Δροσος Γεωργιος

Πενήντα πέντε λάμψεις από πρόσκρουση μετεωροειδών έχει δει το Εθνικό Αστεροσκοπείο. Πολύ θετικά είναι τα έως τώρα αποτελέσματα του παρατηρησιακού προγράμματος NELIOTA του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του μόνου στον κόσμο που καταγράφει συστηματικά τις λάμψεις πρόσκρουσης από πολύ μικρά αντικείμενα (μετεωροειδείς) που πέφτουν την επιφάνεια της Σελήνης. Από τον Μάρτιο του 2017 που ξεκίνησε το πρόγραμμα, μέχρι το Δεκέμβριο του 2018 και μετά από συνολικά 86 ώρες παρατήρησης, το τηλεσκόπιο του ΕΑΑ στο Κρυονέρι Κορινθίας έχει δει 55 φευγαλέες λάμψεις, γνωστές και ως «παροδικά σεληνιακά φαινόμενα», καθώς διαρκούν μόνο κλάσματα του δευτερολέπτου. Με βάση αυτό το στοιχείο, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι κατά μέσο όρο σε όλη την επιφάνεια της Σελήνης, ορατή και αόρατη, λαμβάνουν χώρα περίπου οκτώ τέτοιες λάμψεις πρόσκρουσης. Το ερευνητικό πρόγραμμα NELIOTA αναπτύχθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) και είναι το πρώτο διεθνώς που μπορεί να εκτιμήσει τη θερμοκρασία αυτών των λάμψεων πρόσκρουσης, η οποία κυμαίνεται μεταξύ των 1.300 και 2.800 βαθμών Κελσίου. Η ESA μόλις ανακοίνωσε ότι πήρε την απόφαση να παρατείνει τη χρηματοδότηση και λειτουργία του NELIOTA για άλλα δύο χρόνια, έως τον Ιανουάριο του 2021, θεωρώντας το ένα πολύ πετυχημένο πρόγραμμα. Η παράταση του προγράμματος θα επιτρέψει τη συλλογή περισσότερων στατιστικών στοιχείων για τον αόρατο «βομβαρδισμό» του δορυφόρου της Γης με μετεωροειδή. Το NELIOTA (Near-Earth object Lunar Impacts and Optical TrAnsients) χρησιμοποιεί το αναβαθμισμένο τηλεσκόπιο με διάμετρο κατόπτρου 1,2 μέτρων του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του ΕΑΑ κοντά στο Κρυονέρι, σε υψόμετρο 900 μέτρων, στο όρος Κυλλήνη Κορινθίας. Επιστημονική υπεύθυνη του NELIOTA είναι η κύρια ερευνήτρια του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ «Αλκηστις Μπονάνου. Το τηλεσκόπιο διαχωρίζει το εισερχόμενο από τη Σελήνη φως σε δύο κατευθύνσεις και χρησιμοποιεί δύο ψηφιακές κάμερες τελευταίας τεχνολογίας για την καταγραφή των δεδομένων με ταχύτητα 30 καρέ ανά δευτερόλεπτο. Ένα αυτοματοποιημένο λογισμικό αναλύει το βίντεο της παρατήρησης και εντοπίζει τις τυχόν λάμψεις στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι κάμερες είναι εφοδιασμένες με κατάλληλα φίλτρα που επιτρέπουν την εκτίμηση της θερμοκρασίας των λάμψεων της πρόσκρουσης. Το NELIOTA ενδιαφέρει την ESA, η οποία παρακολουθεί τα ουράνια αντικείμενα (Νear-Εarth Οbjects ή NEOs), τους αστεροειδείς, κομήτες και μετεωρίτες που πλησιάζουν τη Γη και μπορεί να πέσουν πάνω της. Για το σκοπό αυτό, μελετά τη συχνότητα και την κατανομή της πτώσης των μετεωριτών και άλλων τέτοιων μικρών αντικειμένων στην επιφάνεια της γειτονικής Σελήνης. Στο πλαίσιο του προγράμματος NELIOTA, καταγράφονται αυτόματα οι προσκρούσεις στο φεγγάρι, ακόμη και των πολύ μικρών μετεωριτών βάρους λίγων γραμμαρίων, οι οποίες προκαλούν αχνές αναλαμπές διάρκειας μικρότερης του ενός δευτερολέπτου. Στην επιφάνεια της Γης φθάνουν μόνο πιο μεγάλοι μετεωρίτες, καθώς οι μικρότεροι καίγονται στην ατμόσφαιρα κατά την πτώση τους. Όμως στη Σελήνη που δεν έχει ατμόσφαιρα, είναι δυνατό με το κατάλληλο τηλεσκόπιο να παρατηρήσει κανείς και τους παραμικρούς μετεωρίτες να πέφτουν στην επιφάνειά της και να αφήνουν το αποτύπωμά τους. Οι επιστήμονες θέλουν να μάθουν πόσο συχνά πέφτουν τέτοια σώματα και πόσο απειλητικά μπορεί να είναι για ένα δορυφόρο σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη ή για μια μελλοντική διαστημική αποστολή της ESA. https://www.in.gr/2018/12/08/tech/peninta-pente-lampseis-apo-proskrousi-meteoroeidon-exei-dei-ethniko-asteroskopeio/

Η Κίνα ξεκινά να πατήσει πρώτη την σκοτεινή πλευρά της σελήνης. Το βράδυ της Παρασκευής αναμένεται να πραγματοποιηθεί η εκτόξευση του ρομποτικού κινεζικού διαστημικού σκάφους Chang’e-4 με προορισμό να μελετήσει τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, η οποία είναι μόνιμα αόρατη από τη Γη. Η εκτόξευση θα γίνει με ένα κινεζικό πύραυλο Long March 3B από το κέντρο εκτόξευσης δορυφόρων Σιτσάνγκ στη νοτιοδυτική Κίνα. Αν όλα πάνε καλά, θα είναι το πρώτο σκάφος που -κατά πάσα πιθανότητα στις 3 Ιανουαρίου 2019- θα προσεληνωθεί στην «πίσω» πλευρά του φεγγαριού, καθώς όλες οι αμερικανικές και σοβιετικές-ρωσικές αποστολές έχουν γίνει στην «μπροστινή» φωτεινή πλευρά. Ποτέ έως τώρα κάποιο σκάφος ή αστροναύτης δεν έχει καταφέρει να «πατήσει» στη λεγόμενη σκοτεινή πλευρά, η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι σκοτεινή, αφού δέχεται το φως του Ήλιου, όταν το φεγγάρι βρίσκεται ανάμεσα στη Γη και στο μητρικό άστρο μας. Οι από ψηλά παρατηρήσεις της σκοτεινής πλευράς του φεγγαριού τόσο από δορυφόρους, όσο και από τους αστροναύτες μέσα στις διαστημικές ακάτους, έχουν αποκαλύψει ότι -για άγνωστο λόγο- διαθέτει ένα παχύτερο και μεγαλύτερης ηλικίας φλοιό, καθώς επίσης περισσότερους και βαθύτερους κρατήρες από ό,τι η φωτεινή πλευρά. Αποτελεί ακόμη μυστήριο για τους επιστήμονες γιατί τα δύο «πρόσωπα» της Σελήνης έχουν αυτές τις διαφορές. Η Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος της Κίνας (CNSA) ξεκίνησε το διαστημικό πρόγραμμά της για τη Σελήνη με καθυστέρηση περίπου τριών δεκαετιών, αφότου οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση είχαν πλέον σταματήσει τις δικές τους αποστολές («Απόλλων» και «Λούνα» αντίστοιχα). Το πρώτο κινεζικό σκάφος Chang’e-1 (είναι το όνομα της αρχαίας κινεζικής θεότητας του φεγγαριού) εκτοξεύθηκε το 2007 και αφού τέθηκε σε τροχιά και χαρτογράφησε τη Σελήνη, συνετρίβη επάνω της το 2009. Ακολούθησε το Chang’e-2 το 2010, το οποίο επίσης τέθηκε σε τροχιά γύρω από το δορυφόρο και μετά στάλθηκε στα βάθη του διαστήματος. Το 2013, το Chang’e-3 υπήρξε το πρώτο σκάφος που προσεληνώθηκε μετά το σοβιετικό Λούνα-24 το 1976. Για πρώτη φορά μάλιστα ένα μικρό κινεζικό ρόβερ, το Yutu, ήταν εφοδιασμένο με ένα ραντάρ που μπόρεσε να μελετήσει όχι μόνο την επιφάνεια, αλλά και το υπέδαφος του φεγγαριού. Το Chang’e-4, που έχει σχεδιασθεί κατά τα πρότυπα του προδρόμου του, θα βασίζεται για τις επικοινωνίες του με τη Γη στον κινεζικό δορυφόρο αναμετάδοσης Queqiao που διαθέτει μια παραβολική αντένα 4,2 μέτρων. Εκτοξεύθηκε φέτος το Μάιο και βρίσκεται στην κατάλληλη τροχιά, σε απόσταση 64.000 χιλιομέτρων από την πίσω πλευρά του φεγγαριού, ώστε να βλέπει ταυτόχρονα τόσο τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, όσο και τον πλανήτη μας. Το Chang’e-4, που περιλαμβάνει μια άκατο προσελήνωσης βάρους 3,6 μετρικών τόνων και ένα μικρό ρόβερ βάρους 140 κιλών, θα επιχειρήσει να προσεληνωθεί στον διαμέτρου 180 χιλιομέτρων κρατήρα Φον Κάρμαν μέσα στην τεράστια λεκάνη Νοτίου Πόλου-‘Αϊτκεν, η οποία πιθανώς έχει σχηματισθεί μετά την πρόσκρουση ενός γιγάντιου αστεροειδούς. Η εν λόγω λεκάνη, διαμέτρου 2.500 χιλιομέτρων και βάθους 12 χιλιομέτρων, είναι η μεγαλύτερη, βαθύτερη και παλαιότερη λεκάνη πρόσκρουσης στο φεγγάρι. Το ραντάρ του ρόβερ θα μπορεί να «δει» σε βάθος έως 100 μέτρων κάτω από τη σεληνιακή επιφάνεια. Το σκάφος διαθέτει επίσης τρεις κάμερες και μια σειρά από επιστημονικά όργανα (ορισμένα ευρωπαϊκής κατασκευής), όπως ένα αναλυτή σεληνιακής σκόνης, ένα αναλυτή ηλεκτρικού πεδίου, ένα σεληνιακό σεισμογράφο κ.α. Ακόμη θα μεταφέρει ένα πείραμα Κινέζων φοιτητών, συγκεκριμένα μια μίνι βιόσφαιρα, στην οποία θα επιχειρηθεί να φυτρώσουν σπόροι από πατάτες και άλλα φυτά. Το κινεζικό σεληνιακό πρόγραμμα θα συνεχισθεί με την αποστολή Chang’e-5, που θα φέρει δείγματα βάρους έως δύο κιλών από το έδαφος και το υπέδαφος του φεγγαριού και η οποία προγραμματίζεται να εκτοξευθεί εντός του 2019. Δεν αποκλείεται λίγο μετά να ακολουθήσει η έκτη αποστολή Chang’e. Απώτερος στόχος της Κίνας είναι να στείλει αστροναύτες στο φεγγάρι έως το τέλος της δεκαετίας του 2030. Σε κάθε περίπτωση είναι σαφές ότι έχει ανανεωθεί το διεθνές ενδιαφέρον για τη Σελήνη. Η NASA έχει πλέον αρχίσει να θέτει σε εφαρμογή, σε συνεργασία με αμερικανικές εταιρίες, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που περιλαμβάνει μέσα στην επόμενη δεκαετία τη δημιουργία τροχιακού σταθμού γύρω από τη Σελήνη, αλλά και μιας πιο μόνιμης παρουσίας αστροναυτών. Η Ευρώπη, η Ρωσία, η Ινδία και η Ιαπωνία έχουν επίσης σχέδια για το φεγγάρι, είτε από μόνες τους, είτε στο πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας. Ήδη, από τη δεκαετία του 1990, η Σελήνη έχει μελετηθεί εντατικά από δορυφόρους και έχουν γίνει περισσότερα -και απρόσμενα- πράγματα γνωστά γι’ αυτήν, όπως ότι διαθέτει νερό σε μορφή πάγου στις πόλους της ή ότι ήταν γεωλογικά ενεργή έως πολύ πρόσφατα. https://www.in.gr/2018/12/07/tech/kina-ksekina-na-patisei-proti-tin-skoteini-pleyra-tis-selinis/

Η NASA ετοιμάζεται για την Σελήνη! Με τη φράση «επιστρέφουμε στη Σελήνη για να μείνουμε», η NASA ανακοίνωσε τη συμφωνία με εννιά εταιρείες, οι οποίες θα συνεισφέρουν στην υλοποίηση του προγράμματος και ειδικότερα στο στάδιο μεταφοράς των απαιτούμενων υλικών, για την κατασκευή εργαστηρίων και κατοικιών. Στην ουσία, η σημερινή ανακοίνωση, λίγα 24ωρα μετά την προσεδάφιση στον Άρη, σηματοδοτεί την έναρξη του εποικισμού στη Σελήνη και ακολούθως στον Άρη, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η NASA. Η Διαστημική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι πλέον «εννέα εταιρείες των Η.Π.Α.», οι οποίες είναι επιλέξιμες να υποβάλουν προσφορές στις υπηρεσίες παράδοσης της NASA στην επιφάνεια της Σελήνης μέσω των συμβάσεων CLPS (Commercial Lunar Payload Services). Το συγκεριμένο βήμα είναι το πρώτο, όπως σημειώνεται, προς την επιστημονική μελέτη για την εξερεύνηση της Σελήνης και τελικά του Άρη. Αυτές οι εταιρείες θα είναι σε θέση να υποβάλουν προσφορές για την παροχή επιστημονικών και τεχνολογικών ωφέλιμων φορτίων για τη NASA, συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης και των λειτουργιών ωφέλιμου φορτίου, εκτόξευσης από τη Γη και προσγείωσης στην επιφάνεια της Σελήνης. Η NASA αναμένει να είναι ένας από τους πολλούς πελάτες που θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις εμπορικές υπηρεσίες προσγείωσης. «Η σημερινή ανακοίνωση σηματοδοτεί απτή πρόοδο στην επιστροφή της Αμερικής στην επιφάνεια της Σελήνης για να μείνει», δήλωσε ο διαχειριστής της NASA Jim Bridenstine. «Η καινοτομία των αμερικανικών εταιρειών αεροδιαστημικής, που συνδέονται με τους μεγάλους στόχους μας στην επιστήμη και την ανθρώπινη εξερεύνηση, θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε εκπληκτικά πράγματα στη Σελήνη και να προωθήσουμε τον Άρη». Η λίστα των εταιρειών που θα καταθέσουν προσφορές είναι η εξής: Astrobotic Technology, Inc.: Pittsburgh Deep Space Systems: Littleton, Colorado Draper: Cambridge, Massachusetts Firefly Aerospace, Inc.: Cedar Park, Texas Intuitive Machines, LLC: Houston Lockheed Martin Space: Littleton, Colorado Masten Space Systems, Inc.: Mojave, California Moon Express: Cape Canaveral, Florida Orbit Beyond: Edison, New Jersey Η Διεύθυνση Επιστημονικής Αποστολής της NASA (SMD) ξεκίνησε από την υποβολή των προτάσεων που έκαναν οι εταιρείες, καταλήγοντας στις συγκεριμένες επιλογές ως το πρώτο βήμα στην επίτευξη ποικίλων επιστημονικών και τεχνολογικών στόχων. Η SMD χρησιμεύει ως διεπαφή της NASA μεταξύ των διευθύνσεων αποστολών του οργανισμού, της επιστημονικής κοινότητας και άλλων εξωτερικών παραγόντων για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής που θα επιτρέψει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη ρομποτική και την ανθρώπινη εξερεύνηση στο πλαίσιο της εκστρατείας εξερεύνησης της Σελήνης και του Άρη, του προγράμματος που αποκαλείται «Moon to Mars». Οι συμβάσεις υπηρεσιών εμπορικού σεληνιακού ωφέλιμου φορτίου είναι συμβάσεις αορίστου χρόνου, με συνολική μέγιστη αξία σύμβασης ύψους 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τα επόμενα 10 χρόνια. Τα πρώτα φορτία, οι πρώτες εκτοξεύσεις διαστημοπλοίων για τη μεταφορά υλικών στη Σελήνη, θα είναι εφικτό να ξεκινήσουν εντός του 2019. Τον Οκτώβριο, η NASA απηύθυνε πρόσκληση για πιθανά σεληνιακά όργανα και τεχνολογίες για τη μελέτη της Σελήνης. Ο διαγωνισμός θα ολοκληρωθεί τον Ιανιουάριο. Μέσω των πρώτων αυτών αποστολών, θα συγκεντρωθούν πληροφορίες για τεχνικά και πρακτικά στοιχεία, όπως οι τακτικές προσγείωσης και άλλα συστήματα εξερεύνησης, τα οποία είναι απαιτούμενα ώστε ο άνθρωπος να επιστρέψει στην επιφάνεια της Σελήνης, ενώ θα βοηθήσουν στην προετοιμασία του οργανισμού για να στείλουν αστροναύτες και να εξερευνήσουν τον Άρη. Η NASA θα επανεξετάσει περιοδικά την ιδιωτική αγορά για νέες και αναδυόμενες δυνατότητες σεληνιακής παράδοσης και ενδέχεται να προσφέρει και σε άλλες εταιρείες την ευκαιρία να συμμετάσχουν στις Υπηρεσίες Εμπορικής Σεληνιακής Πλεονέκτορας μέσω μιας διαδικασίας σύμβασης που ονομάζεται "ramping". https://www.pronews.gr/epistimes/diastima/731111_anoixe-i-orexi-sti-nasa-afoy-patise-ston-ari-etoimazei-apoikia-sti-selini

Ο Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός θα συνεργαστεί για πρώτη φορά με τη NASA Στο Διεθνές Συνέδριο Αστροναυπηγικής, που διοργανώθηκε στη Βρέμη, συμμετείχαν τις προηγούμενες ημέρες εκπρόσωποι του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού (ΕΛΔΟ). Στο συνέδριο αποφασίστηκε ομόφωνα η συνεργασία διαστημικών οργανισμών από όλον τον κόσμο για την προετοιμασία και υλοποίηση διεθνούς αποστολής στη Σελήνη. Στη διεθνή αυτή αποστολή, στην οποία έχει τεθεί επικεφαλής η NASA, θα συμμετάσχει και η Ελλάδα μέσω του ΕΛΔΟ, «αποδεικνύοντας πως η χώρα μας αποτελεί ισότιμο εταίρο στα διαστημικά δρώμενα και ότι μπορεί να προωθεί Έλληνες επιστήμονες και ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα σε μεγάλες αποστολές». H NASA έχει ζητήσει την επίσημη κατάθεση προτάσεων για την εξερεύνηση της Σελήνης και ο ΕΛΔΟ έχει αποστείλει, ήδη, σχετικές προκλήσεις για την υποβολή ιδεών από πανεπιστήμια και άλλους ερευνητές. Ο Οργανισμός έχει λάβει σχέδια προς υλοποίηση από 10 έγκριτα ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και ανεξάρτητους ερευνητές, τα οποία θα μελετηθούν και θα προωθηθούν στη NASA για περαιτέρω αξιολόγηση και πιθανή αξιοποίηση στην αποστολή, που θα πραγματοποιηθεί το 2020 με το διαστημικό σκάφος «Orion». Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αποστείλουν τις προτάσεις τους έως την Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2018 στο email του ΕΛΔΟ info@hellenicspaceagency.gov.gr https://www.pronews.gr/epistimes/diastima/730614_o-ellinikos-diastimikos-organismos-tha-synergastei-gia-proti-fora-me-ti

Στο σφυρί τρία σεληνιακά δείγματα. Στις 29 Νοεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, ο Οίκος Sotheby's θα δημοπρατήσει δείγματα με σαφή και τεκμηριωμένη προέλευση από τη Σελήνη, όντας τα μόνα πια διαθέσιμα προς απόκτηση από ιδιώτες. Πρόκειται για τρεις σεληνιακές πέτρες που επιστράφηκαν στη γη από τη Σοβιετική αποστολή Luna και δόθηκαν τελετουργικά στην κα. Νίνα Ινάνοβκα Κορόλεβα, χήρα του Σεργκέι Παβλόβιτς Κορολέφ, πρώην επικεφαλής Σχεδίασης & Διευθυντή του Σοβιετικού Διαστημικού Προγράμματος. Η συγκεκριμένη δημοπρασία στην οποία θα εκτεθούν τα εν λόγω σεληνιακά δείγματα, είναι αφιερωμένη στη διαστημική εξερεύνηση. Τα συγκεκριμένα σεληνιακά δείγματα παρέμειναν από το 1993 στην ιδιωτική αμερικανική συλλογή της τότε δημοφιλούς δημοπρασίας του Οίκου Sotheby’s που ήταν αφιερωμένη στην Ρωσική διαστημική ιστορία. Άλλα αντίστοιχα δείγματα πωλήθηκαν τότε για 442.500 δολάρια - η πρώτη φορά που ένα κομμάτι από το διάστημα είχε διατεθεί προς πώληση στο κοινό. Η εκτιμώμενη πώληση τότε ανερχόταν από 30 έως και 50 χιλιάδες δολάρια, ενώ τα δείγματα είχαν δοθεί από την κα Νίνα Ιβάνοβνα Κορολέβα. Τον επόμενο μήνα, τα παρόντα δείγματα, τα οποία είναι εγκιβωτισμένα μέσα σε ένα γυαλί από ρυθμιζόμενο φακό με την ένδειξη "ЧАСТИЦЫ ГРУНТА ЛУНЫ-16" (ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΕΛΗΝΙΑΚΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ LUNA-16), θα δημοπρατηθούν με την εκτιμώμενη τιμή να ανέρχεται στις 700.000/ 1 εκατ. δολάρια. Τα αυθεντικά σεληνιακά δείγματα που διατίθενται προς το κοινό μπορούν να θεωρηθούν εξαιρετικά σπάνια, καθώς τα υπόλοιπα ανά τον κόσμο σεληνιακά δείγματα παραμένουν στην ιδιοκτησία των διαστημικών υπηρεσιών που τις συγκέντρωσαν - των Ηνωμένων Πολιτείων κατά τη διάρκεια των αποστολών 11-17 του Apollo και της ΕΣΣΔ (την οποία διαδέχτηκε η Ρωσική Ομοσπονδία) Luna-16, -20 και -24 - καθώς και σε χώρες των οποίων η κυβέρνηση Nixon είχε δώσει τιμητικά σεληνιακά δείγματα από το Apollo 11 και σεληνιακούς βράχους Goodwill του Apollo 17. Αυτά τα δείγματα υπόκεινται σε Νόμους που διέπουν τις δημόσιες δωρεές και στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νόμος δεν επιτρέπει επί του παρόντος να μεταβιβάζονται σε ιδιώτες. Ως εκ τούτου, τα δείγματα που προσφέρει ο Οίκος Sotheby’s είναι τα μόνα τεκμηριωμένα σεληνιακά δείγματα που έχει στην κατοχή του ιδιώτης. Ο Σεργκέι Παβλόβιτς Κορόλεβ (1906-1966) ήταν ένας μηχανικός πυραύλων, σχεδιαστής αεροσκαφών και διαστημοπλοίων, και ο ιθύνων νους του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος στις δεκαετίες του ’50 και του ’60. https://www.naftemporiki.gr/story/1414252/sto-sfuri-tria-seliniaka-deigmata

Μαζί NASA και ESA για επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη. Το νέο διαστημόπλοιο «Orion» παρέδωσε χθες στη NASA η εταιρεία Airbus, με προοπτική την πραγματοποίηση επανδρωμένων αποστολών στη Σελήνη –και πέρα από αυτή– τα επόμενα χρόνια. Μηχανολόγοι στο εργοστάσιο της Airbus στη Βρέμη εγκιβώτισαν, με κάθε προφύλαξη, το διαστημόπλοιο σε ειδικά εμπορευματοκιβώτια, τα οποία θα πετάξουν με το γιγάντιο μεταγωγικό αεροσκάφος Αντόνοφ στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι της NASA στη Φλόριντα. Αφού φθάσει στη Φλόριντα, το τμήμα του «Orion» θα ενωθεί με εκείνο που έχει κατασκευάσει η αμερικανική εταιρεία Lockheed Martin. Το συναρμολογημένο διαστημόπλοιο θα υποστεί εξοντωτικές δοκιμές, πριν από την εκτόξευσή του για την πρώτη του –μη επανδρωμένη– αποστολή το 2020, η οποία θα το φέρει σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Η μελλοντική παραγωγή του «Orion» θα οδηγήσει σε νέες παραγγελίες αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για τις εμπλεκόμενες εταιρείες, σύμφωνα με τον επικεφαλής επανδρωμένων αποστολών της NASA Μπιλ Γκέρστενμαϊερ. «Το σύστημα αυτό θα επιτρέψει σε ανθρώπους να ταξιδέψουν στο μακρινό Διάστημα και να εγκαταλείψουν για πρώτη φορά το σύστημα Γης - Σελήνης», λέει το στέλεχος της NASA. Τα σχέδια της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διαστήματος αφορούν την πραγματοποίηση της πρώτης επανδρωμένης αποστολής του «Orion» το 2022, σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή ESA και την εκτόξευση μιας επανδρωμένης αποστολής ετησίως. Το πρόγραμμα «Orion» θα καταστεί έτσι «κλειδί» για την ανάκτηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στο Διάστημα σε μια χρονική στιγμή στην οποία Κίνα και Ινδία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερες διαστημικές φιλοδοξίες. Το ευρωπαϊκής κατασκευής τμήμα, γνωστό ως European Service Module, θα προσφέρει προώθηση, ισχύ, θερμικό έλεγχο και καύσιμα στον θαλαμίσκο πληρώματος του «Orion». Θα είναι η πρώτη φορά που η NASA θα αξιοποιήσει ευρωπαϊκής κατασκευής στάδιο διαστημοπλοίου σε πρόγραμμά της. «Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικό βήμα. Η παράδοση του θαλαμίσκου και η μεταφορά του στις ΗΠΑ δεν είναι παρά το πρώτο βήμα ενός ταξιδιού το οποίο θα μας οδήγησε 90.000 χλμ. πέρα από τη Σελήνη, στην πιο μακρινή απόσταση που έχει φθάσει ποτέ άνθρωπος», λέει ο Ολιβερ Γιούνκερχοφελ, αντιπρόεδρος υπηρεσιών εξερεύνησης της Airbus. Το πρόγραμμα «Orion» αποτελεί μέρος της ευρύτερης προσπάθειας επανόδου του ανθρώπου στη Σελήνη, όπου ο απροσδόκητος εντοπισμός ύδατος έχει αναζωπυρώσει το επιστημονικό ενδιαφέρον για τον δορυφόρο της Γης. «Το πρόγραμμα ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα πραγματοποιηθεί. Η Ευρώπη πρέπει να επιμείνει σε αυτό και να φροντίσει να μην μείνει σε θέση παρατηρητή», λέει ο κ. Γιούνκερχοφελ, που εκτιμά ότι η πρώτη σεληνιακή βάση θα αρχίσει να κατασκευάζεται το 2028. http://www.kathimerini.gr/993262/article/epikairothta/episthmh/mazi-nasa-kai-esa-gia-epandrwmenh-apostolh-sth-selhnh

Σχέδια για επαναχρησιμοποιούμενη επανδρωμένη σεληνάκατο από τη Lockheed Martin. Το concept της Lockheed Martin για μια επανδρωμένη, επαναχρησιμοποιούμενη σεληνάκατο παρουσίασαν την Τετάρτη, στο πλαίσιο του International Astronautical Congress, ειδικοί της εταιρείας- υπογραμμίζοντας πώς τα συγκεκριμένα σχέδια συνάδουν με τους σχεδιασμούς της NASA για τον σταθμό Gateway στη Σελήνη και τις μελλοντικές αποστολές στον Άρη. Η εν λόγω σεληνάκατος θα είναι ένα μονού επιπέδου, πλήρως επαναχρησιμοποιούμενο σύστημα το οποίο, σύμφωνα με την εταιρεία, θα ενσωματώνει αποδεδειγμένα αξιόπιστες τεχνολογίες και συστήματα από το διαστημόπλοιο Orion της NASA. Στην αρχική «έκδοσή» του, θα έχει τετραμελές πλήρωμα και φορτίο σχεδόν ενός τόνου, που θα μπορεί να εξυπηρετεί για διάστημα δύο εβδομάδων στην επιφάνεια της Σελήνης πριν επιστρέψει στον σταθμό Gateway, χωρίς να απαιτείται ανεφοδιασμός με καύσιμα. «Η NASA ζήτησε από τη βιομηχανία καινοτόμες και νέες προσεγγίσεις, για να προωθήσει τον στόχο της Αμερικής για επιστροφή των ανθρώπων στη Σελήνη και την εδραίωση μιας βιώσιμης, διαρκούς παρουσίας εκεί» είπε η Λίζα Κάλαχαν, αντιπρόεδρος και general manager Commercial Civil Space στη Lockheed Martin Space. «Αυτό είναι ένα concept που εκμεταλλεύεται πλήρως τόσο το Gateway και τις υπάρχουσες τεχνολογίες για τη δημιουργία μιας πολύπλευρης, ισχυρής ακάτου, που μπορεί να κατασκευαστεί γρήγορα και οικονομικά. Η άκατος αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μιας βάσης στην επιφάνεια, για την παράδοση επιστημονικών ή εμπορικών φορτίων, και την πραγματοποίηση εξερευνήσεων στη Σελήνη». Όπως υπογραμμίζει η εταιρεία, η τροχιά του Gateway θα παρέχει στην άκατο πρόσβαση σε όλη τη Σελήνη- και από τη στιγμή που θα είναι επαναχρησιμοποιούμενη, τα πλεονεκτήματα και οι δυνατότητες που «ανοίγουν» γίνονται εύκολα αντιληπτές, καθώς το σκάφος θα μπορεί να πηγαίνει σε αποστολή και μετά να επιστρέφει στον σταθμό, όπου θα ανεφοδιάζεται με καύσιμα, θα συντηρείται και θα προετοιμάζεται για μια νέα αποστολή. «Το Gateway είναι κλειδί για την πλήρη, συχνή και γρήγορη επαναχρησιμοποίηση της ακάτου» είπε ο Τιμ Σίτσαν, space exploration architech της Lockheed Martin Space, που παρουσίασε το συγκεκριμένο concept στην IAC. «Επειδή δεν χρειάζεται να υφίσταται την καταπόνηση της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα της Γης, μπορεί να πετάξει πολλές φορές χωρίς να απαιτείται σημαντική και ακριβή συντήρηση». Η εταιρεία υπογραμμίζει τη δυνατότητα αξιοποίησης των επενδύσεων και τεχνολογιών που έχουν χρησιμοποιηθεί στο διαστημόπλοιο Orion για να μειωθούν τα κόστη και η πολυπλοκότητα του όλου προγράμματος ανάπτυξης- τονίζοντας παράλληλα πως τα «μαθήματα» που θα προέκυπταν από ένα τέτοιο σκάφος θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμα για ένα μελλοντικό επανδρωμένο σκάφος τέτοιου τύπου για προσεδάφιση στον Άρη. https://www.naftemporiki.gr/story/1398797/sxedia-gia-epanaxrisimopoioumeni-epandromeni-selinakato-apo-ti-lockheed-martin

Ρωσία: Σχέδια για επανδρωμένη βάση στη Σελήνη το 2030. Η πρώτη επανδρωμένη βάση στη Σελήνη από τη Ρωσία θα είναι γεγονός το 2030 ή λίγο αργότερα, δήλωσε σήμερα ο επικεφαλής του τμήματος πυρηνικής πλανητολογίας του Ινστιτούτου Διαστημικών Ερευνών (ΙΔΕ) της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών Ίγκορ Μιτροφάνοφ. Μάλιστα όπως τόνισε η Ρωσία είναι σε θέση να υλοποιήσει το πρόγραμμα αυτό την κατασκευής αυτοτελώς και από οικονομική και από τεχνολογική άποψη και διευκρίνισε ότι η η πρώτη κάψουλα της βάσης που θα δημιουργηθεί στην Σελήνη, θα έχει το μέγεθος αυτής που υπάρχει αυτή την στιγμή στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Η κάψουλα θα τοποθετηθεί σε στέρεα βάση στο έδαφος στη Σελήνη και στη συνέχεια θα καλυφθεί με ένα στρώμα σεληνιακού εδάφους, ώστε να είναι ανθεκτική, ακόμη και στις ισχυρές ηλιακές εκρήξεις. Όσον αφορά τους ρώσους κοσμοναύτες, θα εγκαθίστανται στην κάψουλα μετά την προσσελήνωση των διαστημοπλοίων τα οποία θα είναι σχετικά μικρά και όχι ογκώδη. Η κάψουλα θα εξοπλιστεί με σύστημα τροφοδοσίας το οποίο θα επιτρέπει την αξιοποίηση των σεληνιακών φυσικών πόρων και ιδιαίτερα υδάτινου πάγου, από τον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί πόσιμο νερό και οξυγόνο, ενώ μελλοντικά και υδρογόνο το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για πυραύλους. https://www.pronews.gr/epistimes/diastima/716676_rosia-shedia-gia-epandromeni-vasi-sti-selini-2030

NASA: Σχέδια για επιστροφή στη Σελήνη και αποστολή στον Άρη. Τα σχέδιά της για μια «βιώσιμη καμπάνια» για επιστροφή στη Σελήνη και αποστολή στη συνέχεια στον Άρη παρουσίασε η αμερικανική διαστημική υπηρεσία (NASA). Τον Δεκέμβριο του 2017, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε υπογράψει τη Space Policy Directive-1 , με την οποία ζητούσε από τη NASA να «ηγηθεί ενός καινοτόμου και βιώσιμου προγράμματος εξερεύνησης, με ιδιώτες/εμπορικούς και διεθνείς εταίρους για να γίνει δυνατή η επέκταση της ανθρωπότητας ανά το ηλιακό σύστημα και να φέρει στη Γη νέα γνώση και ευκαιρίες». Σε αυτό το πλαίσιο, η NASA πρόσφατα υπέβαλε στο Κογκρέσο σχετικό σχέδιο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η National Space Exploration Campaign ζητά επανδρωμένες και ρομποτικές εξερευνητικές αποστολές, για την επέκταση των γνώσεων για το διάστημα και την επιστημονική μελέτη φυσικών φαινομένων στη Γη, άλλων κόσμων και του σύμπαντος. Οι στρατηγικοί στόχοι είναι πέντε: Μεταβίβαση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων διαστημικών πτήσεων σε χαμηλή τροχιά σε εμπορικού τύπου δραστηριότητες που υποστηρίζουν τη NASA και τις ανάγκες ανάδειξης μιας αγοράς του ιδιωτικού τομέα. Την «ανάπτυξη και εγκατάσταση» δυνατοτήτων που υποστηρίζουν δραστηριότητες στη Σελήνη. Την τόνωση της επιστημονικής έρευνας και ανακάλυψης σεληνιακών πόρων μέσω σειράς ρομποτικών αποστολών. Την επιστροφή Αμερικανών αστροναυτών στη Σελήνη για συντονισμένη εκστρατεία εξερεύνησης. Την υπόδειξη/ επίδειξη των δυνατοτήτων που απαιτούνται για επανδρωμένες αποστολές στον Άρη και αλλού. Στο πλαίσιο αυτών των στόχων προβλέπεται πως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο, με το μοντέλο να περιλαμβάνει έναν βαθμό ιδιωτικοποίησης/ ιδιωτικών δραστηριοτήτων, καθώς και επέκταση των συνεργασιών με ιδιωτικές εταιρείες για ανάπτυξη και επίδειξη τεχνολογιών. Ο σταθμός θα συνεχίσει να διαδραματίζει βασικό ρόλο ως πλατφόρμα μακράς παραμονής στο διάστημα ως το 2024 τουλάχιστον. Όσον αφορά στη Σελήνη, θεωρείται από τη NASA θεμελιώδες κομμάτι του παρελθόντος και του παρόντος της Γης- μια «ήπειρος έξω από τον πλανήτη, που μπορεί να έχει πολύτιμους πόρους για να υποστηρίξει τη διαστημική δραστηριότητα, και επιστημονικούς θησαυρούς που μπορεί να μας πουν περισσότερα για τον ίδιο μας τον πλανήτη». Οι σχεδιασμοί περιλαμβάνουν πλάνα για αποστολή Αμερικανών αστροναυτών σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη από το 2023, και προσελήνωση μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το Gateway, μια πλατφόρμα σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη- ένας σταθμός που θα φιλοξενεί αστροναύτες, μακρύτερα από τη Γη από ποτέ άλλοτε. Εκεί θα γίνουν οι ετοιμασίες για τη μετάβαση στο βαθύ διάστημα, με δοκιμές τεχνολογιών και ανάπτυξη υποδομών εν όψει της αποστολής στον Άρη- καθώς και μελέτη των επιπτώσεων που έχει σε ζωντανούς οργανισμούς η μακροχρόνια παραμονή στο διάστημα. Σημειώνεται πως κάποια κομμάτια του Gateway είναι ήδη υπό κατασκευή σε κέντρα της NASA ανά τις ΗΠΑ. Το Gateway θα συναρμολογηθεί στο διάστημα, και το πρώτο του κομμάτι θα εκτοξευτεί το 2022. Ως προς την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη- ένα επίτευγμα κομβικής σημασίας για την ανθρωπότητα- η NASA υπογραμμίζει πως κάποια μέρη της σχετικής «καμπάνιας» είναι ήδη σε εξέλιξη, δεδομένου και του ότι η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ηγείται της εξερεύνησης του Κόκκινου Πλανήτη με ρομποτικά μέσα. Οι επανδρωμένες αποστολές σχεδιάζεται να αρχίσουν τη δεκαετία του 2030, με αποκορύφωμα προσεδάφιση- σε ένα εγχείρημα που θα υποστηρίζεται από όλη τη δουλειά που θα έχει γίνει στη Σελήνη. https://www.naftemporiki.gr/story/1396915/nasa-sxedia-gia-epistrofi-sti-selini-kai-apostoli-ston-ari

Συμφωνία Space X – ispace για δύο αποστολές στη Σελήνη. Η νεοσύστατη ιαπωνική εταιρεία ispace ανακοίνωσε ότι υπέγραψε συμφωνία με την αμερικανική διαστημική εταιρεία Space X του Έλον Μασκ, προκειμένου, με πυραύλους Falcon 9 της δεύτερης, να στείλει δύο αποστολές στη Σελήνη. Αρχικά μια στατική διαστημοσκευή θα τεθεί σε σεληνιακή τροχιά το 2020 και, στη συνέχεια το 2021, θα προσεληνωθούν δύο μικρά ρόβερ, τα οποία θα ανοίξουν το δρόμο για περαιτέρω εξερεύνηση στο μέλλον. Η ispace, με έδρα το Τόκιο, σχεδιάζει να προσφέρει σε κυβερνήσεις και ιδιωτικές εταιρείες μια ευρεία γκάμα υπηρεσιών όπως η αναζήτηση νερού στο φεγγάρι, καθώς η αποίκιση του δορυφόρου της Γης φαίνεται πλέον πιο εφικτός. Η ιαπωνική εταιρεία ήταν μία από τις πέντε που είχε συμμετάσχει -με την ονομασία Team Hakuto- στον ατυχήσαντα διαγωνισμό Lunar X Prize της Google για την αποστολή ενός ρόβερ στη Σελήνη (όμως κανείς διαγωνιζόμενος δεν είχε πιάσει το χρονικό όριο με συνέπεια ο διαγωνισμός να κηρυχθεί άγονος). Ένας άλλος διαγωνιζόμενος, η ισραηλινή εταιρεία SpaceIL, έχει τα δικά της σχέδια για να στείλει μια διαστημοσυσκευή στη Σελήνη, επίσης με πύραυλο της Space X, το Φεβρουάριο του 2019. Αμερικανικές εταιρείες (Moon Express, Astrobotic, Blue Origin κ.α.) έχουν επίσης φιλόδοξα σχέδια το φεγγάρι. http://www.in.gr/2018/09/27/tech/symfonia-space-x-ispace-gia-dyo-apostoles-sti-selini/

Ένας Ιάπωνας δισεκατομμυριούχος θα είναι ο πρώτος διαστημικός τουρίστας. Ο 42χρονος Ιάπωνας δισεκατομμυριούχος και «γκουρού» της μόδας Γιουσάκα Μαεζάβα, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ρούχων ZoZo, θα είναι ο πρώτος διαστημικός τουρίστας που συμφώνησε να ταξιδέψει γύρω από τη Σελήνη με την ιδιωτική εταιρεία Space Χ, όπως αποκάλυψε ο ίδιος σε συνέντευξη μαζί με τον Έλον Μασκ. Μάλιστα, όπως είπε ο Μαεζάβα, σχεδιάζει να πάρει μαζί του στο ταξίδι έξι έως οκτώ καλλιτέχνες. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το πρόγραμμα, το πρώτο ταξίδι με το νέο γιγάντιο πύραυλο BFR Space X θα γίνει το 2023. Ο Μασκ επαίνεσε τον Μαεζάβα, λέγοντας ότι «είναι πολύ γενναίος που θα κάνει κάτι τέτοιο». Μέχρι σήμερα μόνο 24 άνθρωποι -όλοι Αμερικανοί- έχουν επισκεφθεί το φεγγάρι, σύμφωνα με την Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA). Οι τελευταίοι ήσαν οι αστροναύτες της αποστολής «Απόλλων 17» το 1972. Το τελευταίο ταξίδι διαστημικού τουρίστα στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) με ρωσικό «Σογιούζ» είχε γίνει το 2009, καθώς η Ρωσία διέκοψε το πρόγραμμα διαστημικού τουρισμού το 2010. O μικρόσωμος Μαεζάβα, ο οποίος υπήρξε ντράμερ σε συγκρότημα πανκ ροκ μουσικής, είναι μανιώδης συλλέκτης έργων τέχνης και διάσημος στη χώρα του για τα πανάκριβα και γρήγορα σπορ αυτοκίνητά του, θεωρείται ο 18ος πλουσιότερος Ιάπωνας. Η Space X δεν αποκάλυψε πόσο θα κοστίσει στον Μαεζάβα το ταξίδι, αλλά σίγουρα δεν θα είναι λίγα τα χρήματα. Θα χρειασθούν περίπου τρεις μέρες για να φθάσει ο Μαεζάβα στο φεγγάρι, το οποίο βρίσκεται σε μέση απόσταση 384.400 χιλιομέτρων από τη Γη, έναντι μόνο 400 χιλιομέτρων του ISS. Όμως απλώς θα κάνει μια περιφορά γύρω του, χωρίς να προσεληνωθεί. Ο υπό κατασκευή πύραυλος Big Falcon Rocket (BFR), ύψους 106 και διαμέτρου εννέα μέτρων, θα μπορεί να μεταφέρει μέχρι 100 επιβάτες σε ταξίδια στη Σελήνη αλλά και πιο μακριά, στον 'Αρη, καθώς επίσης φορτία βάρους 150 τόνων, περισσότερα από τον πύραυλο «Κρόνο 5» που χρησιμοποιήθηκε για τις αποστολές «Απόλλων». http://www.kathimerini.gr/985272/article/epikairothta/episthmh/enas-iapwnas-disekatommyrioyxos-8a-einai-o-prwtos-diasthmikos-toyristas

Space X: Βρέθηκε ο πρώτος πελάτης για ταξίδι στη Σελήνη. Ένας ιδιώτης επιβάτης υπέγραψε το πρώτο συμφωνητικό για ένα ταξίδι γύρω από τη Σελήνη πάνω στο νέο γιγάντιο πύραυλο-διαστημικό σκάφος BFR της αμερικανικής Space X, όπως έκανε γνωστό η εταιρεία μέσω Twitter. Λεπτομέρειες για την ταυτότητα του πελάτη θα αποκαλύψει ο επικεφαλής της εταιρείας Έλον Μασκ τη Δευτέρα. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, πρόκειται για Ιάπωνα (ο Μασκ ανήρτησε μια ιαπωνική σημαία στο Twitter). «Μόνο 24 άνθρωποι στην ιστορία έχουν πάει στο φεγγάρι, το οποίο κανένας δεν έχει επισκεφθεί από την τελευταία αποστολή Απόλλων το 1972» δήλωσε εκπρόσωπος της Space X. Το πότε θα γίνει το ταξίδι, αναμένεται επίσης να αποκαλυφθεί τη Δευτέρα (πιθανώς θα συμβεί εντός του 2019). Ο πύραυλος-σκάφος BFR (Big Falcon Rocket) βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή. Θα αποτελεί συνδυασμό του μεγαλύτερου πυραύλου που έχει φτιαχτεί μέχρι σήμερα και ενός διαστημικού σκάφους ικανού να μεταφέρει περίπου 100 επιβάτες προς και από τον ‘Αρη από το 2022 και μετά. Και τα δύο (πύραυλος και σκάφος) δεν θα είναι μιας χρήσης, αλλά επαναχρησιμοποιήσιμα. Ο BFR αναπτύσσεται με βασικό στόχο να ανοίξει το δρόμο για την αποίκιση του ‘Αρη, αλλά σε πρώτο στάδιο θα χρησιμοποιηθεί και για άλλες αποστολές, όπως για ταξίδια στη Σελήνη, εκτοξεύσεις δορυφόρων, συλλογή διαστημικών σκουπιδιών, αλλά και για την ταχύτατη μετακίνηση ανθρώπων -εν είδει αεροπλάνου- στη Γη, κάνοντας πχ. το ταξίδι Νέα Υόρκη-Λονδίνο σε μόνο 29 λεπτά. http://www.in.gr/2018/09/14/tech/space-x-vrethike-o-protos-pelatis-gia-taksidi-sti-selini/

Τη λάμψη μετεωροειδούς που προσέκρουσε στη Σελήνη κατέγραψε το Εθνικό Αστεροσκοπείο. Το παρατηρησιακό πρόγραμμα NELIOTA του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) κατέγραψε μία φωτεινή λάμψη πρόσκρουσης από μετεωροειδή που έπεσε στην επιφάνεια της Σελήνης. Γι' αυτήν την καταγραφή χρησιμοποιήθηκε ένα εξειδικευμένο όργανο με ψηφιακές κάμερες τελευταίας τεχνολογίας στο τηλεσκόπιο του ΕΑΑ, στο Κρυονέρι Κορινθίας. Η λάμψη καταγράφηκε σε 12 διαδοχικές εικόνες και διήρκησε 0,4 δευτερόλεπτα. Το ερευνητικό πρόγραμμα NELIOTA του ΕΑΑ αναπτύχθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) και είναι το πρώτο διεθνώς που μπορεί να εκτιμήσει τη θερμοκρασία αυτών των λάμψεων πρόσκρουσης. Το NELIOTA (Near-Earth object Lunar Impacts and Optical TrAnsients) χρησιμοποιεί ένα αναβαθμισμένο τηλεσκόπιο με διάμετρο κατόπτρου 1,2 μέτρων του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του ΕΑΑ κοντά στο Κρυονέρι, σε υψόμετρο 900 μέτρων, στο όρος Κυλλήνη Κορινθίας. Ένα αυτοματοποιημένο λογισμικό αναλύει το βίντεο της παρατήρησης και εντοπίζει τις τυχόν λάμψεις στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι κάμερες είναι εφοδιασμένες με κατάλληλα φίλτρα που επιτρέπουν την εκτίμηση της θερμοκρασίας των λάμψεων της πρόσκρουσης. Το NELIOTA ενδιαφέρει τον ESA, ο οποίος παρακολουθεί τα ουράνια αντικείμενα (Νear-Εarth Οbjects ή NEOs), τους αστεροειδείς, κομήτες και μετεωρίτες που πλησιάζουν τη Γη και μπορεί να πέσουν πάνω της. Γι' αυτόν τον σκοπό μελετά τη συχνότητα και την κατανομή της πτώσης των μετεωριτών και άλλων τέτοιων μικρών αντικειμένων στην επιφάνεια της γειτονικής Σελήνης. Στο πλαίσιο του προγράμματος NELIOTA καταγράφονται αυτόματα οι προσκρούσεις στο φεγγάρι, ακόμη και των πολύ μικρών μετεωριτών βάρους λίγων γραμμαρίων, οι οποίες προκαλούν αχνές αναλαμπές, διάρκειας μικρότερης του ενός δευτερολέπτου. Στην επιφάνεια της Γης φθάνουν μόνο πιο μεγάλοι μετεωρίτες, καθώς οι μικρότεροι καίγονται στην ατμόσφαιρα κατά την πτώση τους. Όμως, στη Σελήνη, που δεν έχει ατμόσφαιρα, είναι δυνατό με το κατάλληλο τηλεσκόπιο να παρατηρήσει κανείς και τους παραμικρούς μετεωρίτες να πέφτουν στην επιφάνειά της και αφήνουν το αποτύπωμά τους. Οι επιστήμονες θέλουν να μάθουν πόσο συχνά πέφτουν τέτοια σώματα και πόσο απειλητικά μπορεί να είναι για έναν δορυφόρο σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη ή για μία μελλοντική διαστημική αποστολή της ESA. http://www.kathimerini.gr/984041/article/epikairothta/episthmh/th-lamyh-metewroeidoys-poy-prosekroyse-sth-selhnh-kategraye-to-e8niko-asteroskopeio

Εντυπωσιακή ανακάλυψη: H NASA βρήκε νερό στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Σε μια εντυπωσιακή παρατήρηση προχώρησαν οι αστρονόμοι της NASA μελετώντας πιο προσεκτικά τις φωτογραφίες που τράβηξε στο φεγγάρι η ινδική αποστολή Chandrayaan-1 πριν από περίπου δέκα χρόνια. Σύμφωνα με την τελευταία ανακάλυψη στους δύο πόλους της Σελήνης υπάρχουν διασκορπισμένες περιοχές με πάγο. Όπως εξήγησαν οι ειδικοί, οι περιοχές στις οποίες εντοπίστηκε ο πάγος βρίσκονται στο τμήμα της Σελήνης που βρίσκεται στη σκιά προστατευμένο από τη θερμότητα του Ηλίου. Ο περισσότερος πάγος εντοπίστηκε στο νότιο πόλο γύρω από κρατήρες που έχουν πάρει το όνομά τους από ερευνητές όπως οι Haworth, Shoemaker, Sverdrup and Shackleton. Μετρήσεις έδειξαν ότι ο πάγος είχε την τάση να σχηματίζεται σε περιοχές στις οποίες η θερμοκρασία της επιφάνειας δεν ανεβαίνει πάνω από τους -136 βαθμούς Κελσίου. Η θερμοκρασία, πάντως, δεν είναι το μοναδικό στοιχείο για την παρουσία πάγου καθώς οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το εύρημα αυτό εντοπίστηκε μόνο στο 3,5% της σκοτεινής πλευράς του φεγγαριού. «Αυτές οι "αποθήκες" πάγου θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή νερού για μελλοντικές εξερευνήσεις της Σελήνης» υποστηρίζουν οι ειδικοί. http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/707228_entyposiaki-anakalypsi-h-nasa-vrike-nero-sti-skoteini-pleyra-toy-feggarioy

Ρομποτική αποστολή στη Σελήνη από την ισραηλινή SpaceIL. Ένα ρομποτικό διαστημόπλοιο σχεδιάζει να στείλει στη Σελήνη τον Φεβρουάριο η ισραηλινή μη κερδοσκοπική οργάνωση SpaceIL. Το διαστημόπλοιο πρόκειται να εκτοξευτεί τον Δεκέμβριο από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα με πύραυλο Falcon 9 της SpaceX, σύμφωνα με τον Ίντο Αντέμπι, διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας. Όπως αναφέρει το Reuters, πρόκειται για ένα σκάφος το σχήμα του οποίο παραπέμπει σε στρογγυλό τραπέζι και διαθέτει τέσσερα πόδια από ανθρακόνημα. Σκοπός του είναι να τραβήξει φωτογραφίες και βίντεο μέσα στις δύο ημέρες μετά την προσελήνωσή του στις 13 Φεβρουαρίου, καθώς και να προβεί σε μετρήσεις πάνω στα μαγνητικά πεδία. Σύμφωνα με τον Αντέμπι, θα είναι το μικρότερο σκάφος που προσεδαφίστηκε ποτέ στη Σελήνη. Από το 1966 και μετά, οι ΗΠΑ και η πρώην Σοβιετική Ένωση έχουν στείλει γύρω στα 12 μη επανδρωμένα σκάφη στη Σελήνη, τα οποία κατάφεραν να προσεληνωθούν επιτυχώς. Η Κίνα το κατάφερε το 2013. Τα αποκαλυπτήρια του ισραηλινού σκάφους έγιναν την Τρίτη στην Israel Aerospace Industries. Έχει ύψος 1,5 μέτρων και βάρος 585 κιλών, ενώ τα καύσιμα αντιστοιχούν στα 2/3 του βάρους του. Μετά την εκτόξευσή του, θα αποδεσμευτεί σε ύψος 60.000 χλμ πάνω από τη Γη θα αρχίσει τις περιστροφές γύρω της, μέχρι που, δύο μήνες μετά, θα βρεθεί στην τροχιά της Σελήνης. Εκεί θα επιβραδύνει και θα πραγματοποιήσει ελεγχόμενη, «μαλακή» προσελήνωση, προκειμένου να μην υποστεί ζημιές. «Η προσελήνωση είναι το πιο πολύπλοκο κομμάτι. Το σημείο που επελέγη είναι σχετικά επίπεδο και το διαστημόπλοιο θα έχει οπτική επαφή με τη Γη για επικοινωνία» σημείωσε ο Αντέμπι. «Από τη στιγμή που το σκάφος θα φτάσει στο σημείο όπου αρχίζει την προσεδάφιση, θα την πραγματοποιεί εντελώς αυτόνομα». Η SpaceIL ιδρύθηκε το 2011 από μια ομάδα μηχανικών, με budget 90 εκατ. δολαρίων. Η οικονομική στήριξή της προέρχεται κυρίως από ιδιώτες, περιλαμβανομένων του Αμερικανού μεγιστάνα των καζίνο Σέλντον Άντελσον και του δισεκατομμυριούχου Μόρις Καν, συνιδρυτή της Amdocs, μιας εκ των μεγαλύτερων εταιρειών τεχνολογίας του Ισραήλ. https://www.naftemporiki.gr/story/1370371/rompotiki-apostoli-sti-selini-apo-tin-israilinispaceil

Άλλος ένας «moonwalker» έφυγε από την ζωή: Ο τέταρτος αστροναύτης που πήγε στο Φεγγάρι. Έφυγε από την ζωή ο αστροναύτης Άλαν Μπιν, ο τέταρτος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, έπειτα από σύντομη ασθένεια που παρουσίασε πριν από μερικές εβδομάδες, σύμφωνα με ανακοίνωση της οικογένειάς του, την οποία έδωσε στη δημοσιότητα η Nasa. Ο πρώην αυτός πιλότος δοκιμών του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, ο οποίος αφοσιώθηκε στη ζωγραφική όταν πήρε σύνταξη το 1981 από την αμερικανική διαστημική υπηρεσία, έφυγε από τη ζωή στο Χιούστον του Τέξας σε ηλικία 86 ετών. Ο Άλαν Μπιν είχε γεννηθεί στις 15 Μαρτίου του 1932 στο Γουίλερ, επίσης στο Τέξας. Ο γνωστός αστροναύτης είχε πάει δύο φορές στο διάστημα, το 1969 με την αποστολή του Apollo 12, κατά την οποία περπάτησε στο φεγγάρι, και τέσσερα χρόνια αργότερα ως διοικητής του δευτέρου πληρώματος που πήγαινε στον Skylab, τον πρώτο διαστημικό σταθμό των ΗΠΑ. Τότε ήταν που έκανε ένα νέο ρεκόρ για την εποχή του όσον αφορά τη διάρκεια πτήσεων εκτός ατμόσφαιρας, με περισσότερες από 59 ημέρες και 39.268.000 χιλιόμετρα. Τα θέματα των έργων που έκανε μετά την συνταξιοδότησή του συνδέονται με τις διαστημικές του κατακτήσεις. "Όλοι οι καλλιτέχνες έχουν τη γη ή την φαντασία τους ως πηγή έμπνευσης για τους πίνακές τους", έλεγε το 1994 στους New York Times, για να συμπληρώσει αμέσως: "Εγώ έχω τη γη και την φαντασία μου και είμαι ο πρώτος που έχει επίσης το φεγγάρι". http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/689255_allos-enas-moonwalker-efyge-apo-tin-zoi-o-tetartos-astronaytis-poy-pige

Η κινεζική αποστολή Chang’e-4 φιλοδοξεί να φέρει την άνοιξη στο Διάστημα. Πρωτοφανή επιτεύγματα στην ιστορία της εξευρεύνησης του διαστήματος φιλοδοξεί ότι θα πετύχει αργότερα φέτος η διαστημική ερευνητική αποστολή της Κίνας Chang’e-4, όπως η ήπια προσελήνωση στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού και η μεταφορά των πρώτων λουλουδιών προκειμένου αυτά να ανθίσουν στην επιφάνεια της Σελήνης. Η αποστολή θα μεταφέρει ένα μεταλλικό δοχείο που θα περιέχει σπόρους πατάτας και αραβίδοψης, ενός μικρού ανθοφόρου φυτού, και πιθανόν μερικά αυγά μεταξοσκωλήκων για να διεξαγάγει το πρώτο βιολογικό πείραμα στη Σελήνη. Το πείραμα «σεληνιακή μίνι βιόσφαιρα» σχεδιάστηκε από 28 κινεζικά πανεπιστήμια, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Chongqing της νοτιοδυτικής Κίνας, όπως ανακοινώθηκε σε συνέδριο για την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία του δήμου του Τσονγκκίνγκ. Το κυλινδρικό μεταλλικό δοχείο, κατασκευασμένο από ειδικά κράματα αλουμινίου, έχει ύψος 18 εκατοστών, διάμετρο 16 εκατοστών, καθαρό όγκο 0,8 λίτρων και βάρος 3 κιλών. Το δοχείο θα περιέχει επίσης νερό, ένα θρεπτικό διάλυμα, αέρα και εξοπλισμό, όπως μια μικρή κάμερα και σύστημα μετάδοσης δεδομένων. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι οι σπόροι θα ανθίσουν στη Σελήνη, με τη διαδικασία να απαθανατίζεται από τον φωτογραφικό φακό και την εικόνα να μεταδίδεται στη Γη. Αν και αστροναύτες έχουν ήδη καλλιεργήσει φυτά στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ενώ ρύζι και αραβίδοψη καλλιεργήθηκαν στο κινεζικό διαστημικό εργαστήριο Tiangong-2, τα πειράματα αυτά διεξήχθησαν σε χαμηλή γήινη τροχιά, σε ύψος περίπου 400 χιλιομέτρων. Το περιβάλλον στη Σελήνη, 380.000 χιλιόμετρα από τη Γη, είναι πιο σύνθετο. Ο Λιου Χανλόνγκ, επικεφαλής του πειράματος και αντιπρόεδρος του Πανεπιστημίου Chongqing, δήλωσε ότι καθώς στη Σελήνη δεν υπάρχει ατμόσφαιρα, η θερμοκρασία της κυμαίνεται από τους μείον 100 βαθμούς Κελσίου τουλάχιστον έως και επίπεδα άνω των 100 βαθμών Κελσίου. «Πρέπει να διατηρήσουμε τη θερμοκρασία στη ‘μίνι βιόσφαιρα’ σε ένα εύρος από 1 έως 30 βαθμούς και να ελέγξουμε σωστά την υγρασία και τα θρεπτικά συστατικά. Θα χρησιμοποιήσουμε έναν σωλήνα για να κατευθύνουμε το φυσικό φως στην επιφάνεια της Σελήνη προς το μεταλλικό δοχείο προκειμένου να αναπτυχθούν τα φυτά», δήλωσε ο Σιε Γκενγκσίν, επικεφαλής σχεδιαστής του πειράματος. «Θέλουμε να μελετήσουμε την αναπνοή των σπόρων και τη φωτοσύνθεση στη Σελήνη», δήλωσε ο Λιου. «Γιατί διαλέξαμε την πατάτα και την αραβίδοψη; Διότι η περίοδος ανάπτυξης της αραβίδοψης είναι σύντομη και είναι εύκολη για παρατήρηση ενώ η πατάτα μπορεί να γίνει μια σημαντική πηγή τροφής για τους μελλοντικούς ταξιδιώτες του διαστήματος», δήλωσε ο Λιου. «Το πείραμά μας μπορεί να βοηθήσει στη απόκτηση γνώσεων για την δημιουργία μιας βάσης στο Φεγγάρι και τη μακροχρόνια διαμονή στη Σελήνη». Οι απλοί πολίτες, ιδιαίτερα οι νέοι, καλούνται να συμμετάσχουν στην αποστολή Chang’e-4. Η Εθνική Διαστημική Διοίκηση της Κίνας (CNSA) ξεκίνησε ένα διαγωνισμό μεταξύ φοιτητών σε ολόκληρη την Κίνα το 2016, συγκεντρώνοντας ιδέες αναφορικά με το τι θα ταξιδέψει στο διάστημα. Το πείραμα «σεληνιακή μίνι βιόσφαιρα» επιλέχθηκε μεταξύ 200 και πλέον προτάσεων, σύμφωνα με την CNSA. http://www.in.gr/2018/04/12/tech/kineziki-apostoli-change-4-filodoksei-na-ferei-tin-anoiksi-sto-diastima/

Η Ινδία κατακτά τη Σελήνη – Τον Απρίλιο η αποστολή οχήματος στο φεγγάρι! Έτοιμη για το επόμενο και μεγαλύτερο διαστημικό βήμα της είναι η Ινδία, καθώς όπως ανακοινώθηκε από τις αρμόδιες αρχές, τον Απρίλιο θα εκτοξεύσει διαστημόπλοιο, με το οποίο θα μεταφέρει όχημα στη Σελήνη για έρευνες στο φυσικό δορυφόρο της Γης και στο ευρύτερο περιβάλλον του ηλιακού μας συστήματος. Η Ινδική Διαστημική Υπηρεσία στοχεύει στην εξερεύνηση μίας μεγάλης περιοχής στο Νότιο Πόλο του Φεγγαριού, η οποία δεν έχει μελετηθεί και δεν έχει ερευνηθεί από κανέναν μέχρι σήμερα. Το όχημα με το όνομα Chandrayaan-2, θα είναι εξ ολοκλήρου έτοιμο τον Απρίλιο, οπότε θα ξεκινήσει η υλοποίηση της σπουδαίας διαστημικής αποστολής. Η περιοχή που θα γίνουν έρευνες, υπολογίζεται ότι έχει πετρώματα ηλικίας μεγαλύτερης των 4 δισ. χρόνων. Αυτό σημαίνει ότι ίσως να είναι παλαιότερα από της Γης, κάτι που εφόσον αποδειχθεί, θα ανατρέψει πολλά από τα σημερινά δεδομένα της επιστημονικής κοινότητας. Η προγραμματισμένη για τον Απρίλιο αποστολή θα είναι η δεύτερη που οργανώνει και πραγματοποιεί η Διαστημική Υπηρεσία της Ινδίας, καθώς το 2008 είχε στείλει στο Διάστημα το Chandrayaan-1, η αποστολή του οποίου διήρκεσε έναν χρόνο. «Είναι η πρώτη φορά που θα μεταφέρουμε ένα ερευνητικό όχημα στο Φεγγάρι», δήλωσε ενθουσιασμένος ο πρόεδρος της ινδικής Διαστημικής Υπηρεσίας. Το όχημα θα λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια, αξιοποιώντας το γεγονός ότι μία ημέρα στη Σελήνη διαρκεί όσο 14 γήινες. Θα κάνει χημική ανάλυση της επιφάνειας και θα στείλει τα αποτελέσματα στη Γη, καθώς και εικόνες από την επιφάνεια του Φεγγαριού. Η ερευνητική αποστολή, μία «εξαιρετικά δύσκολη και πολύπλοκη υπόθεση», θα λάβει χώρα ανάμεσα στους κρατήρες Manzinus C και Simpelius N. Το διαστημόπλοιο που θα μεταφέρει το όχημα στη Σελήνη θα εκτοξευθεί από το κοσμοδρόμιο Satish Dhawan Space Centre στη Sriharikota. Κατά τη διάρκεια της μίας ημέρας ή 14 γήινων ημερών που θα διαρκέσει η ενέργειά του, θα καλύψει μία απόσταση 150 με 200 χιλιομέτρων, αν όλα εξελιχθούν με βάση το πρόγραμμα και τους υπολογισμούς των επιστημόνων. http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/665514_i-india-katakta-ti-selini-ton-aprilio-i-apostoli-ohimatos-sto-feggari-foto

Ευρωπαϊκοί «μίνι» δορυφόροι για την εξερεύνηση της Σελήνης. Η αποστολή δορυφόρων μεγέθους τσάντας (της ευρύτερης, πολλά υποσχόμενης κατηγορίας των CubeSats) είναι το αντικείμενο της «πρόκλησης» που απηύθυνε πέρυσι ο ΕΟΔ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος) σε ευρωπαϊκές ομάδες- και, όπως ανακοινώθηκε, έχουν επιλεγεί δύο εξ αυτών για να προχωρήσουν παραπέρα. Το Lunar Meteoroid Impact Orbiter (Lumio) θα ταξιδέψει στην αθέατη πλευρά της Σελήνης με σκοπό τον εντοπισμό λάμψεων από πτώσεις μετεωριτών- χαρτογραφώντας τις συγκρούσεις καθώς αυτές λαμβάνουν χώρα. Το άλλο σκάφος αθ είναι το VMMO (Lunar Volatile and Mineralogy Mapping Orbiter) και θα επικεντρωθεί σε έναν μονίμως σκοτεινό κρατήρα κοντά στο νότιο πόλο της Σελήνης, αναζητώντας κοιτάσματα πάγου και άλλων υλών που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες σε μελλοντικούς αποίκους, πραγματοποιώντας παράλληλα μετρήσεις σεληνιακής ακτινοβολίας. Ευρωπαϊκές εταιρείες, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα συνεργάστηκαν για τον σχεδιασμό σεληνιακών αποστολών που θα πληρούσαν τα στάνταρ των CubeSats- αποτελούμενων από κύβους των 10 εκατοστών. Οπως σημειώνει ο Ρότζερ Γουόκερ, technology CubeSat manager του ΕΟΔ «μέχρι τώρα οι CubeSats λειτουργούσαν μόνο σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ωστόσο, θα προκύψουν ευκαιρίες επιστροφής στη Σελήνη την ερχόμενη δεκαετία, με αποστολές του διαστημοπλοίου Orion γύρω από τη Σελήνη και σχεδιαζόμενες πτήσεις εμπορικού χαρακτήρα». To Lumio θα είναι ένας CubeSat 12 μονάδων, από μια κοινοπραξία που περιλαμβάνει το Politecnico di Milano, το TU Delft, το EPFL, το S[&]T Norway, το Leonardo-Finnmeccanica και το University of Arizona. Η κάμερά του θα εντοπίζει προσκρούσεις στην αθέατη πλευρά, βελτιώνοντας την κατανόηση που υπάρχει στην επιστημονική κοινότητα όσον αφορά στα μοτίβα πτώσης μετεωριτών στο ηλιακό σύστημα. Ένα τέτοιο σύστημα παρατήρησης θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για μελλοντικούς αποίκους. Το VMMO, που αναπτύσσεται από την MPB Communications Inc, το Surrey Space Centre, το University of Winnipeg και τη Lens R&D, επίσης ακολουθεί το πρότυπο των 12 μονάδων. Το λέιζερ του θα διερευνήσει τον κρατήρα Shackleton, για να διαπιστώσει τις ποσότητες πάγου που υπάρχουν εκεί. Εκτιμάται πως θα χρειαστεί περίπου 260 ημέρες για να δημιουργήσει έναν χάρτη υψηλής ανάλυσης για τον πάγο που υπάρχει στον 20 χιλιομέτρων κρατήρα. Ακόμα, το λέιζερ του θα χρησιμοποιείται για την αποστολή δεδομένων πίσω στη Γη, στο πλαίσιο ενός πειράματος οπτικών τηλεπικοινωνιών. Σημειώνεται πως το VMMO θα αναζητεί και άλλα είδη πόρων και υλών, όπως ορυκτά, καθώς θα πετά πάνω από περιοχές που φωτίζονται από τον ήλιο, ενώ θα δημιουργήσει επίσης και ένα ακριβές μοντέλο του περιβάλλοντος ακτινοβολίας. http://www.naftemporiki.gr/story/1314748/europaikoi-mini-doruforoi-gia-tin-eksereunisi-tis-selinis

Χωρίς νικητή και πρόωρα έληξε ο διαγωνισμός Google Lunar X Prize. διαγωνισμός Google Lunar X Prize που θα βράβευε με 20 εκατομμύρια δολάρια όποια ιδιωτική εταιρεία κατάφερνε να προσεληνώσει ένα σκάφος και ένα ρομποτικό ρόβερ στο φεγγάρι, έως τις 31 Μαρτίου 2018, τερματίσθηκε πρόωρα χωρίς νικητή, καθώς κρίθηκε ότι κανείς από τους πέντε διαγωνιζόμενους που είχαν μείνει στην «κούρσα», δεν θα τα κατάφερνε έγκαιρα. Ο διαγωνισμός είχε ανακοινωθεί το 2007 και είχε οργανωθεί από τον οραματιστή Ελληνο-αμερικανό μηχανικό και επιχειρηματία Πίτερ Διαμαντή, πρόεδρο του Ιδρύματος X Prize, σε συνεργασία με τη Google. Στόχος ήταν να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές εμπορικές διαστημικές αποστολές, αρχής γενομένης από τη Σελήνη. Εκτός από το πρώτο βραβείο των 20 εκατ. δολαρίων, ο δεύτερος θα έπαιρνε 5 εκατ. δολάρια, ενώ άλλα 5 εκατ. δολάρια θα μοιράζονταν σε όσους διακρίθηκαν. «Μετά από στενή πολύμηνη διαβούλευση με τις πέντε φιναλίστ ομάδες του διαγωνισμού, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι καμία ομάδα δεν επιχειρήσει να φθάσει στη Σελήνη έως την καταληκτική ημερομηνία της 31ης Μαρτίου», δήλωσε ο κ. Διαμαντής. «Λόγω των δυσκολιών στην άντληση χρηματοδότησης και σε άλλες τεχνικές και ρυθμιστικές προκλήσεις, το μεγάλο βραβείο Google Lunar X Prize δεν θα το διεκδικήσει κανένας», πρόσθεσε. Ο νικητής έπρεπε να στείλει ένα ρομποτικό όχημα στο φεγγάρι, αυτό να κινηθεί εκεί για τουλάχιστον 500 μέτρα και να στείλει στη Γη φωτογραφίες και βίντεο υψηλής ανάλυσης. Η αρχική καταληκτική ημερομηνία ήταν στο τέλος του 2012, αλλά χρειάσθηκε να παραταθεί τέσσερις φορές, εωσότου τελικά ορίσθηκε το τέλος Μαρτίου φέτος - αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Google -που έβαζε τα χρήματα του βραβείου- δεν ήθελε να δώσει νέα παράταση. Ο πάντα αισιόδοξος Π. Διαμαντής δήλωσε ότι «το X Prize αναζητά νέους τρόπους για να προχωρήσει από εδώ και πέρα. Αυτοί μπορεί να είναι η εύρεση ενός νέου χορηγού που θα συνεισφέρει τα χρήματα του βραβείου, ακολουθώντας τα γενναιόδωρα βήματα της Google, ή η συνέχιση του διαγωνισμού Lunar X Prize, αλλά χωρίς χρηματικό βραβείο». Οι πέντε φιναλίστ που δεν τα κατάφεραν τελικά, ήσαν η αμερικανική Moon Express, η ιαπωνική Team Hakuto, η ισραηλινή SpaceIL, η ινδική Team Indus και η διεθνής ομάδα Synergy Moon. Εκπρόσωπος της ισραηλινής ομάδας δήλωσε ότι «η SpaceIL έχει δεσμευθεί να προσεληνώσει το πρώτο ισραηλινό σκάφος στο φεγγάρι, άσχετα από το βραβείο Lunar X. Είμαστε στο απόγειο των προσπαθειών μας για να αντλήσουμε κεφάλαια γι' αυτό το σχέδιο και προετοιμαζόμαστε για την εκτόξευση». Παραμένει ασαφές ποια σχέδια έχουν οι υπόλοιπες ομάδες και κατά πόσο θα συνεχίσουν κι εκείνες την προσπάθεια για «κατάκτηση» της Σελήνης. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500193001

Η Κίνα θέλει ν' αναπτύξει φυτά και έντομα στη Σελήνη. Η διαστημική υπηρεσία της Κίνας επιβεβαίωσε ότι όλα πάνε σύμφωνα με τον προγραμματισμό και τον προσεχή Μάρτιο θα ξεκινήσει η αποστολή Chang'e 4. Πρόκειται για φιλόδοξη αποστολή εξερεύνησης αλλά και εκτέλεσης διάφορων μελετών και πειραμάτων στην αθέατη πλευρά της Σελήνης. Η αποστολή θα έχει δύο φάσεις. Αρχικά θα εκτοξευθεί δορυφόρος που θα εγκατασταθεί σε απόσταση 60 χιλιάδων χλμ. πάνω από την αθέατη πλευρά της Σελήνης. Ο δορυφόρος αυτός θα λειτουργεί ως κέντρο ελέγχου, αλλά και σταθμός επικοινωνίας με τη Γη, της συσκευής προσεδάφισης και ρομπότ εξερεύνησης που θα σταλούν στην επιφάνεια της αθέατης πλευράς της Σελήνης αμέσως μετά την εγκατάσταση του δορυφόρου. Στο «Λεκανοπέδιο-Aitken» Το ρομπότ θα βρίσκεται μέσα στη συσκευή και θα βγει όταν αυτή προσεδαφιστεί. Η συσκευή θα περιέχει επίσης διάφορα όργανα μελέτης και ανάλυσης Ανάμεσα σε αυτά και σύστημα που θα εξετάσει το πώς θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν φυτά και το πώς θα μπορούσαν να ζήσουν έντομα στην επιφάνεια του φυσικού μας δορυφόρου. Η συσκευή θα προσεδαφιστεί σε γιγάντια κοιλάδα κοντά στον Νότιο Πόλο της Σελήνης, το επονομαζόμενο «Λεκανοπέδιο-Aitken». Αν η αποστολή στεφθεί με επιτυχία, θα είναι η πρώτη φορά που θα υπάρξει προσεδάφιση και εξερεύνηση της περιοχής από ανθρώπινο δημιούργημα. Την ίδια περιοχή μάλιστα έχει επιλέξει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος για τη δημιουργία αποικίας στη Σελήνη. Η Κίνα σχεδιάζει ήδη την επόμενη αποστολή στη Σελήνη που θα έχει ως στόχο τη συλλογή πετρωμάτων και δείγματος εδάφους και τη μεταφορά τους στη Γη για ενδελεχή εξέταση. http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500187235

Ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπήρχε νερό και ατμόσφαιρα στη Σελήνη. Σε μία σπουδαία όσο και συγκλονιστική διαπίστωση, η οποία ενδεχομένως να ανατρέψει όλα όσα γνωρίζαμε για την εμφάνιση και εξέλιξη ακόμη και της ζωής στη Γη, προέβησαν οι επιστήμονες της NASA, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο η Σελήνη να είχε ατμόσφαιρα και να κυλούσε νερό στην επιφάνειά της. «Κοιτώντας το φεγγάρι τη νύχτα, διακρίνουμε μία έρημο από πέτρα και σκόνη. Έναν νεκρό κόσμο, που φαίνεται να ήταν έτσι ακόμη και πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Όμως, όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στην περίπτωση της Σελήνης, υπάρχουν πολλά περισσότερα πίσω από εκείνα που μπορεί να διακρίνει το μάτι», δήλωσε ένας εκ των επικεφαλής της έρευνας που πραγματοποίησε η Διαστημική Υπηρεσία, στο πλαίσιο της εξερεύνησης του Διαστήματος. Οι ερευνητές που ασχολήθηκαν με τη μελέτη του φυσικού δορυφόρου της Γης, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πριν από δισ. χρόνια, η Σελήνη ενδεχομένως να καλυπτόταν από ένα είδος ατμόσφαιρας και να έτρεχε νερό στην επιφάνειά της. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις, η ατμόσφαιρα της αρχαίας Σελήνης ήταν πιο πυκνή από τη σημερινή ατμόσφαιρα του Άρη και προκαλούσε ισχυρότατες καταιγίδες, γεμίζοντας με το υδάτινο στοιχείο τις αυλακώσεις της επιφάνειάς της. «Είναι πιθανό να ανατρέψει εξ ολοκλήρου τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε και αντιμετωπίζουμε το φεγγάρι. Πλέον, εξελίσσεται σε ένα πολύ πιο δυναμικό διαστημικό αντικείμενο για εξερεύνηση, που ενδεχομένως να κρύβει πολλές εκπλήξεις», δήλωσε η ηφαιστειολόγος ειδική στο Διάστημα Ντέμπρα Νιντχαμ, από το πανεπιστήμιο του Νάντσβιλ της Αλαμπάμα, που συμμετέχει στην ερευνητική ομάδα της NASA. Τα αποτελέσματα της μεγάλης αυτής έρευνας θα παρουσιαστούν στις 22 Οκτωβρίου στο Σιάτλ και στις 22 Νοεμβρίου θα δοθεί online εξ ολοκλήρου η έκθεση, με όλες τις επιστημονικές διαπιστώσεις και τις μελέτες της ομάδας. http://www.pronews.gr/epistimes/diastima/640185_spoydaia-diapistosi-tis-nasa-anoihto-endehomeno-na-ypirhe-nero-kai

Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2019 Το φετινό βραβείο Νόμπελ στη Φυσική κέρδισαν η Κοσμολογία και η Αστρονομία. Το βραβείο Νόμπελ 2019 στην Φυσική απονέμεται στον James Peebles (1/2) «για τις θεωρητικές του έρευνες στην φυσική κοσμολογία» και στους Michel Mayor (1/4) και Didier Queloz (1/4) (μοιράζονται το άλλο μισό) γιατί «ανακάλυψαν τον πρώτο εξωπλανήτη που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο». Ο Καναδο-Αμερικανός James Peebles (Πανεπιστήμιο Princeton, ΗΠΑ) είναι ένας από τους φυσικούς που με την έρευνά τους μετέτρεψαν την Κοσμολογία από συνονθύλευμα εικασιών σε ένα από τα πιο σημαντικά επιστημονικά πεδία της φυσικής. Το θεωρητικό του πλαίσιο αναπτύχθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και αποτελεί την βάση των σημερινών ιδεών μας σχετικά με το σύμπαν. To 1965 δημοσιεύθηκαν δυο ιστορικά άρθρα στο περιοδικό Astrophysical Journal: το άρθρο των Penzias – Wilson «Α measurement of excess antenna temperature at 4080 Mc/s», στο οποίο περιγράφουν πως μέτρησαν μια μικροκυματική ακτινοβολία που αντιστοιχεί σε θερμοκρασία περίπου 3 Κ. Επρόκειτο για την θερμοκρασία του σύμπαντος. Ακριβώς πάνω απ’ αυτό το άρθρο, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα οι Dicke, Peebles, Roll και Wilkinson δημοσίευαν το δικό τους άρθρο με τίτλο “Cosmic black body radiation”, στο οποίο «προέβλεπαν» την θερμοκρασία μικροκυματικής ακτινοβολίας ως κατάλοιπο της Μεγάλης Έκρηξης. Στη συνέχεια ο Peebles είχε σημαντικές συνεισφορές στον τομέα της αρχέγονης νουκλεοσύνθεσης (σύνθεση πυρήνων στα πρώτα λεπτά της Μεγάλης Έκρηξης), στην έρευνα για την σκοτεινή ύλη και ενέργεια, και για τον σχηματισμό των γαλαξιών, ομάδων γαλαξιών και μεγαλύτερων δομών εξαιτίας μικρών διακυμάνσεων πυκνότητας του αρχέγονου σύμπαντος. Τον Οκτώβριο του 1995, οι Ελβετοί Michel Mayor (Πανεπιστήμιο Γενεύης) και Didier Queloz (Πανεπιστήμιο Γενεύης και Κέμπριτζ στο Ηνωμένο Βασίλειο) ανακοίνωσαν την πρώτη ανακάλυψη ενός πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα, έναν εξωπλανήτη που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο μας, σε απόσταση μόλις 50 έτη φωτός από τη Γη [A Jupiter-mass companion to a solar-type star]. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1995Natur.378..355M/abstract Στο αστεροσκοπείο Haute-Provence της νότιας Γαλλίας, με τη χρήση ειδικής τεχνικής, μπόρεσαν να δουν τον πλανήτη 51 Πηγάσου b (γνωστός και ως Βελλεροφόντης και σπάνια ως Dimidium), που είναι συγκρίσιμος σε μέγεθος με τον δικό μας πλανήτη Δία. Η ανακάλυψη ήταν πρωτοποριακή, καθώς χρησιμοποιήθηκε μια νέα μέθοδος εντοπισμού εξωπλανητών, η οποία έδωσε το έναυσμα για μια επανάσταση στην αστρονομία. Έκτοτε βρέθηκαν πάνω από 4.000 εξωπλανήτες στον Γαλαξία μας και συνεχίζουν να ανακαλύπτονται σε διάφορα μεγέθη, μορφές και τροχιές. Με τα νέα προγράμματα αναζήτησης εξωπλανητών θα μπορέσουμε μάλλον να βρούμε μια απάντηση στο αιώνιο ερώτημα: «υπάρχει εξωγήινη ζωή;». (Με την βράβευση των Ελβετών Michel Mayor και Didier Queloz διασώθηκαν κατά 50% οι φετινές προβλέψεις για το βραβείο Νόμπελ Φυσικής) Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019, 12:30 μ.μ. Παρακολουθείστε live την ανακοίνωση EΔΩ: https://www.nobelprize.org/prizes/physics/ https://physicsgg.me/2019/10/07/%ce%b2%cf%81%ce%b1%ce%b2%ce%b5%ce%af%ce%bf-%ce%bd%cf%8c%ce%bc%cf%80%ce%b5%ce%bb-%cf%86%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%ae%cf%82-2019/

Χημικά στοιχεία : Αυτή θα είναι η χρονιά τους! Co1 Mo3 Se4 Cr7 F13 Mn13 I14 Cu76 Zn2.110 Fe2.680 Si38.600 Mg40.000 Cl127.000 K177.000 Na183.000 S206.000 P1.020.000 Ca1.500.000 N6.430.000 C85.700.000 O132.000.000 H375.000.000. Αυτός ο όχι και τόσο εύκολος στην απομνημόνευσή του με την πρώτη ματιά συρμός από σύμβολα και αριθμούς δημιουργήθηκε το 2015 από τον τεξανό βιολόγο και αρθρογράφο Τζο Χάνσον. Με τη φιλοδοξία να είναι η σε μόλις δύο γραμμές αντιπροσωπευτική κατά κάποιον τρόπο σύνθεση όλων των απαραίτητων χημικών στοιχείων που συγκροτούν έναν ανθρώπινο οργανισμό όταν αυτός έχει μόλις γεννηθεί. Αν και πρόκειται απλώς για ένα καλοφτιαγμένο χημικοφιλολογικό πυροτέχνημα, είναι χρήσιμο να το θυμόμαστε κάποιες φορές, όταν χρειάζεται να υπογραμμιστούν δύο τουλάχιστον ιδέες. Η μία είναι το ότι, αρκετά πιο πίσω από το χιλιοφορεμένο πλέον «είσαι ό,τι τρως», ακόμα και εμείς οι ίδιοι είμαστε ένα σύνολο από χημικά στοιχεία, αποτελεσματικά «δεμένα» μεταξύ τους. Που βέβαια βρίσκονται και αυτά, μαζί με τα υπόλοιπα, πολύ σοφά τοποθετημένα στον λεγόμενο Περιοδικό Πίνακα. Το δεύτερο είναι ότι ο καθιερωμένος συμβολισμός, με δύο μόλις χαρακτήρες το καθένα, των 118 χημικών στοιχείων που έχουν βρεθεί ή κατασκευαστεί έως τώρα από τους ανθρώπους, μαζί με εκείνον τον (ατομικό) αριθμό στον πίνακα, δίπλα στο κάθε σύμβολο, αυτή η τόσο απλή επινόηση, είναι ένα ακόμα επίτευγμα του ανθρώπινου μυαλού. Και μόνο η τοποθέτησή τους με συγκεκριμένο τρόπο σε αυτόν τον πίνακα έχει διευκολύνει αφάνταστα επιστήμες όπως η Χημεία, η Βιολογία, η Ιατρική, η Φαρμακολογία και η Αστροβιολογία. Ερχεται λοιπόν τώρα η UNESCO και αναγορεύει το 2019 ως το παγκόσμια εορταζόμενο Ετος για τον Περιοδικό Πίνακα των Χημικών Στοιχείων! Με γιορτές, ομιλίες, παρουσιάσεις από την ίδια, αλλά και προτροπή προς όλα τα κράτη της Γης να διοργανώσουν εκδηλώσεις για να τονίσουν τη σημασία ενός πίνακα-επιτεύγματος που είναι σε θέση να λέει πολλά. Σε όποιον βέβαια θελήσει να τον κοιτάξει προσεκτικά. Αν και του τα «λέει» σε μια γλώσσα που, παρ’ όλες τις αναρίθμητες ώρες στα σχολικά θρανία, μπορεί και να έχει παραμείνει ακατάληπτη. Κοιτάζοντας στο εσωτερικό Κάποιος έγραψε ότι κοιτάζοντας τον Περιοδικό Πίνακα έχεις την εντύπωση πως έδωσαν σε κάποιο μαϊμουδάκι τα αυτοκόλλητα με τα ονόματα των στοιχείων να τα τοποθετήσει και εκείνο τα έβαλε έτσι, δηλαδή στην τύχη, όπως νόμιζε και όπως του άρεσε. Εχουν όμως περάσει 150 χρόνια ακριβώς από την πρώτη εμφάνιση ενός τέτοιου πίνακα, από τον Μεντελέγεφ, και αποκλείεται τα πράγματα να έχουν γίνει με αυτόν τον τρόπο. Ο πίνακας των στοιχείων, αντίθετα, είναι το προϊόν κατασταλαγμένης γνώσης και μακροχρόνιων ερευνητικών προσπαθειών. Χρειάζεται όμως να κατέχει κάποιος τα απαραίτητα κλειδιά για να πάρει από τα διάφορα κουτάκια τις πληροφορίες που μπορεί να του δώσει. Κοιτάζοντας τον πίνακα μπορούμε να φανταστούμε ότι επάνω σε αυτόν έχουμε μια μεγάλη σύναξη διαφορετικών και πολύ ετερόκλητων «ατόμων». Κάτι σαν τη συναυλία στο Γούντστοκ. Οι θέσεις που έχουν πάρει όμως δεν είναι τυχαίες, όπως δεν είναι ούτε οι δεσμοί που μπορεί να δημιουργηθούν. Αρχίζοντας με την τελευταία στήλη δεξιά, μπορούμε να φανταστούμε πως εκεί είναι οι άνθρωποι για την τήρηση της τάξης στη συναυλία, οι «φουσκωτοί», γνωστοί και ως bouncers. Οι χημικοί βέβαια τους έχουν δώσει τα ονόματα «αδρανή ή και ευγενή αέρια». Ο Ιταλός Πρίμο Λέβι (1919-1987), ο οποίος είναι περισσότερο διάσημος ως λογοτέχνης, είχε σπουδάσει Χημεία στο Τουρίνο ενώ έμεινε και 11 μήνες κρατούμενος στο Αουσβιτς. Το 1975 έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Περιοδικό Σύστημα». Σε αυτό αναφέρεται και στα αδρανή αέρια γράφοντας, με σαφώς αλληγορική διάθεση βέβαια: «Είναι πράγματι τόσο αδρανή, τόσο ικανοποιημένα με την κατάστασή τους που δεν ανακατεύονται σε οποιαδήποτε χημική αντίδραση δεν δεσμεύονται με άλλα στοιχεία, και για τον λόγο αυτόν πέρασαν επί αιώνες απαρατήρητα». Και είναι αλήθεια αυτό. Βαφτίζοντας στοιχεία Στον πίνακα ο Σουηδός Γενς Γιάκομπ Μπερτσέλιους (1779-1848) είναι αυτός που καθιέρωσε τη σήμανση των χημικών στοιχείων με μόνο δύο γράμματα, παρμένα από το όνομά τους, ενώ ο αριθμός που συνοδεύει το καθένα από αυτά στον πίνακα δείχνει τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα και αυτός με τη σειρά του είναι ίσος με τον αριθμό όσων ηλεκτρονίων περιφέρονται σε διάφορες αποστάσεις γύρω από τον πυρήνα. Τι ισχύει όμως αυτή τη στιγμή για το πώς παίρνει το όνομά του ένα νέο στοιχείο; Οι κανόνες, που πρόσφατα αναθεωρήθηκαν από τη Διεθνή Ενωση για τη Χημεία, αναφέρουν ότι το όνομα μπορεί να έχει σχέση με κάτι μυθικό, με το όνομα ενός ορυκτού, ενός ονόματος από τη Γεωγραφία, μια ιδιότητα του στοιχείου ή το όνομα ενός επιστήμονα. Στοιχεία που ανήκουν στις στήλες 1 έως 16 του πίνακα έχουν κατάληξη -ium, στη στήλη 17 κατάληξη -ine και στη στήλη 18 κατάληξη -on. Ο όρος «χημικό στοιχείο» είναι κάτι σαν την επιγραφή έξω από μια αποθήκη που μέσα υπάρχει μόνο ένα είδος εμπορεύματος. Π.χ. κουβέρτες από το ίδιο υλικό αλλά σε διαφορετικά ίσως χρώματα. Ξέρουμε αντίστοιχα πως κάθε άτομο μπορεί να εμφανίζεται σε λίγο διαφορετικές εκδόσεις. Δηλαδή να ανήκουν στο ίδιο στοιχείο άτομα απαραιτήτως με τον ίδιο αριθμό πρωτονίων στον πυρήνα, αλλά μπορεί να διαθέτουν διαφορετικούς αριθμούς νετρονίων. Αυτές οι λίγο διαφορετικές εκδόσεις ονομάζονται ισότοπα. Το όνομα λοιπόν κάθε χημικού στοιχείου θα θεωρούμε ότι καλύπτει όσα άτομα έχουν τον ίδιο αριθμό πρωτονίων με τον αριθμό αυτόν δίπλα από το σύμβολο του στοιχείου, ανεξάρτητα όμως από το ποια και πόσα ισότοπα έχει Η γεωγραφία των στοιχείων Πραγματικά ο πίνακας των στοιχείων φέρνει στον νου ένα πλήθος διαφορετικών ομάδων ανθρώπων με διαφορετικό τρόπο αντίδρασης, που έχουν συρρεύσει για να συμμετάσχουν σε μια μεγάλη υπαίθρια συναυλία. Η πρώτη ομάδα που κινεί την προσοχή είναι οι δύο στήλες στα αριστερά. Είναι από τις πιο ζωηρές. Τα μέλη της ψάχνονται πολύ ώστε να μπορέσουν να… ζευγαρώσουν στον χώρο του πίνακα με άλλες ομάδες, κυρίως με τα μέλη της στήλης 17 που είναι τα αλογόνα (F, Cl, Br, I). Γενικά ο παρατηρητής του χώρου θα καταλαβαίνει από τον πίνακα ότι διατρέχοντας τις σειρές (που ονομάζονται εδώ «περίοδοι») από επάνω προς τα κάτω αυξάνεται η δραστικότητα των στοιχείων καθώς και ο χώρος στον οποίο εκτείνεται το κάθε άτομο. Αυτό το τελευταίο ονομάζεται πιο… επαγγελματικά «ατομική ακτίνα» και ξέρουμε ότι στον πίνακα μεγαλώνει όσο κινούμεθα από επάνω προς τα κάτω και από δεξιά προς τα αριστερά. Τι καταλαβαίνουμε από αυτό; Καταλαβαίνουμε ότι όσο μεγαλύτερη η ακτίνα τόσο πιο απομακρυσμένα είναι τα αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια από τον θετικά φορτισμένο πυρήνα, άρα είναι πιο χαλαρά συνδεδεμένα με το άτομο, και αυτά που κινούνται στα… σύνορα μπορούν να συμπράξουν σε διάφορες ενώσεις με άλλα στοιχεία. Στην ουσία τα άτομα συρρικνώνονται καθώς προχωρούμε στον πίνακα διαγώνια και από αριστερά προς τα δεξιά. Η επόμενη ομάδα, από τη στήλη 3 έως τη στήλη 12, είναι τα μέταλλα. Το χαρακτηριστικό τους είναι πως τα πιο απομακρυσμένα από τον πυρήνα ηλεκτρόνια έχουν αρκετά χαλαρή σύνδεση με τον πυρήνα και έτσι σε ένα κομμάτι μέταλλο, ακόμα και σε ένα λεπτό χάλκινο συρματάκι, έχουμε μια «θάλασσα» ηλεκτρονίων που είναι πρόθυμα να κινηθούν συντεταγμένα προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση μόλις δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώθησης, π.χ. με την παρέμβαση μιας μπαταρίας. Διαγώνια από αριστερά και προς τα κάτω γίνεται πιο έντονος αυτός ο «heavy metal» χαρακτήρας όσων βρίσκονται στην περιοχή. Μετακινούμενοι μέσα στο πλήθος προς τα επάνω και δεξιά συναντούμε επτά στοιχεία στις στήλες 13, 14 και 15 από το αργίλιο έως το βισμούθιο, που αρχίζουν να χάνουν τον μεταλλικό τους χαρακτήρα αλλά κάνουν καλή παρέα και δίνουν πολύ χρήσιμα κράματα με τα μέταλλα. Στη συνέχεια στις στήλες κατεβαίνεις πραγματικά τα σκαλοπάτια ένα-ένα από το βόριο έως το πολώνιο, όπου επικρατεί μια κατάσταση ενδιάμεση μεταξύ μεταλλικού και αμέταλλου χαρακτήρα, την οποία έχουν εκμεταλλευθεί με μοναδικό τρόπο οι άνθρωποι με τα υλικά που φτιάχτηκαν από τέτοιους «ημιαγωγούς» και είχαμε τα ολοκληρωμένα κυκλώματα των υπολογιστών. Επάνω από τους ημιαγωγούς, διαγώνια δεξιά είναι τα έξι στοιχεία που χαρακτηρίζονται αμέταλλα – άνθρακας, άζωτο, οξυγόνο, φωσφόρος, θείο, σελήνιο – διότι έχουν χαρακτήρα αντίθετο από αυτόν των μετάλλων. Θέλουν να προσλάβουν ηλεκτρόνια και όχι να δώσουν. Αν και είναι τόσο λίγα, μαζί με το υδρογόνο και το ήλιο δίνουν το 99% της ορατής ύλης στο Σύμπαν. Τέλος, λίγο πριν από τους bouncers, δηλαδή τα ευγενή ή αδρανή αέρια, είναι η ομάδα των αλογόνων, πολύ δραστήρια και πρόθυμη να κάνει σχέσεις με όσους κινούνται στην απέναντι πλευρά του πίνακα. Χημεία ίσον ηλεκτρόνια Ενα μόνο πρωτόνιο χωρίζει το άζωτο από τον άνθρακα στον πίνακα και όμως συμπεριφέρονται τόσο διαφορετικά. Τα πρωτόνια υπαγορεύουν τον χαρακτήρα ενός στοιχείου, ενώ τα ηλεκτρόνια, και μάλιστα τα πιο απόμακρα σε σχέση με τον πυρήνα, καθορίζουν σε ποιες χημικές αντιδράσεις θα συμμετέχει. Και από τις σχέσεις των ηλεκτρονίων μεταξύ τους το αν θα είναι, για παράδειγμα, καλός αγωγός του ηλεκτρισμού ή της θερμότητας. Επομένως στις επιστήμες που ενδιαφέρονται για τη χημική δράση των στοιχείων σημασία έχει πιο πολύ η συμπεριφορά των ηλεκτρονίων. Και τη συμπεριφορά τους την καθορίζει το πώς κατανέμονται κάθε στιγμή γύρω από τον πυρήνα κάθε ατόμου. Φεύγοντας από το σχολείο παίρνουμε μαζί, μεταξύ άλλων, και μια πολύ πρόχειρη και χοντροκομμένη εικόνα για τη δομή του ατόμου. Με τα ηλεκτρόνια σαν σιδερένιες μπαλίτσες που γυρίζουν γύρω από τον πυρήνα σε σφαιρικούς φλοιούς, έτσι ώστε το άτομο να το έχουμε στο μυαλό μας πιο πολύ σαν κρεμμύδι παρά οτιδήποτε άλλο. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Οταν έχουμε φορτισμένα σωματίδια (πρωτόνια – ηλεκτρόνια) σε τόσο μικρές διαστάσεις όπως αυτές ενός ατόμου, συμπεριφέρονται περισσότερο ως κύματα παρά ως υλικά σώματα, οι κινήσεις τους ακολουθούν νόμους μιας άλλης Φυσικής, της λεγόμενης Κβαντικής, και βρίσκονται με τη βοήθεια άλλων εξισώσεων από ό,τι ισχύει σε πιο μεγάλες κλίμακες. Σε αυτόν λοιπόν τον αραχνοΰφαντο μικρόκοσμο των ατόμων, για τα ηλεκτρόνια ξέρουμε μόνο την πιθανότητα για το πού «περίπου» μπορεί να βρεθούν, και οι εξισώσεις της Κβαντικής Φυσικής μάς δίνουν το σχήμα των περιοχών αυτών. Από εκεί βρίσκουμε ότι δεν κινούνται πάντα σε χώρους με σφαιρική κατανομή αλλά και με δίλοβες δομές (κάτι σαν δύο αντιδιαμετρικοί κώνοι που οι κορυφές τους έχουν στραφεί και σχεδόν ακουμπούν τον πυρήνα) ή και μέσα σε πολλαπλούς λοβούς, σαν τα πολλά μπαλόνια ενός υπαίθριου πωλητή, τα δεμένα μαζί. Αυτοί οι χώροι πιθανότητας να βρούμε το ηλεκτρόνιο ονομάζονται τροχιακά. Αλλο όμως τροχιά και άλλο τροχιακό. Ενώ για ένα σωματίδιο σε μια τροχιά ξέρουμε κάθε στιγμή τα σημεία στα οποία θα βρεθεί με ακρίβεια, με τον όρο τροχιακό εννοούμε πως είναι σαν να ζητούμε κάποιον σε μια πλατεία γεμάτη τραπεζοκαθίσματα. Για τον άνθρωπο που ψάχνουμε γνωρίζουμε ότι βρίσκεται κάπου σε αυτή την πλατεία και υπάρχουν θέσεις στις οποίες είναι πιο πιθανόν κάποια στιγμή να τον εντοπίσουμε γιατί έχει προτίμηση σε ορισμένα από τα μαγαζιά, αλλά για το ακριβές σημείο στο οποίο θα βρίσκεται επικρατεί πάντα αβεβαιότητα. Σήμερα υπάρχουν κανόνες για τα τροχιακά. Χωρίζονται σε ομάδες γνωστές ως s, p, d, f(s->sharp, p->pure, d->diffuse, f->fine) και ο Πίνακας των Στοιχείων βοηθάει στο να έχουμε καλή εικόνα του πώς μοιράζονται στον χώρο, γύρω από κάθε άτομο, τα ηλεκτρόνια, ώστε να είναι προβλέψιμη η συμπεριφορά του όταν θα αντιδράσει με άλλα άτομα. Κάθε κατεργάρης… Οταν τα πράγματα στον ανόργανο κόσμο αφήνονται να δράσουν αυθόρμητα, προτιμούν τις θέσεις με τη μικρότερη ενέργεια. Οπως ένας βράχος που από την κορυφή έχει την τάση να κυλήσει μέχρι και τους πρόποδες ενός βουνού. Τα ηλεκτρόνια γύρω από τον πυρήνα κάνουν το ίδιο, ξεκινούν να κινούνται σε καθορισμένους χώρους. Αυτοί ονομάζονται γενικά στιβάδες που περιβάλλουν τον πυρήνα. Η κάθε νοητή στιβάδα είναι χωρισμένη στην πραγματικότητα στα τροχιακά και το καθένα χωράει μέχρις έναν μέγιστο αριθμό ηλεκτρονίων. Οσο πιο μακριά από τον πυρήνα τόσο μεγαλύτερη η ενέργεια ενός ηλεκτρονίου. Στην πρώτη στοιβάδα ο χώρος είναι σφαιρικός και το τροχιακό έχει σήμανση 1s. Χωρούν εκεί μόνο δύο ηλεκτρόνια, όπως και στη δεύτερη. Αλλη μια σφαίρα που αγκαλιάζει και περιέχει και την πρώτη είναι η 2s. Στη δεύτερη στοιβάδα ανήκει άλλη μια περιοχή κίνησης ηλεκτρονίων, το τροχιακό 2d με τρία ζεύγη κωνικών χώρων όπου είναι πιθανόν να βρεθούν ηλεκτρόνια και μπορούν να χωρέσουν μόνο 2Χ3=6 το πολύ. Στην τρίτη, εκτός από τα δύο, s και p, προστίθεται το d, που χωράει 10 ακόμα ηλεκτρόνια. Προχωρώντας βρίσκουμε στην πέμπτη στιβάδα και το f, με 14 ηλεκτρόνια μέγιστη χωρητικότητα. Ας φανταστούμε την κάθε στοιβάδα σαν ένα λεωφορείο με συγκεκριμένο αριθμό θέσεων που είναι διπλές, δεν παίρνει επιβάτες όρθιους αλλά μόνον όσο υπάρχουν θέσεις και αυτοί κάθονται ανά δύο βλέποντας σε αντίθετες ακριβώς κατευθύνσεις(=ηλεκτρόνια με αντίθετη φορά «περιστροφής»). Οταν συμπληρωθούν οι θέσεις (όπως συμβαίνει με τα αδρανή αέρια), το λεωφορείο δεν παίρνει άλλους. Οι αντιδράσεις και οι σχηματισμοί μορίων γίνονται ακριβώς για να συμπληρωθεί η εξώτερη στιβάδα. Η συμπλήρωση γίνεται με βάση τον κανόνα του Hund που αναφέρει (σχηματικά θα το πούμε εδώ): όσο υπάρχουν άλλες κενές θέσεις δεν θα κάθονται οι επιβάτες σε θέσεις όπου θα είναι ο ένας αντίκρυ στον άλλον. Για κάποια στοιχεία όπως ο άνθρακας ο οδηγός κάνει ειδικές ρυθμίσεις στις θέσεις των επιβατών Τα πιο «φρέσκα»από τα στοιχεία Nh, Mc, Ts, Og. Εδώ τα καλά… νέα χημικά στοιχεία. Που μας έρχονται από χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία, η Ρωσία. Γνωστές και αναμενόμενες, αφού εκεί γίνεται εδώ και χρόνια η πιο εντατική έρευνα για την παραγωγή νέων, τεχνητών μορφωμάτων, που ανήκουν πλέον στα λεγόμενα «υπερβαρέα-στοιχεία». Από τον Δεκέμβριο του 2016 μάλιστα η Διεθνής Ενωση για τη Βασική και Εφαρμοσμένη Χημεία (IUPAC) έχει εγκρίνει τα ονόματα για τα τέσσερα χημικά στοιχεία που πιο πρόσφατα εντάχθηκαν στον Περιοδικό Πίνακα. Αυτά είναι: 1. Nihonium (Nh, AA 113): Στη Σαϊτάμα, λίγο πιο έξω από την πρωτεύουσα της Ιαπωνίας, βρίσκεται το RIKEN. Ενα πολυδύναμο κέντρο επιστημονικών ερευνών που κάποιες από αυτές διεξάγονται με τη βοήθεια επιταχυντών. Στο τμήμα που φέρει το όνομα του Γιόσιο Νισίνα, πατέρα της Πυρηνικής Φυσικής στη χώρα αυτή, «κατασκευάστηκε» το στοιχείο νιχόνιο, με 113 πρωτόνια στον πυρήνα, βομβαρδίζοντας βισμούθιο με ιόντα ψευδαργύρου. Είναι το πρώτο που δημιουργείται στην ασιατική ήπειρο. Nihon είναι ο ένας από τους δύο τρόπους να πεις την Ιαπωνία στα ιαπωνικά. Και αυτό διότι, ναι, είναι εύκολο για τον καθένα να το μαντέψει, σημαίνει «χώρα του ανατέλλοντος ηλίου». 2. Moscovium (Mc, AA115): Με 115 πρωτόνια το στοιχείο μοσκόβιο θα θυμίζει με το όνομά του τη ρωσική πρωτεύουσα για τον λόγο ότι σε προάστιο αυτής της πόλης, την Ντούμπνα, βρίσκεται ένα κέντρο πυρηνικών ερευνών μαζί με επιταχυντή και είναι στην πρώτη γραμμή της έρευνας για τα υπερβαρέα στοιχεία. 3. Tennessine (Ts, AA 117): Το τενέσιο οφείλει το όνομά του στο ότι η Πολιτεία του Τενεσί στεγάζει στο έδαφός της τα ονομαστά για την έρευνά τους γύρω από τα υπερβαρέα στοιχεία εργαστήρια των Oak Ridge National Laboratory, University of Tennessee και Vanderbilt University. Επόμενο ήταν κάποια στιγμή να δοθεί και σε ένα στοιχείο όνομα που να απαθανατίζει όλη αυτή τη δραστηριότητα. 4. Oganessine (Og, AA 118): Για το ογκανέσιο είναι αξιοπρόσεκτο πως η πρόταση ήταν και των δύο. Και του Joint Institute for Nuclear Research στην Dubna και του Lawrence Livermore National Laboratory στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για έναν άνθρωπο, τον πυρηνικό επιστήμονα Γιούρι Ογκανεσιάν, διευθυντή στο ρωσικό εργαστήριο για τα υπερβαρέα στοιχεία, γεννημένο το 1933, καθηγητή και αυθεντία στο θέμα «νησίδες ευσταθείας». Αφού απέδειξε τη θεωρητική υπόθεση ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν υπερβαρέα στοιχεία τα οποία, σε αντίθεση με τα υπάρχοντα αυτή τη στιγμή, με ελάχιστο χρόνο ζωής, να είναι πολύ πιο σταθερά! Πώς «δένονται»τα καινούργια στοιχεία Στοιχεία που βρίσκονται στον πίνακα μετά το πλουτώνιο, δηλαδή με ατομικό αριθμό πέρα από το 94, δεν συναντώνται έτσι ελεύθερα επάνω στη Γη και συντίθενται με τεχνητό τρόπο. Είναι ακριβή ενασχόληση και μόνο χώρες όπως η Γερμανία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να την έχουν, διότι τα πειράματα είναι πολύπλοκα, οι προετοιμασίες πολύχρονες και αν παραχθεί καινούργιο στοιχείο μπορεί να έχει ζωή από δευτερόλεπτα έως και χιλιοστά του δευτερολέπτου. Ας μην ξεχνάμε ότι φθάνοντας στον στόχο οι με το ίδιο φορτίο πυρήνες θα έχουν την τάση να απωθούνται, ενώ για να πετύχεις τον στόχο μέσα στο κενό που υπάρχει σε ένα άτομο είναι σαν να σημαδεύεις όντας έξω από ένα ολόκληρο γήπεδο το πορτοκάλι που έχει τοποθετηθεί στο κέντρο του! Μια ακτίνα ιόντων ενός ελαφρότερου στοιχείου, π.χ. τιτανίου (με ατομικό αριθμό 22), δημιουργείται και αποκτά μεγάλη ταχύτητα μέσα σε ειδικούς επιταχυντές για να χτυπήσει τελικά τον στόχο, φτιαγμένο από στοιχείο με αρκετά μεγαλύτερο ατομικό αριθμό, π.χ. μπερκέλιο (με ατομικό αριθμό 97), άρα μεγαλύτερο πυρήνα, με την ελπίδα ότι οι δύο πυρήνες θα γίνουν ένα. Κάτι όχι και τόσο απλό να συμβεί. Διότι αν δεν έχει η ακτίνα τη σωστή ενέργεια, ή θα αναπηδήσει χτυπώντας στον στόχο ή θα τον συντρίψει. Απώτερος στόχος είναι να φθάσουν στα «νησιά της ηρεμίας», δηλαδή σε στοιχεία με τέτοιους πυρήνες που να είναι πιο σταθεροί, άρα να «ζουν» περισσότερο. Λίγο πριν από τη γιορτή Εννοείται πως περιμένουμε να δούμε και στην Ελλάδα αν θα γίνει κάποιος εορτασμός. Πάντως η τελετή που θα λάβει χώρα στο Παρίσι σε λίγες ημέρες έχει και έναν ακόμα ιδιαίτερο συμβολισμό. Διότι ένας από τους μεγαλύτερους χημικούς στην παγκόσμια ιστορία ήταν και ο Γάλλος Αντουάν Λαβουαζιέ. Που δυστυχώς δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο από τους ανθρώπους της Γαλλικής Επανάστασης επειδή το κύριο επάγγελμά του ήταν φοροεισπράκτορας. Λέγεται ότι ο πρόεδρος του Δικαστηρίου είπε το περιβόητο «Η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από χημικούς και σοφούς» (!). Και έτσι ο Λαβουαζιέ έχασε το κεφάλι του το 1794. Σήμερα ευτυχώς δεν επικρατούν τέτοιες απόψεις. Ενας άλλος συνάδελφος του Λαβουαζιέ από την πλευρά της Χημείας, ο Πρίμο Λέβι, στα τελευταία χρόνια της ζωής του έτυχε ευρύτερης αναγνώρισης και το βιβλίο του «Περιοδικό Σύστημα» επαινέθηκε για το ύφος και το περιεχόμενό του. Τα 21 κεφάλαια του έργου του έχουν ως τίτλο το όνομα ενός διαφορετικού χημικού στοιχείου και διάλεξε τον (τόσο σημαντικό) άνθρακα για το τέλος, κλείνοντας με αυτή τη φράση: «Το εν λόγω άτομο (αυτό του άνθρακα) είναι επιφορτισμένο με το γράψιμό μου, σε ένα γιγάντιο μικροπαιχνίδι που δεν έχει κανείς περιγράψει έως τώρα. Αυτό που ετούτη τη στιγμή βγαίνοντας μέσα από ένα λαβυρινθώδες μπλέξιμο με «ναι» και «όχι» κάνει το χέρι μου να τρέχει επάνω στο μονοπάτι του χαρτιού, σημαδεύοντάς σήματα όπως αυτό «:», ένα διπλό χτύπημα, επάνω και κάτω, ανάμεσα σε δυο επίπεδα ενέργειας, οδηγώντας το χέρι μου να στίξει στο χαρτί αυτή την τελεία εδώ, να την «.»». Εκλεκτικές συγγένειες Υπάρχουν ορισμένα πράγματα που πρέπει να προσέξει κανείς κάπως περισσότερο στον Πίνακα των Στοιχείων για να αντιληφθεί όλο του το μεγαλείο. Παραδείγματος χάριν, στις κάθετες στήλες, οι οποίες στη Χημεία ονομάζονται Ομάδες, μπορεί να συναντήσει κανείς στερεά, υγρά, αέρια και, ενώ είναι τόσο διαφορετικά, η χημική συμπεριφορά τους να παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες. Οπως για παράδειγμα συμβαίνει με το φθόριο και το χλώριο (τα οποία είναι αέρια), το βρόμιο (υγρό) και το ιώδιο και το άστατο (στερεά). Επίσης υπάρχει η λεγόμενη «Διαγώνιος Συμπεριφορά», όπου ένα στοιχείο στον πίνακα μπορεί να παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες στην αντίδρασή του με ένα άλλο στοιχείο τοποθετημένο διαγώνια στον πίνακα από ό,τι με στοιχεία της ίδιας ομάδας. Για παράδειγμα, το λίθιο με το μαγνήσιο ή το βόριο με το πυρίτιο. Επίσης έχουμε τις ομοιότητες που παρουσιάζουν μερικά στοιχεία με το δέκατο σε απόσταση από αυτά, όπως είναι το μαγνήσιο με τον ψευδάργυρο. Ή οι ομοιότητες μεταξύ στοιχείων που ενώνονται στον πίνακα με μια κίνηση όπως αυτή του αλόγου στο σκάκι (!), π.χ. ο ψευδάργυρος (Zn, 30) με τον κασσίτερο (Sn, 50). Και αν ακόμα θεωρήσουμε πως όλα αυτά είναι εσωτερικές υποθέσεις των ειδικών, μελετώντας τα στοιχεία, υπάρχουν και πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για τον καθένα, τα οποία όμως δεν μπορεί να φανταστεί αν δεν του τα πουν. Οπως, σύμφωνα με τον κ. Μεθενίτη, το ότι «τοξικές ενώσεις σε μικρές δόσεις επιδεικνύουν θεραπευτικές ιδιότητες, ενώ βασικά στοιχεία για τη ζωή μετατρέπονται σε τοξικά σε μεγάλες δόσεις. Οπως είναι γνωστό, ο καρκίνος κατατάσσεται στις πρώτες τρεις αιτίες θανάτου παγκοσμίως και δεν θεραπεύεται εύκολα. Επιπλέον είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να βρεθούν φάρμακα τα οποία συγχρόνως να είναι δραστικά έναντι της ασθένειας και να εμφανίζουν χαμηλή τοξικότητα. Σύμπλοκες ενώσεις διαφόρων μετάλλων χρησιμοποιούνται ή δοκιμάζονται ως θεραπευτικοί αντικαρκινικοί παράγοντες». Τα θεμέλια των ζωντανών οργανισμών Εχει μεγάλο ενδιαφέρον, με την ευκαιρία αυτή, να μάθουμε ποια είναι τα βασικότερα στοιχεία από όλα όσα περιλαμβάνονται στον Περιοδικό Πίνακα και τη σχέση τους με τη ζωή μας. Οπως είπε μιλώντας στο ΒΗΜΑ-Science ο κ. Κώστας Μεθενίτης, καθηγητής Ανόργανης Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας: «Εντεκα στοιχεία απαιτούνται για όλες τις μορφές ζωής: H, Na, Mg, K, Ca, C, N, O, P, S, Cl. Εξι από τα παραπάνω στοιχεία, τα C, H, N, O, P, S ή CHNOPS, είναι τα κύρια συστατικά των κυττάρων (πρωτεΐνες, νουκλεϊνικά οξέα, λιπίδια, μεμβράνες, πολυσακχαρίτες, μεταβολίτες κ.ά.) και γι’ αυτό ονομάζονται και “big six”. Δεκατέσσερα επιπλέον στοιχεία θεωρούνται βασικά για τα περισσότερα βακτήρια, φυτά και ζώα: Β, F, Si, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, Se, Mo, I. Ο κατάλογος αυτός δεν είναι οριστικός. Π.χ. τα Cr και B τείνουν να θεωρηθούν μη βασικά και το Si θεωρείται βασικό μόνο και μόνο διότι εμποδίζει την τοξικότητα του Al. Επτά επιπλέον στοιχεία χρησιμοποιούνται μόνο από ορισμένους οργανισμούς: Sr, Ba, W, Cd, Sn, As, B. Τουλάχιστον 24 στοιχεία είναι απαραίτητα για τη ζωή των θηλαστικών: H, C, N, O, P, F, Na, Mg, K, Ca, S, Cl, F, Si, V, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, Se, Mo και I. Η λίστα αυτή συνεχώς αναθεωρείται με την προσθήκη ή την αφαίρεση στοιχείων. Η βιοχημεία ορισμένων από αυτά δεν έχει πλήρως κατανοηθεί (π.χ. V, Ni και Sn). To Co έχει βρεθεί στους οργανισμούς μόνο σε μια ειδική ένωση στο συνένζυμο Β12. Το Se είναι βασικό ακόμα και αν οι ενώσεις του είναι πολύ τοξικές. Σύμπλοκα τόσο των βασικών όσο και των μη βασικών μετάλλων είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ως θεραπευτικές ή διαγνωστικές ουσίες». UNESCO και Περιοδικός Πίνακας Στοιχείων! Ο νέος χρόνος μέσα στον πρώτο μήνα του φέρνει, ανάμεσα στα άλλα, και μια λαμπρή γιορτή, σχετική με τα χημικά στοιχεία που αποτελούν τους δομικούς λίθους αν όχι ολόκληρου, τουλάχιστον ενός αρκετά μεγάλου κομματιού του Σύμπαντος. Στις 29 Ιανουαρίου στο Παρίσι, εκεί όπου βρίσκεται και το UNESCO House, για μία ολόκληρη ημέρα σχεδόν, από τις 10 το πρωί έως τις 7 το βράδυ, διάσημοι ομιλητές, εκθέσεις και παρουσιάσεις νέων επιστημόνων θα υπογραμμίσουν ότι το 2019 μεταξύ άλλων έχει κηρυχθεί και ως International Year for the Periodic Table, IYPT2019. Δηλαδή θα έχουμε ένα ολόκληρο έτος εκδηλώσεων με σκοπό να τονιστεί η σημασία που είχε για την εξέλιξη όλων των θετικών επιστημών η ένταξη των κατά καιρούς ανακαλυπτόμενων χημικών στοιχείων σε έναν πίνακα με πολύ αυστηρούς κανόνες… συμπεριφοράς. Ηταν το 1869, δηλαδή ακριβώς 150 χρόνια πριν, που ο Ρώσος Ντμίτρι Μεντελέγεφ παρουσίαζε, από την Αγία Πετρούπολη, έπειτα από προσπάθειες πολλών ετών, σε μια πρώτη μορφή του τον γνωστό και σήμερα Πίνακα Χημικών Στοιχείων. Ο πίνακας αυτός τότε περιείχε μόλις 63 καταχωρίσεις, ενώ σήμερα επιβεβαιωμένα και επίσημα βρισκόμαστε στον αριθμό 118. Ηταν όμως τόσο σωστός στη σύλληψή του που άφηνε θέσεις και για στοιχεία ακόμη άγνωστα στους επιστήμονες εκείνης της εποχής. Δίκαια λοιπόν γιορτάζεται σήμερα αυτό το συλλογικό πλέον επίτευγμα στην πορεία του χρόνου. Στον κατάλογο των ομιλητών εκείνης της ημέρας στο Παρίσι διακρίνει κανείς ονόματα με μεγάλο ειδικό βάρος. Οπως ο Ολλανδός Μπερνάρ (Μπεν) Φέρινγα, κάτοχος του Νομπέλ στη Χημεία για το 2016, ειδικός στη μοριακή νανοτεχνολογία, ο ρωσοαρμένιος πυρηνικός φυσικός, με παγκόσμια αναγνώριση στον τομέα των υπερβαρέων χημικών στοιχείων, Γιούρι Ογκανεσιάν (με ένα χημικό στοιχείο, το τελευταίο προς το παρόν, στον πίνακα να έχει πάρει και το όνομά του!). Μαζί τους και ο καθηγητής Χημείας σερ Μάρτιν Πολιακόφ, γνωστός στους πιο πολλούς ως ο χημικός-σταρ με το ασημένιο σε αφρο-στυλ μαλλί, ο οποίος έχει παρουσιάσει με σύντομα βίντεο πολλά από τα χημικά στοιχεία. Και ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή αυτού του έτους που θέλει να τονίσει τις επιστημονικές προσπάθειες 150 χρόνων. https://www.tovima.gr/printed_post/ximika-stoixeia-ayti-tha-einai-lfi-xronia-tous/

Science: Κορυφαίο επίτευγμα του 2018 η μέθοδος παρακολούθησης της ανάπτυξης κυττάρων του εμβρύου. Το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Science» ανακήρυξε ως το σημαντικότερο επιστημονικό επίτευγμα του 2018 μια «τριπλέτα» νέων μεθόδων, που επιτρέπουν στους επιστήμονες να παρακολουθούν για πρώτη φορά διαχρονικά και με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από κάθε άλλη φορά τη γονιδιακή δραστηριότητα και την ανάπτυξη μεμονωμένων κυττάρων ενός εμβρύου. Αλλά και οι υψηλού επιπέδου αναγνώστες του περιοδικού, σε ηλεκτρονική ψηφοφορία με τη συμμετοχή άνω των 12.000 ατόμων, επέλεξαν την ίδια επιστημονική «τριπλέτα» ως τη σημαντικότερη επιστημονική εξέλιξη για φέτος. Από την εποχή του Ιπποκράτη οι επιστήμονες έχουν μαγευτεί από το μυστήριο της μεταμόρφωσης ενός μόνο κυττάρου σε ένα ζώο με δισεκατομμύρια κύτταρα και πολλά όργανα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το νέο επίτευγμα θα μεταμορφώσει τη βασική βιοϊατρική έρευνα μέσα στην επόμενη δεκαετία, ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία υψηλής ανάλυσης «ταινιών» σε κυτταρικό επίπεδο, τόσο της εμβρυϊκής ανάπτυξης όσο και διαφόρων ασθενειών. Χάρη στη νέα τριπλή τεχνική «αλληλούχισης RNA μεμονωμένου κυττάρου» (single-cell RNA-seq) οι ερευνητές είναι σε θέση αρχικά να απομονώνουν χιλιάδες κύτταρα έμβιων οργανισμών, στη συνέχεια να τα αναλύουν ώστε να γνωρίζουν σε επίπεδο ενός και μόνο κυττάρου ποιά γονίδια ενεργοποιούνται και ποιά «σωπαίνουν», και τελικά να βλέπουν σαν σε ταινία στην πορεία του χρόνου πώς συνδέονται και εξελίσσονται αυτά τα κύτταρα, καθώς το έμβρυο αναπτύσσεται. Η νέα μέθοδος απομονώνει κύτταρα από ένα οργανισμό και μετά προχωρά σε αλληλούχιση («ανάγνωση») του γενετικού περιεχομένου κάθε κυττάρου, παρακολουθώντας στην πορεία του χρόνου και της αναπτυξιακής διαδικασίας πώς το κάθε κύτταρο διαιρείται σε άλλα είδη κυττάρων. «Αυτές οι τεχνολογίες δημιουργούν μερικές από τις πιο εντυπωσιακές ταινίες που έχουν γίνει ποτέ», δήλωσε ο αρχισυντάκτης του «Science» Τιμ Απενζέλερ. «Η ικανότητα να απομονώνονται χιλιάδες μεμονωμένα κύτταρα και να αλληλουχίζεται το γενετικό υλικό καθενός από αυτά, παρέχει ένα «φωτογραφικό στιγμιότυπο» του RNA που παράγεται μέσα σε κάθε κύτταρο την κάθε στιγμή. Επειδή οι αλληλουχίες του RNA είναι εξειδικευμένες για κάθε γονίδιο που τις παράγει, οι ερευνητές μπορούν αμέσως να δουν ποιά γονίδια είναι ενεργά. Και αυτά τα ενεργά γονίδια καθορίζουν τι κάνει ένα κύτταρο», εξήγησε η επιστημονική συντάκτρια Ελίζαμπεθ Πενίζι. Ερευνητικές ομάδες διεθνώς ήδη εφαρμόζουν τη νέα τεχνική για να μελετήσουν πώς ωριμάζουν τα ανθρώπινα κύτταρα στην πορεία του χρόνου, πώς αναγεννιούνται οι ιστοί και πώς τα κύτταρα αλλάζουν σε ασθένειες όπως ο καρκίνος. Άλλες σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις Στις αξιοσημείωτες εξελίξεις το 2018, σύμφωνα με το «Science», περιλαμβάνονται: -Η ανακάλυψη το Νοέμβριο με εναέριο ραντάρ κάτω από πάγους πάχους ενός χιλιομέτρου στη Γροιλανδία ενός τεράστιου κρατήρα πρόσκρουσης αστεροειδούς, διαμέτρου 31 χιλιομέτρων, ενός από τους 25 μεγαλύτερους κρατήρες που έχουν βρεθεί στη Γη, ο οποίος είναι αρκετά πρόσφατος, καθώς χρονολογείται προ 13.000 έως 100.000 ετών. -Η γενετική ανάλυση του οστού μιας γυναίκας (η οποία ζούσε πριν 50.000 χρόνια), που έχει βρεθεί στη Σιβηρία και αποκαλύπτει ότι η μητέρα της ήταν Νεάντερταλ και ο πατέρας της Ντενίσοβαν, άρα αποδεικνύεται ότι υπήρχαν επιμειξίες ανάμεσα στις δύο ομάδες που προϋπήρξαν του Homo sapiens. -H εγκαινίαση του νέου επιστημονικού πεδίου της «εγκληματολογικής γενεαλογίας», με τον εντοπισμό από την αστυνομία των ΗΠΑ τον Απρίλιο ενός κατά συρροή δολοφόνου και βιαστή, ο οποίος είχε τελέσει τα εγκλήματά του στην Καλιφόρνια στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, αλλά πιάστηκε μόλις τώρα χάρη στη συσχέτιση παλιού DNA με μια δημόσια online βάση γενεαλογικών δεδομένων. -Η χορήγηση της έγκρισης κυκλοφορίας για το πρώτο φάρμακο «παρεμβολής RNA» (RNAi), που χρησιμοποιεί μια νέα μέθοδο «σίγασης» (απενεργοποίησης) γονιδίων. -Η διεύρυνση της λεγόμενης «αστρονομίας πολλαπλών μηνυμάτων» με την προσθήκη των νετρίνων στα φωτόνια, στα σωματίδια της κοσμικής ακτινοβολίας και στα βαρυτικά κύματα, καθώς για πρώτη φορά φέτος το τηλεσκόπιο Fermi της NASA εντόπισε μια φωτεινή πηγή (μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός άλλου γαλαξία) ως την προέλευση ενός νετρίνου που είχε προηγουμένως ανιχνεύσει ο ανιχνευτής Ice Cube κάτω από τους πάγους του Νοτίου Πόλου. ..και τα άσχημα του 2018 Ως τις πιο αρνητικές εξελίξεις στον κόσμο της επιστήμης διεθνώς το 2018, το «Science» χαρακτηρίζει: -Τις απανωτές πυρκαγιές, πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, ενώ την ίδια στιγμή οι κυβερνήσεις (ιδίως οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ) δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. -Την πυρκαγιά που στις αρχές Σεπτεμβρίου κατέστρεψε το ιστορικό Εθνικό Μουσείο της Βραζιλίας στο Ρίο ντε Τζανέιρο, κάνοντας στάχτες πλήθος επιστημονικών εκθεμάτων. -Την ανακοίνωση το Νοέμβριο του Κινέζου γενετιστή Χε Τζιανκούι ότι δημιούργησε τα πρώτα γενετικά τροποποιημένα μωρά, τα οποία -υποτίθεται ότι- είναι πιο ανθεκτικά στον ιό HIV (κάτι που μένει να αποδειχθεί), ανοίγοντας έτσι το «κουτί της Πανδώρας». Περισσότερες πληροφορίες στον σύνδεσμο του περιοδικού Science. https://vis.sciencemag.org/breakthrough2018/ https://www.in.gr/2018/12/20/tech/science-epistimoniko-epiteygma-tou-2018-parakolouthisi-tis-anaptyksis-kyttaron-tou-emvryou/