Στέφανος Σοφολόγης

Ένα περιεκτικό άρθρο για την επιτυχία και εδώ: http://skyandtelescope.com/news/article_1442_1.asp

Αυτή κι αν είναι είδηση! Πολύ σημαντική στιγμή, πολύ μεγάλη επιτυχία. Αφού εμείς νιώθουμε χαρά, οι συντελεστές της πρέπει να είναι πανευτυχείς μετά από 7 χρόνια αναμονής και πολύ περισσότερα σχεδιασμού! Θα περιμένουμε με ενδιαφέρον τα ευρήματα...

Αγαπητοί φίλοι, θα έλεγε κανείς ότι ο Γιάννης ήταν μέσα στο μυαλό μου όταν έγραφε τα παραπάνω - ευχαριστώ Γιάννη - όμως οφείλω να μιλήσω και ο ίδιος. 1. Να ξεκαθαρίσω πρώτα το εξής: Δέχομαι χωρίς περιστροφές τις κατακτήσεις της σύγχρονης Φυσικής, όχι επειδή αποτελλούν την απόλυτη και ακατάρριπτη αλήθεια (η ιστορία της επιστήμης μας έχει δώσει μαθήματα), αλλά επειδή τεκμηριώνονται με την επιστημονική μέθοδο και άρα είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να έχουμε στα χέρια μας μέχρι στιγμής. Αν απορρίψω κάτι, δεν θα έχω να αντιπροτείνω τίποτα καλύτερο. Εξάλλου πριν απορρίψω ευρήματα των σκαπανέων της επιστήμης θα έπρεπε να έχω ανάλογο βαθμό γνώσεων και αφοσίωσης στην επιστήμη με αυτούς .-- 2. Αν και καταλαβαίνω τι θέλει να πεί ο Αντώνης, θα πω ό,τι τα μαθηματικά δεν είναι η γλώσσα της φύσης. Είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο νοήμων άνθρωπος για να αντιληφθεί, να περιγράψει και να ερμηνεύσει το περιβάλλον του (και να το προβλέψει), και ταυτόχρονα το ισχυρότερο εργαλείο του. Οι φυσικοί νόμοι που ανακάλυψε και διατύπωσε για δική του χρήση, ασφαλώς θα ίσχυαν και θα συμβάδιζαν με την εξέλιξη του σύμπαντος και πρίν την εμφάνιση του ανθρώπου - η μαθηματική τους διατύπωση όμως, είναι εντελώς άχρηστη και ανύπαρκτη χωρίς τον άνθρωπο. Το σύμπαν είναι αυτό που είναι (ό,τι κι αν είναι) και ο άνθρωπος πάντα θα προσπαθεί με πρωτόγονα εργαλεία (για την ώρα: μαθηματικά, τηλεσκόπια, υπολογιστές) να το ερμηνεύσει, δηλ. να το φέρει στα μέτρα του ώστε να το κατανοήσει. Αυτό και μόνο, κατά την άποψή μου, είναι πολύ υψηλή και ευγενική εργασία. 3. Η αφορμή για όσα έγραψα νωρίτερα ήταν η καταληκτική πρόταση του Αντώνη: «η απόσταση μεταξύ δύο ακίνητων γαλαξιών αυξάνεται με το χρόνο» μαζί με το «ΔΕΝ κινούνται ο ένας σε σχέση με τον άλλο». Θα αναγκαζόμασταν ποτέ να δεχτούμε ως αληθινή τη διαστολή του χώρου αν δεν μας οδηγούσε εκεί η αναζήτηση αιτίας* για την αληθινή αύξηση της απόστασης των γαλαξιών; Η αληθινή αύξηση (ή μείωση) της απόστασης λοιπόν, άσχετα αν συμβαίνει λόγω μεταβολής της μετρικών ιδιοτήτων του χώρου, συμπίπτει νοηματικά με τη σχετική κίνηση (αφού μάλιστα επιβεβαιώνεται από την παρατήρηση). Είναι προτιμότερο να το διατυπώσουμε έτσι, παρά να χρησιμοποιήσουμε σε κείμενο Φυσικής την οξύμωρη φράση: «αυξάνεται η απόσταση μεταξύ δύο σχετικά ακίνητων γαλαξιών». Μερικά βιβλία γράφουν ότι ο χώρος διαστελλόμενος συμπαρασύρει τους γαλαξίες αυξάνοντας την μεταξύ τους απόσταση. Αυτή η διατύπωση μου φαίνεται ιδανική. Επιπλέον υπονοεί κίνηση των γαλαξιών. Εν πάσει περιπτώσει, αν παραμείνει κάποια διαφωνία πιστεύω ότι θα οφείλεται καθαρά σε θέματα ορισμού του «αληθινού» και του «φαινομενικού» για τον άνθρωπο, καθώς και της απόλυτης ή μη συσχέτισης της «αύξησης (ή μείωσης) της σχετικής απόστασης» με τη «σχετική κίνηση». Φιλικά, Στέφανος *Αφού από τη στιγμή του Big-Bang και μετά: α) η διαστολή του χώρου, β) η ροή του χρόνου, γ) η εξάπλωση της ύλης (μείωση της πυκνότητας) συμπεριλαμβανομένου και του dark matter ο πιθανός τεράστιος ρόλος του οποίου δεν συμμετείχε στη συζήτησή μας, συμβαίνουν ταυτόχρονα και συνυφασμένα, πόσο ασφαλές είναι τελικά να θεωρούμε ότι το πρώτο προκαλεί το τρίτο και ότι δεν είναι και τα τρία «ισότιμες» όψεις της εξέλιξης του ιδίου φαινομένου;

Αγαπητέ Αντώνη, Θα ήθελα με κάθε σεβασμό να διατυπώσω κάποιες αντιρρήσεις-ενστάσεις σ' αυτά που γράφεις παραπάνω, αν βέβαια δεν παρανοώ κάτι: 1. Η σχετική κίνηση των γαλαξιών είναι κοινός τόπος για την Αστρονομία και τη Φυσική εδώ και πολλά χρόνια. Παρατηρούμε και φωτογραφίζουμε τα αποτελέσματα αυτών των κινήσεων και γνωρίζουμε περιπτώσεις γαλαξιών που πλησιάζουν μεταξύ τους, που συγκρούονται αυτή τη στιγμή, που συγκρούστηκαν στο παρελθόν και τώρα απομακρύνονται, ή - όπως συμβαίνει στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων - που απλώς απομακρύνονται μεταξύ τους λόγω της συνολικής διαστολής του σύμπαντος (δέν χρησιμοποιώ τον όρο «διαστολή του χώρου», θα αναφερθώ σ' αυτόν πιό κάτω). Γιατί λοιπόν να «απαγορέψουμε» στους γαλαξίες να απομακρύνονται μεταξύ τους λόγω διαστολής του σύμπαντος και να τους «επιτρέψουμε» μόνο τις ίδιες κινήσεις τους; Τη στιγμή μάλιστα που υπάρχει συνέχεια στις παρατηρούμενες τιμές redshift; (από blueshift μέχρι μεγάλα redshift). Τα blushift (πλησίασμα πρός το γαλαξία μας) εμφανίζεται σε κοντινούς μας γαλαξίες και όχι στους πιο μακρινούς, γεγονός που δείχνει ότι όντως οι πιό μακρινοί απομακρύνονται από μας γρηγορότερα και οι ίδιες κινήσεις τους δεν επαρκούν πλέον για να δώσουν «πλησίασμα» σαν συνισταμένη κίνηση. Γιατί λοιπόν από παρατηρούμενες συνιστώσες ταχύτητες που δίνουν παρατηρούμενη συνισταμένη ταχύτητα να δεχτούμε μόνο τη μία συνιστώσα ως υπαρκτή; 2. Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να μιλάμε πρώτα για διαστολή χώρου και μετά να μιλάμε για το τί κάνουν τα σώματα που περιέχει ο χώρος. Η διαστολή προϋποθέτει κίνηση ή αλλιώς αύξηση της απόστασης μεταξύ σημείων που μπορούν να παρατηρηθούν ή τουλάχιστον να οριστούν. Αυτό σημαίνει ότι για να μιλήσουμε έστω και θεωρητικά για «διαστολή χώρου» πρέπει να ωθηθούμε από την παρατήρηση των κινήσεων των σωμάτων που περιέχει. Μ' άλλα λόγια, τα σημεία ενός κενού από ύλη σύμπαντος ούτε ορίζονται, ούτε έχουν θέση και ιδιότητες ώστε να τους αποδώσουμε κίνηση και απομάκρυνση. Επομένως όταν μιλάμε για διαστολή του σύμπαντος (και όταν τη μετράμε), εννοούμε την παρατηρούμενη σχετική απομάκρυνση των υλικών σωμάτων που περιέχει και όχι κάποια μυστηριώδη διαστολή του χωροχρονικού συνεχούς. 3. Τα διάφορα μαθηματικά μοντέλα με τα οποία προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε το χώρο, το χρόνο και τις ιδιότητές τους, είναι εργαλεία εργασίας και όχι αναπαραστάσεις του σύμπαντος. Αν ένα μοντέλο π.χ. έξι διαστάσεων μας χρησιμεύσει για να περιγράψουμε κομψότερα και οικονομικότερα πιθανές ιδιότητες του χώρου και του χρόνου, δέν σημαίνει ότι αποδείξαμε ότι το σύμπαν έχει έξι διαστάσεις και εμείς οι «φτωχοί» αντιλαμβανόμαστε μόνο τρείς συν μία. Είναι λανθασμένο να ζητάμε από τις μαθηματικές εξισώσεις και τις λύσεις τους (δημιούργηματα βαθύτατα ανθρώπινα) να «καταλάβουν» για λογαριασμό μας ευρήματα που εμείς δεν παρατηρούμε και δεν αντιλαμβανόμαστε. Εν τέλει, όσο βαδίζουμε προς τα πρωταρχικά κοσμολογικά ερωτήματα τόσο πιο ανεπαρκή εμφανίζονται τα μαθηματικά μοντέλα και οι προχωρημένες θεωρίες, άν είναι αποσπασμένα από το φιλοσοφικό και λογικό αισθητήριο του ανθρώπου, αφού αυτά τα δύο στοιχεία είναι που θέτουν τα πρωταρχικά ερωτήματα. Φιλικά, Στέφανος

Σχετικά με την παρατήρηση του φίλου Theodore πιό πάνω, η απόσταση του πιό απομακρυσμένου, παρατηρημένου αντικειμένου είναι τα τελευταία χρόνια πάνω από 10 δισ. έτη φωτός. Το τρέχον «ρεκόρ» είναι 13,3 δισ. έτη φωτός, δηλ. πλησιάζει πολύ τη γενική παραδοχή για τη ηλικία του σύμπαντος (και μια από τις προτεινόμενες ακτίνες του), που είναι τα 14-15 δισ. έτη φωτός. Δείτε για το πιό απομακρυσμένο, παρατηρημένο αντικείμενο: http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2004/pr-04-04.html, http://www.hypertextbook.com/facts/1998/JiYoungLee.shtml, και για την ηλικία και την ακτίνα του σύμπαντος: http://www.space.com/scienceastronomy/age_universe_030103.html(εδώ λίγη υπομονή στο downloading, αξίζει) http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/3753115.stm Γενικά δεν υπάρχει οριστική απάντηση για την πραγματική ακτίνα του σύμπαντος αφού οι προτεινόμενες θεωρίες δίνουν διάφορες απαντήσεις πράγμα που αποδεικνύει ότι οι περισσότερες είναι μόνο θεωρίες. Μάλιστα, αφού δεν έχουμε σπουδαία βεβαιότητα για τη φύση του χώρου, του χρόνου και της ύλης, το ερώτημα για το πραγματικό μέγεθος του σύμπανος παραμένει λίγο ακαδημαϊκό (αλλά φοβερά ενδιαφέρον). Το μέγεθος όμως του παρατηρούμενου σύμπαντος είναι πιό «αντικειμενική» ποσότητα από την άποψη ότι μέσα σ' αυτό μπορούμε (ή προσπαθούμε) να ελέγχουμε την ισχύ των φυσικών νόμων και συνεπώς να μετράμε αποστάσεις. Η ακτίνα λοιπόν του παρατηρούμενου σήμερα σύμπαντος πλησιάζει τα 14 δισ. έτη φωτός. Φιλικά Στέφανος

Παρατήρηση 9/1/2005 23:00 Παρακινημένος από τις φωτογραφίες και το σχόλιο (9/1/2005) του φίλου Aristarchus για την ουρά του κομήτη που χάνεται σιγά-σιγά, επέστρεψα στην παραπάνω τοποθεσία να δώ τι είχε απομείνει από την ουρά. Με το ίδιο οπτικό όργανο, αλλά με κάπως μικρότερη διαφάνεια ουρανού, οι δύο ουρές του κομήτη φαίνονταν πλέον με ελάχιστο μήκος, όχι παραπάνω από 0,5° με αποτέλεσμα να ξεχωρίζουν πολύ λίγο από την κόμη. Ο πυρήνας και η κόμη συνεχίζουν πρακτικά να έχουν τη λαμπρότητα που είχαν και πρίν λίγες ημέρες. Γνωρίζει κανείς την αιτία αυτής της ασυνήθιστα γρήγορης μείωσης της ουράς; Στέφανος

Dman, καλώς όρισες στο forum του Astrovox! Η παραπάνω πρόταση του Χρήστου είναι πλήρης για ένα καλό ξεκίνημα. Καλύτερα να αγοράσεις κατευθείαν μεγαλούτσικα κυάλια (διάμετρος φακού >50mm). Αν τελικά προτιμήσεις την ευκολία των μικρότερων οργάνων, ένα ζευγάρι 7Χ50 ή καλύτερα 10Χ50 είναι ιδανικό. Φρόντισε όμως να έχουν καλές επιστρώσεις φακών (fully multi coated αν είναι δυνατόν) και να είναι πολύ καλής μηχανικής ποιότητας. Αφού μένεις στη Θεσσαλονίκη, μπορείς να δοκιμάσεις κυάλια κατευθείαν στα γνωστά καταστήματα αστρονομικών οργάνων. Σίγουρα θα βρείς ένα καλό ζευγάρι ανάμεσα στα μοντέλα των Vixen και Celestron. Δες και τις συζητήσεις για κυάλια που έχουν γίνει πρόσφατα στο forum. Ένα καλό βιβλίο είναι το βιβλίο Αστρονομίας ...του Λυκείου. Περιέχει συγκεντρωμένες πολύ βασικές πληροφορίες και έννοιες, αλλά και πιό προχωρημένες. Απαραίτητα (για την παρατήρηση αλλά και τον εξοπλισμό) τα αστρονομικά περιοδικά όπως το Sky & Telescope ή το απλούστερο Astronomy. Αν πρέπει να παίρνει κανείς μόνο ένα, πληρέστερο και ποιοτικότερο είναι το πρώτο. Ενδεικτικές ιστοσελίδες: http://www.skyandtelescope.com, http://www.cloudynights.com. Σ' αυτές θα βρείς και πολλά άλλα θαυμάσια links. Πριν αγοράσεις οποιοδήποτε τηλεσκόπιο, ενημερώσου καλά για τις ποιότητες και δυνατότητες των μοντέλων της αγοράς. Καλό ξεκίνημα, Στέφανος

Μπράβο για την κατασκευή! Θέλω μόνο να ξανατονίσω και εδώ ότι είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος στερέωσης του φίλτρου. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να πέσει το φίλτρο από ένα ξαφνικό χτύπημα στο τηλεσκόπιο (μπορεί να συμβεί αν υπάρχει συμπαρατηρητής) ή από μιά ριπή ανέμου. Η συνέπεια για το μάτι θα είναι άμεση ιδίως αν η μεγέθυνση είναι μικρή. Επίσης δεν πρέπει να μπαίνει το παραμικρό φως από τα πλάγια του φίλτρου γιατί θα μειωθεί δραματικά η αντίθεση της εικόνας. Καλές και ασφαλείς παρατηρήσεις! Στέφανος

Παρατήρηση 4/1/2005 23:30 Κυάλια Μiyauchi Pleiades 22X60 Επιτέλους, ο καιρός και η απουσία της Σελήνης επέτρεψαν την άνετη παρατήρηση του κομήτη Machholz σε σκοτεινό ουρανό. Η χθεσινή βραδιά είχε επιπλέον πολύ καλή διαφάνεια. Ανέβηκα λοιπόν σε υψόμετρο 500m περίπου (στη διαδρομή Λάρισας-Ελασσόνας) σε θέση ώστε ο θόλος της φωτορύπανσης της Λάρισας να βρίσκεται στα νοτιοανατολικά και να μην επηρεάζει ιδιαίτερα τον κομήτη που βρισκόταν ήδη στα νοτιοδυτικά. Ο ουρανός ήταν αρκετά σκοτεινός ώστε να φαίνεται καλά ο Γαλαξίας αλλά και ο κομήτης άνετα με γυμνό μάτι. Τί ευχάριστη έκπληξη με περίμενε! Πίστευα ότι θα έβλεπα μόνο τη μία ουρά του κομήτη - αυτή της σκόνης - αλλά και η ουρά ιόντων ήταν θαυμάσια ορατή και μάλιστα πιό ευδιάκριτη από την ουρά της σκόνης! Εκτεινόταν προς τα ανατολικά (ίσως και λίγο βορειανατολικά) και ήταν ορατή σε μήκος τουλάχιστον 2,5° ενώ η ουρά σκόνης εκτεινόνταν προς τα νοτιοδυτικά και το ορατό της μήκος ήταν περίπου 2°. Μαζί σχημάτιζαν ένα ωραίο μαθηματικό σύμβολο ">" (πιό ανοιχτό απ' αυτό) με τον πυρήνα του κομήτη στη μύτη της γωνίας. Η επιφανειακή λαμπρότητα της κόμης δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλη και δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι διέκρινα κάποιο χρώμα. Ο πυρήνας ήταν πολύ μικρός, αλλά αυτή τη φορά ξεχώριζε ότι δέν ήταν ένα σημείο όπως τα αστέρια. Συνολικά πολύ όμορφο θέαμα μαζί με τα πολλά αστέρια στο οπτικό πεδίο των 3°. Οι εκπλήξεις όμως συνεχίστηκαν: Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας ορατός με μήκος περίπου 3°. Σχεδόν δεν χωρούσε στο οπτικό πεδίο! Ορατοί και οι δύο συνοδοί γαλαξίες με ευδιάκριτα τα σχετικά τους μεγέθη. Ο γαλαξίας Μ33 φαινόταν αμυδρά αλλά εύκολα με μάλλον ελλειψοειδές σχήμα. Και το κερασάκι: το νεφέλωμα του Ωρίωνα (Μ42) απλωνόταν θεσπέσιο με όλη σχεδόν την έκταση που φαίνεται στις φωτογραφίες, αφού τα «φτερά» του ξαναενώνονταν στο «κάτω» μέρος περικλείοντας μια σκοτεινή περιοχή. Καθόλου χρώματα όμως πέρα από μιά υποψία πρασινόγκριζου στην πιό φωτεινή περιοχή. Α! τα τέσσερα αστεράκια του τραπεζίου ξεχώριζαν άνετα μεταξύ τους. Όταν παλαιότερα χρησιμοποιούσα ένα νευτώνιο τηλεσκόπιο 65mm δέν είχα διακρίνει τόσο καλά τα παραπάνω αντικείμενα Υποθέτω ότι η διαφάνεια της νύχτας ήταν σπάνια και μαζί με την θέαση "δύο ματιών" έκαναν την παρατήρηση πολύ αποτελεσματική. Με ανυπομονησία περιμένω τώρα το binoviewer της Baader για το 10ιντσο! Καθαρούς ουρανούς, Στέφανος

Αγαπητοί φίλοι, Την παραπάνω προτροπή μου για αγορά ενός καλού binoviewer ακολούθησε τελικά ...ο υποφαινόμενος! Παρήγγειλα λοιπόν μέσω της Aktis (http://www.aktistar.gr) το νέο binoviewer της Baader Planetarium, δηλ. το Mark V (5η εξέλιξη του εξαιρετικού αρχικού μοντέλου της Zeiss), μαζί με ένα νέο εστιαστή 2" (Βaader) για το 10ιντσο νευτώνιο μου (Orion Optics, UK). Όταν τα παραλάβω και ολοκληρώσω τις απαραίτητες μικρομετατροπές στο σύστημα εστίασης θα σας ενημερώσω για τις εντυπώσεις παρατήρησης. Σημειώνω ότι η σχεδίαση του συγκεκριμένου binoviewer, πέρα από τις state-of-the-art επιστρώσεις των πρισμάτων, δίνει το μέγιστο δυνατό άνοιγμα εισόδου και εξόδου και επιτρέπει τη χρήση εξαρτημάτων 2 ιντσών μεταξύ εστιαστή και binoviewer. Όλα αυτά σημαίνουν ότι επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή φωτεινότητα και μάλιστα δεν υπάρχει καθόλου βινιετάρισμα στο οπτικό πεδίο ακόμη και με «γρήγορα» τηλεσκόπια όπως αυτό που χρησιμοποιώ (f/4.8 ). Ομολογώ ότι χρειάστηκε αρκετή γεωμετρία και μετρήσεις για να καταλήξω σε ασφαλή (ελπίζω) επιλογή μοντέλου και εξαρτημάτων. Η οπτική ποιότητα υποτίθεται ότι είναι η κορυφαία μεταξύ των binoviewer παγκοσμίως. (Αγαπητέ Αντώνη-Aristarchus τί θα έλεγες για μια δοκιμή με το Astro-physics σου, αφού τα παραλάβουμε και οι δύο; ) Όσο για τα Miyauchi, αυτές τις ημέρες αποδεικνύουν πάλι την αξία τους, δίνοντας θεαματικές εικόνες του κομήτη Machholtz σε όμορφη αντίθεση με τα αστέρια-τελείτσες του οπτικού πεδίου. Aν ο σημερινός πεντακάθαρος ουρανός της Λάρισας διατηρηθεί μέχρι το βράδυ, θα σας γράψω για τις εντυπώσεις μου από την παρατήρηση του κομήτη σε κάποιο υψόμετρο και σκοτεινό ουρανό. Φιλικά, Στέφανος

Χρόνια πολλά Αντώνη, χρόνια πολλά σε όλους! Εύχομαι η χρονιά που ξεκίνησε τόσο σκληρά για τη Νοτιοανατολική Ασία να μη φέρει άλλες φυσικές και «τεχνητές» καταστροφές. Πάντως η συνδρομή του καθένα μας μπορεί να είναι ουσιαστική για τις πληγείσες περιοχές. Αύριο Τρίτη η ΝΕΤ οργανώνει ολοήμερο μαραθώνιο βοήθειας γι' αυτές. Ας συμμετάσχουμε όλοι όσο μπορούμε. Οι εικόνες της τηλεόρασης και τα ρεπορτάζ δεν μπορούν να δείξουν το πραγματικό μέγεθος της τραγωδίας και της ανάγκης για βοήθεια... Καλή Χρονιά! Στέφανος

Φίλε Χαρίτο (ή Χαρίτε; ), είδα ότι γράφεις πως είναι λυπηρό που δεν υπάρχουν περιοδικά αποκλειστικά για την αστρονομία. Στα αγγλικά τουλάχιστον κυκλοφορούν αρκετά περιοδικά για την ερασιτεχνική αστρονομία και τα τηλεσκόπια και μπορείς σίγουρα να τα βρείς στη Θεσσαλονίκη στα μεγάλα καταστήματα ξένου τύπου. Τέτοια περιοδικά είναι τα: Astronomy, Sky & Telescope (μακράν το καλύτερο), Night Sky, Astronomy Now, κ.α. Μερικά τεύχη θα σε διαφωτίσουν για το τι προσφέρει η αγορά για τον ερασιτέχνη και συχνά θα βρείς σ' αυτά οδηγούς αγοράς για διάφορες κατηγορίες τηλεσκοπίων. Όπως σωστά σου έγραψαν και οι άλλοι φίλοι μας, είναι σημαντικό να ενημερωθείς πρώτα για τα είδη των τηλεσκοπίων και τι μπορεί να κάνει το καθένα (και τι δεν μπορεί), και ΜΕΤΑ να κάνεις την επιλογή σου. Να ξέρεις ότι θα πρέπει να αφιερώσεις αρκετό χρόνο ώστε να μάθεις να χρησιμοποιείς αποτελεσματικά ένα τηλεσκόπιο και να χαίρεσαι την παρατήρηση. Κατά τη γνώμη μου είναι καλύτερο να ξεκινήσεις με κάτι σχετικά μικρό ή μεσαίο σε μέγεθος (ας πούμε με άνοιγμα 4"-6") αλλά ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΧΡΗΣΤΟ. Ακόμη καλύτερο είναι να πάρεις πρώτα ένα καλό ζευγάρι κυάλια (και οπωσδήποτε χάρτη του ουρανού) ώστε να μάθεις πιό εύκολα τον ουρανό και το τι υπάρχει σ' αυτόν για παρατήρηση.) Ότι και να αγοράσεις, δώσε περισσότερη σημασία στην ποιότητα των οπτικών και της στήριξης και λιγότερη στο μεγάλο άνοιγμα και τις μεγάλες μεγεθύνσεις. Και διάβαζε όσο μπορείς (αστρονομικά περιοδικά και βιβλία, internet). Καλή αρχή, Στέφανος

Αντώνη, ευχαριστώ πολύ για την απάντηση σου. Ακόμη όμως προβληματίζομαι* για το polar movement ( *μόνο άν μιλάμε για μόνιμη μεταβολή), αφού ενώ είναι κατανοητό όταν έχει αιτία την έλξη της Σελήνης (εξωτερική δύναμη στο σύστημα), δεν προκύπτει άμεσα όταν η αιτία είναι οι τεκτονικές δυνάμεις, δηλ. εσωτερικές δυνάμεις. Νομίζω όμως ότι τελικά επρόκειτο για κάτι στιγμιαίο, το οποίο και εξηγείται με τον τρόπο που περιγράφεις, αφού οι κινήσεις δεν ήταν συμμετρικές ως προς το επίπεδο του ισημερινού. Όσο για τη μεταβολή στη γωνιακή ταχύτητα, νομίζω τελικά ότι δεν οφείλεται στη μετατροπή κινητικής ενέργειας σε θερμική (όπως δηλ. συμβαίνει στις παλίρροιες), γιατί η ξαφνική κινητική ενέργεια των τεκτονικών μαζών και των κυμάτων (που τελικά έγινε θερμική), προήλθε από τη δυναμική ενέργεια που ήταν αποθηκευμένη λόγω συμπίεσης στις τεκτονικές πλάκες, και όχι από την υπάρχουσα περιστροφική κινητική ενέργεια. Είναι πιό άμεσο να την αποδώσουμε στην αλλαγή κατανομής της μάζας: ανύψωση ή καταβύθιση τεκτον. πλακών = απομάκρυνση ή πλησίασμα στον άξονα περιστροφής. Συνεπώς η αρχή διατήρησης της στροφορμής οδηγεί στην αντίστοιχη μεταβολή της γωνιακής ταχύτητας. Ελπίζω να σταματήσει σύντομα η καταμέτρηση νέων νεκρών. Εκατόν είκοσι χιλιάδες πρίν λίγο σύμφωνα με την ΕΡΑ 1... Φιλικά, Στέφανος

Αγαπητοί φίλοι, Δεν βρίσκω κάτι που θα μπορούσε να ειπωθεί εδώ, σε λίγες ή πολλές γραμμές για την ασύληπτη τραγωδία στη νοτιοανατολική Ασία. Ελπίζω μόνο τα ανεπτυγμένα κράτη να δείξουν τον καλύτερό τους εαυτό στις αποστολές βοηθείας στις τωρινές κρίσιμες ώρες αλλά και αργότερα... Από την πληθώρα των πληροφοριών για το γεγονός, εκείνο που δέν μπορώ να αντιληφθώ (με βάση τους νόμους της Φυσικής) είναι η αλλαγή του προσανατολισμού του άξονα της Γης. Με λίγα λόγια, πως είναι δυνατόν να αλλάξει ο προσανατολισμός του άξονα, αφού οι σεισμικές και θαλλάσιες δυνάμεις είναι ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ για το σύστημα {συμπαγής Γη - ρευστή επιφάνεια}; Βέβαια, δεν έχω καταλάβει ακόμη (ούτε βέβαια τα ΜΜΕ) αν υπονοείται κάποια μόνιμη αλλαγή ή ένα εντελώς παροδικό φαινόμενο ταλάντευσης που διήρκησε όσο η εκτόνωση των δυνάμεων. Το δεύτερο ακούγεται πιό λογικό, όμως μου φαίνεται κι αυτό ανεξήγητο αφού για τις υπό συζήτηση δυνάμεις, κάθε στιγμή και σε κάθε σημείο ασκείται δράση και αντίδραση, με αποτέλεσμα οι συνισταμένες δυνάμεις και ροπές να είναι μηδέν. Πού κάνω λάθος; Όσο για την (απειροελάχιστη) αλλαγή της περιόδου περιστροφής του πλανήτη, είναι κατανοητή (άν μιλάμε για αύξηση της περιόδου) λόγω της μετατροπής τεράστιας ποσότητας κινητικής ενέργειας σε θερμότητα. Άλλωστε, και με τις συνηθισμένες παλίρροιες αυξάνεται συνεχώς η περίοδος περιστροφής της Γης, λόγω απώλειας ενέργειας σε τριβές. Επίσης, σύμφωνα με το παράδειγμα της περιστρεφόμενης χορεύτριας στον πάγο, μπορεί να δικαιολογηθεί είτε αύξηση, είτε μείωση της ταχύτητας περιστροφής αν αντίστοιχα καταβυθίστηκε ή ανυψώθηκε μόνιμα κάποια μάζα του φλοιού της Γης (αρχή διατήρησης της στροφορμής). Όμως με τον άξονα τί γίνεται; Για να υπάρξει αλλαγή στον προσανατολισμό του, θα έπρεπε να ασκηθεί μια ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ δύναμη με μια συνιστώσα κάθετη στο επίπεδο του ισημερινού. Καμιά ιδέα κανείς; Φιλικά, Στέφανος

Αντώνη, εξ' ίσου εντυπωσιακές με τη φωτογραφική καταγραφή είναι οι ακριβείς και πολύ προσεγμένες πληροφορίες που τη συνοδεύουν. Συγχαρητήρια! Στέφανος

Αγαπητοί φίλοι, όταν έγραψα τις παραπάνω απόψεις μου, είχα μια (μικρή) ανησυχία ότι θα γεννήσουν ανώφελες αντιρρήσεις από ««ορθολογιστές»» που πιστεύουν ότι ο άνθρωπος-επιστήμων είναι υποχρεωμένος να ερμηνεύσει τα πάντα μέσω της επιστήμης. Με ανκούφιση είδα να εκφράζονται σαφείς απόψεις για την ευκρινή διάκριση του αισθητού από το υπεραισθητό ή αλλιώς του φυσικού από το μεταφυσικό. Ο όρος "μεταφυσικό" είναι ακριβής και απαραίτητος κατά τη γνώμη μου για να περικλείει ό,τι ο άνθρωπος δέχεται εκ προοιμίου ότι δεν μπορεί να ερμηνευτεί με τη φυσική και γενικότερα με την επιστήμη. (Δεν αποδίδω στον όρο πιθανές ...παραψυχολογικές προεκτάσεις και χρήσεις που αλλοιώνουν και υποβαθμίζουν τη σημασία του). Συνεπώς γίνεται κατανοητό πόσο βαθιά περιφρονώ απόψεις πού δυστυχώς έχουν εκφραστεί και από καταξιωμένους φυσικούς-φιλοσόφους της εποχής μας, όπως αυτή: «Αν αποδείξουμε ότι το σύμπαν ταλαντώνεται μεταξύ άπειρων διαστολών και συστολών, δηλ. ότι δεν υπάρχει αρχή του χρόνου, ούτε ένα big-bang αλλά άπειρα διαδοχικά, αποδεικνύουμε ταυτόχρονα ότι δεν χρειάζεται η ύπαρξη Θεού για να δημιουργήσει το σύμπαν αφού αυτό δέν έχει χρονική αρχή.(!!!) Είναι μια από τις πιό αξιοθρήνητες απόψεις που εκφράστηκαν ποτέ φορώντας το μανδύα της Επιστήμης. Για να τη συζητήσουμε έστω, θα έπρεπε να δεχτούμε πρώτα με περισσή αφέλεια, ότι η έννοια του απείρου και του χρόνου, όπως και όσο την αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος, είναι η ίδια και για το Θείο στοιχείο (δηλ. για Εκείνον που θα δημιούργησε το άπειρο και το χρόνο!) Πως είναι δυνατόν ποτέ να βεβαιωθούμε ότι ο άνθρωπος έχει απεριόριστη αντιληπτική ικανότητα/τελειότητα, αφού αν αυτός αποτελεί μέρος ενός Ανώτερου Σχεδίου, το Σχέδιο μπορεί να έχει δώσει όρια σ΄ αυτή την ικανότητα; Γι΄αυτό υποστηρίζω ότι δέν έχει νόημα να χρησιμοποιούμε την επιστήμη, το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου, για όλα μας τα ερωτήματα. Δυστυχώς, για τις μεταφυσικές μας ανησυχίες είναι εξ΄ορισμού ακατάλληλη να δώσει απαντήσεις. Άν της επιφυλάξουμε τέτοια χρήση, την υποβαθμίζουμε και την αποδυναμώνουμε. Η μόνη μου θλίψη είναι ότι η Πίστη δεν μπορεί να μου λύσει όλες τις απορίες, μπορεί μόνο να με παρηγορήσει για τα αναπάντητα ερωτήματα. Και ίσως αυτό να είναι και το αληθινό νόημά της. Φιλικά, Στέφανος

Χρόνια πολλά σε όλους! Νομίζω ότι δεν είναι δυνατό - με επιστημονικά κριτήρια - να καταλήξουμε στο τι ήταν πραγματικά το αστέρι της Βηθλεέμ. Ακόμη κι αν με ακριβή προγράμματα (ή με έρευνα για ίχνη supernova και τροχιές κομητών) βρούμε κάποιο αστρονομικό φαινόμενο που συμπίπτει με την εποχή γέννησης του Χριστού, πώς είναι δυνατό να θεωρήσουμε ότι η περιγραφή του Ευαγγελιστή για το άστρο έγινε με ενδιαφέρον για την ακριβή καταγραφή του φαινομένου από αστρονομικής άποψης; Η αναφορά του Ευαγγελίου θα μπορούσε να είναι και καθαρά συμβολική ή και να μην αντιστοιχεί σε πραγματικό ουράνιο φαινόμενο. Ανάλογους προβληματισμούς γεννούν και οι απόπειρες να αντιστοιχηθούν τά λαμπρά αστέρια των πινάκων του Van Gogh σε πραγματικά αστρονομικά γεγονότα (supernova ή λαμπρούς πλανήτες) τοποθετημένα σε πραγματικά τοπία. Ένας καλλιτέχνης θα μπορούσε να ζωγραφίσει οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε θέση του ουρανού, είτε αυτό ήταν παρόν μπροστά του είτε όχι. Εκτός κι άν ο ίδιος έχει καταγράψει το αντικείμενο της έμπνευσής του, όταν τίποτε άλλο δεν είναι προφανές κάθε ερμηνεία θα παραμένει απλή υπόθεση. Φυσικά δεν θέλω να εξομοιώσω ένα Ευαγγέλιο με ένα έργο τέχνης. Άλλωστε το ερώτημα της Δημιουργίας και της πίστης θα με απασχολεί σ' όλη μου τη ζωή χωρίς βέβαιες απαντήσεις. Όμως θέλω να πω ότι, όσο γοητευτικό και να είναι το παιχνίδι του «ταιριάσματος» γεγονότων, στην περίπτωση του άστρου της Βηθλεέμ, δεν έχουμε στα χέρια μας κάποια αξιόπιστη καταγραφή επιστημονικά, χρονικά και ποιοτικά, που να απαιτεί ερμηνεία. Η παραπάνω αφοπλιστική ερώτηση της μαθήτριας προς τον καθηγητή της, δεν προϋποθέτει πίστη για να τεθεί. Τίθεται αυτόματα από τη στιγμή που κάποιος δεν γνωρίζει την απάντηση στο ερώτημα: Στη Φύση επεμβαίνει το Θείο στοιχείο, ή δεν υπάρχει Θείο στοιχείο, ή υπάρχει και δεν επεμβαίνει; Πιστεύω ότι διαβάζοντας προσεκτικά τις παραπάνω σκέψεις γίνεται κατανοητό ότι γράφτηκαν όχι από θεολογικό ενδιαφέρον, αλλά με σκοπό να υπογραμμίσουν την ανάγκη ορθολογικής χρήσης της επιστήμης, με τρόπο ώστε να μην υποτιμάται τελικά ο ρόλος της από «χαλαρές» αποδείξεις. Χαρούμενες γιορτές, Στέφανος

Φίλε Γιάννη, Με κίνδυνο να γίνω κουραστικός, θα επαναλάβω ότι δεν έχει νόημα να επιδιώκει κανείς έστω και στοιχειωδώς ικανοποιητική (=ευχάριστη τουλάχιστον) παρατήρηση με τόσο φθηνά κυάλια. Ακόμη κι αν διορθωθεί με κάποιο τρόπο η ευθυγράμμιση (μην περιμένεις και πολλά από την "τεχνική υποστήριξη") τα κυάλια αυτά θα συνεχίσουν να έχουν σχεδόν όλους τους εσωτερικούς φακούς πλαστικούς, και ουσιαστικά ανύπαρκτες επιστρώσεις. Ο οπτικός δρόμος στο κάθε σκέλος των κυαλιών έχει τουλάχιστον 14-16 επιφάνειες που θα έπρεπε να είναι επιστρωμένες, (είναι σημαντική η επισήμανση του φίλου μας Antony περί fully multi-coated οπτικών), οπότε άν τυχόν είναι επιστρωμένες μόνο δύο εξωτερικές, δεν προσφέρουν πρακτικά τίποτε. Το αποτέλεσμα είναι, ακόμη κι αν τα κυάλια αυτά έχουν αντικειμενικούς φακούς 50mm, να έχουν πραγματική φωτεινότητα όση τα καλά κυάλια με φακούς 25-30mm, αλλά πολύ χειρότερο κοντράστ. Τελικά, το χειρότερο ελάττωμα των πολύ φθηνών κυαλιών είναι ότι μπορεί να γίνουν αιτία να παραιτηθεί κανείς από την παρατήρηση με κυάλια, ενώ αποδεδειγμένα αυτή μπορεί να είναι μεγάλη αισθητική απόλαυση και «σχολείο» για το νυχτερινό ουρανό - αν χρησιμοποιηθεί ένα ζευγάρι με ικανοποιητικές προδιαγραφές. Ή να γίνουν αιτία να αρκεστεί κανείς σε πολύ μέτρια ποιότητα για πολλά χρόνια, μή συνειδητοποιώντας τί μπορεί να απολαύσει με μια καλύτερη επιλογή. Κάποιος που γνωρίζει ήδη κάποια πράγματα για τον ουρανό, θα διάλεγε ποτέ να παρατηρεί μ' ένα τηλεσκόπιο όπως αυτά των πολυκαταστημάτων, με τις ...ελαστικές βάσεις, τους φακούς 40-60mm και μεγεθύνσεις 300-600Χ(!!!), δηλ. με παιχνίδια; Γιατί να το κάνει με τα κυάλια; Πάντως, ό, τι κι άν πετύχεις με τα κυάλια που αγόρασες ήδη, μην απογοητεύεσαι. Όποτε θελήσεις (ή μπορέσεις) σε περιμένουν φανταστικές «βόλτες» στον έναστρο ουρανό με εισητήριο ένα αξιόλογο ζευγάρι. Φιλικά, Στέφανος

Aγαπητέ Άγγελε και Αντώνη, Για κάποιο λόγο που δεν έχω ακριβώς προσδιορίσει, στεναχωριέμαι πολύ όταν βλέπω πόσο εξωφρενικά άσχετος είναι ο πολύς κόσμος με θέματα Αστρονομίας ή με το τι εστί τηλεσκόπιο. Ακόμη και θέματα που εμείς θα θεωρούσαμε αυτονόητα για οποιονδήποτε, είναι παντελώς άγνωστα. Για παράδειγμα, έχω μείνει αρκετές φορές «ξερός» όταν ενήλικες με κοιτούν απορημένα λέγοντας «τι, δύει και το φεγγάρι;;;;» Ή πάλι όταν ακούν - για πρώτη φορά στη ζωή τους - ότι ο Ήλιος μας είναι ένα αστέρι σαν τα υπόλοιπα (ή ανάποδα, ότι τα αστέρια είναι ήλιοι.) Και μιλάω για ενήλικες σχετικά νέους, που έχουν τελειώσει ένα Λύκειο και έχουν διδαχτεί μια Κοσμογραφία ή Στοιχεία Διαστημικής και Αστρονομίας. Κι ας μην αναφερθώ στην εκπληκτική ταχύτητα με την οποία καταλήγουν σε ερωτήσεις ...αστρολογίας. Όσο για το τι κάνει ένα τηλεσκόπιο ...μεσάνυχτα. Δεν με παραξένεψε βέβαια ποτέ το ότι δεν ξέρουν από που να κοιτάξουν σ΄ένα νευτώνιο (τι πιθανότητες υπάρχουν να έχει ξαναδεί ένα νευτώνιο κάποιος που δεν ασχολείται; ) Όταν όμως ακούω εκείνο το «πόσο μακριά μπορείς να δείς μ' αυτό;»... Είτε απαντήσεις «τουλάχιστον δεκαπέντε χιλιόμετρα!» είτε «εννιακόσια δισεκατομμύρια χιλιόμετρα» θα εντυπωσιαστούν το ίδιο. Καταλαβαίνουν βεβαίως τι ρώτησαν όταν αντιστρέψω (ευγενικά) την ερώτηση: «εσείς πόσο μακριά βλέπετε χωρίς τηλεσκόπιο;» Υπάρχει όμως και η αστεία πλευρά: Στα πολυκαταστήματα τύπου Carrefour/Praktiker ή Ράδιο-Τάδε τα finder τοποθετούνται με προσοχή ...ανάποδα. Επίσης μπορεί να συναντήσει κανείς ...εξαιρετικές ευκαιρίες όπως στο Praktiker Λάρισας: 20% έκπτωση σε διοπτρικό που απλώς ...δεν είχε focuser («κάποιος μας τον πήρε - θα βάλετε εσείς έναν.» ) Πάνω απ' όλα σεβασμός στον πελάτη: μείωση τιμής ανάλογη με τη μείωση του βάρους :lol: Τελικά όμως ο κόσμος δεν φταίει που έχει άγνοια περί Αστρονομίας, αφού η παιδεία μας και το παντοδύναμο χαζοκούτι «περί άλλων τυρβάζουν». Προσωπικά έχω πάντα υπομονή και διάθεση να εξηγήσω ακόμη και τα εντελώς στοιχειώδη σε οποιονδήποτε και ιδίως σε παιδιά. Όταν πριν λίγα χρόνια παρέδιδα ιδιαίτερα μαθήματα Φυσικής ήταν εκπληκτικό το ενδιαφέρον που έδειχναν οι περισσότεροι νέοι για τα θέματα Αστρονομίας (ίσως επειδή είναι πιό ενδιαφέρον να τα ακούνε από κάποιον νέο που θα τα συζητήσει μαζί τους και δεν θα επιχειρήσει να τα διδάξει.) Όμως και πάλι, η τρίτη Λυκείου σαν να μήν είχε πάει ποτέ στη δευτέρα (στην οποία διδάσκεται το σχετικό μάθημα). Συμπέρασμα; Όσοι πιστεύουμε ότι η Αστρονομία μπορεί να ανοίξει τη σκέψη και τους ορίζοντες ενός ανθρώπου - νέου ή μη - ας μη χάνουμε ευκαιρία να δείχνουμε κάτι καινούργιο και διαφορετικό σ' όποιον μπορούμε. Ακόμα κι έναν μοναχά να παρακινήσει κανείς, να δει και πέρα από τη μικρή μας γειτονιά - τη Γη, είναι προσφορά. Φιλικά, Στέφανος Σ.Γ. Στη Λάρισα υπάρχουν δύο καταστήματα Radio Shack, ένα στο κέντρο και ένα στο Carrfour. To πρώτο έχει ανοίξει εδώ και 2-3 χρόνια. Πολλά δυσεύρετα gadget αλλά καλύτερα να μη ρωτήσει κανείς κάτι παραπάνω απ' ότι γράφουν τα καρτελάκια της βιτρίνας.

Αν δεν θέλεις να φτιάξεις φίλτρο από κατάλληλο φύλλο/φίλμ όπως το άριστο Baader AstroSolar film, πιθανότατα θα αναγκαστείς να παραγγείλεις από το εξωτερικό κάποιο μεγάλο γυάλινο, βαρύ ηλιακό φίλτρο όπως τα Tuthill ή τα Thousand Oaks, http://www.thousandoaksoptical.com. Και γι΄αυτά όμως μπορεί να ταλαιπωρηθείς για να τα ταιριάξεις σωστά και με ασφάλεια στον οπτικό σου σωλήνα. Γι αυτό βρές κάποιον να σου φτιάξει από χαρτόνι το πλαίσιο για το φίλμ της Baader, ή αποφάσισε να το φτιάξεις μόνος σου. Η Baader δίνει οδηγίες για την κατασκευή του. Στην ανάγκη, δεν χάνεις τίποτε να ζητήσεις από τον κ. Γιάννη Ηλιόπουλο της Aktis http://www.aktistar.gr να σου παραδοθεί έτοιμο. Η οπτική του ποιότητα είναι άριστη (το χρησιμοποιώ σε κυάλια και τηλεσκόπιο). Δες και παλαιότερη συζήτηση: http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=573&highlight=%F3%DC%ED%F4%EF%F5%E9%F4%F2 Φιλικά, Στέφανος

Φίλε Guardian, Τα φίλτρα για τη φωτορύπανση κυκλοφορούν με πολλά ονόματα όπως LPR (Light Pollution Reduction), UHC (Ultra High Contrast), OΙΙΙ (Oxygen 3), Nebular Filter, Deep Sky Filter κλπ. Κάνουν όλα την ίδια δουλειά αλλά σε διαφορετικό βαθμό δηλ. απορροφούν αρκετά τα τμήματα του ορατού φάσματος του φωτός που περιέχουν φωτορύπανση και αφήνουν να περάσουν εκείνα που περιέχουν φώς από τα deep sky objects. Τα φίλτρα αυτά χωρίζονται γενικά σε δύο κατηγορίες: τα broad-band (πλατιάς ζώνης διαφάνειας) τα οποία «κόβουν» τo παρείσακτο φώς με ήπιο τρόπο, και τα narrow-band (στενής ζώνης διαφάνειας) που απορροφούν ισχυρά το φως της φωτορρύπανσης αλλά δυστυχώς σκοτεινιάζουν αισθητά και το παρατηρούμενο αντικείμενο (με κάποιες εξαιρέσεις, όπως κάποια πλανητικά νεφελώματα). Το LPR (της Celestron) ανήκει στήν κατηγορία broad-band και δίνει καλά αποτελέσματα με μικρά και μεγάλα τηλεσκόπια. Δέν κόβει όλη τη φωτορύπανση αλλά δεν αφαιρεί και πολύ φως από τα dso. Στην πράξη δίνει μια καλή αύξηση του κοντράστ (το χρησιμοποιώ με τηλ/πιο 10"). Τα narrow band είναι πιό αποτελεσματικά αρκεί να χρησιμοποιηθούν με σχετικά μεγάλο τηλ/πιο. Αν κανείς πρέπει να διαλέξει ένα μόνο τέτοιο φίλτρο και έχει τηλ/πιο πάνω από 6" περίπου, η χρυσή τομή είναι ένα φίλτρο UHC το οποίο είναι narrow-band αλλά όχι τόσο narrow όσο ένα ΟΙΙΙ. Για μικρά τηλεσκόπια η λύση είναι αποφυγή όσο γίνεται της φωτορύπανσης και ένα broad-band σαν το LPR της Celestron. Αξιόλογα φίλτρα έχουν οι Lumicon, Baader Planetarium, Celestron, Meade. Φιλικά Στέφανος