέρχεται; – Πρέπει να είναι από το υπέδαφος γιατί εμφανίζεται εποχικά. Όπως στη Γη ξέρουμε ότι ένας χείμαρρος κατεβάζει νερά τον χειμώνα και ξεραίνεται το καλοκαίρι, στον Άρη, λοιπόν, γίνεται το αντίθετο. Η μόνη εξήγηση μπορεί να είναι ότι υπάρχει ροή στο υπέδαφος και ορισμένο από αυτό το νερό εμφανίζεται στην επιφάνεια από ρωγμές του εδάφους. – Στην καριέρα σας είχατε συμμετοχή στον σχεδιασμό αποστολών σε κάθε πλανήτη του ηλιακού συστήματος. Εάν μπορούσατε να ταξιδέψετε σ’ έναν από αυτούς, ποιον θα επιλέγατε; – Θα επέλεγα μάλλον τον Δία. Είναι πράγματι ο βασιλιάς των πλανητών, όπως και ο Ζευς ο βασιλιάς των θεών. Έχει συναρπαστικά τοπία. Στην ατμόσφαιρά του υπάρχουν τεράστιοι άνεμοι που κυκλοφορούν με μεγάλη ταχύτητα, έχει ραβδώσεις στο βόρειο και στο νότιο ημισφαίριο και έχει επίσης και τον κόκκινο κύκλο που είναι μια συνεχής καταιγίδα στην επιφάνειά του. Αλλά κυρίως θα ταξίδευα εκεί για τα φεγγάρια του. Η Ιώ έχει ανά πάσα στιγμή περίπου 14 ενεργά ηφαίστεια, η Ευρώπη είναι καλυμμένη με πάγο αλλά έχει ρωγμές και υπόγειο ωκεανό, ο Γανυμήδης έχει κρατήρες διαφόρων ειδών και η Καλλιστώ καλύπτεται από μια πραγματικά αρχαία επιφάνεια. – Γιατί τελικά είναι τόσο σημαντικό ότι βρέθηκε νερό σε υγρή μορφή στον Άρη; – Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υγρό νερό, μια πηγή ενέργειας και ορισμένες οργανικές ουσίες, αργά ή γρήγορα θα δημιουργηθεί βιολογική δραστηριότητα. Και αυτή είναι η μεγάλη σημασία νομίζω της ανακάλυψης: ότι το νερό, που νομίζαμε ότι ήταν πάντοτε πάγος στον Άρη, είναι προφανές ότι υπάρχει στο υπέδαφος ως υγρό και επομένως πιθανώς να υπάρχει βιολογική δραστηριότητα. Μικροβιακή ζωή! Για να τη βρούμε όμως, πρέπει να σκάψουμε στο υπέδαφος, να πάρουμε δείγματα και να τα εξετάσουμε, είτε για απολιθώματα είτε για ζώντα βακτήρια που λειτουργούν και αναπαράγονται σήμερα. – Σχεδιάζεται ήδη κάποια τέτοια αποστολή στη NASA; – Υπάρχει μια αποστολή που θα εκτοξευτεί το 2020, η οποία θα έχει τη δυνατότητα να κάνει γεώτρηση ή πιο σωστά αρεότρηση. Αλλά τα δείγματα θα τα εξετάσει επιτόπου με τα όργανα που θα υπάρχουν πάνω στο διαστημόπλοιο. Η γενική γνώμη στη NASA είναι ότι για να γίνει σωστή δουλειά, όσον αφορά την πιθανότητα ανακάλυψης είτε παλαιοβακτηρίων είτε ζώντων βακτηρίων, πρέπει αυτά τα δείγματα του υπεδάφους να επιστραφούν στη Γη, όπου υπάρχουν τεράστια εργαστήρια με όργανα μεγάλης ευαισθησίας που μπορούν να ανιχνεύσουν ακόμα και ελάχιστες ποσότητες βιολογικού υλικού. Αν γίνει κάτι τέτοιο, μάλλον αυτό θα συμβεί κάποια στιγμή στη δεκαετία του 2020, μέχρι το 2030. Και, ξέρετε, δεν είναι τεχνικό το ζήτημα, είναι καθαρά θέμα χρημάτων. – Eνα από τα προβλήματα σε τέτοιου είδους αποστολές είναι η απολύμανση του διαστημοπλοίου που θα προσεδαφιστεί στον Άρη για να ψάξει για ζωή. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό; – Από την αρχή της διαστημικής εποχής υπάρχει ένας νόμος που έχει συμφωνηθεί από όλα τα κράτη και λέει ότι διαστημόπλοια τα οποία θα αγγίξουν την επιφάνεια πλανητών ή δορυφόρων πρέπει να είναι απολυμασμένα. Και αυτό, γιατί δεν θέλουμε να μεταφερθούν ζωικοί οργανισμοί από τη Γη, να μολύνουν την επιφάνεια και τότε τελικά να μην ξέρουμε εάν τα ευρήματά μας προέρχονται από αυτόν καθαυτόν τον πλανήτη. Οπότε τα διαστημόπλοια που φεύγουν από τη Γη πρέπει να τα απολυμάνουμε. Η απολύμανση που κάνουμε είναι να τα βάλουμε σε ένα περιβάλλον όπου η θερμοκρασία φτάνει τους 150 βαθμούς Κελσίου και αυτό σκοτώνει τα περισσότερα μικρόβια, αλλά όχι όλα. Και εκεί βρίσκεται το πρόβλημα, διότι δεν μπορούμε να αυξήσουμε τη θερμοκρασία σε υψηλότερα επίπεδα, διότι τότε θα καταστρέψουμε όλα τα ηλεκτρονικά και τα όργανα του διαστημοπλοίου. Είχαμε μια επιτροπή της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ που εξέτασε ειδικά το ζήτημα της δυνατότητας επιβίωσης διαφόρων μικροβίων πάνω σε διαστημόπλοια. Και πράγματι υπάρχουν ορισμένα βακτήρια που μπορούν όχι μόνο να ζήσουν στο κενό, δηλαδή στο Διάστημα όπου δεν υπάρχει αέρας, αλλά και να αντέξουν μεγάλες δόσεις ραδιενέργειας, που λαμβάνουν από την κοσμική ακτινοβολία, και αυτό γιατί έχουν τη δυνατότητα να επιδιορθώνουν το DNA τους. Με άλλα λόγια, αυτό που απέδειξε η παραπάνω μελέτη είναι ότι βασικά είναι αδύνατο να απολυμάνει κανείς ένα διαστημόπλοιο και να αποφύγει κάθε δυνατή μόλυνση της επιφάνειας κάποιου ουράνιου σώματος στο Διάστημα. Γίνεται όμως κάθε δυνατή προσπάθεια. Δεν μπορεί να κάνει κανείς κάτι περισσότερο. – Θα μπορούσε η μικροβιακή ζωή που πιθανώς υπάρχει στον Άρη να εξελιχθεί σε πιο σύνθετη; – Υπό τις σωστές συνθήκες υπάρχει προφανώς η δυνατότητα να εξελιχθεί αυτή η ζωή, όπως εξελίχθηκε στη Γη. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Άρης έχει ένα πολύ αφιλόξενο τοπίο, είναι κυρίως έρημος, και η πίεση της ατμόσφαιράς του είναι το 5/1.000 της ατμοσφαιρικής πίεσης της Γης. Δεν μπορείς δηλαδή να πας με ένα διαστημόπλοιο, να προσεδαφιστείς, να βγεις έξω και να αρχίσεις να κάνεις βόλτες, να σκάβεις ή οτιδήποτε άλλο. Μόνο με υπόγειες αποικίες μπορεί κανείς να λειτουργήσει στον Άρη. Και αυτό, γιατί οι ηλιακές εκλάμψεις που χτυπούν την επιφάνεια του Άρη περιέχουν τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας, κυρίως πρωτόνια, που μπορούν να διατρυπήσουν ακόμα και ατσάλι πάχους τριών εκατοστών. Εάν βρεθεί κάποιος αστροναύτης στην επιφάνεια του Άρη σε μια από αυτές τις περιπτώσεις, σε λίγες ώρες θα πάρει μια δόση που θα είναι θανάσιμη. Λοιπόν, δεν είναι τόσο εύκολο όσο το παρουσιάζουν οι μυθιστοριογράφοι επιστημονικής φαντασίας. Μια επίσκεψη στον Άρη συνοδεύεται από πολλά πρακτικά και δύσκολα προβλήματα, των οποίων η λύση δεν έχει ακόμη επινοηθεί. – Πότε πιστεύετε ότι μπορεί να καταστεί δυνατή μια τέτοια αποστολή; Και από ποιον; – Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ έκανε επίσης μια μελέτη για ταξίδια με ανθρώπινα πληρώματα στον Άρη και έβγαλε το συμπέρασμα ότι, με την παρούσα χρηματοδότηση της NASA, το νωρίτερο που μπορεί να γίνει μια τέτοια αποστολή είναι το 2046. Οι αποστολές στον Άρη με ανθρώπινα πληρώματα είμαι απολύτως σίγουρος ότι δεν πρόκειται ποτέ να επιχειρηθούν από μόνο μία χώρα. Το κόστος που υπολογίζεται, σήμερα τουλάχιστον, είναι τεράστιο, πάνω από 500 δισεκατομμύρια δολάρια. Καμιά χώρα δεν μπορεί να διαθέσει αυτά τα ποσά και δεν είναι πολιτικά δυνατό να δεχθεί ένας πληθυσμός να δαπανήσει αυτό το ποσό για ένα ταξίδι αναψυχής στον Άρη. Εάν υπάρξει λοιπόν αποστολή από τη Γη στον Άρη, θα είναι η αποστολή της ανθρωπότητας, όχι της Αμερικής, όχι της Ευρώπης, όχι της Κίνας, όχι της Ρωσίας. Εγώ όμως είμαι πάντα υπέρ των ρομποτικών διαστημοπλοίων και όχι των αποστολών με ανθρώπινα πληρώματα. Πρώτον γιατί λαμβάνουμε πολύ περισσότερες πληροφορίες από τα εξειδικευμένα όργανα που χρησιμοποιούμε και δεύτερον γιατί οι αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα είναι τουλάχιστον δέκα φορές πιο δαπανηρές από οποιοδήποτε ρομποτικό διαστημόπλοιο. http://physicsgg.me/2015/10/11/%cf%83%cf%84%ce%b1%ce%bc%ce%ac%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%ba%cf%81%ce%b9%ce%bc%ce%b9%ce%b6%ce%ae%cf%82-%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%80%ce%ad%cf%84%ce%b5%ce%b9%ce%b5%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82/

Singularity, 1965: η πιο περίεργη επέτειος. Π​​ενήντα ακριβώς χρόνια πριν ο φυσικός και μαθηματικός σερ Ρότζερ Πένροουζ, ο οποίος σήμερα φέρει τον τίτλο του Professor Emeritus του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σχηματοποίησε δύο θεωρήματα που σχετίζονται με τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Το ένα θεώρημα είναι αυτό της «βαρυτικής ανωμαλίας» (gravitational singularity), η οποία λογίζεται σαν ένα «σφάλμα» στο χωρόχρονο. Το δεύτερο είναι το λεγόμενο θεώρημα των «παγιδευμένων επιφανειών», οι οποίες δημιουργούνται όταν ένας αστέρας μάζας πολύ μεγαλύτερης από εκείνη του δικού μας ήλιου φτάνει στο τέλος του μέσα από μια τερατώδη έκρηξη (υπερκαινοφανής αστέρας). Η μάζα του στη συνέχεια καταρρέει στον πυρήνα του σχηματίζοντας μια «μαύρη τρύπα» στον χώρο αλλά και στον χρόνο, στο κέντρο της οποίας φωλιάζει η «βαρυτική ανωμαλία» του Πένροουζ, ένα ελάχιστο σημείο άπειρης πυκνότητας – κάτι παράλογο για τους φυσικούς νόμους όπως τους ξέρουμε. Οι μαύρες τρύπες ήταν μέχρι το 1965, που ο Πένροουζ μίλησε για «ανωμαλία», γνωστές στη θεωρητική φυσική αν και ο όρος καθιερώθηκε μετά το 1967, οπότε και τον χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Αμερικανός Τζον Ουίλερ. Το θεώρημα της «ανωμαλίας» εξάπτει την πιο άγρια φαντασία όταν διαβάζεις τον ορισμό της (ειδικά σήμερα που οι αστρονόμοι έχουν εντοπίσει, ελαφρώς «διά της ατόπου απαγωγής», μαύρες τρύπες στο σύμπαν), πόσο μάλλον όταν μετά τα θεωρήματα του Πένροουζ, ο νεαρός τότε Στίβεν Χόκινγκ πήγε την ιδέα ακόμα παραπέρα: ότι στο «σημείο μηδέν» απ’ το οποίο προέκυψε το σύμπαν μας με τη Μεγάλη Εκρηξη, βρισκόταν ακριβώς αυτό: μια «βαρυτική ανωμαλία» άπειρης, αδιανόητης πυκνότητας απ’ όπου ξεπήδησαν όλα όσα υπάρχουν σήμερα. Γι’ αυτό και ορισμένοι κοσμολόγοι έχουν αναπτύξει την ιδέα ότι, στην πραγματικότητα, το σύμπαν μας προήλθε από και βρίσκεται ακόμα μέσα σε μια μαύρη τρύπα (!): η αρχική «ανωμαλία» απ’ την οποία προέκυψε το Μπιγκ Μπανγκ ήταν ο πάτος της μαύρης τρύπας. Singularity – τι ωραία λέξη. Σε κείμενα Ελλήνων φυσικών την έχω συναντήσει ως ιδιομορφία, ανωμαλία, μοναδικότητα. Κάθε μία από αυτές τις λέξεις έχει κάτι σχεδόν υπερβατικό και την ίδια στιγμή τρομακτικό, οριστικό, καθολικό. Μοιάζουν με ένα όριο πέραν του οποίου ο ανθρώπινος νους σκοντάφτει και απλώς παύει να λειτουργεί. Εδώ, επέλεξα αυθαίρετα τη λέξη «ανωμαλία» καθώς μοιάζει να υποδηλώνει ένα σημείο όπου κάτι δεν πάει καλά, κάτι στραβώνει με έναν ασύλληπτο τρόπο. Περίεργη επέτειος, λοιπόν, αυτή η 50ή της «βαρυτικής ανωμαλίας»: τιμούμε κάτι που δεν ξέρουμε. Κάτι που διαστρέφει όλα όσα γνωρίζουμε ως φύση. Κι όλο αυτό δεν είναι φαντασία. http://physicsgg.me/2015/10/10/singularity-1965-%ce%b7-%cf%80%ce%b9%ce%bf-%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%af%ce%b5%cf%81%ce%b3%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%ad%cf%84%ce%b5%ce%b9%ce%bf%cf%82/

Hawking: Δεν πρέπει να φοβόμαστε τα ρομπότ αλλά τον καπιταλισμό. Ο Stephen Hawking προέβλεψε ότι οι ανισότητες θα ενταθούν στο μέλλον οδηγώντας σε μια «οικονομική Αποκάλυψη», αφού πολλές από τις δουλειές στις οποίες απασχολούνται σήμερα εκατομμύρια άνθρωποι θα καταργηθούν εξαιτίας της αυτοματοποίησης που θα φέρει η εξέλιξη της τεχνολογίας. Δεν θα προκαλέσουν υπερεξελιγμένα ρομπότ την οικονομική Αποκάλυψη, αλλά οι άπληστοι επιχειρηματίες, εκτίμησε ο Hawking.
κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής συνεδρίας που είχε με το κοινό μέσω της πλατφόρμας Reddit, την Πέμπτη. Σύμφωνα με τον Hawking η οικονομική ανισότητα θα ενταθεί στο μέλλον, αφού πολλές από τις δουλειές στις οποίες απασχολούνται σήμερα εκατομμύρια άνθρωποι θα καταργηθούν με την αυτοματοποίηση που θα φέρει η εξέλιξη της τεχνολογίας. Όταν οι μηχανές θα φτάσουν να παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, η κοινωνική διαστρωμάτωση θα εξαρτηθεί από τον τρόπο διανομής αυτών των αγαθών. Στο καλύτερο δυνατό σενάριο αυτής της, όχι και τόσο μακρινής, εξέλιξης η διανομή θα γίνεται δίκαια και όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη θα απολαμβάνουν μία άνετη ζωή μακριά από κάθε ανάγκη για σκληρή εργασία. Στον αντίποδα, προβάλλει ο κίνδυνος μιας μελλοντικής δυστοπίας όπου οι πανίσχυροι ιδιοκτήτες των μηχανικών μέσων παραγωγής αγαθών δεν θα μοιράζονται τον παραγόμενα αγαθά με τους υπόλοιπους, καταδικάζοντάς τους στην φτώχεια και τον αποκλεισμό. Αν το οικονομικό χάσμα συνεχίσει να μεγαλώνει με τους ίδιους ρυθμούς, οι «πάμπλουτοι ιδιοκτήτες των μηχανών θα αποτελούν την ανώτερη τάξη μιας Νέας Εποχής», χωρίς ενδιάμεσα στρώματα από αυτούς μέχρι την τάξη των εξαθλιωμένων φτωχών. Η ως τώρα συμπεριφορά των περισσότερων επιχειρηματιών προκρίνει το άσχημο σενάριο ως το πιο πιθανό, εκτίμησε ο θεωρητικός φυσικός. http://physicsgg.me/2015/10/10/hawking-%ce%b4%ce%b5%ce%bd-%cf%80%cf%81%ce%ad%cf%80%ce%b5%ce%b9-%ce%bd%ce%b1-%cf%86%ce%bf%ce%b2%cf%8c%ce%bc%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b5-%cf%84%ce%b1-%cf%81%ce%bf%ce%bc%cf%80%cf%8c%cf%84-%ce%b1%ce%bb/

Το"Soyuz-2.1A" βρίσκεται στο κοσμοδρόμιο της "Ανατολής" Το"Soyuz-2.1A" με ανώτερο στάδιο «ВОЛГА»("Βόλγα") θα θέσει σε τροχιά τα διαστημικά σκάφη "Λομονόσοφ" και "AIST" - αυτή θα είναι η πρώτη εκτόξευση απο το ρωσικο πολιτικο διαστημοδρόμιο - Spaceport "Ανατολή"9(«ВОСТОЧНЫЙ») Οι δορυφόροι αναπτύχθηκαν σε συνεργασία με τους φοιτητές του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας και του Σαμαρά Πανεπιστήμιο μέλος του Aerospace και θα παραδώσει τα δεδομένα για επιστημονικά πειράματα στη Γη. http://www.federalspace.ru/21774/

Λίμνη φιλική στη ζωή υπήρχε στον Αρη. Λίγες μέρες μετά την ανακάλυψη νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του Αρη η NASA επανέρχεται στο θέμα νερό στον Αρη με μια νέα ιδιαίτερα σημαντική ανακοίνωση. Ο ρομποτικός εξερευνητής Curiosity που εξερευνά τον γιγάντιο κρατήρα Γκέιλ από το 2012 είχε εντοπίσει ίχνη της παρουσίας νερού εκεί στο μακρινό παρελθόν. Τα μέλη της αποστολής ανακοίνωσαν ότι τα τελευταία δεδομένα που έστειλε το ρομπότ αποκαλύπτουν το υδάτινο παρελθόν του κρατήρα. Υπήρχε εκεί μια τεράστια ήρεμη λίμνη στην οποία υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις να αναπτυχθεί ζωή. Ο κρατήρας Γκέιλ έχει διάμετρο 94 χλμ και η κορυφή του έχει απόσταση τον πυθμένα του περίπου πέντε χλμ. Σύμφωνα με τα μέλη της αποστολής Curiosity πριν από 3,8 έως 3,3 δισεκατομμύρια χρόνια οι γεωατμοσφαιρικές συνθήκες στον Αρη ανάμεσα στα άλλα δημιουργούσαν μεγάλα αποθέματα νερού σε παγωμένη μορφή στα ανώτερα τμήματα του κρατήρα. Τα αποθέματα αυτά έλιωναν περιοδικά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλοί χείμαρροι που δημιουργούσαν κατά τόπους στον κρατήρα μικρότερες ή μεγαλύτερες λίμνες. Οταν ο κλιματικός κύκλος πάγωνε τα αποθέματα οι λίμνες ξεραίνονταν και αργότερα όταν ξεκινούσε και πάλι το λιώσιμο ξαναγέμιζαν με νερό. Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι στο μεσοδιάστημα αυτής της διαδικασίας στο υπέδαφος του κρατήρα είχαν παραμείνει για μεγάλο διάστημα αποθέματα νερό. Η πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος της νέας ανακάλυψης είναι κάποια στιγμή σε αυτό το πήγαινε έλα του νερού στον κρατήρα σχηματίστηκε μια μεγάλη λίμνη με ήρεμα νερά η οποία διατηρήθηκε για χρονικό διάστημα τέτοιο ώστε να είναι φιλική στην εμφάνιση και ανάπτυξη της ζωής. Η νέα μελέτη προστίθεται σε όλες τις προηγούμενες που δείχνουν ότι είναι εξαιρετικά πιθανό να υπήρχαν κάποιες μορφές ζωής στον Αρη στο μακρινό παρελθόν και ίσως κάποιες από αυτές ίσως να εξακολουθούν να υπάρχουν στον Κόκκινο Πλανήτη με τους επιστήμονες να εικάζουν ότι έχουν βρει καταφύγιο σε μεγάλα βάθη στο υπέδαφος του. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science». http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=744498

Η «κούρσα» ιδιωτικών εταιρειών προς τη Σελήνη. Δεκαετίες μετά το πρόγραμμα «Απόλλων», ιδιωτικές εταιρείες δείχνουν να εισέρχονται σε μια ανανεωμένη «κούρσα» για τη Σελήνη. Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Space.com, μία ισραηλινή ομάδα ονόματι SpaceIL έχει υπογράψει συμβόλαιο για εκτόξευση της ρομποτικής σεληνακάτου της προς τη Σελήνη με πύραυλο Falcon 9 της SpaceX στο δεύτερο μισό του 2017- αποβλέποντας στο να κερδίσει το πρώτο βραβείο, ύψους 20 εκατ. δολαρίων, στο Google Lunar X Prize. Δεν πρόκειται για την πρώτη ομάδα που συμμετέχει στον διαγωνισμό με σχέδια να φτάσει στη Σελήνη, καθώς σε αντίστοιχη συμφωνία έχει προβεί και η Moon Express (Καλιφόρνια), σε συνεργασία με τη Rocket Lab, καθώς και η Astrobotic, που υπέγραψε συμβόλαιο με την SpaceX το 2011. H πρώτη σκοπεύει να στείλει το ρομπότ της, ΜΧ-1, στη Σελήνη το 2017, ενώ το αντίστοιχο όχημα της δεύτερης, Griffin, ελπίζεται να εκτοξευτεί μέσα στο 2016. Ωστόσο, η SpaceIL είναι μέχρι τώρα η μόνη που έχει αρχίσει τη διαδικασία επικύρωσης, κατά την οποία οι διοργανωτές εξετάζουν τα συμβόλαια και τα σχετικά έγγραφα. Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο του Google Lunar X Prize, που άρχισε το 2007 για να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ιδιωτικής διαστημικής βιομηχανίας, η πρώτη ομάδα με ιδιωτικά κεφάλαια που θα προσεληνώσει ρομποτικό σκάφος και θα καταφέρει να το κινήσει 500 μέτρα, εκπέμποντας HD video και φωτογραφίες πίσω στη Γη ως το τέλος του 2017, θα κερδίσει το μεγάλο βραβείο των 20 εκατ. δολαρίων. Η δεύτερη θα λάβει 5 εκατ., ενώ άλλα 5 εκατ. υπάρχουν και για άλλους στόχους. Συνολικά, στην «κούρσα» παραμένουν 16 ομάδες. Υπενθυμίζεται ότι, μέχρι σήμερα, σκάφος στη Σελήνη έχουν προσεδαφίσει μόνο οι ΗΠΑ, η πρώην Σοβιετική Ένωση και η Κίνα. http://www.naftemporiki.gr/story/1013454/i-koursa-idiotikon-etaireion-pros-ti-selini

Αποκαλύφθηκε ο μπλε ουρανός του Πλούτωνα. Δεν υπάρχουν πλέον λόγια για να περιγράψει κάποιος τα όσα αποκαλύπτονται στον Πλούτωνα και τα φεγγάρια του. Ο μέχρι πριν λίγους μήνες μυστηριώδης παγωμένος σκοτεινός κόσμος αποδεικνύεται κάτι περισσότερο από εκπληκτικός. Ένας πραγματικός «κόσμος παγο - θαυμάτων» όπως οι επιστήμονες έσπευσαν αμέσως μετά την έλευση των πρώτων δεδομένων να χαρακτηρίσουν το σύστημα του Πλούτωνα. Μετά τα παγωμένα όρη, τους κινούμενους παγετώνες, τις κοιλάδες, τα γιγάντια φαράγγια, τον πιθανό υπόγειο ωκεανό και τα πολλά, σύνθετα και αναπάντεχα για την περιοχή και τις συνθήκες στις οποίες βρίσκεται το σύστημα του Πλούτωνα γεωατμοσφαιρικά και κοσμικά φαινόμενα έρχεται τώρα μια νέα ίσως η πιο εντυπωσιακή αποκάλυψη. Ο Πλούτωνας διαθέτει μπλε ουρανό και νερό! Όπως ανακοίνωσε η NASA οι νέες εικόνες που έφτασαν από το σκάφος New Horizons που εξερεύνησε το καλοκαίρι που μας πέρασε το σύστημα του Πλούτωνα αποκαλύπτουν ότι η ομίχλη που καλύπτει τον πλανήτη νάνο έχει τελικά μπλε απόχρωση! «Ποιος θα περίμενε έναν μπλε ουρανό; Είναι πανέμορφο!», είπε ο Άλαν Στερν, ο επικεφαλής της διερεύνησης του Πλούτωνα. Το μπλε στις φωτογραφίες δίνει και τα στοιχεία που χρειάζονται οι επιστήμονες για να εξηγήσουν πως αυτό δημιουργείται. «Αυτό το εκθαμβωτικό μπλε φως, μα κάνει να καταλαβαίνουμε την σύσταση της ομίχλης αυτής», αναφέρουν οι επιστήμονες της NASA. Ένας μπλε ουρανός προκύπτει επειδή το φως να σκεδάζει όταν συναντά μόρια ύλης μικρότερα από το μήκος κύματός του. Στη Γη αυτά μόρια είναι πολύ μικρά μόρια αζώτου. Στον Πλούτωνα φαίνεται να είναι λίγο μεγαλύτερα, και ονομάζονται θολίνες», εξηγούν. Η NASA επίσης ανακοίνωσε ότι έχουν βρεθεί και ορισμένες περιοχές στον Πλούτωνα όπου υπάρχει νερό σε παγωμένη μορφή ενώ μέχρι σήμερα οι επιστήμονες είχαν εντοπίσει την ύπαρξη μόνο παγωμένου αζώτου και μεθανίου. Ωστόσο όπως είχε αναφέρει σε πρόσφατη συνέντευξη της στο ΒΗΜΑ η Φραν Μπάγκεναλ, καθηγήτρια Αστροφυσικής και Πλανητικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και βασικό μέλος της αποστολής «New Horizons» τα μέλη της αποστολής από την ροή των δεδομένων είχαν αρχίσει να υποπτεύονται ότι είναι πιθανό να εντοπιστεί η παρουσία νερού σε παγωμένη μορφή. «Αυτός ο πλανήτης είναι ζωντανός» ανέφερε ο Αλαν Στερν κατά την ανακοίνωση της ανακάλυψης αφήνοντας έτσι ανοικτό το πεδίο για νέες απρόσμενες αποκαλύψεις για τον Πλούτωνα. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500031491

Ευρωπαϊκή Βραδιά Ερευνητή 2015: Μια βραδιά γεμάτη ανακαλύψεις. Φέτος η Βραδιά του Ερευνητή είχε σύνθημα "Η Επιστήμη και η Έρευνα για ένα καλύτερο μέλλον". Ποιος δεν ονειρευόταν μικρός να γίνει αστροναύτης ή δεν φανταζόταν αν υπάρχει ζωή πέρα από τη Γη αλλά και ποιος δεν έχει αναρωτηθεί τι είναι τα πεφταστέρια; Το διάστημα βρίσκεται αναμφίβολα στη τη ζωή μας και τη φαντασία μας από την πρώιμη ηλικία. Γιορτάζοντας τα 10 χρόνια του θεσμού το διάστημα δεν θα μπορούσε παρά να κατέχει εξέχουσα θέση στη φετινή Βραδιά του Ερευνητή. Η έρευνα για το διάστημα δεν αφορά μόνο απομακρυσμένους, άγνωστους πλανήτες, εντυπωσιακές σουπερνόβες και μυστηριώδεις μαύρες τρύπες, προσφέρει επίσης σημαντική γνώση για τον πλανήτη μας, τη Γη ωφελώντας την καθημερινή μας ζωή. Από ποιον μπορεί να μάθει καλύτερα κανείς για τα οφέλη της διαστημικής εξερεύνησης αν όχι από έναν αστροναύτη; Ο Λούκα Παρμιτάνο, ο αστροναύτης της ESA, μας το εξήγησε μέσα από ένα βίντεο αφιερωμένο στο κοινό του Ελληνικού Κόσμου ενώ μίλησε για τις ημέρες που πέρασε στο διάστημα στα πλαίσια της αποστολής του, Volare. Ο Λούκα προσγειώθηκε με ασφάλεια πίσω στη Γη στις 11 Νοεμβρίου 2013 και από τότε συνεχίζει τις επιστημονικές του δραστηριότητες. Υπάρχει όμως και στη Γη ένα μέρος που όπου λίγοι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες διαβίωσης παρόμοιες με των αστροναυτών. Η Γαλλο-ιταλική βάση Concordia στην Ανταρκτική είναι το μέρος όπου βρέθηκε ο Αδριανός Γολέμης μετά την επιλογή του ως ερευνητής ιατρός από την ESA για το έτος 2014. Μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ο Έλληνας γιατρός μετέφερε νοερά το κοινό στις ακραίες συνθήκες της βάσης και την ζωή εκεί, ενώ αφηγήθηκε την ερευνητική του εμπειρία. Συμμετείχε μεταξύ άλλων σε μελέτες για το πώς η βιταμίνη D επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων σε συνθήκες μειωμένης ηλιοφάνειας, σε μελέτες ύπνου με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα αλλά και το πώς επηρεάζεται η ψυχολογία του ατόμου σε κατάσταση απομόνωσης. Όπως επισήμανε στην αφήγηση του, «παρότι η γνώση αυτή προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για το σχεδιασμό των μελλοντικών επανδρωμένων διαστημικών αποστολών, είναι εξίσου σημαντική σήμερα για την κοινωνία καθώς μέσα από την κατανόηση των ανθρωπίνων λειτουργιών σε ακραία περιβάλλοντα μπορούμε να βελτιώσουμε και να αναπτύξουμε αποτελεσματικότερες μεθόδους αντιμετώπισης ασθενειών για τους ανθρώπους στη Γη. Για παράδειγμα η μελέτη των διαταραχών του ύπνου σε ακραίες συνθήκες (στην Ανταρκτική ή στο Διάστημα) βοηθούν στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου των ασθενών σε μέρη όπως η Ευρώπη.» Πίσω στο διάστημα, φέτος η απίστευτη αποστολή της Ροζέτα στον κομήτη 67P είχε παγκόσμια απήχηση ενώ τα αποτελέσματά τις δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν. Οι επισκέπτες έμαθαν τι κρύβει αυτό το ξένο τοπίο, τα ερωτήματα που καλείται να απαντήσει η Ροζέτα αλλά και πως είναι σε θέση να διατηρεί την επαφή με το μικρό όχημα προσεδάφισης Φίλαι. Όποιος ήθελε να έχει μια ιδέα από τι υλικό είναι φτιαγμένος ένας κομήτης παρακολούθησε το "μαγείρεμά" του, με συστατικά που χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα μας όπως κρασί, γραφίτης και χώμα, κατάλληλα αναμεμιγμένα με μια καλή δόση ξηρού πάγου από τις "σεφ" Μαρίνα Γεωργίου και Αφροδίτη Νάση, υποψήφια διδάκτωρ και προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Φυσικής του Καποδιστριακού Παν/μιου Αθηνών, αντίστοιχα. Τα παιδιά έφυγαν εντυπωσιασμένα και "όλα ήθελαν να αγγίξουν τους ατμούς που έβγαιναν από τον σπιτικό κομήτη καθώς μαγειρευόταν", μας είπε η Μαρίνα. Το έτος 2015 έχει χριστεί ως το Διεθνές Έτος Φωτός. Το φως είναι αυτό που σε όλες τις μορφές του και με όλη του την ένταση μας βοηθά να παρατηρούμε σε μεγάλη λεπτομέρεια τη Γη. Οι δορυφόροι της ESA φωτογραφίζουν συνεχώς την γήινη επιφάνεια με τη χρήση διαφορετικών "τύπων" φωτός μεταφέροντας πληροφορίες τόσο διαφορετικές όσο η θερμοκρασία της θάλασσας, η κατάσταση των καλλιεργειών, το μαγνητικό πεδίο της Γης. Για να το δείξουν αυτό η Δρ Γεωργία Δοξάνη και ο MSc Εμμανουήλ (Μάνος) Λαγουδάκης, ερευνητές ειδικευμένοι σε θέματα παρατήρησης της Γης, στο κέντρο ESRIN της ESA, χρησιμοποίησαν καταπληκτικές 3D εικόνες του δορυφόρου GOCE, τις μεταβολές της γήινης επιφάνειας στο ηφαίστειο της Αίτνας αλλά και της Γης από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. "Φέτος επιλέξαμε να παρουσιάσουμε την παρατήρηση της Γης μέσα από ένα παιχνίδι ερωταπαντήσεων και με 3D video και κρίνοντας από την ανταπόκριση του κόσμου μέσα την αίθουσα, την ώρα των παρουσιάσεων, αλλά και έξω από αυτήν, πιστεύω ότι ήταν μία καλή πρώτη επαφή με τους δορυφόρους και τις εικόνες, σχετικά με τις λειτουργίες, τα χαρακτηριστικά αλλά και τις εφαρμογές τους", είπε η Γεωργία. Το κοινό μέσα στην Αίθουσα παρακολουθεί τις παρουσιάσεις της ESA"Μέσα από αυτή τη διαδραστική επαφή θα ήθελα τα παιδιά να καταλάβουν ότι η επιστήμη δεν είναι για λίγους και ότι αν παρουσιαστεί με κατάλληλο τρόπο μπορεί να γίνει ακόμα και διασκεδαστική. Οι ερευνητές μπορεί να φαίνονται απόμακροι πολλές φορές, συγκεντρωμένοι στη δουλειά τους, αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Επίσης θα ήθελα να καταλάβουν πως τα αποτελέσματα που παράγει η επιστημονική έρευνα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα μας και συνήθως κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη. Για παράδειγμα τα δεδομένα του νέου δορυφόρου Sentinel-2 θα συνδράμουν στην ποσοτικοποίηση αλλαγών στην επιφάνεια της Γης σε μεγάλη κλίμακα, όπως στην αποψίλωση των δασών ή την καταπάτηση προστατευμένων περιοχών, χωρίς να χρειάζεται να πάμε επιτόπου και να μετρήσουμε", συμπληρώνει ο Μάνος. Τι εντυπώσεις άφησε η φετινή Βραδιά στους δύο Έλληνες ερευνητές; "Οι γνώσεις των παιδιών και το ενδιαφέρον τους για το διάστημα κάθε χρονιά μας εκπλήσσουν ευχάριστα. Τα παιδιά σήμερα από μικρή ηλικία όχι μόνο είναι τρομερά εξοικειωμένα με την έννοια των δορυφόρων και του διαστήματος, αλλά έχουν και πολύ εύστοχες ερωτήσεις και απορίες, που συχνά αιφνιδιάζουν και τους ίδιους τους γονείς." είπε η Γεωργία. Ο Μανώλης καταλήγει λέγοντας πως "μετά από την εμπειρία αυτή πιστεύω πως ακούγοντας από κοντά τους ερευνητές να μιλούν για τη δουλειά τους είναι ότι καλύτερο για ένα παιδί αλλά και κάποιον λάτρη της επιστήμης, γιατί συνήθως είμαστε παθιασμένοι με τη δουλειά μας και όταν το πάθος συνδυαστεί με γνώση και μεταδοτικότητα μπορεί να προκαλέσει αληθινό ενδιαφέρον, ικανό να χαράξει πορείες ζωής." Γεμάτοι με νέες γνώσεις και τροφή για σκέψη, μικροί και μεγάλοι έφυγαν και με πολλά καλούδια που είχε διαθέσει η ESA ειδικά για τη Βραδιά, με την αφίσα της Αθήνας από τον Sentinel-2 να γίνεται ανάρπαστη. Βίντεο. http://www.esa.int/spaceinvideos/Videos/2015/09/Luca_Parmitano_IN_RESEARCHER_S_NIGHT_2015_AT_Hellenic_World_Foundation_ATHENS http://www.esa.int/spaceinvideos/Videos/2015/09/Earth_from_Space_Athens_in_colour http://www.esa.int/ell/ESA_in_your_country/Greece/Eyropaikhe_Vradiha_Ereynethe_2015_Mia_vradiha_gemhate_anakalhupseis

To φωτογραφικό αρχείο του προγράμματος «Απόλλων» στο Flickr. Χιλιάδες φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν από αστροναύτες του προγράμματος «Απόλλων» της NASA είναι διαθέσιμες στο ευρύ κοινό μέσω του Flickr, στο Project Apollo Archive. https://www.flickr.com/browser/upgrade/?continue=%2Fphotos%2Fprojectapolloarchive%2Falbums Οι υψηλής ανάλυσης εικόνες παρουσιάζονται στην καθαρή τους μορφή, χωρίς να έχουν υποστεί επεξεργασία, όπως ακριβώς τραβήχτηκαν από τις κάμερες Hasselblad των διαστημοπλοίων του προγράμματος «Απόλλων»- ενώ υπάρχουν και κάποιες εικόνες από φιλμ. Το εντυπωσιακό αρχείο περιλαμβάνει κάποιες από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία της εξερεύνησης του Διαστήματος, από την ιστορική αποστολή του «Απόλλων 11» μέχρι την πτήση του «Απόλλων 7» - της πρώτης επανδρωμένης πτήσης του προγράμματος. Η συλλογή «κλείνει» με τα άλμπουμ από το «Απόλλων 17», που αποτέλεσε την τελευταία επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη. Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών πλάνων, με την επιφάνεια της Σελήνης και τις πτήσεις, βρίσκονται και πιο «απλές» εικόνες, με αστροναύτες να τρώνε, επισκευάζουν/ συντηρούν εξοπλισμό κ.α. Σημειώνεται πως το Project Apollo Archive δημιουργήθηκε το 1999 από τον Κιπ Τιγκ, ο οποίος το είχε δημιουργήσει συνοδευτικά στην ιστοσελίδα του, Contact Light. http://www.naftemporiki.gr/story/1013457/to-fotografiko-arxeio-tou-programmatos-apollon-sto-flickr Ισραηλινή ομάδα σε διαγωνισμό από τη Γη στη Σελήνη. Στο πλαίσιο του διαγωνισμού της Google για την πρώτη ιδιωτική αποστολή που θα προσεδαφιστεί στη Σελήνη, ομάδα ισραηλινών μηχανικών υπέγραψε συμβόλαιο για την εκτόξευση του σκάφους της στα τέλη του 2017. Η ισραηλινή μη κερδοσκοπική εταιρεία SpaceIL προτίμησε για την εκτόξευση τον πύραυλο Falcon 9 της αμερικανικής SpaceX. Η άκατος προσσελήνωσης, σε μέγεθος τραπεζιού με πλευρά 1,5 μέτρου, θα εκτοξευτεί μαζί με 20 μικρούς πυραύλους προκειμένου να διατηρηθεί χαμηλά το κόστος. Από τις 16 ομάδες που συμμετέχουν στο διαγωνισμό XPrize της Google, η SpaceIL είναι η πρώτη που εξασφαλίζει την έγκριση των τεχνικών και οικονομικών λεπτομερειών της αποστολής από τους διοργανωτές. Την περασμένη εβδομάδα, η νεοσύστατη αμερικανική εταιρεία Moon Express, η οποία έχει ως απώτερο στόχο την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Σελήνης, ανακοίνωσε ότι υπέγραψε συμβόλαια για την εκτόξευση της δικής της πρότασης εντός του 2016. Μια ακόμα ομάδα από τις ΗΠΑ, η Astrobotic, προγραμματίζει την εκτόξευση ενός ρομποτικού οχήματος στη Σελήνη το 2016. Στο διαγωνισμό έχουν επίσης δηλώσει συμμετοχή ομάδες από τη Μαλαισία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, τη Χιλή και την Ινδία. Η ομάδα που θα νικήσει το πρώτο έπαθλο, ύψους 20 εκατ. δολαρίων, θα πρέπει όχι μόνο να προσσεληνωθεί αλλά και μεταδώσει εικόνες υψηλής ευκρίνειας και να καλύψει απόσταση 500 μέτρων στην επιφάνεια του φεγγαριού. Αντί να σχεδιάσουν ένα ρομπότ που θα απελευθερωθεί από τη σεληνάκατο για να καλύψει την απαιτούμενη απόσταση, η SpaceIL προτίμησε μια μικρή σεληνάκατο που θα προσεδαφιστεί και στη συνέχεια θα εκτοξευτεί και πάλι για να φτάσει σε νέα θέση. Ο σχεδιασμός της αποστολής παρουσιάστηκε την Τετάρτη στην οικία του ισραηλινού προέδρου. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500031307

Όταν η καρδιά της Γης άρχισε να παγώνει. Ο εσώτερος πυρήνας της Γης, μια μπάλα από μασίφ σίδερο λίγο μεγαλύτερη από τον Πλούτωνα, πρέπει να σχηματίστηκε νωρίτερα από ό,τι είχε εκτιμηθεί ως σήμερα, εκτιμά νέα μελέτη στο Nature. Και η εκτίμηση έχει σημασία για το μέλλον της ζωής στη Γη. Το εξωτερικό στρώμα της Γης είναι ο λεπτός φλοιός, κάτω από τον οποίο υπάρχουν τα θερμά πετρώματα του μανδύα. Πιο κάτω, σε βάθος περίπου 3.000 χιλιομέτρων, βρίσκεται ένας εξώτερος μανδύας από ρευστό σίδηρο και νικέλιο. Στο κέντρο του βρίσκεται ο εσώτερος, στερεός πυρήνας. με διάμετρο γύρω στα 1.200 χιλιόμετρα, ο οποίος σταδιακά μεγαλώνει και μεγαλώνει. Ο εσώτερος πυρήνας σχηματίστηκε από την πήξη, ή στερεοποίηση, του ρευστού σιδήρου καθώς η νεογέννητη Γη έχανε θερμότητα από το εσωτερικό της. Ο στερεός σίδηρος βυθίστηκε στο κέντρο, καθώς έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από τον λιωμένο σίδηρο. Οι εκτιμήσεις για το πότε αυτό συνέβη ποικίλλουν, από τα 500 εκατομμύρια μέχρι τα 2 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Στη νέα μελέτη, http://www.nature.com/nature/journal/v526/n7572/full/nature15523.html γεωλόγοι του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ στη Βρετανία εξετάζουν αρχαία πυριγενή πετρώματα, δηλαδή βράχους που σχηματίστηκαν από τη στερεοποίηση μάγματος. Πολλά πετρώματα περιέχουν σωματίδια μαγνητικών υλικών όπως ο σίδηρος, και διατηρούν έτσι μια μνήμη της έντασης και της κατεύθυνσης του μαγνητικού πεδίου της Γης την εποχή που σχηματίστηκαν. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι η ένταση του μαγνητικού πεδίου αυξήθηκε απότομα πριν από περίπου 1 με 1,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η αύξηση αυτή είναι πιθανό να συνέπεσε χρονικά με την έναρξη του σχηματισμού του εσώτερου πυρήνα, λένε οι ερευνητές. Το μαγνητικό πεδίο δημιουργείται από ρεύματα λιωμένου, ηλεκτρικά αγώγιμου σιδήρου στον εξώτερο πυρήνα. Τα ρεύματα, με τη σειρά τους, δημιουργούνται λόγω της θερμότητας που διαρρέει από τον εσώτερο πυρήνα και αναδεύει τον λιωμένο σίδηρο στον εξώτερο πυρήνα. Η στερεοποίηση του σιδήρου στο κέντρο της Γης, εκτιμά η μελέτη, ισχυροποίησε αυτά τα ρεύματα, αφού η βύθιση του στερεού σιδήρου ανάγκασε τον ρευστό σίδηρο, μαζί με άλλα, ελαφρύτερα στοιχεία, να μετακινηθούν από το κέντρο σε μικρότερα βάθη. Η χρονολόγηση του εσώτερου μανδύα έχει σημασία για το μαγνητικό πεδίο, επισημαίνουν οι ερευνητές: όταν η διαδικασία ολοκληρωθεί και ο πυρήνας στερεοποιηθεί εντελώς, το μαγνητικό πεδίο θα εξαφανιστεί, και θα πάψει έτσι να προστατεύει τη Γη από τα φορτισμένα σωματίδια της ηλιακής και κοσμικής ακτινοβολίας. Ο εσώτερος πυρήνας παραμένει ρευστός επειδή διατηρεί ένα μέρος της θερμότητας της νεογέννητης Γης, η οποία ήταν κάποτε μια διάπυρη μπάλα από μάγμα. Ο πυρήνας όμως συνεχίζει να παράγει θερμότητα λόγω της διάσπασης φυσικών ραδιενεργών στοιχείων όπως το ουράνιο. Ο στερεός εσωτερικός πυρήνας της Γης ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά -ως διακριτός από τον ρευστό εξωτερικό πυρήνα- το 1936 από τη δανή σεισμολόγο και γεωφυσικό Ίνγκε Λέμαν. Ο στερεός πυρήνας -που εκτός από σίδηρο περιέχει και νικέλιο- αρχίζει σε βάθος περίπου 5.200 χιλιομέτρων και έχει ακτίνα περίπου 1.200 χιλιομέτρων. Η θερμοκρασία του υπολογίζεται στους 5.400 βαθμούς Κελσίου, σχεδόν όσο και στην επιφάνεια του Ήλιου. «Το θεωρητικό μοντέλο που ταιριάζει περισσότερο με τα δεδομένα μας υποδεικνύει ότι ο εσώτερος μανδύας χάνει θερμότητα πιο αργά από ό,τι οποιαδήποτε στιγμή τα τελευταία 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια» αναφέρει ο Άντι Μπίγκιν, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Αυτή η ροή ενέργειας θα πρέπει να κρατήσει ζωντανό το μαγνητικό πεδίο για ένα δισεκατομμύριο χρόνια ή και περισσότερο». Το τι θα συμβεί στη Γη όταν χάσει το προστατευτικό πεδίο της είναι εμφανές στον σημερινό Άρη. Ο γειτονικός πλανήτης είναι τρεις φορές μικρότερος από τη Γη και κρύωσε πιο γρήγορα, οπότε έχασε τον ρευστό πυρήνα του και μαζί με αυτόν και το μαγνητικό πεδίο. Σήμερα, η επιφάνειά του είναι μια έρημος που βομβαρδίζεται από θανάσιμα επίπεδα ακτινοβολίας. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500031289

Ελληνες επιστήμονες μπαίνουν στο ψάξιμο του Big Bang. Έλληνες επιστήμονες, που ανήκουν στην ομάδα της Planetek Hellas, ανακοίνωσαν την υπογραφή του μεγαλύτερου μέχρι σήμερα συμβολαίου τους με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA). Η σύμβαση αφορά ανάληψη έργου για την υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος με στόχο την επεξεργασία, την αρχειοθέτηση και τη διάχυση μέσω του διαδικτύου του τεράστιου αρχείου δεδομένων του δορυφόρου Planck. Η αποστολή Planck, στην οποία είναι σημαντική και η συμμετοχή της αμερικανικής NASA, χαρτογράφησε κατά την περίοδο ενεργούς δράσης του (2009-13) την εναπομείνασα στο Σύμπαν κοσμική ακτινοβολία μετά την αρχική μεγάλη έκρηξη (Big Bang), με απώτερο σκοπό την ανάλυση και τη σύγκριση των θεωριών για τη γέννηση του ίδιου του Σύμπαντος. Με απλά λόγια, στόχος του δορυφόρου Planck είναι να κατανοήσει ο άνθρωπος το «πώς ξεκίνησαν όλα», αναφέρει η εταιρεία. Η ομάδα της Planetek Hellas συνεργάζεται στο πλαίσιο του έργου με επιστήμονες της αποστολής Planck από το Ινστιτούτο Θεωρητικής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου του Όσλο (Νορβηγία), οι οποίοι συμμετέχουν ως υπεργολάβοι μέσω της εταιρείας XAL, τεχνοβλαστό (spin-off) του ερευνητικού κέντρου Simula. Το έργο ανατέθηκε στην Planetek Hellas, μετά την επιτυχή συμμετοχή της σε ανοικτό διεθνή διαγωνισμό της ESA, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η ίδια αποτελεί πλέον τη μοναδική ευρωπαϊκή ιδιωτική εταιρεία που δραστηριοποιείται στη διαχείριση των αποτελεσμάτων της αποστολής Planck. «Στο έργο αυτό καλούμαστε ουσιαστικά να συνθέσουμε όλη τη συσσωρευμένη γνώση των τελευταίων ετών στην Planetek Hellas, στον τομέα της διαχείρισης δορυφορικών δεδομένων και μαζί με τους νορβηγούς επιστήμονες της ομάδας μας, να παραδώσουμε στην ESA ένα "διαδικτυακό τεχνολογικό εργαλείο" που θα βοηθήσει τους ερευνητές ανά τον κόσμο να κατανοήσουν καλύτερα τα μυστικά του Σύμπαντος. Είμαστε σίγουρα ενθουσιασμένοι» ανέφερε ο κ. Στράτος Γερακάκης, υπεύθυνος έργου για την Planetek Hellas. Από την πλευρά του, ο συνιδρυτής και διευθυντής της Planetek Hellas κ. Στέλιος Μπολλάνος, δήλωσε: «Το συμβόλαιο αυτό αποτελεί το δεύτερο στη σειρά μεγάλο συμβόλαιο που υπογράφουμε με τον Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικής Αστρονομίας, στη Μαδρίτη. Η εμπιστοσύνη της ESA αποτελεί σημαντική επιβράβευση των προσπαθειών μας και μας δίνει δύναμη για τη συνέχεια». http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=744011

Νόμπελ Χημείας για τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA. Δία τρία μοιράζεται το φετινό Νόμπελ Χημείας: ένας Τούρκος, ένας Αμερικανός και ένας Σουηδός μοιράζονται το μεγάλο βραβείο για τις «μηχανιστικές μελέτες της επιδιόρθωσης του DNA». Η επιτροπή των Νόμπελ στη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών επέλεξε τους Τόμας Λίνταλ από τη Σουηδία, Πολ Μόντριχ από τις ΗΠΑ και Αζίζ Σανζάρ από την Τουρκία. Οι ανακαλύψεις τους έχουν κεφαλαιώδη σημασία για ασθένειες που οφείλονται σε αποτυχία των μηχανισμών επιδιόρθωσης, με κυριότερο παράδειγμα τον καρκίνο. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, βιολόγοι και χημικοί πίστευαν ότι το μόριο του DNA είναι εξαιρετικά σταθερό. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι το γονιδίωμα κάθε κυττάρου αλλάζει συσσωρεύοντας τυχαίες μεταλλάξεις, ακόμα και χωρίς την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων όπως η υπεριώδης ακτινοβολία και τα καρκινογόνα χημικά. Ο λόγος που το DNA δεν εκφυλίζεται με την πάροδο του χρόνου είναι οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης του DNA -ουσιαστικά πρωτεΐνες που μαντάρουν την αλυσίδα του DNA και διορθώνουν τυχόν λάθη που εμφανίστηκαν είτε αυθόρμητα είτε κατά την αντιγραφή της γενετικής πληροφορίας. Καθένας από τους τρεις βραβευθέντες ουσιαστικά ανακάλυψε έναν διαφορετικό μηχανισμό επιδιόρθωσης. Ο Σουηδός Τόμας Λίνταλ, ο οποίος γεννήθηκε το 1938 και είναι σήμερα ερευνητής στο Ινστιτούτο «Φράνσις Κρικ» της Βρετανίας, ήταν ο πρώτος από τους τρεις νομπελίστες που ασχολήθηκε με το αντικείμενο. Το έργο του ξεκίνησε με την ανακάλυψη ότι το μόριο του DNA αποδομείται με τόσο μεγάλη ταχύτητα ώστε η εξέλιξη της ζωής στη Γη θα έπρεπε να είναι αδύνατη. Η διερεύνηση της υπόθεσης τον οδήγησε στην ανακάλυψη του μηχανισμού «εκτομής βάσης» -έναν μηχανισμό που αφαιρεί από το DNA βάσεις, ή μεμονωμένα «γράμματα» της γενετικής πληροφορίας, οι οποίες έχουν υποστεί χημική αλλοίωση. Η προσπάθεια συνεχίστηκε από τον Τούρκο Αζίζ Σανζάρ, ο οποίος γεννήθηκε το 1946 και είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Οι σημαντικές ανακαλύψεις του άργησαν να πείσουν την ερευνητική κοινότητα, σήμερα όμως η σημασία τους είναι σαφής: ο Σανζάρ χαρτογράφησε σε μοριακό επίπεδο έναν δεύτερο μηχανισμό επιδιόρθωσης, την «εκτομή νουκλεοτιδίων». Είναι ο μηχανισμός που επιτρέπει στα κύτταρα να διορθώνουν βλάβες που προκαλούνται από μεταλλαξιγόνους παράγοντες όπως η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία. Ένας τρίτος μηχανισμός περιγράφηκε από τον Αμερικανό Πολ Μόντριχ, ο οποίος γεννήθηκε το 1946 και είναι σήμερα ερευνητής στο Ιατρικό Ινστιτούτο «Χάουαρντ Χιουζ» στις ΗΠΑ. Πρόκειται για το μηχανισμό «επιδιόρθωσης σύζευξης βάσεων». Ο μηχανισμός αυτός εξειδικεύεται στην επιδιόρθωση λαθών κατά τη διάρκεια αντιγραφής των μορίων DNA στο πλαίσιο της κυτταρικής διαίρεσης, όταν μια βάση στη μία αλυσίδα του DNA συνδέεται με λανθασμένη βάση στην απέναντι αλυσίδα. Συγγενείς ανωμαλίες σε αυτόν τον μηχανισμό μπορούν για παράδειγμα να προκαλέσουν καρκίνο του παχέος εντέρου, επισημαίνει η επιτροπή των Νόμπελ. Οι τρεις ερευνητές θα μοιραστούν το χρηματικό έπαθλο των 8 εκατ. σουηδικών κορονών, περίπου 860.000 ευρώ. Η ανακοίνωση του Νόμπελ Χημείας έρχεται μετά τα βραβεία Ιατρικής-Φυσιολογίας και Φυσικής. Ακολουθούν το Νόμπελ Λογοτεχνίας την Πέμπτη, Ειρήνης την Παρασκευή και Οικονομικών Επιστημών τη Δευτέρα. Η απονομή των βραβείων πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου σε μια πανηγυρική τελετή στη Στοκχόλμη. Εξαίρεση το Νόμπελ Ειρήνης που απονέμεται στο Όσλο. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500031024 Για να περάσει η ώρα!!! Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν περάσει κάθε είδους δοκιμασία για να βρίσκονται εκεί ψηλά. Όμως δεν παύουν να έχουν και αυτοί την ανάγκη να ξεφύγουν από το πολύ αυστηρό πρόγραμμα των πειραμάτων τους. Και της σκληρής καθημερινότητας που επιβάλλει το πρωτόκολλο των ατέλειωτων ημερών που περνούν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό σε τροχιά γύρω από την Γη. Στο βίντεο που δόθηκε χθες στην δημοσιότητα βλέπουμε κάποιους από τους αστροναύτες να επιδίδονται σε ασκήσεις επιδεξιότητας που βλέπουμε σε τσίρκο. Παίζουν με πορτοκάλια, μήλα, ακόμα και με κουτιά πρώτων βοηθειών, έτσι ώστε να ξεπεράσουν την κούραση αλλά και την μονοτονία της ζωής τους εκεί. Οι ειδικοί γιατροί που τους παρακολουθούν πίσω στην Γη ενθαρρύνουν τέτοιου είδους δραστηριότητες μεταξύ τους, καθώς ενδυναμώνουν τις σχέσεις μεταξύ τους. Ενώ παράλληλα αποτελούν και ένα πολύ καλό τρόπο γυμναστικής και εξάσκησης στην ακρίβεια των κινήσεων. Για όλους εμάς τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς, αποτελεί πάντως μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να δούμε λίγο πίσω από... τις κουρτίνες και τις επίσημες αναφορές της ΝΑSA μερικές από τις καθημερινές στιγμές των αστροναυτών. Και να ζήσουμε και εμείς δια του Youtube λίγη από την έλλειψη βαρύτητας που τόσο απαραίτητη είναι στην αβάσταχτη βαρύτητα της καθημερινότητά μας. Βίντεο. http://www.defencenet.gr/defence/20151006/%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1/%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CE%B7-%CF%8E%CF%81%CE%B1-%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%8D%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CF%83%CE%AF%CF%81%CE%BA%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CE%BD-iss-%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF

Νερό στον Αρη, αστείρευτη πηγή σεναρίων. Ντάνιελ Γκλάβιν «Πρέπει να δούμε από κοντά το νερό που βρήκαμε» Για τον Ντάνιελ Γκλάβιν, υποδιευθυντή Στρατηγικής Επιστήμης στο Τμήμα Εξερεύνησης του Ηλιακού Συστήματος του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Γκόνταρντ της NASA, ο Αρης δεν σταματά να μας εκπλήσσει, όμως για να δούμε τι ακριβώς κρύβεται πίσω από αυτές τις εκπλήξεις θα πρέπει να πάμε εκεί. Αν όχι... αυτοπροσώπως, τουλάχιστον στέλνοντας ρομπότ. Νερό σε υγρή μορφή και ρέον στην επιφάνεια του Αρη, το εύρημα είναι σπουδαίο, όμως δεν είναι η πρώτη φορά που ακούμε ότι ο Κόκκινος Πλανήτης έχει νερό... «Ναι, είχαμε ενδείξεις για νερό στον Αρη ως τώρα. Οι παγετώνες του έχουν νερό, έχουμε δει στοιχεία που υποδηλώνουν την ύπαρξη κοιλάδων και δικτύων, στο παρελθόν οπωσδήποτε υπήρχε νερό στον Αρη, ίσως ακόμη και ένας μικρός ωκεανός σε κάποια στιγμή. Τα νέα ευρήματα είναι όμως πραγματικά εντυπωσιακά γιατί φαίνεται όλο και περισσότερο πιθανό ότι πρόκειται για υγρό νερό που έρχεται από το υπέδαφος και ρέει προς τα έξω σαν πολλά μικρά ρυάκια επειδή περιέχει υπερχλωρικά άλατα που του επιτρέπουν να παραμένει στην υγρή κατάσταση σε ψυχρές θερμοκρασίες. Αυτό είναι το καινούργιο εδώ. Οτι αρχίζουμε να κατανοούμε καλύτερα πώς αυτά τα ποτάμια αλμυρού νερού σχηματίζονται στις άκρες των βουνών. Υπό αυτή την έννοια είναι σπουδαίο, μας δίνει ένα ακόμη σημείο στον Αρη όπου θα μπορούσαμε να ψάξουμε για την ύπαρξη ζωής, αφού το υγρό νερό είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε. Ισως λοιπόν δεν θα χρειαστεί να τρυπήσουμε βαθιά στον Αρη για να αποκτήσουμε πρόσβαση σε υγρό νερό. Τουλάχιστον σε ορισμένα σημεία της επιφάνειάς του φαίνεται ότι το νερό ρέει από το υπέδαφος». Θεωρείτε λοιπόν βέβαιο ότι το νερό έρχεται από το εσωτερικό του πλανήτη; «Υπάρχει βεβαίως μια διχογνωμία σχετικά με την πηγή αυτού του νερού. Ορισμένοι πιστεύουν ότι ίσως προέρχεται από την ατμόσφαιρα. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια μικρή ποσότητα νερού στην ατμόσφαιρα του Αρη, οπότε με τις κατάλληλες συνθήκες τα υπερχλωρικά άλατα απορροφούν νερό - έχουμε τέτοια άλατα εδώ στο εργαστήριο στο Γκόνταρντ και αν τα αφήσεις ακάλυπτα στον υγρό αέρα απορροφούν γρήγορα νερό καταλήγοντας να σχηματίζουν μικρές "λιμνούλες". Δεν είναι απίθανο κάτι τέτοιο να συμβαίνει στον Αρη. Μια άλλη πιθανότητα όμως είναι να υπάρχει στο υπέδαφος ένα υδροφόρο στρώμα, μια πηγή από όπου το νερό διηθείται προς την επιφάνεια. Επίσης θα μπορούσε να προέρχεται από πάγους νερού που λιώνουν μέσα στο υπέδαφος. Το σημαντικό όμως εδώ είναι ότι, αντίθετα με τις ως τώρα απόψεις, το υγρό νερό παραμένει σταθερό στην επιφάνεια του Αρη, έστω και κατά περιόδους. Και τα υπερχλωρικά άλατα φαίνεται ότι υπάρχουν παντού στον πλανήτη. Η ανακάλυψη αυτή ίσως οδηγήσει στην αλλαγή της στρατηγικής μας για την εξερεύνηση του Αρη, το πού θα στείλουμε οχήματα στο μέλλον». Τι θα πρέπει να διερευνηθεί ώστε να μάθουμε ποια από τις πιθανότητες που προαναφέρατε ισχύει τελικά; «Αυτό είναι ένα ερώτημα. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα μπορέσουμε να εξαγάγουμε συμπεράσματα από τις μετρήσεις του Mars Orbiter (σ.σ.: του δορυφόρου που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Αρη). Ελπίζω να κάνω λάθος, όμως νομίζω πως θα είναι δύσκολο. Πιστεύω ότι μάλλον θα χρειαστεί μια αποστολή, να πάμε σε αυτές τις περιοχές, να τρυπήσουμε το έδαφος και να προσπαθήσουμε να δούμε τι υπάρχει εκεί. Ισως το ραντάρ να μπορεί να βοηθήσει στο να εικάσουμε αν είναι πάγος ή υδροφόρο απόθεμα στο υπέδαφος, όμως νομίζω ότι τελικά θα χρειαστεί να πάμε σε αυτά τα μέρη για να βρούμε την πηγή του νερού». Οταν λέτε «να πάμε εκεί» τι εννοείτε, μια επανδρωμένη αποστολή; «Μια επανδρωμένη αποστολή θα ήταν το τέλειο, αλλά προς το παρόν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πάμε να δούμε τη "Διάσωση" (σ.σ.: η ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ που εκτυλίσσεται στον Αρη). Αυτό είναι το όνειρο. Και οπωσδήποτε μιλάμε για δεκαετίες. Μπορούμε όμως να στέλνουμε ρομπότ κάθε δύο χρόνια. Τώρα οι Ευρωπαίοι ετοιμάζουν ένα μαζί με τη Roscosmos, το ExoMars, για το 2018. Το σημείο προσεδάφισής του δεν έχει επιλεγεί ακόμη. Δεν ξέρω βέβαια αν ένα από τα σημεία όπου βλέπουμε αυτό το νερό είναι στις επιλογές τους. Γιατί εκεί υπάρχουν οι περιορισμοί της πλανητικής προστασίας, για να πάει ένα ρόβερ σε αυτές τις Ειδικές Περιοχές, όπως λέγονται, θα πρέπει να αποστειρωθεί. Και αυτό αποτελεί πρόκληση, δεν θα έλεγα όμως ότι είναι αδύνατον. Η Mars 2020, η αποστολή της NASA, δεν είναι σχεδιασμένη για να πάει σε ειδική περιοχή, είναι ακριβώς σαν το Curiosity, το ρόβερ θα πάει στον Αρη για να συλλέξει πετρώματα. Επομένως μάλλον θα πρέπει να κοιτάξουμε πιο μακριά στο μέλλον, το 2022, το 2024, ίσως μια αποστολή θα μπορούσε να πάει σε αυτά τα σημεία». Προς το παρόν τι ξέρουμε για τη σύσταση αυτού του νερού; «Για να είμαι ειλικρινής, όχι πολλά. Ξέρουμε ότι είναι νερό, H2O, αλλά δεν ξέρουμε πόσο όξινο ή βασικό είναι, ξέρουμε ότι είναι αλατούχο επειδή μπορούμε να δούμε τα άλατα, επομένως είναι ένα αλατούχο διάλυμα. Οσον αφορά όμως το τι άλλο υπάρχει μέσα σε αυτό δεν ξέρουμε και πολλά. Για εμένα αυτός είναι ο λόγος που θα πρέπει να πάμε να το διερευνήσουμε, για να δούμε τι άλλο έχει μέσα. Θα μπορούσε να έχει ζωή, για παράδειγμα. Προς το παρόν όμως το μόνο που ξέρουμε είναι ότι είναι υγρό νερό, ένα αλατώδες μείγμα που περιέχει υπερχλωρικά άλατα. Και αυτό είναι όλο που μπορείς να κάνεις από τροχιάς. Ξέρετε, αυτό είναι απογοητευτικό. Βλέπεις αυτά τα τόσο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά αλλά τελικά πρέπει να πας εκεί κάτω για να τα εξετάσεις, να τα πάρεις και να τα αναλύσεις. Ετσι είναι, σε κάθε αποστολή μαθαίνεις κάτι καινούργιο για τον Αρη, θέτεις νέα ερωτήματα και σχεδιάζεις νέες αποστολές που θα βοηθήσουν να τα απαντήσεις. Και νομίζω ότι βρισκόμαστε σε αυτό το στάδιο τώρα. Η ανακάλυψη ανακοινώθηκε και εμείς εξετάζουμε τη στρατηγική μας για την εξερεύνηση του Αρη για να δούμε τι μπορούμε να μάθουμε για αυτά τα ρέματα υγρού νερού». Τι θα πρέπει να περιέχει αυτό το νερό για να μπορεί να υποστηρίξει τη ζωή; «Αν δείτε τη ζωή στη Γη, έχουμε βακτήρια τα οποία μπορούν να επιβιώσουν σε μια μεγάλη κλίμακα από διαφορετικά περιβάλλοντα. Βακτήρια που αντέχουν στην ακτινοβολία, σε υψηλές θερμοκρασίες. Η ζωή στη Γη είναι γνωστό ότι μπορεί να προσαρμοστεί σε ένα μεγάλο εύρος συνθηκών. Νομίζω ότι το κλειδί για να διερευνήσουμε την ύπαρξη ζωής στον Αρη είναι να βρούμε ένα περιβάλλον υγρού νερού το οποίο να υπάρχει για αρκετό χρονικό διάστημα, όχι σποραδικό νερό δηλαδή - γι' αυτό μάλιστα επιλέξαμε ως προορισμό του Curiosity τον κρατήρα Γκέιλ, επειδή κάποτε ήταν λίμνη και παρείχε ένα περιβάλλον όπου θα μπορούσε να ξεκινήσει η ζωή. Το ιδανικό θα ήταν το νερό αυτό να μην είναι ούτε πολύ όξινο ούτε πολύ βασικό, ούτε πολύ αλμυρό. Εφόσον όμως έχει αποδειχθεί στη Γη ότι η ζωή μπορεί να επιβιώσει ακόμη και σε πολύ όξινα ή αλμυρά νερά, νομίζω ότι η βασική προϋπόθεση είναι κατ' αρχάς να υπάρχει υγρό νερό. Και το βρήκαμε». Αν λοιπόν υπάρχει στο υπέδαφος του Αρη ένα υδροφόρο στρώμα, θα μπορούσε να υπάρχει εκεί ζωή, εφόσον το συγκεκριμένο υγρό περιβάλλον θα είναι μόνιμο; «Ναι. Νομίζω ότι αν κάποιος έβαζε στοίχημα θα έλεγε ότι οι πιθανότητες για ζωή στον Αρη δεν είναι πολύ καλές, επειδή δεν έχει μαγνητικό πεδίο, έχει υπεριώδη ακτινοβολία, ιονισμένη ακτινοβολία, πολύ επικίνδυνες συνθήκες σε πολύ χαμηλή πίεση, άρα δεν είναι φιλόξενο περιβάλλον. Ωστόσο στο υπέδαφός του, όπου οι πιέσεις είναι υψηλότερες, το υγρό νερό θα μπορούσε να μείνει σταθερό για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους ενώ υπάρχουν και πηγές ενέργειας - ξέρετε, τα βακτήρια μπορούν να εξαγάγουν ενέργεια από τα πετρώματα, δεν χρειάζονται απαραίτητα το ηλιακό φως και τη φωτοσύνθεση. Αρα ναι, ένα υδροφόρο στρώμα στο υπέδαφος του Αρη θα ήταν ένα πολύ καλό μέρος για να αναζητήσουμε τη ζωή. Για αυτό και ελπίζω αυτά τα αλμυρά ποτάμια να πηγάζουν από ένα υδροφόρο στρώμα. Αν διαπιστώσουμε ότι στον Αρη ή σε άλλο σημείο του ηλιακού μας συστήματος, στην Ευρώπη, τον δορυφόρο του Δία, ή στον Εγκέλαδο, τον δορυφόρο του Κρόνου, υπάρχουν περιβάλλοντα που μπορούν να υποστηρίξουν τη ζωή θα είναι πάρα πολύ σημαντικό. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα της ανθρωπότητας: είμαστε μόνοι; Μήπως η ζωή προέκυψε δύο φορές στο ίδιο ηλιακό σύστημα; Και αν ναι, εξελίχθηκε διαφορετικά; Αυτά είναι μεγάλα ερωτήματα. Αν αποδείξουμε ότι η ζωή προέκυψε δύο φορές στο ηλιακό μας σύστημα τότε οι πιθανότητες ύπαρξης ζωής στο Σύμπαν αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο». Η σταθερότητα του νερού στον Αρη είναι διαφορετική από ό,τι στη Γη, το σημείο βρασμού του είναι στους 10 βαθμούς Κελσίου, έτσι δεν είναι; «Ναι, επειδή η πίεση εκεί είναι πολύ χαμηλή, περισσότερο από εκατό φορές χαμηλότερη από ό,τι στη Γη. Και στη Γη όμως όσο ανεβαίνει το υψόμετρο μειώνεται η πίεση και μαζί το σημείο βρασμού του νερού. Αν πάτε στην κορυφή του Εβερεστ το νερό βράζει σε πολύ χαμηλότερη θερμοκρασία (σ.σ.: στους 72οC ενώ στο επίπεδο της θάλασσας στους 100). Το ίδιο φαινόμενο συντελείται στον Αρη. Απλώς είναι ακόμη πιο ακραίο επειδή η πίεση είναι πολύ πιο χαμηλή. Ναι, στους 10 βαθμούς, το νερό εξατμίζεται στον Αρη. Και παγώνει γύρω στο 0. Επειδή όμως το νερό που εντοπίσαμε έχει τα υπερχλωρικά άλατα, παγώνει στους -70 βαθμούς Κελσίου. Πάνω από τους -70 και, αν δεν κάνω λάθος, ως τους 24 ή 25 βαθμούς Κελσίου είναι υγρό. Τα άλατα είναι πολύ σημαντικά επειδή διευρύνουν το θερμοκρασιακό εύρος στο οποίο το νερό μπορεί να παραμείνει σε υγρή μορφή στον Αρη, κάτι το οποίο με τη σειρά του είναι σημαντικό για την ύπαρξη ενός ευρείας κλίμακας κατοικήσιμου περιβάλλοντος για μια ευρεία κλίμακα θερμοκρασιών». Αν γίνει μια επανδρωμένη αποστολή στον Αρη το 2030... «Το 2035 και αν, ποιος ξέρει;». Αν πάντως γίνει κάποτε μια επανδρωμένη αποστολή, θα μπορέσουν οι αστροναύτες να χρησιμοποιήσουν αυτό το νερό; «Οπωσδήποτε. Θα πρέπει βέβαια πρώτα να το καθαρίσουν, δεν θα μπορούν να πιουν τόσο αλμυρό νερό. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με πολλούς τρόπους, π.χ. με αντίστροφη ώσμωση, όπως κάνουμε τώρα στη Γη, ή ακόμη και βράζοντας το νερό και συλλέγοντας τον ατμό. Θα μπορούσαν να το πιουν αλλά θα μπορούσαν επίσης να το διασπάσουν σε υδρογόνο και οξυγόνο, έτσι ώστε να έχουν οξυγόνο για να αναπνέουν και καύσιμο για τους πυραύλους. Ολα αυτά αποτελούν μέρος μιας στρατηγικής που ονομάζεται αξιοποίηση επιτόπιων πόρων και ναι, οπωσδήποτε, το νερό είναι ένα από τα βασικά πράγματα που χρειαζόμαστε γιατί, επειδή ζυγίζει τόσο πολύ, δεν μπορούμε να μεταφέρουμε τις απαραίτητες ποσότητες για να υποστηρίξουμε μια αποικία. Το να έχουμε έστω και αυτό το αλμυρό νερό είναι λοιπόν πολύ σημαντικό για την ανθρώπινη εξερεύνηση του Αρη». Θεωρείτε λοιπόν ότι αυτή η ποσότητα νερού είναι αρκετή... «Νομίζω ότι ο περισσότερος κόσμος δεν το συνειδητοποιεί, ακόμη και το έδαφος του Αρη μπορεί να δώσει νερό, νομίζω ότι κάποιες εκτιμήσεις έδειξαν ότι αν έπαιρνε κάποιος ένα κυβικό μέτρο χώμα και το θέρμαινε θα μπορούσε να πάρει ένα ποτήρι νερό. Και αυτό μέσα από το ξερό χώμα. Οταν λοιπόν βλέπουμε ενδείξεις για υγρό νερό στον Αρη, μπορεί να πρόκειται για τεράστια ποσότητα νερού. Δεν έχω κάνει ακόμη τον υπολογισμό αλλά και μόνο το γεγονός ότι βλέπουμε υγρό νερό είναι αρκετό. Και φυσικά θα μπορούσαμε επίσης να πάμε στους πόλους και να λιώσουμε τον πάγο, όπως κάνουμε στην Ανταρκτική. Νομίζω ότι ο Αρης εξακολουθεί να μας εκπλήσσει και φαίνεται όλο και πιο φιλόξενος μέρα με τη μέρα». http://www.tovima.gr/science/article/?aid=742800

Aνακάλυψη που άλλαξε τις ιδέες μας για την ύλη. Ο Ιάπωνας Τακαάκι Καγίτα και ο Καναδός Αρθουρ ΜακΝτόναλντ μοιράζονται το Νομπέλ Φυσικής για το 2015, όπως ανακοινώθηκε χθες από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, που απονέμει την ανώτατη τιμητική διάκριση. Οι δύο επιστήμονες βραβεύτηκαν για την «ιστορική», όπως χαρακτηρίζεται στη σχετική ανακοίνωση, ανακάλυψή τους που αφορά το νετρίνο, ένα από τα πιο διαδεδομένα στη Φύση, αλλά και πιο σκοτεινά, για τους ερευνητές, σωματίδια που συγκροτούν το Σύμπαν. Η ύπαρξη του νετρίνο (μικρούτσικο και ουδέτερο, στα ιταλικά) προτάθηκε, ως θεωρητική υπόθεση εργασίας, από τον σπουδαίο Αυστριακό φυσικό Βόλφγκανγκ Πάουλι το 1930, προκειμένου να έρθουν σε συμφωνία με τους νόμους διατήρησης της ορμής και της ενέργειας ορισμένα «αλλόκοτα» φαινόμενα του μικρόκοσμου, που είχαν παρατηρηθεί εκείνα τα χρόνια (ραδιενεργός εκπομπή ηλεκτρονίων από ατομικούς πυρήνες). Αργότερα, η ύπαρξή του επιβεβαιώθηκε στο εργαστήριο. Δεν ήταν κάτι το εύκολο: παρότι το νετρίνο είναι το δεύτερο εν αφθονία σωματίδιο του Σύμπαντος (μετά το φωτόνιο, το ελάχιστο «κβάντο» του φωτός και γενικά της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας), είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανιχνευθεί γιατί δεν διαθέτει ηλεκτρικό φορτίο και αλληλεπιδρά ελάχιστα με την υπόλοιπη ύλη. Αυτός είναι ο λόγος που, παρότι κάθε δευτερόλεπτο τρισεκατομμύρια νετρίνο διαπερνούν το σώμα μας, δεν αισθανόμαστε το παραμικρό. Για τον ίδιο λόγο, οι επιστήμονες είναι αναγκασμένοι να μελετούν αυτά τα ασύλληπτα σωματίδια σε μεγάλες εγκαταστάσεις, γεμάτες νερό, είτε στα βάθη των θαλασσών, είτε κάτω από βουνά, είτε σε παλιά ορυχεία. Εχοντας αποκλείσει την ύπαρξη άλλων σωματίων, όπως τα φωτόνια, σ’ αυτά τα βάθη, οι επιστήμονες μπορούν να «συλλάβουν», πού και πού, κάποιο νετρίνο που θα αλληλεπιδράσει με κάποιο άτομο, προκαλώντας μια χαρακτηριστική λάμψη. Οι ειδικοί θεωρούσαν μέχρι πρόσφατα ότι το νετρίνο δεν διαθέτει ούτε μάζα, γεγονός που το κάνει ακόμη περισσότερο «αναίσθητο». Ολα αυτά άλλαξαν, όμως, στα τέλη της δεκαετίας του 1990-αρχές της δεκαετίας του 2000, χάρη στις έρευνες πολλών επιστημόνων σε όλο τον κόσμο, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν οι δύο νέοι Νομπελίστες. Εκείνη την εποχή, οι φυσικοί που ασχολούνται με τα «στοιχειώδη» σωματίδια αντιμετώπιζαν έναν γρίφο: τα νετρίνο που ανακάλυπταν οι ανιχνευτές τους ήταν πολύ λιγότερα από εκείνα που προέβλεπε το λεγόμενο Καθιερωμένο Πρότυπο, η τελευταία λέξη της επιστήμης για τη σύσταση της ύλης. Η πρώτη απάντηση στο άλυτο πρόβλημα ήρθε το 1998 από την ομάδα του καθηγητή Καγίτα, ο οποίος είχε στήσει ένα μεγάλο, υπόγειο παρατηρητήριο νετρίνο, το Σούπερ-Καμιοκάντε, κάτω από το ιαπωνικό βουνό Καμιόκα. Ο Καγίτα και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι δεν υπάρχει, στην πραγματικότητα, έλλειμμα νετρίνο, απλώς τα εν λόγω σωμάτια, που γεννιόντουσαν σε συγκρούσεις σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της γης, άλλαζαν μορφή στη διαδρομή τους μέχρι το υπέδαφος. Μια χαρακτηριστική τους ιδιότητα, το λεγόμενο «χρώμα» (καμία σχέση με το συνηθισμένο χρώμα), άλλαζε στον δρόμο, με συνέπεια να μεταμορφώνονται ανάμεσα στις τρεις εναλλακτικές μορφές τους: το λεγόμενο «νετρίνο ηλεκτρονίων», το «νετρίνο μυονίων» και το «ταυ νετρίνο». Τρία χρόνια αργότερα, η ομάδα του καθηγητή ΜακΝτόναλντ στο Οντάριο του Καναδά ανακάλυψε τις ίδιες «ταλαντώσεις» (μεταμορφώσεις) ερευνώντας νετρίνο που προέρχονταν, αυτήν τη φορά, από την ήλιο. Αυτές οι «ταλαντώσεις νετρίνο» οδηγούσαν και σε ένα άλλο, σημαντικότατο συμπέρασμα: το νετρίνο δεν ήταν εντελώς αβαρές, όπως πίστευαν μέχρι τότε, αλλά διέθετε μια ορισμένη, αν και εξαιρετικά μικρή –σε σύγκριση με άλλα υποατομικά σωματίδια– μάζα. Ηταν μια ανακάλυψη που άλλαξε το Καθιερωμένο Πρότυπο, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο αντικρίζουμε την ύλη, κι αυτή η ανακάλυψη χάρισε το βραβείο Νομπέλ στους δύο πρωτοπόρους ερευνητές. http://www.kathimerini.gr/833673/article/epikairothta/kosmos/anakalyyh-poy-alla3e-tis-idees-mas-gia-thn-ylh

Το Σύμπαν ήταν ένα «τέλειο υγρό»! Ερευνητές στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικής Έρευνας, το γνωστό CERN, πραγματοποίησαν μια ακόμη σημαντική και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έρευνα. Πραγματοποίησαν πειράματα (συγκρούσεις πρωτονίων) προσπαθώντας να αναπαράγουν το λεγόμενο «πλάσμα κουάρκ-γλουονίων», μια μορφή της ύλης που εμφανίστηκε την στιγμή που εκδηλώθηκε η Μεγάλη Έκρηξη που γέννησε στο Σύμπαν. Το πλάσμα κουάρκ-γλουονίων είναι μια κατάσταση στην οποία παύουν να ισχύουν οι δυνάμεις που συγκρατούν τους πυρήνες των ατόμων και η ύλη μετατρέπεται σε μια «αρχέγονη σούπα» από κουάρκ και γλουόνια, θεμελιώδη σωματίδια που δεν διασπώνται περαιτέρω. Εχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες για τη μορφή του Σύμπαντος όταν αυτό γεννήθηκε. Η πιο δημοφιλής θεωρία αναφέρει ότι ολόκληρο το Σύμπαν ήταν μια σούπα κουάρκ γλουονίων για μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου μετά το σχηματισμό του πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Μια άλλη θεωρία που έχει απήχηση στην επιστημονική κοινότητα αναφέρει ότι το Σύμπαν όταν γεννήθηκε ήταν μια μπάλα αερίων. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν συγκρούσεις σωματιδίων στον επιταχυντή LHC και κατάφεραν να παράξουν θερμοκρασίες 250 χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από εκείνες που επικρατούν στον πυρήνα του Ηλιου, θερμοκρασίες κοντινές σε εκείνες που πιστεύεται ότι επικράτησαν κατά την εκδήλωση της Μεγάλης Εκρηξης. Σχηματίστηκε ένα πλάσμα που συμπεριφερόταν περισσότερο ως υγρό και όχι ως αέριο. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το πλάσμα που δημιουργήθηκε στα πειράματα ήταν «ένα τέλειο υγρό» και έτσι ενισχύεται η… υγρή θεωρία για τη μορφή του νεογέννητου Σύμπαντος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα αυτών των πειραμάτων στο CERN επιβεβαιώθηκαν με ανάλογα πειράματα που έγιναν στον επιταχυντή Relativistic Heavy Ion Collider στο Εθνικό Εργαστήριο Brookhaven στο Λονγκ Αιλαντ στις ΗΠΑ. http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=743900

Νόμπελ Φυσικής για τα νετρίνα. Δύο ερευνητές μοιράζονται το φετινό Νόμπελ Φυσικής για την ανακάλυψη ότι τα φευγαλέα σωματίδια νετρίνα μπορούν να μεταμορφώνονται από το ένα είδος στο άλλο, ανακοίνωσε η επιτροπή των βραβείων στη Στοκχόλμη. Ο Ιάπωνας Τακάκι Καζίτα και ο Καναδός Άρθουρ ΜακΝτόναλντ μοιράζονται το βραβείο και το χρηματικό έπαθλο που το συνοδεύει «για την ανακάλυψη της ταλάντωσης των νετρίνων, η οποία δείχνει ότι τα νετρίνα έχουν μάζα», αποφάσισε η επιτροπή στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα. Ουσιαστικά οι δύο ερευνητές έδειξαν ότι τα νετρίνα, στοιχειώδη υποατομικά σωματίδια που διαπερνούν κατά δισεκατομμύρια τη Γη χωρίς να καταδέχονται να αλληλεπιδράσουν με την κανονική ύλη, μπορούν να αλλάζουν «ταυτότητα» και να μεταμορφώνονται από ένα είδος νετρίνου σε άλλο, με ελαφρώς διαφορετική μάζα. Η ανακάλυψη, σημειώνει η επιτροπή, δημιουργεί την πρώτη μεγάλη ρωγμή στο λεγόμενο Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής, το οποίο είχε αντέξει για δεκαετίες σε κάθε πειραματική πρόκληση. Το Καθιερωμένο Μοντέλο, το οποίο περιγράφει όλα τα στοιχειώδη συστατικά της ύλης, απαιτεί από τα νετρίνα να μην έχουν μάζα. Η απόδειξη του αντιθέτου «καθιστά προφανές ότι το Καθιερωμένο Μοντέλο δεν μπορεί να είναι η πλήρης θεωρία για τη λειτουργία των θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος». Χαμαιλέοντες. Αν και η ύπαρξη των νετρίνων επιβεβαιώθηκε μόλις τη δεκαετία του 1950, τα σωματίδια αυτά είναι στη πραγματικότητα τα πιο άφθονα στο Σύμπαν μετά τα φωτόνια. Έρχονται σε τρία είδη, ή «γεύσεις», τα νετρίνα ηλεκτρονίων, τα νετρίνια μυονίων και νετρίνα ταυ. Πάνω από 60 δισεκατομμύρια νετρίνα ηλεκτρονίων που παράγονται από πυρηνικές αντιδράσεις στον Ήλιο λούζουν κάθε τετραγωνικό εκατοστό της Γης κάθε δευτερόλεπτο. Τα περισσότερα απλά διαπερνούν τον πλανήτη, ελάχιστα όμως συγκρούονται με άλλα σωματίδια και επιτρέπουν έτσι την ανίχνευσή τους. Ένας μικρότερος αριθμός νετρίνων παράγονται από την πρόσκρουση κοσμικών ακτίνων στην ατμόσφαιρα. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα ηλιακά νετρίνα ηλεκτρονίων που μπορούν να ανιχνευθούν στη Γη είναι τρεις φορές λιγότερα από το αναμενόμενο -τα δύο τρίτα αυτών των σωματιδίων δείχνουν να έχουν εξαφανιστεί μυστηριωδώς. Η απάντηση στο μυστήριο ήρθε τελικά από τους δύο γιγάντιους ανιχνευτές στους οποίους εργάστηκαν οι δύο νομπελίστες. Ο Ιάπωνας Τακάκι Καζίτα, ο οποίος γεννήθηκε το 1959 και είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, χρησιμοποίησε τον ανιχνευτή Super-Kamiokande, ο οποίος κατασκευάστηκε σε ένα παλιό ορυχείο ψευδαργύρου και αποτελείται από μια δεξαμενή με 50.000 τόνους νερού. Είναι σχεδιασμένος να ανιχνεύει νετρίνα που παράγονται στην ατμόσφαιρα. Ο Καναδός Άρθουρ ΜακΝτόναλντ, ο οποίος γεννήθηκε το 1943 και είναι σήμερα καθηγητής στο Queen's University του Καναδά, εργάστηκε στον ανιχνευτή SNO μέσα σε ένα εγκαταλειμμένο ορυχείο νικελίου κοντά στο Οντάριο. Και οι δύο ανιχνευτές είναι σχεδιασμένοι να καταγράφουν λάμψεις φωτός που εμφανίζονταν σε δεξαμενές νερού κατά τις εξαιρετικά σπάνιες συγκρούσεις νετρονίων. Η διαφορά είναι ότι ο SNO ανιχνεύει αποκλειστικά νετρίνα από τον Ήλιο. Οι μελέτες των δύο ερευνητών απέδειξαν ότι τα νετρίνα που δείχνουν να έχουν εξαφανιστεί στην πραγματικότητα έχουν απλώς αλλάξει «γεύση». Η μεταμόρφωση αυτή είναι αδύνατη αν τα νετρίνα δεν έχουν έστω και μικρή μάζα. Πώς συμβαίνει όμως αυτή η μεταμόρφωση; Στην κβαντική φυσική, ένα σωματίδιο με συγκεκριμένη ενέργεια μπορεί να περιγραφεί και ως κύμα συγκεκριμένης συχνότητας. Τα νετρίνα συμπεριφέρονται σαν τρία κύματα που κινούνται ταυτόχρονα σε υπέρθεση και αντιστοιχούν σε διαφορετικές γεύσεις νετρίνων με ελαφρώς διαφορετική μάζα. Όταν τα κύματα αυτά διαδίδονται στον χώρο, βγαίνουν εκτός φάσης. Ανάλογα με το σημείο όπου κανείς ανιχνεύει τα κύματα, η φάση είναι διαφορετική και τα νετρίνα εμφανίζονται με διαφορετικές ταυτότητες. Η παράξενη αυτή συμπεριφορά οφείλεται στο γεγονός ότι οι τρεις γεύσεις νετρίνων έχουν ελαφρώς διαφορετικές μάζες. Οι μάζες αυτές πρέπει να είναι μικρές, μέχρι σήμερα όμως δεν έχουν μετρηθεί. Και η μέτρηση των μαζών είναι απαραίτητο να γίνει πριν μπορέσουν οι φυσικοί να προχωρήσουν ένα βήμα πιο πέρα από το Καθιερωμένο Μοντέλο. Αναπάντητο παραμένει εξάλλου το ερώτημα του εάν υπάρχουν άλλες, άγνωστες ως σήμερα γεύσεις. Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα αναμένονται να επιτρέψουν στη σωματιδιακή φυσική να περάσει στο επόμενο κεφάλαιο. Πρόκειται για το 109ο Νομπέλ Φυσικής από το 1901, ενώ σε 47 περιπτώσεις το Βραβείο απονεμήθηκε σε έναν μόνο επιστήμονα. Μέχρι στιγμής, η κατηγορίας της Φυσικής είναι «ανδροκρατούμενη»,μιας και μόλις δύο φορές έχει ανακηρυχθεί γυναίκα νικήτρια, ενώ ο μόνος επιστήμονας που έχει καταφέρει να το κερδίσει δύο φορές είναι ο Αμερικανός Τζον Μπαρντίν, το 1956 και το 1972. Ο νεαρότερος βραβευθείς της ιστορίας είναι ο γεννημένος στην Αυστραλία Βρετανός Γουίλιαμ Λόρενς Μπραγκ, ο οποίος μοιράστηκε το Νομπέλ με τον πατέρα του, Γουίλιαμ Χένρι, το 1915. Η ανακοίνωση του Νόμπελ Φυσικής έρχεται μια μέρα μετά το Ιατρικής-Φυσιολογίας. Ακολουθούν το Νόμπελ Χημείας την Τετάρτη, Λογοτεχνίας την Πέμπτη και Οικονομικών Επιστημών τη Δευτέρα. Η απονομή των βραβείων πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου σε μια πανηγυρική τελετή στη Στοκχόλμη. Εξαίρεση το Νόμπελ Ειρήνης που απονέμεται στο Όσλο. Βίντεο. Περισσότερα: http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=12185&postdays=0&postorder=asc&start=30 http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500030739 Το si-Cluster συμμετέχει στην Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος. Το si-Cluster, το ελληνικό cluster στον τομέα των Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών, συμμετέχει στην Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος με τρεις εκδηλώσεις. Σκοπός των συγκεκριμένων εκδηλώσεων είναι η ενημέρωση του κοινού για τη σημασία του Διαστήματος στην καθημερινή μας ζωή, την έμπνευση των νέων μας και την ενδυνάμωση της σχέσης των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων και της ελληνικής βιομηχανίας Διαστήματος. Η συμμετοχή του si-Cluster στην Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος, με το συντονισμό του Corallia, ξεκινά με μια Ημερίδα Δικτύωσης (Space Networking Day), που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 6 Οκτωβρίου στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών. Το παρών δίνουν εκπρόσωποι των ακαδημαϊκών, ερευνητικών και επιχειρηματικών μελών του si-Cluster με ενδιαφέρουσες ομιλίες, ενώ όσοι συμμετάσχουν θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και να εξερευνήσουν τις προοπτικές καριέρας στο χώρο του Διαστήματος. Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 7 Οκτωβρίου, το si-Cluster προσκαλεί το κοινό στο α2-innohub στο Μαρούσι και στο π1-innohub στην Πάτρα σε Εκπαιδευτικό Σεμινάριο (Basics for Space), που στοχεύει στην εισαγωγή των συμμετεχόντων στις βασικές πτυχές του Διαστήματος και θα τους παράσχει μια συνολική επισκόπηση των τεχνικών, οικονομικών και διαχειριστικών προκλήσεων του Διαστήματος καθώς και των Διαστημικών δραστηριοτήτων, προγραμμάτων και αποστολών. Το σεμινάριο απευθύνεται σε νέους που πρόσφατα ξεκίνησαν την καριέρα τους σε εταιρεία, ή ερευνητικό ίδρυμα ή εργαστήριο που έχει δραστηριότητα σχετική με το Διάστημα ή σε φοιτητές που θέλουν να κατανοήσουν τις βασικές πτυχές του Διαστήματος και να ακολουθήσουν σχετική καριέρα. Η σειρά των εκδηλώσεων κλείνει με μια Ημέρα Καριέρας (Corallia Clusters Career Day), που πραγματοποιείται την Πέμπτη 8 Οκτωβρίου στο α2-innohub στο Μαρούσι. Απευθύνεται σε υποψήφιους που αναζητούν εργασία σε εξειδικευμένους και δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, και θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν, μεταξύ άλλων, εκπροσώπους εταιρειών-μελών του si-Cluster και να συζητήσουν για ανοικτές θέσεις εργασίας με σημαντικές προοπτικές. Από την καθιέρωση της το 1999, η Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος έχει εξελιχθεί στον κορυφαίο και δημοφιλέστερο θεσμό του κλάδου. Κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Εβδομάδας Διαστήματος το 2014, περισσότερες από 1.400 εκδηλώσεις σε 80 χώρες γιόρτασαν για το Διάστημα και τις τεχνολογικές εφαρμογές του χώρου. Η φετινή διοργάνωση, με θέμα τις νέες διαστημικές ανακαλύψεις και με τίτλο “Discovery” ευελπιστεί να εμπνεύσει το παγκόσμιο κοινό και το si-Cluster μέσα από τις εκδηλώσεις του να μυήσει το κοινό μεταφέροντάς το από την Ελλάδα στον συναρπαστικό κόσμο του Διαστήματος. http://www.pestaola.gr/to-si-cluster-symmetexei-stin-pagkosmia-evdomada-diastimatos/

Νερό στον Αρη, αστείρευτη πηγή σεναρίων. Την περασμένη Δευτέρα η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) ανακοίνωσε ότι εντόπισε νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του Αρη. Το νερό αυτό είναι αλμυρό και εποχικό – ρέει στις πλαγιές κάποιων βουνών κατά τη διάρκεια του αρειανού καλοκαιριού, όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες και του επιτρέπουν να διατηρεί την υγρή μορφή του. Παρ’ όλα αυτά η ανακάλυψή του ταράζει τα νερά στη γήινη αστρονομική και διαστημική κοινότητα δημιουργώντας απορίες και προβληματισμούς: Μπορεί τα αρειανά αλμυρά ποτάμια ή οι ενδεχόμενες πηγές τους στο υπέδαφος να φιλοξενούν τη ζωή; Αλλάζει η ανακάλυψή τους τον σχεδιασμό των μελλοντικών αποστολών στον Κόκκινο Πλανήτη; Και αν κάποτε άνθρωποι φθάσουν εκεί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτό το νερό για την επιβίωσή τους; Αυτά και άλλα ερωτήματα έθεσε «Το Βήμα» σε δύο κορυφαίους ειδικούς, τον υποδιευθυντή Στρατηγικής στο Τμήμα Εξερεύνησης του Ηλιακού Συστήματος της NASA και τον επικεφαλής της αποστολής ExoMars του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) που θα ξεκινήσει για τον Αρη το 2018. Χόρχε Βάγκο «Δεν θα πλησιάσουμε το νερό του Αρη!» Η επόμενη αποστολή που θα ταξιδέψει στον Αρη είναι προϊόν της συνεργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Ρωσικής Υπηρεσίας Διαστήματος. Η αποστολή Exomars είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει το 2018 και να φτάσει στον Κόκκινο Πλανήτη το 2019. Ενας ρομποτικός εξερευνητής θα προσεδαφιστεί και θα προσπαθήσει να ανακαλύψει ίχνη ζωής στον Αρη. Το ρομπότ θα διαθέτει ανάμεσα στα άλλα και ένα ισχυρό τρυπάνι που θα μπορεί να σκάψει σε βάθος δύο μέτρων από την επιφάνεια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι είναι πιθανό κάτω από την επιφάνεια του Αρη να επιβιώνουν κάποιες μικροβιακές μορφές ζωής τις οποίες ίσως καταφέρει να εντοπίσει το ρομπότ. Επίσης το ρομπότ θα προσπαθήσει να ανιχνεύσει και ίχνη ζωής από το μακρινό παρελθόν του κόκκινου πλανήτη. Με αφορμή την ανακάλυψη του νερού στην επιφάνεια του Αρη ο Χόρχε Βάγκο, επικεφαλής της αποστολής Exomars, δίνει ενδιαφέρουσες απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτή την ανακάλυψη. Ηταν αναπάντεχη η ανακάλυψη του νερού στον Αρη ή περιμένατε ότι θα γινόταν αργά ή γρήγορα; «Γνωρίζαμε εδώ και 50 χρόνια ότι υπάρχει νερό στον Αρη σε παγωμένη μορφή στους πόλους και πιθανότατα σε υγρή μορφή στο υπέδαφος. Για να είμαστε ακριβείς, είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται σε υγρή μορφή στην επιφάνεια και είναι φυσικά πολύ σημαντική ανακάλυψη, αφού οι γεωοατμοσφαιρικές συνθήκες του Αρη θεωρούσαμε ότι είναι απαγορευτικές για την παρουσία νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνεια. Πρέπει να επισημάνω όμως ότι όσοι ασχολούνται με τον Αρη υποπτεύονταν πως η συγκεκριμένη μορφή νερού που εντοπίστηκε τώρα μπορεί να υπάρχει στην επιφάνεια του πλανήτη». Τι νερό είναι αυτό; «Για να γίνει πιο κατανοητό στο ευρύ κοινό για τι συζητούμε, σκεφθείτε τι συμβαίνει όταν έχει παγετό ή έχει πέσει χιόνι. Ρίχνουμε αλάτι στους δρόμους έτσι ώστε να λιώσει γρήγορα το χιόνι ή ο πάγος. Αυτό συμβαίνει και στον Αρη. Νερό από την ατμόσφαιρα αντιδρά με υπερχλωρικά άλατα στο έδαφος με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ένα πολύ αλμυρό υδατικό διάλυμα που ρέει στην επιφάνεια και αφήνει τα ίχνη που εντόπισε ο δορυφόρος. Πρόκειται για πολύ αλμυρό νερό, η διάρκεια ζωής του οποίου είναι πολύ μικρή. Η πιθανότητα κάποιοι μικροοργανισμοί να μπορούν να επιβιώσουν σε αυτό το νερό είναι σχεδόν μηδαμινή. Για τους ίδιους λόγους δεν νομίζω ότι μπορεί το νερό αυτό να χρησιμοποιηθεί από τους αστροναύτες. Μπορούμε να κατασκευάσουμε έναν μηχανισμό που θα εξάγει νερό από την ατμόσφαιρα του Αρη και θα είναι πιο απλό να μετατραπεί σε πόσιμο από ό,τι το αλμυρό νερό που εντοπίστηκε να ρέει στις πλαγιές του πλανήτη». Τελικά υπάρχει ζωή στον Αρη; «Στο ερώτημα αυτό εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι η περίοδος που θα μπορούσε να κάνει την εμφάνισή της στον Κόκκινο Πλανήτη είναι πριν από περίπου 4-4,4 δισ. έτη, όταν οι συνθήκες εκεί ήταν παρόμοιες με εκείνες στη νεαρή Γη. Αν λοιπόν τότε έκανε την εμφάνισή της η ζωή, υπάρχουν πιθανότητες να εξακολουθούν να υπάρχουν μικροοργανισμοί αλλά αυτοί θα βρίσκονται στο υπέδαφος σε βάθη 1-2 χλμ. κάτω από την επιφάνεια, όπου πιθανώς υπάρχει νερό σε υγρή μορφή. Στη Γη ζουν διαφόρων ειδών μικροοργανισμοί σε πολύ μεγάλα βάθη. Οργανισμοί που δεν χρειάζονται οξυγόνο ή ηλιακό φως για να επιβιώσουν και βασίζονται στον μεταβολισμό μεταλλικών στοιχείων που υπάρχουν στο περιβάλλον τους. Τέτοιοι οργανισμοί μπορεί να υπάρχουν στον Αρη αλλά θα αργήσουμε πολύ να τους ανακαλύψουμε αφού δεν είναι προγραμματισμένη καμία αποστολή που να έχει στόχο να σκάψει τόσο βαθιά στο έδαφος του Αρη». Η ανακάλυψη του νερού αλλάζει τα σχέδια τόσο της αποστολής Exomars όσο και των άλλων αποστολών που θα επισκεφθούν τα επόμενα χρόνια τον Αρη; «Οπως ανέφερα και προηγουμένως, τόσο η NASA όσο και η ESA έχοντας κατά νου την πιθανότητα ύπαρξης αυτής της μορφής νερού στην επιφάνεια του Αρη έκαναν τον σχεδιασμό των επικείμενων αποστολών τους λαμβάνοντας υπόψη αυτό το δεδομένο. Μάλιστα σχεδιάζαμε τις νέες αποστολές προσπαθώντας να αποφύγουμε να βρεθούμε σε περιοχές όπου πιθανώς υπάρχει αυτό το νερό, περιοχές που τις ονομάζουμε "Ειδικές Περιοχές". Δεν θέλουμε τα σκάφη μας να προσεδαφιστούν σε αυτές τις περιοχές, γιατί όσο και αν προσπαθούμε τα σκάφη μας να φεύγουν "καθαρά" από τη Γη κάποια βακτήρια επιβιώνουν της διαδικασίας αποστείρωσης και ταξιδεύουν μαζί με τα σκάφη, καταφέρνοντας μάλιστα να επιβιώσουν και στις ακραίες διαστημικές συνθήκες. Αν και όπως προείπα το νερό που εντοπίστηκε στον Αρη είναι κατά βάση αφιλόξενο για τη ζωή, εν τούτοις υπάρχει πιθανότητα τα βακτήρια που θα ταξιδέψουν από τη Γη να καταφέρουν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν στο περιβάλλον των Ειδικών Περιοχών, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος άθελά μας να μολύνουμε τον πλανήτη. Για να πραγματοποιήσουμε αποστολές στις Ειδικές Περιοχές, θα πρέπει να αναπτύξουμε νέες μεθόδους αποστείρωσης που θα καθιστούν βέβαιο ότι τα σκάφη δεν θα μεταφέρουν μαζί τους γήινους μικροοργανισμούς». http://www.tovima.gr/science/article/?aid=742800 Η NASA αποκαλύπτει τα αληθινά σκηνικά της «Διάσωσης» Τζακ ποτ για τον διάσημο σκηνοθέτη Ρίντλει Σκοτ και τον σούπερ σταρ Ματ Ντέιμον αφού η ταινία τους «Η Διάσωση» η οποία εξελίσσεται στον Αρη ξεκίνησε να προβάλλεται λίγα 24ωρα πριν η NASA φέρει στο παγκόσμιο επίκεντρο τον Κόκκινο Πλανήτη ανακοινώνοντας την ανακάλυψη νερού στην επιφάνεια του. Ετσι οι συζητήσεις και οι συγκρίσεις των όσων αναφέρει και δείχνει η ταινία με όσα πραγματικά συμβαίνουν στον Αρη δίνουν και παίρνουν. Στο πλαίσιο αυτό η NASA έδωσε στη δημοσιότητα εικόνες από ορισμένες από τις περιοχές που πρωταγωνιστούν στην ταινία και ειδικότερα τις περιοχές προσεδάφισης των επανδρωμένων αποστολών. Οπως φαίνεται και στις εικόνες οι περιοχές αυτές είναι στην πραγματικότητα πολύ διαφορετικές, πιο δύσβατες και ακατάλληλες για προσεδάφιση από ότι στην ταινία. Παράλληλα η NASA έδωσε στη δημοσιότητα και μια εντυπωσιακή φωτογραφία που έστειλε o ρομποτικός εξερευνητής Curiosity από τα... αρειανά χάιλαντς στα οποία βρίσκεται αυτή την περίοδο. Αυτή είναι η περιοχή Acidalia Planitia του Αρη όπως παρουσιάζεται στην ταινία και στην οποία ο Ματ Ντέιμον και οι συνάδελφοι του προσεδαφίστηκαν όταν έφτασαν στον Κόκκινο Πλανήτη. Αυτή είναι η Acidalia Planitia στην πραγματικότητα και όπως φαίνεται δεν είναι καθόλου φιλική για σημείο προσεδάφισης και δημιουργία βάσης Αυτή είναι σε μεγέθυνση η επιφάνεια του κρατήρα Schiaparelli στον οποίο προσεδαφίστηκε η αποστολή διάσωσης του Ματ Ντέιμον και όπως και στην προηγούμενη περίπτωση δεν φαίνεται τόσο φιλική για τέτοια διαδικασία. Αυτή είναι η τελευταία πραγματικά εντυπωσιακή φωτογραφία που έστειλε το Curiosity από την περιοχή στην οποία βρίσκεται αυτή την περίοδο, μια περιοχή με μικρότερους και μεγαλύτερους λόφους και οροσειρές στο εσωτερικό του γιγάντιου κρατήρα Gale η κορυφή του οποίου βρίσκεται περίπου πέντε χλμ ψηλότερα από τον πυθμένα του! http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=743557

Εφτιαξαν κβαντικό ολοκληρωμένο κύκλωμα! Ερευνητές στην Αυστραλία κατασκεύασαν για πρώτη φορά ένα κβαντικό ολοκληρωμένο κύκλωμα (λογική πύλη) σε πυρίτιο, καθιστώντας δυνατούς τους υπολογισμούς ανάμεσα σε δύο κβαντικά bits πληροφοριών. Έως τώρα ήταν αδύνατο να «μιλήσουν» μεταξύ τους δύο κβαντικά bits πυριτίου και έτσι να δημιουργηθεί μια λογική πύλη, αλλά για πρώτη φορά αυτό επιτεύχθηκε. Στο παρελθόν είχαν επιτευχθεί κβαντικοί υπολογισμοί αλλά όχι σε πυρίτιο, το ευρέως χρησιμοποιούμενο σήμερα υλικό για τους επεξεργαστές. Πρόκειται για ένα σημαντικό επίτευγμα, που χαιρετίστηκε ότι «αλλάζει τους όρους του παιγνιδιού» και φέρνει ακόμη πιο κοντά την υλοποίηση κανονικών κβαντικών υπολογιστών, που θα εκτελούν υπολογισμούς με αστραπιαία ταχύτητα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, με επικεφαλής τον καθηγητή Αντριου Τζούρακ, τόνισαν ότι η δημιουργία μιας λογικής πύλης δύο κβαντικών bits (qubits), που αποτελεί το θεμέλιο ενός κβαντικού υπολογιστή, έγινε στο παραδοσιακό υλικό του πυριτίου και όχι σε κάποιο άλλο «εξωτικό» υλικό. «Αυτό καθιστά την κατασκευή ενός κβαντικού υπολογιστή πολύ πιο εφικτή, καθώς θα βασίζεται πλέον στην ίδια βιομηχανική τεχνολογία με τους σημερινούς υπολογιστές», δήλωσε ο Τζούρακ. Οι αυστραλοί ερευνητές μετέτρεψαν τα τρανζίστορ ενός συμβατικού τσιπ πυριτίου σε κβαντικά bits. Κάθε τσιπ πυριτίου σε ένα «έξυπνο» κινητό ή σε έναν υπολογιστή-ταμπλέτα περιέχει περίπου ένα δισεκατομμύριο τρανζίστορ και κάθε τρανζίστορ έχει μέγεθος λιγότερο από 100 νανόμετρα (δισεκατομμυριοστά του μέτρου). Οι ερευνητές «μεταμόρφωσαν» αυτά τα τρανζίστορ σε κβαντικά bits, αποθηκεύοντας κάθε qubit μέσα σε ένα παραδοσιακό τρανζίστορ. Μετά και το νέο βήμα, ουσιαστικά όλοι οι φυσικοί «θεμέλιοι λίθοι» για ένα κβαντικό υπολογιστή με βάση το πυρίτιο έχουν πλέον κατασκευαστεί με επιτυχία. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για τους μηχανικούς υπολογιστών να σχεδιάσουν και να φτιάξουν έναν ολοκληρωμένο και λειτουργικό κβαντικό υπολογιστή. Ήδη η ομάδα του Τζούρακ αναζητά τον κατάλληλο εταίρο στην ηλεκτρονική βιομηχανία. Το επίτευγμα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature». http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=743571 Ίντερνετ μέσω δορυφόρου στην υποσαχάρια Αφρική, από το Facebook. Σε πολυετή συνεργασία με την ισραηλινή Spacecom προχωρούν η Eutelsat Communications και η Facebook Inc., σε μια νέα προσπάθεια να αποκτήσουν οικονομική πρόσβαση στο Ίντερνετ κάτοικοι σε αραιοκατοικημένες περιοχές στην υποσαχάρια δυτική, ανατολική και νότια Αφρική. Πριν το τέλος του 2015 σχεδιάζουν να θέσουν σε τροχιά τον γεωστατικό δορυφόρο AMOS-6 και να αναπτύξουν ένα υποστηρικτικό σύστημα που θα επιτρέψει την πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε περιοχές όπου δεν υπάρχει σταθερό δίκτυο ή δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Η Eutelsat θα συστήσει μια νέα εταιρεία με έδρα στο Λονδίνο που θα αναλάβει το έργο της παροχής ευρυζωνικών υπηρεσιών μέσω δορυφόρου στην Αφρική, οι οποίες θα απευθύνονται και σε επιχειρήσεις. Για το Facebook, η επένδυση στον νέο δορυφόρο, την χωρητικότητα του οποίου θα μοιράζεται με την Eutelsat, αφορά στο Internet.org, μια πρωτοβουλία για την μείωση του ψηφιακού χάσματος εκεί όπου υπάρχουν φυσικά, οικονομικά και κοινωνικά εμπόδια. Μέχρι τώρα, το Internet.org παρέχει δωρεάν πρόσβαση στο Ίντερνετ για επιλεγμένα app συνεργατών της, που αφορούν σε υπηρεσίες ενημέρωσης και δικτύωσης, εντούτοις έχει προκαλέσει αντιδράσεις αφού στην Ινδία για παράδειγμα θεωρήθηκε αθέμιτη ως παράβαση της αρχής για την Ουδετερότητα του Διαδικτύου, η προώθηση υπηρεσιών αφού δεν χρεώνεται η κίνηση δεδομένων. Τον Μάρτιο του 2015 ολοκληρώθηκε με επιτυχία η πρώτη δοκιμαστική πτήση ενός μη επανδρωμένου αεροσκάφους που μπορεί να προσφέρει την δυνατότητα της... επουράνιας πρόσβασης στο Ίντερνετ. Πρόκειται για το αεροσκάφος που φιλοδοξεί να αξιοποιήσει ο οργανισμός Internet.org, που συνέστησε η Facebook Inc. για να δώσει Ίντερνετ στο 10% του πληθυσμού της Γης που δεν έχει άλλη επιλογή. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500030494

4 Οκτωβρίου, 1957=Η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε με επιτυχία τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο της Γης. Στις 4 του Οκτωβρίου 1957 στις 22 ώρες 28 λεπτά 34 δευτερόλεπτα ώρα Μόσχας (19 ώρες 28 λεπτά 34 δευτερόλεπτα GMT)η Σοβιετική Ένωση έκανε το φαινομενικά αδύνατο. Εκτόξευσε με τον Πύραυλο R-7 αριθμός 8K71PS Σπούτνικ» σε τροχιά τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο του πλανήτη της Γης και μπορεί να θεωρηθεί ένα από τα πιο εμβληματικά ζητηματα στην ιστορία - ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Μια νέα εποχή.Από εκείνη τη στιγμή άρχισε η εποχή της εξερεύνησης του διαστήματος. Μετά από διακόσια ενενήντα πέντε δευτερολέπτα μετά την εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου η μονάδα τέθηκε σε μια ελλειπτική τροχιά με υψόμετρο απόγειο εννιακόσια σαράντα επτά χιλιόμετρα, περίγειο 288 χιλιόμετρα. Σε 314,5 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση υπήρχε διαχωρισμός του δορυφόρου, και έδωσε την ψήφο του. "Beep! Beep "-! Έτσι ακούστηκε το διακριτικό κλήσης του Σπούτνικ που πέταξε 92 ημερες, μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 1958 έχοντας κάνει 1440 τροχιές γύρω από τη Γη ( περίπου 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα.) http://www.federalspace.ru/21755/ Βραβεύτηκαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έξι κορυφαίοι επιστήμονες Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, στο πλαίσιο του 2ου Συμποσίου των Επτά Σοφών στην Κοσμολογία, που πραγματοποιείται στην Αθήνα, απένειμε τα βραβεία στους κορυφαίους επιστήμονες Τζέιμς Κρόνιν, Γιώργο Ευσταθίου, Ντέιβιντ Γκρος, Γιουτζίν Πάρκερ και Αλεξέι Σταρομπίνσκι. Κατά την τελετή απονομής των βραβείων ο κ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας απηύθυνε τον ακόλουθο χαιρετισμό: «Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση αλλά και τιμή χαιρετίζω την αναβίωση στην Ελλάδα του "Συμποσίου των Επτά Σοφών" πάνω σε θέματα πολλαπλών σύγχρονων "προκλήσεων" που αντιμετωπίζει η σημερινή Ανθρωπότητα. »To Συμπόσιο των Επτά Σοφών αποτελεί ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα ρητορικά ευρήματα του Πλουτάρχου. Στα Ηθικά του, με κάποια δόση οιονεί αναχρονισμού, τοποθετεί το Συμπόσιο αυτό στην Κόρινθο επί τυραννίας Περιάνδρου. Η άκρως δημιουργική ένταση ανάμεσα σε μία πλατωνική, και συγκεκριμένα μεταπλατωνική, μορφή συνεύρεσης και επιστημοφιλοσοφικής αναζήτησης, το Συμπόσιο, και τον υποτιθέμενο ιστορικό χρόνο στον οποίο αναφέρεται το κείμενο, δηλαδή τα τέλη του 7ου αι. και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ., αποτελεί όχι μόνο μία ρητορική κορύφωση και ένδειξη της σημασίας που αποδιδόταν στην, καταγωγική για την ελληνική σκέψη, αυτή περίοδο, αλλά και εμφαίνει την παράλληλη εξέταση πολιτικών, ηθικών και κοσμολογικών ζητημάτων στο πλαίσιο μίας συλλογικότητας, ενός κοινού τρόπου αναζήτησης της αλήθειας. Γι’ αυτό και είμαι βέβαιος ότι η αναβίωση αυτών των Συμποσίων θα λειτουργήσει ως καταλύτης στις διαδικασίες μελέτης και αντιμετώπισης των θεμάτων εκείνων που απασχολούν την παγκόσμια κοινωνία τον 21ο αι. »Άλλωστε η ίδια η σημασία του κοσμολογικού ζητήματος υπερβαίνει κατά πολύ τις επιμέρους επιστήμες, τις οποίες μετέρχεται ο κοσμολογικός στοχασμός στην εξελικτική του πορεία. Χωρίς να είμαι ειδικός, φαίνεται ότι ακόμη και σήμερα η κοσμολογία με το δέος, την δημιουργική απορία και το θαυμάζειν, την αναζήτηση τεκμηρίων και αρμονικών θεωριών, βρίσκεται ίσως εγγύτερα από κάθε άλλο επιστημονικό πεδίο στις γενεσιουργές συνθήκες του πρώτου ευρωπαϊκού φιλοσοφικού και επιστημονικού στοχασμού κατά την "στιγμή" των προσωκρατικών. Οι σκέψεις μου αυτές απηχούν τον εξής προτρεπτικό λόγο του Sir Karl Popper: "Σε κάθε περίπτωση είναι καλό να θυμόμαστε από καιρού εις καιρόν ότι η Δυτική μας επιστήμη...δεν ξεκίνησε με την συλλογή παρατηρήσεων για πορτοκάλια αλλά με τολμηρές θεωρίες για τον κόσμο". »Εντελώς φυσιολογικά, για το Πρώτο Συμπόσιο, που πραγματοποιήθηκε το 2007, είχε επιλεγεί ως θέμα η καρδιαγγειακή χειρουργική, επειδή η καρδιά συμβολίζει την αγάπη και τη ζωή. Και τώρα αυτό, το 2ο Συμπόσιο με θέμα την Κοσμολογία, εξετάζει την «καρδιά» αυτού τούτου του Σύμπαντος. Η Κοσμολογία είναι μια σύνθετη λέξη, αποτελούμενη από την λέξη "Κόσμος", ως πρώτο συνθετικό, και την λέξη "λόγος", ως δεύτερο συνθετικό, που σημαίνει τον λόγο σχετικά με ένα ζήτημα, την επιστημονική ενασχόληση και θεώρηση. Η οποία έχει ως αντικείμενο μελέτης αυτό που σημαίνει το πρώτο συνθετικό, δηλαδή τη μελέτη των απαρχών της εξέλιξης και της τελικής μοίρας του Σύμπαντος. Περιλαμβάνει την κατανόηση των μεγάλης κλίμακας δομών του Σύμπαντος και της δυναμικής τους, όπως και των επιστημονικών, νόμων οι οποίοι το διέπουν. »Ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση ότι, λόγω της πεπερασμένης ταχύτητας του φωτός, μπορούμε να θεωρήσουμε την Κοσμολογία όχι μόνον ως μια φυσική επιστήμη, αλλά και ως μία «ιστορική επιστήμη». Διότι όταν κοιτάζουμε έξω, στο αχανές διάστημα, κοιτάζουμε, επίσης, πολύ πίσω στον χρόνο. »Η δημοσίευση του έργου του Αλβέρτου Αϊνστάιν, «Κοσμολογικές Μελέτες στην Γενική Θεωρία της Σχετικότητας», συνήθως θεωρείται το σημείο εκκίνησης της σύγχρονης επιστημονικής Κοσμολογίας. »Από τότε, μετά την ανακάλυψη της απομάκρυνσης των μακρινών γαλαξιών από τον Χαμπλ, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ακολούθησε η ανίχνευση, στα 1964, του «Κοσμικού Υπoβάθρου Μικροκυμάτων», μιας ακτινοβολίας η οποία πρωτοεμφανίστηκε στο νεαρό (τότε) Σύμπαν, 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, η οποία θεμελιώνει την αφετηρία του Σύμπαντος στην Μεγάλη έκρηξη (Big-Bang). »Στις τελευταίες, λίγες δεκαετίες, πολλές συνταρακτικές πρόοδοι στην Παρατηρησιακή Κοσμολογία έχουν μετασχηματίσει την Κοσμολογία από μια, σε μεγάλο βαθμό, εικοτολογική-υποθετική επιστήμη σε μια επιστήμη που μπορεί να κάνει προβλέψεις, με ακριβή συμφωνία μεταξύ θεωρίας και παρατηρήσεων. Πιο πρόσφατα, συναρπαστικά, αποτελέσματα συνιστούν οι ανακαλύψεις που αφορούν την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος, τον ακριβή προσδιορισμό της ηλικίας του, της γεωμετρίας του, καθώς και της σύνθεσής του. »Όσον αφορά το άμεσο μέλλον, θα είναι εξίσου συναρπαστικό να ανιχνευθεί, με βεβαιότητα, ένα αναμενόμενο χαρακτηριστικό γνώρισμα της «Κοσμικής Μικροκυματικής Ακτινοβολίας Υποβάθρου», η αποκαλούμενη «πόλωση τρόπου-Β». Μια τέτοια εξέλιξη θα βοηθήσει τον ανθρώπινο πολιτισμό να προσεγγίσει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τις πρώτες στιγμές γέννησης του Σύμπαντος. »Έχοντας κατά νου όλα αυτά τα υπέροχα επιτεύγματα και τις σκέψεις που έχω ήδη εκθέσει, εύχομαι σ’ αυτό το Δεύτερο Συμπόσιο, το οποίο στράφηκε στην Κοσμολογία, κάθε επιτυχία στον στόχο του να ερευνήσει σε βάθος τα μυστήρια του Σύμπαντος. Και μια προσωπική ευχή: μύχιος πόθος πολλών παρατηρητών που παρακολουθούν τις εξελίξεις στο πεδίο της Κοσμολογίας, δίχως να είναι οι ίδιοι ειδικοί, είναι να δημιουργηθούν εκ νέου οι επιστημολογικά έγκυρες προϋποθέσεις για τις μεγάλες εκείνες επιστημονικές συνθέσεις, τις τόσο χαρακτηριστικές, της Ιωνικής σχολής. Τις οποίες σήμερα θα ονομάζαμε διεπιστημονικές, εξαιτίας της ενορατικής ενότητας της γνώσης από την οποία διέπονται. Είναι γνωστό άλλωστε ότι ο Αναξαγόρας (Απόσπασμα 4) θεωρούσε την ίδια την γένεση του ανθρώπινου πολιτισμού ένα κοσμικό επεισόδιο, μία εξέλιξη που σχετίζεται με κοσμολογικές διεργασίες. »Είμαι βέβαιος ότι, στο μέλλον, αυτά τα Συμπόσια των Επτά Σοφών του Σύγχρονου Κόσμου θα συνεχίσουν να ασχολούνται με θέματα που συνιστούν πραγματικές «προκλήσεις» για την ανθρωπότητα και, προσελκύοντας μερικούς από τους πιο διάσημους και αναγνωρισμένους στοχαστές και ανθρώπους της πράξης, απ’ όλον τον κόσμο, θα συνεχίσουν να συνεισφέρουν καταλυτικώς στην επίλυση αυτών των θεμάτων». http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500030105

Χιονοστιβάδα στον Αρη. Η κάμερα HiRiSe του δορυφόρου MRO (οι εικόνες του οποίου συνέβαλαν στην ανακάλυψη του νερού) εντόπισε στο Βόρειο Πόλο του Αρη μια χιονοστιβάδα. Οι χιονοστιβάδες είναι συχνό φαινόμενο στους πόλους του Αρη ειδικά την περίοδο της άνοιξης. Η διαφορά με τις χιονοστιβάδες στη Γη είναι ότι αυτές του Αρη αποτελούνται ξηρό πάγο δηλαδή τη παγωμένη στερεή μορφή του διοξειδίου του άνθρακα που σχηματίζεται στον Αρη την χειμερινή περίοδο. http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=743194 Οι πρώτοι αστροναύτες στον Άρη «δεν θα μπορούν να πάρουν τα πόδια τους» Οι αστροναύτες της NASA που θα πατήσουν πρώτοι στον Άρη τη δεκαετία του 2030 θα πρέπει πρώτα να προσεδαφιστούν και μετά να... σταθούν όρθιοι. Ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι, επιβεβαιώνει μελέτη της αμερικανικής υπηρεσίας. Το ταξίδι μέχρι τον γειτονικό πλανήτη θα διαρκέσει τουλάχιστον έξι μήνες, και στη διάρκειά του οι αστροναύτες θα ζουν σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Όμως οι αποστολές στον Διεθνή Διαστημικό (ISS) Σταθμό έχουν καταστήσει σαφές ότι οι συνθήκες αυτές επιβαρύνουν το σώμα: οι μύες και τα οστά εξασθενούν, τα πόδια πρήζονται, η καρδιά διογκώνεται και τα κύτταρα δέχονται αυξημένες δόσεις ακτινοβολίας. Οι αστροναύτες πρέπει να μεταφέρονται σηκωτοί όταν επιστρέφουν από το πολυεθνικό εργαστήριο, και χρειάζονται μήνες ειδικής εξάσκησης για να συνηθίσουν ξανά το βάρος τους στον μητρικό πλανήτη. Η νέα μελέτη εξετάζει το πώς η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει την ισορροπία και τη σταθερότητα του σώματος. Ο Τζέικομπ Μπλούμπεργκ και οι συνεργάτες του στο Διαστημικό Κέντρο «Τζόνσον» της NASA εξέτασαν αστροναύτες που επέστρεψαν από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, καθώς και εθελοντές που δέχτηκαν να παραμείνουν κλινήρεις μέχρι και για 70 συνεχείς ημέρες. Το τεστ στο οποίο υποβλήθηκαν περιλάμβαναν επτά δοκιμές λειτουργικότητας και φυσιολογίας. Τα αποτελέσματα δεν δείχνουν ενθαρρυντικά: καταγράφηκαν μεταξύ άλλων προβλήματα ισορροπίας, και συντονισμού χεριών-ματιών, απώλεια της σωστής στάσης του σώματος και διαταραχές της αντίληψης. Συχνό πρόβλημα ήταν επίσης και η ναυτία, αναφέρει η ερευνητική ομάδα σε ανακοίνωσή της. Ο Άρης, βέβαια, είναι μικρότερος από τη Γη και η δύναμη της βαρύτητας στην επιφάνειά του είναι 62% ασθενέστερη. Αυτό θα διευκόλυνε τους αστροναύτες, όχι όμως αρκετά για να μπορούν να περπατούν και να εκτελούν χειρωνακτικές εργασίες αβίαστα. Όπως το θέτει η ανακοίνωση, «μετά την προσεδάφιση [στον Άρη], τα προβλήματα αυτά μπορεί να καταστήσουν δύσκολη την έναρξη των απαιτούμενων εργασιών, όπως το περπάτημα από το σκάφος προσεδάφισης στο χώρο διαβίωσης». «Χωρίς αντίμετρα ή εξάσκηση στην ισορροπία, οι αστροναύτες ενδέχεται να δυσκολεύονται να διατηρήσουν τον έλεγχο της ισορροπίας όταν προσεδαφιστούν στον Άρη». Με άλλα λόγια, το πλήρωμα μάλλον δεν θα μπορεί να πάρει τα πόδια του. Η ομάδα του Μπλούμπεργκ προσπαθεί πάντως να αναπτύξει ειδικά προγράμματα γυμναστικής που θα βοηθήσουν τους αστροναύτες να διατηρήσουν τη φυσική τους κατάσταση. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500030074 Σκοτ Μέρκι: Το CRISM βρήκε το νερό στον Άρη. Ο Σκοτ Μέρκι, μιλά για την επιχείρηση του CRISM (Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars), του οργάνου που βρίσκεται πάνω στο διαστημόπλοιο MRO και σε τροχιά γύρω από τον Άρη από το 2006. Το CRISM και η ομάδα που ελέγχει το επιστημονικό όργανο, το οποίο ζυγίζει μόλις 33 κιλά, είναι οι αφανείς ήρωες πίσω από την ιστορική ανακάλυψη ύδατος στον «κόκκινο πλανήτη». Μεγαλώνοντας σε μια συνηθισμένη πόλη της Μασαχουσέτης, ο Σκοτ Μέρκι διάβαζε μανιωδώς για τα αστέρια και τους πλανήτες. Ήταν λάτρης των ταινιών επιστημονικής φαντασίας και ο Άρης ήταν από νωρίς στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του. Σπούδασε Γεωλογία στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και όλα έδειχναν ότι τα γήινα πετρώματα θα τον απασχολούσαν στον εργασιακό του βίο. Ωστόσο, ένα θερινό πρόγραμμα πρακτικής εξάσκησης με θέμα τη μελέτη της Σελήνης άλλαξε άρδην τα σχέδιά του και την επόμενη χρονιά στράφηκε στην πλανητική γεωλογία. Σήμερα είναι ο Κύριος Ερευνητής του CRISM (Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars), του οργάνου που βρίσκεται πάνω στο διαστημόπλοιο MRO και σε τροχιά γύρω από τον Άρη από το 2006. Το CRISM και η ομάδα που ελέγχει το επιστημονικό όργανο, το οποίο ζυγίζει μόλις 33 κιλά, είναι οι αφανείς ήρωες πίσω από την ιστορική ανακάλυψη, αφού χάρη στα δεδομένα που έστειλε στη Γη οι επιστήμονες «είδαν» τα άλατα στην επιφάνεια του Άρη, που μέχρι σήμερα αποτελούν τις ισχυρότερες ενδείξεις για την ύπαρξη νερού σε ρευστή μορφή στον Κόκκινο Πλανήτη. «Ειλικρινά, δεν πίστευα ότι θα βρούμε αυτά τα στοιχεία, αλλά είναι εκεί και η ομάδα μας χοροπηδάει από τη χαρά της», λέει στην «Κ» ο Σκοτ Μέρκι λίγες ώρες μετά την επίσημη ανακοίνωση της NASA για την ύπαρξη αλμυρού νερού σε ρευστή μορφή στην επιφάνεια του Άρη. Η ομάδα του στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς δούλεψε εντατικά προκειμένου να σχεδιάσει και να κατασκευάσει το όργανο που θα μπορούσε να ανιχνεύσει με ακρίβεια τις συγκεντρώσεις αλάτων στον Άρη, ενώ θα βρισκόταν σε τροχιά και σε απόσταση περίπου 300 χλμ. από την επιφάνεια του πλανήτη. «Το κυνήγι για το νερό στον Άρη έχει επικεντρωθεί στην αναζήτηση των μεταλλικών στοιχείων που σχηματίζονται στο ρευστό νερό», υπογραμμίζει ο κ. Μέρκι και συμπληρώνει ότι με τον ίδιο τρόπο οι επιστήμονες μπορούν να αντλήσουν σημαντικά δεδομένα για το υδάτινο παρελθόν του Άρη. «Για το αρχαίο νερό στον Άρη, περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, τα ίχνη της ύπαρξής του είναι τα μεταλλικά στοιχεία που σχηματίζονται από πυριτικά πετρώματα που αλληλεπιδρούν με το νερό. Για τις πιο σύγχρονες ενδείξεις νερού, η προσοχή μας επικεντρώνεται σε άλατα που θα μπορούσαν να σχηματίσουν ιζήματα από “πρόσφατο” νερό», σημειώνει. Και γιατί είναι σημαντική η εύρεση νερού σε υγρή μορφή για τη μελέτη του Άρη; «Διότι το ρευστό νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή όπως την ξέρουμε και τα μεταλλικά στοιχεία που σχηματίζονται στο νερό είναι τα αποτυπώματα της πρότερης ή παρούσας εμφάνισής του», μας λέει ο επιστημονικός υπεύθυνος του CRISM. Το CRISM τοποθετήθηκε πάνω στο μικρό διαστημόπλοιο MRO (Mars Reconnaissance Orbiter), το οποίο έφυγε από τη Γη πριν από δέκα χρόνια με σκοπό την ενδελεχή έρευνα για τις συνθήκες ύπαρξης νερού στον Κόκκινο Πλανήτη. Είναι γεγονός ότι οι προηγούμενες αποστολές στον Άρη απέδειξαν ότι κάποια εποχή στην ιστορία του πλανήτη υπήρξε ρέον νερό, αλλά παρέμενε μυστήριο κατά πόσον αυτό «διατηρήθηκε» στην επιφάνειά του αρκετά ώστε να δημιουργηθεί ζωή. Η δουλειά του CRISM ήταν να ερευνήσει τα «υδάτινα περιβάλλοντα» του Αρη και να βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν πώς σχηματίστηκε ο φλοιός της επιφάνειας του πλανήτη και να προσδιορίσουν το σημερινό του κλίμα. «Το CRISM μετράει το φάσμα του ηλιακού φωτός που αντανακλάται στην επιφάνεια του Άρη. Για να εντοπίσουμε τα μεταλλικά στοιχεία στην επιφάνειά του, το συγκρίνουμε με το φάσμα των μεταλλικών στοιχείων που μετράμε στα εργαστήρια της Γης», μας εξηγεί ο Σκοτ Μέρκι. Ωστόσο, η επιστημονική ομάδα έπρεπε να λύσει σημαντικά σχεδιαστικά προβλήματα για να μπορεί το CRISM να «δει» και τα υπέρυθρα μήκη κύματος. «Για να μετρήσουμε το υπέρυθρο φάσμα με ακρίβεια το CRISM πρέπει να είναι πολύ κρύο, με το τηλεσκόπιό του να φτάνει στους -70 βαθμούς Κελσίου και τον ανιχνευτή του στους -153 βαθμούς Κελσίου και ακόμη χαμηλότερα. Το να φτάσουμε σε αυτές τις θερμοκρασίες ήταν η μεγαλύτερη σχεδιαστική και κατασκευαστική πρόσκληση», επισημαίνει ο κ. Μέρκι και υπογραμμίζει ότι ο σχεδιασμός και η κατασκευή του οργάνου διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Στα χρόνια που το MRO βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη, το CRISM έχει συμβάλει με πολλούς τρόπους στην επιστημονική έρευνα γύρω από τη μεγάλη ιστορία του Άρη. «Ανακαλύψαμε χιλιάδες βραχώδεις εξάρσεις που διατηρούν στοιχεία αρχαίου νερού, από τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πριν! Επιπλέον, βρήκαμε ανθρακικά πετρώματα, δηλαδή ασβεστόλιθο, μέσα στα οποία θεωρείται ότι έχουν «παγιδευτεί» στοιχεία της αρχαίας πυκνής ατμόσφαιρας του Άρη. Η μεγάλη μας έκπληξη ήταν ότι αν και υπάρχουν αυτά τα πετρώματα, παγίδευσαν μόνο το ισοδύναμο της σημερινής ατμόσφαιρας του Αρη ή και λιγότερο, το οποίο δεν είναι αρκετό για να κρατηθεί ο αρχαίος Άρης ζεστός», μας λέει ο Σκοτ Μέρκι. Η αποστολή του CRISM δεν τελειώνει με τις πρόσφατες ανακαλύψεις. Σε συνεργασία με την κάμερα υψηλής ευκρίνειας HiRISE του διαστημοπλοίου MRO, το CRISM θα συνεχίσει να κάνει παρατηρήσεις με επίκεντρο τον αρχαίο Άρη, τα σύννεφα και τα αέρια που σχηματίζονται στην τωρινή του ατμόσφαιρα. Τα νέα, ιστορικά, δεδομένα αποτελούν, όμως, σταθμό στην αξία της διαστημικής έρευνας, καθώς για δεκαετίες η ανθρωπότητα προβληματίζεται για την ύπαρξη ζωής πέρα από τη Γη. «Η ζωή όπως την ξέρουμε χρειάζεται νερό σε ρευστή μορφή. Τα νέα δεδομένα μάς δείχνουν ότι το ρευστό νερό υπήρξε στον Άρη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια και συνεχίζει μέχρι σήμερα, σε ορισμένες χρονικές περιόδους και περιοχές. Ισως, απλά ίσως, η ζωή μπορεί να κατάφερε να διατηρηθεί όλον αυτόν τον καιρό. Η ύπαρξή της στον σύγχρονο Άρη μάς οδηγεί στο θεμελιώδες επιστημονικό ερώτημα, “είμαστε μόνοι”;», καταλήγει ο Σκοτ Μέρκι. http://physicsgg.me/2015/10/04/%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%84-%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%ba%ce%b9-%cf%84%ce%bf-crism-%ce%b2%cf%81%ce%ae%ce%ba%ce%b5-%cf%84%ce%bf-%ce%bd%ce%b5%cf%81%cf%8c-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%ac%cf%81%ce%b7/

Νέα μέθοδος για τα τσιπάκια. Στη βιομηχανία κατασκευής ημιαγωγών (τρανζίστορ), το μεγαλύτερο τεχνικό εμπόδιο είναι ότι υπάρχει ένα φυσικό όριο πέρα από το οποίο δεν φαίνεται δυνατό να μικρύνει άλλο το μέγεθος ενός τρανζίστορ. Ομως ερευνητές της αμερικανικής εταιρείας ΙΒΜ ανακοίνωσαν ότι βρήκαν ένα νέο τρόπο να ξεπεράσουν το πρόβλημα, δημιουργώντας τρανζίστορ από παράλληλες σειρές νανοσωλήνων άνθρακα. Ο «πονοκέφαλος» για τους κατασκευαστές των επεξεργαστών είναι ότι όσο προσπαθούν να χωρέσουν περισσότερα και άρα μικρότερα τρανζίστορ σε ένα τσιπ, ώστε να κάνουν τον επεξεργαστή πιο γρήγορο, τόσο αυξάνεται η ηλεκτρική αντίσταση και η δημιουργία θερμότητας, πράγμα που «φρενάρει» την ταχύτητα επεξεργασίας. Ομως οι ερευνητές ανακάλυψαν μια νέα μέθοδο σύνδεσης πολύ λεπτών μεταλλικών συρμάτων με τους νανοσωλήνες, πράγμα που επιτρέπει να συνεχιστεί η σμίκρυνση του πλάτους των συρμάτων, χωρίς να αυξηθεί η ηλεκτρική αντίσταση. Η ανακάλυψη, που αναμένεται να έχει πρακτική εφαρμογή την επόμενη δεκαετία, βασίζεται σε ένα «εξωτικό» υλικό δημιουργίας ημιαγωγών, τους νανοσωλήνες άνθρακα, το οποίο θεωρείτο πολλά υποσχόμενο, αλλά έως τώρα είχε αποδειχθεί πολύ δύσκολο στην αξιοποίησή του για την κατασκευή τρανζίστορ. Οι εν λόγω νανοσωλήνες είναι «ρολό» αποτελούμενα από άνθρακα πάχους μόνο ενός ατόμου. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science». Οι νανοσωλήνες άνθρακα είναι ένα από τα υλικά που έχει προταθεί ως διάδοχος του πυριτίου, το οποίο εδώ και πάνω από μισό αιώνα αποτελεί το προτιμώμενο υλικό από τους παραγωγούς τσιπ. «Από όλα τα πιθανά υλικά, οι νανοσωλήνες βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου και με διαφορά», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της IBM Research Ντάριο Γκιλ. Όπως είπε, υπάρχουν ακόμη τεχνικές δυσκολίες, αλλά η ΙΒΜ είναι αισιόδοξη ότι τελικά θα τις ξεπεράσει. Η συνεχιζόμενη επανάσταση των υπολογιστών έχει βασιστεί σε σημαντικό βαθμό στο γεγονός ότι περίπου κάθε ένα έως δύο χρόνια διπλασιάζεται ο αριθμός των τρανζίστορ πυριτίου, τα οποία μπορούν να χωρέσουν σε ένα τσιπ πυριτίου και άρα αυξάνεται ανάλογα και η επεξεργαστική ισχύς (ο λεγόμενος «νόμος του Μουρ» που διατύπωσε ο Γκόρντον Μουρ της Intel το 1965). Τα τσιπ αποτελούνται από μεταλλικά σύρματα και τρανζίστορ με βάση ένα υλικό κατάλληλο για ημιαγωγό του ρεύματος. Οι σημερινοί μικροεπεξεργαστές περιέχουν δισεκατομμύρια τρανζίστορ-διακόπτες που ανοιγοκλείνουν σε δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου. Υπάρχουν πια τρανζίστορ που είναι μικρότερα και από έναν βιολογικό ιό. Ομως κατά την τελευταία δεκαετία οι επιδόσεις των «τσιπ» -τα οποία παράγονται με τη βιομηχανική τεχνική της φωτολιθογραφίας- δεν αυξάνονται πια με τον ίδιο ρυθμό, ενώ πιο πρόσφατα και το κόστος των τρανζίστορ σταμάτησε να μειώνεται με κάθε νέα γενιά τους. Οι νανοσωλήνες άνθρακα έρχονται να φέρουν μια αναγκαία νότα αισιοδοξίας στη βιομηχανία των επεξεργαστών. Στο απώτερο μέλλον, άλλες ακόμη πιο προχωρημένες μέθοδοι, όπως η κβαντική υπολογιστική και η σπιντρονική, φιλοδοξούν να «απογειώσουν» πραγματικά τις δυνατότητες των επεξεργαστών. http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=743184

Πιο κοντά στην παραγωγή ενέργειας από σύντηξη λόγω μείωσης κόστους. Το κόστος της παραγωγής ενέργειας σε αντιδραστήρες σύντηξης έχει γίνει πλέον αρκετά χαμηλό ώστε να είναι εμπορικά βιώσιμο, σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ντούραμ και το Κέντρο Ενέργειας Σύντηξης Κάλαμ στην Οξφόρδη. Οι ερευνητές υπολόγισαν το κόστος της τεχνολογίας μετά τις πρόσφατες θετικές εξελίξεις στην τεχνολογία των υπεραγωγών και ανακάλυψαν ότι η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παραχθεί με παρόμοιο κόστος με τους αντιδραστήρες σχάσης, χωρίς τα μειονεκτήματα που συνδέονται με τη χρήση τους. Η σύντηξη είναι ικανή να παράγει ενέργεια χωρίς να συμβάλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη ή τους κινδύνους που συνδέονται με τη σχάση, όπως η παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων. Επιπλέον, οι αντιδραστήρες σύντηξης απαιτούν μόνο δευτέριο, ή βαρύ ύδωρ, για να λειτουργήσουν, το οποίο μπορεί να σχηματιστεί από το θαλασσινό νερό, επιτρέποντας μια δυνητικώς απεριόριστη παροχή ενέργειας και εξαλείφοντας τους φόβους για τα αποθέματα των πόρων. Η τεχνολογία λειτουργεί θερμαίνοντας πλάσμα σε θερμοκρασία 100 εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου, ώστε τα άτομα υδρογόνου να συντηχθούν και να απελευθερώσουν ενέργεια. Οι αντιδραστήρες σχάσης λειτουργούν διασπώντας άτομα σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες. Η πρόοδος στην τεχνολογία υπεραγωγών σημαίνει ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή των ισχυρών μαγνητών που απαιτούνται για να διατηρηθεί το καυτό πλάσμα στη θέση του. «Γνωρίζουμε για τους αντιδραστήρες σύντηξης εδώ και πολλά χρόνια, αλλά οι περισσότεροι δεν πίστευαν ότι θα μπορούσαν ποτέ να κατασκευαστούν, λόγω των τεχνολογικών προκλήσεων που έπρεπε να ξεπεραστούν και φυσικά το αβέβαιο κόστος», δήλωσε ο καθηγητής Ντέμιαν Χάμπσαϊρ, επικεφαλής της μελέτης. «Αν και υπάρχουν ακόμα μερικές τεχνολογικές προκλήσεις να ξεπεραστούν, έχουμε δημιουργήσει μία ισχυρή θέση που υποστηρίζεται από τα καλύτερα διαθέσιμα στοιχεία, τα οποία δείχνουν ότι οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από σύντηξη μπορεί σύντομα να είναι οικονομικά βιώσιμοι», πρόσθεσε. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε πέρυσι ένα πρόγραμμα ύψους 850 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπτυξη της πυρηνικής σύντηξης ως μελλοντικής πηγής ενέργειας. http://www.naftemporiki.gr/story/1011894/pio-konta-stin-paragogi-energeias-apo-suntiksi-logo-meiosis-kostous

Αμερικανική εταιρεία ξεκινά μπίζνες στη Σελήνη «το 2017» Η Moon Express, μια νεοσύστατη καλιφορνέζικη εταιρεία που φιλοδοξεί να εκμεταλλευτεί τον ορυκτό πλούτο της Σελήνης, υπέγραψε συμβόλαιο για την εκτόξευση δύο μη επανδρωμένων αποστολών το 2017 -και ελπίζει έτσι να κερδίσει διαγωνισμό της Google για την πρώτη εταιρεία που πατά στη Σελήνη. Το ρομποτικό σκάφος MX-1 της εταιρείας, σχεδιασμένο να σουλατσάρει στο φεγγάρι και να συλλέγει δείγματα πριν επιστρέψει στη Γη, θα εκτοξευτεί με τον μικρό πύραυλο Electron που αναπτύσσει η Rocket Lab, μια εταιρεία που ιδρύθηκε στη Νέα Ζηλανδία και μετέφερε πρόσφατα την έδρα της στις ΗΠΑ. Οι δύο αποστολές του 2016 και μια τρίτη που προγραμματίζεται για αργότερα έχουν στόχο τη δοκιμή του MX-1 σε πραγματικές συνθήκες. H Μοοn Express ελπίζει να συλλέξει και να φέρει στη Γη δείγματα πετρωμάτων με τη δεύτερη ή τρίτη απόπειρα, δήλωσε στο Space.com ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Μπομπ Ρίτσαρντς. Η συμφωνία με την Rocket Lab καλύπτει τις τρεις πρώτες εκτοξεύσεις συν ακόμα δύο αν υπάρξει πρόβλημα στην πορεία. Ο πύραυλος Electron, με ύψος μόλις 16 μέτρα και διάμετρο 1,3 μέτρα, μπορεί να μεταφέρει φορτίο 150 κιλών σε ηλιοσύγχρονη τροχιά 500 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη. Χάρη στο μικρό μέγεθος και τη χρήση εκτυπωμένων εξαρτημάτων, το κόστος κάθε εκτόξευσης περιορίζεται στα 4,9 εκατομμύρια δολάρια, συγκριτικά με δεκάδες εκατομμύρια για άλλους, μεγαλύτερους πυραύλους. Η Moon Express θα διεκδικήσει έτσι το βραβείο Lunar X της Google, έναν διαγωνισμό με έπαθλο 20 εκατ. δολάρια για την πρώτη ιδιωτική αποστολή που θα φτάσει στην Σελήνη και θα καλύψει απόσταση τουλάχιστον 500 μέτρων στην επιφάνεια μέχρι τα τέλη του 2017. Στο διαγωνισμό συμμετέχουν 16 ομάδες. Μία από αυτές, η Astrobotic προγραμματίζει την εκτόξευση ενός ρομποτικού οχήματος το 2016. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500030007

Δημοσθένης Καζάνας: Πληθωρισμός στο Σύμπαν. Η πληθωριστική κοσμολογία ήρθε πριν από 35 χρόνια να αλλάξει θεαματικά την κατανόησή μας για την εξέλιξη και τη δομή του Σύμπαντος. Ο ακαδημαϊκός Δημοσθένης Καζάνας κάνει τον απολογισμό. Ο Δημοσθένης Καζάνας είναι αστροφυσικός στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Γκόνταρντ της NASA, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ήταν ομιλητής στο Συμπόσιο των 7 σοφών με θέμα «Αλλαγές φάσεων στο αρχέγονο Σύμπαν» Οι ιδέες των επιστημόνων για τη δημιουργία και τη δομή του Σύμπαντος έχουν αλλάξει πολλές φορές διά μέσου των αιώνων. Η σημερινή θεωρία, που έχει τεκμηριωθεί με παρατηρήσεις, είναι πως το Σύμπαν διαστέλλεται και πως το τμήμα του που μπορούμε να παρατηρήσουμε έχει ηλικία περίπου 14 δισεκατομμύρια έτη και άρα έχει ακτίνα «μόνο» 14 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Επειδή η διαστολή του Σύμπαντος είναι, όπως λέμε στη Φυσική, αδιαβατική, η θερμοκρασία του μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Έτσι στο παρελθόν το παρατηρήσιμο Σύμπαν ήταν όχι μόνο μικρότερο, αλλά και πολύ θερμότερο. Όλα τα παραπάνω οδηγούν στη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από 14 δισεκατομμύρια χρόνια και έκτοτε διαστέλλεται και ψύχεται συνεχώς. Λόγω της μεγάλης θερμοκρασίας του Σύμπαντος λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, αυτό περιείχε τότε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία πολύ μεγάλης ενέργειας. Με τη συνεχή διαστολή και ψύξη του Σύμπαντος, η θερμοκρασία αυτής της ακτινοβολίας θα έπρεπε να είναι σήμερα μόλις λίγοι βαθμοί πάνω από το απόλυτο μηδέν. Η παραπάνω θεωρητική πρόβλεψη για την ύπαρξη αυτής της ακτινοβολίας, που ονομάζουμε μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, επιβεβαιώθηκε από τις παρατηρήσεις των Πέντσιας και Γουίλσον, οι οποίοι για την ανακάλυψή τους αυτή πήραν το βραβείο Νομπέλ Φυσικής του 1965. Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, που λίγο-πολύ γνωρίζουμε όλοι, έχει ένα σημαντικό πρόβλημα. Η μικροκυματική θεωρία υποβάθρου είναι με πολύ μεγάλη προσέγγιση ισότροπη, δηλαδή η έντασή της είναι πρακτικά η ίδια προς όποια κατεύθυνση του ουρανού και αν παρατηρήσουμε. Η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας όμως προβλέπει ότι η ακτινοβολία αυτή δεν θα έπρεπε να είναι ισότροπη, και ο λόγος είναι ο εξής: Η ηλικία του Σύμπαντος σε κάθε στιγμή της εξέλιξής του, πολλαπλασιασμένη επί την ταχύτητα του φωτός, μας δίνει μια «χαρακτηριστική» απόσταση, που ονομάζεται κοσμικός ορίζοντας. Αυτός είναι η μεγαλύτερη απόσταση από την οποία ένας παρατηρητής, που συμμετέχει στη διαστολή του Σύμπαντος, θα μπορούσε να λάβει ηλεκτρομαγνητικά σήματα και σήμερα ισούται με 14 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Δυο διαμετρικά αντίθετες περιοχές του Σύμπαντος, η καθεμιά σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς σήμερα, βρίσκονται μέσα στον κοσμικό μας ορίζοντά μας και απέχουν μεταξύ τους 20 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Όμως κάθε μηχανισμός που θα μπορούσε να εξισώσει τις όποιες διαφορές θερμοκρασίας στο Σύμπαν έπαψε να ενεργεί όταν αυτό είχε ηλικία 300.000 έτη, εποχή που ο κοσμικός ορίζοντας ήταν 300.000 έτη φωτός. Επειδή από το νόμο της διαστολής του Σύμπαντος γνωρίζουμε ότι εκείνη την εποχή οι περιοχές αυτές απείχαν μεταξύ τους 20 εκατομμύρια έτη φωτός, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τότε οι περιοχές αυτές βρίσκονταν η καθεμιά έξω από τον κοσμικό ορίζοντα της άλλης. Επομένως δεν υπήρχε τρόπος να «επικοινωνήσουν» μεταξύ τους, έτσι ώστε η θερμοκρασία της καθεμιάς να εξισωθεί με τη θερμοκρασία της άλλης. Η κατάσταση γίνεται πολύ χειρότερη αν πάμε ακόμη πιο πίσω στο χρόνο, ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Υπολογίζεται ότι τότε το Σύμπαν αποτελούνταν από 1090 (δηλαδή η μονάδα ακολουθούμενη από 90 μηδενικά!) περιοχές που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους! Πως λοιπόν «κατάφερε» το Σύμπαν να αποκτήσει αυτόν τον υψηλό βαθμό ισορροπίας; Η λύση στο πρόβλημα αυτό εμφανίστηκε πριν από 35 χρόνια και είναι η ενέργεια του κενού! Το κενό είναι χώρος στον οποίο δεν υπάρχουν σωματίδια ή φωτόνια, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι ο χώρος αυτός δεν έχει καθόλου ενέργεια. Είναι δυνατόν, πέρα από την ύλη και την ακτινοβολία, να υπάρχει στο Σύμπαν κάποιο άλλο ενεργειακό πεδίο, σαν το πεδίο Higgs που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο CERN. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ενός τέτοιου πεδίου είναι το γεγονός ότι όλοι οι παρατηρητές, ανεξάρτητα από την ταχύτητά τους, μετρούν την ίδια πυκνότητα ενέργειας (δηλ. ενέργεια ανά κυβικό εκατοστό), σε αντίθεση με το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, στο οποίο ένας κινούμενος παρατηρητής βλέπει μια πυκνότητα ενέργειας που εξαρτάται από την ταχύτητά του. Η «παράδοξη» αυτή ιδιότητα του προτεινόμενου πεδίου συνεπάγεται ότι αυτό χαρακτηρίζεται από αρνητική πίεση ! Ενώ δηλαδή σε μια φυσαλίδα αέρα τα μόρια εξασκούν μια πίεση προς τα έξω, ένας σφαιρικός όγκος κενού με μη μηδενική πυκνότητα ενέργειας εξασκεί μια πίεση προς τα μέσα, ίση αριθμητικά με την πυκνότητα ενέργειας του πεδίου. Η αλληλοεξουδετέρωση της θετικής πυκνότητας ενέργειας ύλης και ακτινοβολίας από την αρνητική πυκνότητα ενέργειας του κενού υποδηλώνει ότι, παρά τη διαστολή του Σύμπαντος αυτό είναι δυνατόν να διατηρεί σταθερή πυκνότητα ενέργειας! Είναι ένα φαινόμενο ανάλογο με την αλλαγή φάσης στο νερό, από τη στερεά στη υγρή. Η θερμοκρασία του πάγου παραμένει σταθερή, ίση με 0 βαθμού Κελσίου ώσπου να λιώσει όλος ο πάγος, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούμε να παρέχουμε θερμότητα στο μείγμα. Αν συνδυάσουμε αυτή τη σταθερότητα με τις εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το Σύμπαν διαστέλλεται θετικά ακολουθώντας το νόμο R=k·10t Αυτό σημαίνει ότι αν διαλέξουμε ένα κατάλληλο χρονικό διάστημα, τότε στο τέλος αυτού του διαστήματος η απόσταση R μεταξύ οποιωνδήποτε σημείων του Σύμπαντος διπλασιάζεται. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται κοσμολογικός πληθωρισμός. Το 1980 διατύπωσα την άποψη ότι ο κοσμολογικός πληθωρισμός θα μπορούσε να «παρακάμψει» το πρόβλημα του κοσμικού ορίζοντα. Πράγματι, αν υποθέσουμε ότι σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα το ορατό Σύμπαν έχει διασταλεί κατά 1030 φορές, που ισοδυναμεί με 100 διαδοχικούς διπλασιασμούς της διαμέτρου του, τότε όλα τα σημεία που περιλαμβάνονται σήμερα μέσα στον σημερινό κοσμικό ορίζοντα περιλαμβάνονταν στον στον εκάστοτε κοσμικό ορίζοντα κάθε στιγμή και στο παρελθόν, και έτσι ήταν αιτιοκρατικά συνδεδεμένα μεταξύ τους, σε απόλυτη συμφωνία με τη Θεωρία της Σχετικότητας. Οι θεωρίες που στηρίζονται στον κοσμολογικό πληθωρισμό υποθέτουν ότι, μετά το χρονικό διάστημα που αντιστοιχεί σε 100 διπλασιασμούς, το κενό καταρρέει και η πυκνότητα ενέργειάς του μετατρέπεται στα σωματίδια που γνωρίζουμε σήμερα (π.χ. πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια) σύμφωνα με τη γνωστή σχέση Ε=m·c2. Τα τελευταία 35 χρόνια υπήρξαν πολύ παραγωγικά στην κατανόηση των προβλημάτων που συνδέονται με την εξέλιξη του νεαρού Σύμπαντος, καθώς και στην επίλυση μερικών από αυτά. Ο κοσμολογικός πληθωρισμός είναι ένα από τα βασικότερα στοιχεία αυτής της προόδου, επειδή κατάφερε να εξοβελίσει την ασυμφωνία μεταξύ του νόμου της διαστολής του Σύμπαντος και της αρχής της αιτιότητας της Σχετικότητας. Η πρόσφατη ανακάλυψη ότι το Σύμπαν σήμερα διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, σε αντίθεση με τη μέχρι πρότινος αντίληψη ότι θα έπρεπε να διαστέλλεται με επιβραδυνόμενο ρυθμό, λόγω της βαρυτικής έλξης των γαλαξιών, υποδηλώνει ότι παρά αυτή την πρόοδο, ορισμένες από τις αρχές που διέπουν την καθολική δομή και εξέλιξη του Σύμπαντος μας διαφεύγουν. Στα επόμενα 35 χρόνια, λοιπόν, αναμένουμε να προκύψουν ακόμη πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις στην Κοσμολογία. http://physicsgg.me/2015/10/04/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%cf%83%ce%b8%ce%ad%ce%bd%ce%b7%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b6%ce%ac%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%bf-%cf%80%ce%bb%ce%b7%ce%b8%cf%89%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%bf/

Μια πτήση κοντά στον Χάροντα. Το μη επανδρωμένο διαστημικό σκάφος της NASA, New Horizons, έκανε διάσημο τον τελευταίο καιρό τον πλανήτη-νάνο Πλούτωνα με τις εντυπωσιακές φωτογραφίες που έστειλε στη Γη. Εκτός όμως από τον Πλούτωνα, το New Horizons, φωτογράφισε με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια και τον Χάροντα, τον μεγαλύτερο από τους 5 δορυφόρους του Πλούτωνα. Ο Χάροντας έχει ακτίνα 600 χιλιομέτρων (ο Πλούτωνας έχει σχεδόν την διπλάσια ακτίνα). Οι φωτογραφίες του Χάροντα αποκαλύπτουν ένα τεράστιο φαράγγι, του οποίου το μήκος είναι τετραπλάσιο του Grand Canyon, αλλά και βουνά, κοιλάδες και κρατήρες. Η γεωλογική δομή που παρατηρείται στην επιφάνεια του Χάροντα μπορεί να οφείλεται σε υπόγειο ωκεανό, του οποίου το νερό πάγωσε και στη συνέχεια διέρρηξε την επιφάνειά του, προκαλώντας το σημερινό ανάγλυφο που σε μερικά σημεία του φαίνεται να είναι λείο, εξαιτίας ίσως της ροής του νερού. Ένα καλό νέο είναι ότι οι επιστήμονες της NASA διαθέτουν ακόμα πιο λεπτομερείς εικόνες από το New Horizons, τις οποίες επεξεργάζονται και θα δώσουν στη δημοσιότητα τους επόμενους μήνες. Το βίντεο που ακολουθεί δημιουργήθηκε από τις φωτογραφίες του New Horizons. Η «πτήση» κοντά στον Χάροντα ξεκινάει από την περιοχή που ανεπίσημα ονομάζεται Mordor – μια σκοτεινή περιοχή, κοντά στο νότιο πόλο του Χάροντα. Μετά πλησιάζουμε το μεγάλο φαράγγι και κινούμαστε κατά μήκος του και στη συνέχεια πέρα από αυτό, βλέποντας πεδιάδες και κρατήρες καθώς επίσης κι ένα περίεργο «βουνό-τάφρο» Βίντεο. http://physicsgg.me/2015/10/02/%ce%b2%ce%af%ce%bd%cf%84%ce%b5%ce%bf-%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%cf%80%cf%84%ce%ae%cf%83%ce%b7-%ce%ba%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%ac-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%87%ce%ac%cf%81%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1/