Δροσος Γεωργιος

Ο Μιχάλης Γιγιντής μάς μιλάει για τον Τέσλα. Έως και τις 28/2, το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου (Πειραιώς 100, Γκάζι, τηλ. .: 213 0109325, είσοδος 12-15 ευρώ) παρουσιάζει μια… ηλεκτρισμένη παράσταση για έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες της ιστορίας. Η παράσταση «Τέσλα» σε σκηνοθεσία Μιχάλη Γιγιντή, αναδεικνύει το όραμα και τη ζωή του Σέρβο-Αμερικανού ανθρωπιστή – εφευρέτη Νικολά Τέσλα. Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Γιάννης Μπισμπικόπουλος, Ιουλία Γεωργίου, Μάνθος Καλαντζής, Γιώργος Τζαβάρας και Χρήστος Γεωργαλής Σε μια εποχή που θεμελιώθηκε ο ιμπεριαλισμός, και η επιστήμη υποτάχθηκε στον νόμο της αγοράς, ο Τέσλα κατάφερε να αποδείξει πως ο απελευθερωμένος νούς και η υπερβατική σκέψη οδηγεί στην πραγματική αντίληψη του φυσικού κόσμου και στις απαντήσεις των μεγάλων υπαρξιακών ερωτήσεων. Οι βιομηχανικοί χώροι του Μουσείου σε συνδυασμό με ένα σκηνικό που παραπέμπει σε επαγωγικό κινητήρα και την πρωτότυπη τεχνική του projection mapping συνθέτουν υπό τους ήχους της ηλεκτρονικής μουσικής μια μοναδική θεατρική εμπειρία που θα συναρπάσει τόσο το ενήλικο όσο και το εφηβικό κοινό. Μέσα από μια μη ρεαλιστική αφήγηση της βιογραφίας του Τέσλα διαφαίνεται η φιλοσοφία και η κοσμοθεωρία του ανθρώπου που αποτέλεσε θεμέλιο για το σύγχρονο κόσμο, καθώς πρόσφερε στην ανθρωπότητα μια σειρά από επιστημονικές εκπλήξεις. Eφευρέσεις, όπως o επαγωγικός κινητήρας, το εναλλασσόμενο ρεύμα, oι ακτίνες Χ, η τηλεκατεύθυνση και η ασύρματη ενέργεια προέκυψαν απο δικά του πειράματα και μελέτες. Ο Μιχάλης Γιγιντής μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, τον Τέσλα και τις επί σκηνής εφευρέσεις. Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση; Πριν από έναν χρόνο περίπου είχα μια συζήτηση με το Γιάννη (Μπισμπικόπουλο), που είμαστε φίλοι, για επιστήμονες κι ανέφερε τον Τέσλα, επειδή κάτι είχε διαβάσει. Τον σκεφτόμουν συνεχώς εκείνο το βράδυ. Ξαναμιλήσαμε με το Γιάννη, ο οποίος κι αυτός σκεφτόταν τη συζήτηση μας. Το συζήτησα και με την Κωνσταντίνα Αγγελέτου, που κάνει διεύθυνση παραγωγής και τον Άγγελο που κάνει τα visuals, και μας άρεσε πολύ ως ιδέα. Απόφασίσαμε να το προχωρήσουμε και ξεκίνησε η έρευνα. Συναντήθηκα με την Αγγελική Πούλου και ξεκινήσαμε να γράφουμε το κείμενο. Πρόκειται για μια πολύ γοητευτική προσωπικότητα, λίγο να έχεις διαβάσει για αυτόν θες να ψάξεις πληροφορίες. Κρύβει ένα μυστήριο η ιστορία του, αλλά κι ο τρόπος που ο ίδιος αντιμετώπιζε την επιστήμη του. Πώς προετοιμαστήκατε και τι πληροφορίες συλλέξατε σχετικά με τη ζωή και το έργο του Τέσλα; Το κείμενο δημιουργήθηκε εξαρχής, δεν υπήρχε ως θεατρικό έργο. Προσπαθήσαμε να το σπάσουμε κάπως, να μην είναι μια στεγνή βιογραφία. Μέσα βέβαια υπάρχουν αρκετές θεατρικές συμβάσεις, υπάρχουν σκηνές που έχουν ένα διαλογικό σχήμα και μετά εμβόλιμα μπαίνει ένα μονολογικό κομμάτι, μια αφήγηση ή ένα ιντερμέδιο. Το κείμενο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αυτοβιογραφία του Τέσλα, στα βασικά γεγονότα της ζωής του και έχει γίνει η απαραίτητη δραματουργική επεξεργασία προκειμένου να αποδοθεί θεατρικά. Καθ'όλη τη διάρκεια της συγγραφής και της διαδικασίας των προβών ανατρέξαμε σε ντοκυμαντέρ, άρθρα κ.λ.π και συλλέξαμε κάθε είδους πληροφορία. Η ζωή του Τέσλα έχει πολλές πτυχές που έχουν μεγάλο δραματουργικό ενδιαφέρον. Τα περισσότερα στοιχεία τα εντάξαμε και κάποια αναγκαστηκά έπρεπε προς το παρών τουλάχιστον να τα αφήσουμε εκτός. Ποιο είναι το προφίλ του Τέσλα που χτίζει τελικά η παράσταση; Πρόκειται για μια διάνοια που δυστυχώς έζησε σε μια εποχή κατα την οποία ξεκίνουσε να χτίζεται αυτός ο αχόρταγος κεφαλαιοκεντρικός μηχανισμός που βιώνουμε μέχρι και σήμερα. Είχαν αρχίσει να δημιουργούνται τα πρώτα μονοπώλεια και η εφέυρεση ήταν αναγκασμένη να ακολουθεί τους νόμους της αγοράς. Σαν εφευρέτης ο Τέσλα καταπιάστηκε με πειραματισμούς πάνω στις δυνάμης της φύσης και κατανόησε σε τεράστιο βαθμό την ενέργεια, προσπαθώντας να δημιουργήσει νέους τρόπους για την τιθάσευση και διαχείρισή της, παρέχοντας μας έτσι μια πληθώρα εφευρέσων που εξέλιξαν τεχνολογικά την εποχή του και εφαρμόζονται σήμερα στην καθημερινότητα. Εναλλασόμενο ρέυμα, επαγωγικός κινητήρας, τεσλόγραμμα (πρώιμη φάση της ακτινογραφίας), τηλεκατέυθυνση είναι μερικά μόνο απο τα επιτέυγματα του. Οι ανακαλύψεις του και οι επιρροές τους, εντοπίζονται σήμερα στο internet, τις τηλεπικοινωνίες, στα δορυφορικά συστήματα,στην ρομποτική κ.α. Σαν φυσιογνωμία ο Τέσλα ήταν αρκετά δωρικός. Απείχε συνειδητά απο οποιαδήποτε έντονη συναισθηματική ορμή, κρατώντας αυτή του τη τάση σαν απώθεμα, ώστε να αφοσιώνεται ακόμη πιο πολύ στην επιστήμη του. Τα συναισθήματα του διοχετέυονταν χωρίς καμία έκπτωση, στις έρευνες του. Και όταν βυθιζόταν μέσα σε αυτές ένιωθε όλη την ικανοποίηση και ολοκλήρωση που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος. Έχασε τον αδελφό του σε πολύ μικρή ηλικία, κάτι που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του. Από τα παιδικά του χρόνια άρχισε να παρατηρεί τις εκδηλώσεις της ενέργειας στο φυσικό περιβάλλον και κάθε φορά που έκανε μια νέα εξερέυνηση, γοητευόταν και καταδυόταν ακόμη πιο βαθειά στην αναγνώριση και κατανόηση της. Σε μεγαλύτερη ηλικία και αναγνωρισμένος εφευρέτης πια, εκθάμπωνε τα πλήθη στις δημόσιες επιδείξεις του και τον χαρακτήριζαν μάγο, εξ'αιτίας των τεχνολογικών ''θαυμάτων'' που παρουσίαζε σε αυτές. Ψιλόλιγνος και κομψός, μορφωμένος και γνώστης της ποίησης, της λογοτεχνίας και του καλού φαγητού αποσπούσε τον θαυμασμό και προκαλούσε το δέος. Οι μύθοι που δημιουργήθηκαν στους επιστημονικούς και όχι μόνο κύκλους, γύρω απο το όνομα του, ήταν φυσικό επακόλουθο. Το να παρουσιάζει κάποιος ένα τηλεκατευθυνόμενο απο μεγάλη απόσταση πλοιάριο, σε λιμάνι της Νέας Υόρκης του 1898, δεν ήταν κάτι συνηθισμένο! Δέχτηκε και υπέμεινε όσο λίγοι τον πόλεμο των αντιπάλων του που εξυπηρετούσαν τα μεγάλα συμφέροντα της εποχής. Αγαπήθηκε από πολλούς για την κοσμοαντιλήψη του και την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο και αναγνωρίσθηκε εντέλει καθολικά αφού χαρακτηρίζεται πλέον ως ο άνθρωπος που εφήυρε τον εικοστό αιώνα. Αξιοσημείωτο είναι πως στο τέλος της ζωής του ήθελε απεγνωσμένα να εφεύρει εκείνον τον μηχανισμό που θα κατάφερνε να καταστήσει αδύνατη κάθε πολεμική σύγκρουση και θα καταργούσε μια για πάντα τον όλεθρο του πολέμου που μάστιζε εκείνη την εποχή τη πατρίδα του. Η ιδιαίτερη αίθουσα όπου παρουσιάζεται η παράσταση πώς συμβάλλει στην αποτύπωση της ιστορίας; Ο χώρος των παλαιών φούρνων του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου στη Τεχνόπολη φέρει μια τεράστια ιστορία και μια ενέργεια που συνάδει απόλυτα με τη θεματική της παράστασης. Πρόκειται για έναν επιβλητικό χώρο που απο την πρώτη στιγμή σε γοητέυει. Ένα φυσικό σκηνικό που κοιτάζοντάς το να σε περιβάλλει σε βγάζει για λίγο εκτός χρόνου. Δεν είναι βέβαια ένας κλασικός θεατρικός χώρος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αλλά σίγουρα η χωροταξία και η ατμόσφαιρα του έχει πολλά θετικά απο δημιουργικής άποψης. Γίνεται μια σύνδεση των εφευρέσεων του με το σήμερα, τη μετεξέλιξή τους ουσιαστικά ή τις κρατάτε σε πρωτογενές επίπεδο; Η απόδοση των ερευνών και των εφευρέσεων του γίνεται με έναν σύγχρόνο τρόπο. Η ουσία είναι να κατανοήσουμε πόσο προχωρημένες ήταν για την εποχή τους οι επιστημονικές ανακαλύψεις του εφευρέτη, αλλά και να σταθούμε στο φιλοσοφικό υπόβαθρο τους και τις προθέσεις του. Την άκρατη ανάγκη και θέληση του να προσφέρει τα μέγιστα και να βοηθήσει την ανθρωπότητα να εξελλιχθεί μακριά απο πρωτόγονες αντιλήψεις και ένστικτα. Στη παράσταση, τα visuals προβαλλόμενα πάνω στον σκηνικό χώρο και περικλείοντας τους χαρακτήρες ανα διαστήματα, αποδίδουν τον εσωτερικο κόσμο του Νίκολα Τέσλα. Τις σκέψεις του σχετικά με τις έρευνες και τα πειράματά του. Τον τρόπο σύλληψης των ιδεών και τη σύνθεση των μηχανισμών στο μυαλό του. Ενίοτε λειτουργουν και ώς ατμοσφαιρικές-φωτιστικές συνθήκες. Η παράσταση ισσοροπεί ανάμεσα στην εποχή της και στο σήμερα και ο σκοπός είναι να κατανοήσουμε με έναν σύγχρονο τρόπο τις εφευρέσεις του με τεχνικό τρόπο, αλλά κυρίως να καταλάβουμε πως ο ίδιος έφθανε στην σύλληψη των ιδεών του. Υπάρχουν αναφορές στις ιδέες του Τέσλα για το μέλλον της τεχνολογίας και στην εφαρμογή των εφευρέσεων του στο σήμερα αλλά και τις προεκτάσεις των ερευνών και των πειραμάτων του στο μέλλον . Η παράσταση είναι για εμάς ένα συνεχές work in progress και το πλάνο είναι να ολοκληρωθεί και να παρουσιαστεί την επόμενη σεζόν σε όλο της το έυρος καλύπτωντας ακόμη περισσότερα στοιχεία του ''θαυμαστου κόσμου'' του Νίκολα Τέσλα. https://www.tanea.gr/2019/02/26/lifearts/culture/o-mixalis-gigintis-mas-milaei-gia-ton-tesla/

Εκπληκτική εικόνα νεφελώματος. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble μας προσφέρει υπέροχες πολύχρωμες λήψεις από τα βάθη του άπειρου χώρου. Αυτή η εικόνα δεν αποτελεί εξαίρεση και έχει μια αρκετά μεγάλη ιστορία, αν και, όπως και τα περισσότερα αντικείμενα του Σύμπαντος. Εξετάζετε το νεφέλωμα NGC 5307 που βρίσκεται 10.000 έτη φωτός από τον πλανήτη μας, στον αστερισμό Centaurus. Ή κοιτάζετε το μέλλον του ηλιακού μας συστήματος, αφού μια μέρα το αστέρι μας θα μετασχηματιστεί σε ένα νεφέλωμα ακριβώς όπως το ένα στην εικόνα. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια φάση ονομάζεται πλανητικό νεφέλωμα, ωστόσο δεν είναι το καταλληλότερο όνομα για κοσμικό αντικείμενο, αφού δεν έχει καμία σχέση με τους πλανήτες. Το όνομα δόθηκε από τους πρώτους αστρονόμους, οι οποίοι παρατηρούσαν τον κόσμο μέσα από πολύ λιγότερο εξελιγμένο εξοπλισμό από ό, τι έχουμε σήμερα. Σύμφωνα με ισχυρισμούς, η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε το όνομα ήταν στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο Frederick William Herschel, Βρετανός βρετανός αστρονόμος, που δημοσίευσε έναν κατάλογο νεφελωμάτων με 5.000 αντικείμενα μέσα σε αυτό, έχει περιγράψει αυτά τα νεφελώματα σαν να μοιάζουν με πλανήτες. Το όνομα έχει κολλήσει, αλλά σήμερα έχουμε λίγο περισσότερη γνώση για το σύμπαν για να βεβαιωθούμε ότι δεν είναι ένας πλανήτης, αλλά μια σύντομη φάση αστρικής εξέλιξης. Σήμερα ο αστέρας μας φιλοξενείται σε μια σταθερή ύπαρξη, δημιουργώντας ενέργεια μέσω καύσης υδρογόνου. Ενώ καίει υδρογόνο, το ήλιο συσσωρεύεται στον πυρήνα του, η θερμοκρασία του άστρου αυξάνεται και γίνεται πιο φωτεινή. Όταν δεν υπάρχει καύσιμο υδρογόνο, ο πυρήνας σταματά να πάρει αρκετή ενέργεια για να καταπολεμήσει τη δύναμη της βαρύτητας. Το αστέρι συρρικνώνεται, ο πυρήνας θερμαίνεται και το αστέρι αρχίζει να χρησιμοποιεί υδρογόνο σε ένα κέλυφος γύρω από τον πυρήνα για να καεί. Αυτή η διαδικασία οδηγεί στη διόγκωση των εξωτερικών στρωμάτων του αστέρα, διευρύνοντας την περαιτέρω. Αυτή είναι η αρχή της εποχής των κόκκινων γιγάντων, ένα μεγάλο, αλλά δροσερό αστέρι, με θερμοκρασία επιφανείας 3500 μοιρών και ακτίνα περίπου 100 ηλιακών ακτίνων. Στο τέλος της κόκκινης γιγαντιαίας φάσης, το αστέρι δεν είναι σε θέση να παράγει τις θερμοκρασίες που απαιτούνται για οποιαδήποτε περαιτέρω σύντηξη. Έτσι, ο πυρήνας του αστέρα καταρρέει στον εαυτό του, ενώ οι επιφανειακές στρώσεις εκτοξεύονται προς τα έξω. Αυτό μας φέρνει στη φάση των νεφελωμάτων. Καθώς τα αέρια φυσούν μακριά από το κεντρικό αστέρι, γεννιέται αυτή η κοσμική μπαλαρίνα. Το ίδιο το αστέρι βιώνει μια άλλη μετενσάρκωση, συστέλλεται μέχρι να γίνει ένας λευκός νάνος, ένα πολύ πυκνό και μικρό αστέρι, χωρίς πυρήνα να λαμβάνει χώρα στον πυρήνα του. Για να συγκρίνουμε, ένας λευκός νάνος είναι περίπου το μέγεθος της Γης, αλλά έχει βάρος περίπου δύο τρίτα της τρέχουσας μάζας του ήλιου. Ωστόσο, αυτή η φάση της αστρικής εξέλιξης είναι αρκετά εφήμερη, μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια η φάση του πλανητικού νεφελώματος θα τελειώσει και θα υπάρχει μόνο ένας ακόμα λευκός νάνος που θα κοιτάζει στον ουρανό. https://asgardia.space/en/news/Breathtaking-Picture-of-Planetary-Nebula

Το τηλεσκόπιο Hubble γιόρτασε τα 29α γενέθλιά του. Η αμερικανική και η ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία έδωσαν στη δημοσιότητα μια νέα εντυπωσιακή φωτογραφία του νοτίου νεφελώματος του Καρκίνου από το τηλεσκόπιο Hubble με αφορμή τη συμπλήρωση των 29 ετών του στο διάστημα. Το εν λόγω νεφέλωμα δημιουργείται από ένα διπλό αστρικό σύστημα και η νέα φωτογραφία βοηθά ακόμη περισσότερο στην κατανόηση του, ενώ δείχνει για μια ακόμη φορά τις δυνατότητες του τηλεσκοπίου, το οποίο είχε εκτοξευθεί στις 24 Απριλίου 1990 από το διαστημικό λεωφορείο Discovery, φέρνοντας έκτοτε επανάσταση στην αστρονομία και στον τρόπο που το κοινό βλέπει το σύμπαν μέσα από εικόνες μεγάλης επιστημονικής αλλά και αισθητικής αξίας. Κάθε χρόνο, το τηλεσκόπιο αφιερώνει λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του για να τραβήξει μια ειδική επετειακή φωτογραφία και φέτος σειρά είχε το Νότιο Νεφέλωμα του Καρκίνου (Κάβουρα), το οποίο δημιουργείται από ένα ζεύγος άστρων στο κέντρο του, ένα ερυθρό γίγαντα και ένα λευκό νάνο. Το πρώτο μεγάλο άστρο αποβάλλει τα εξωτερικά στρώματα του κατά την τελευταία φάση της ζωής του, προτού τελικά γίνει και αυτό λευκός νάνος. Ένα μέρος από αυτά τα υλικά έλκονται από τη βαρύτητα του μικρότερου συντρόφου του, που με τη σειρά του εκτινάσσει με εκρήξεις υλικά στο διάστημα, δημιουργώντας έτσι το θεαματικό νεφέλωμα. Το νεφέλωμα παρατηρήθηκε αρχικά το 1967, αλλά είχε τότε θεωρηθεί ότι προερχόταν μόνο από ένα άστρο. Το 1989, χάρη στις παρατηρήσεις του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, οι επιστήμονες έμαθαν περισσότερα πράγματα, αλλά τελικά ήταν το 1998, με τις πρώτες παρατηρήσεις του Hubble, που έγινε αντιληπτή η φύση και η πλήρης δομή του νεφελώματος. Τώρα, περίπου 20 χρόνια μετά, το Hubble επέστρεψε στο ίδιο νεφέλωμα, αποκαλύπτοντας με τη νέα εικόνα ότι αυτό παραμένει ενεργό και πάντα θεαματικό. https://physicsgg.me/2019/04/19/%cf%84%ce%bf-%cf%84%ce%b7%ce%bb%ce%b5%cf%83%ce%ba%cf%8c%cf%80%ce%b9%ce%bf-hubble-%ce%b3%ce%b9%cf%8c%cf%81%cf%84%ce%b1%cf%83%ce%b5-%cf%84%ce%b1-29%ce%b1-%ce%b3%ce%b5%ce%bd%ce%ad%ce%b8%ce%bb%ce%b9%ce%ac/

Η NASA καταγράφει εκπληκτική εικόνα του νεφελώματος όπου γεννιούνται τα αστέρια. Όταν σκεφτόμαστε τα αστέρια, τείνουμε να τα δούμε ως αρχαία αντικείμενα που υπήρχαν εκεί για πάντα. Ωστόσο, δημιουργούνται νέα αστέρια κάθε μέρα. Τώρα, η NASA κατάφερε να φωτογραφίσει μια εκπληκτική εικόνα ενός τόπου όπου σχηματίζονται νέα αστέρια Η NASA έχει το παρατσούκλι της "Space Butterfly", η οποία είναι στην πραγματικότητα ένα ζευγάρι των γιγαντιαίων αερίων που σχηματίζουν ένα νεφέλωμα. Το επίσημο του όνομα είναι το Westerhout 40 (W40). Τόσο το W40 όσο και το νεφέλωμα παρόμοια με αυτό είναι τεράστιες εκτασεις του χώρου όπου υλικά όπως το φυσικό αέριο και το αστέρι αρχίζουν να έρχονται μαζί και να σχηματίζουν νέα αντικείμενα όπως τα αστέρια. Το JPL της NASA δήλωσε ότι εκτός από τη λήψη αναπνοής, το W40 είναι ένα τέλειο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο σχηματισμός αστεριων προκαλεί τα πολύ σύννεφα που συνέβαλαν στη δημιουργία τους για να καταστραφούν. Στο διάστημα, μέσα σε γιγαντιαία σύννεφα αερίου και σκόνης, η δύναμη της βαρύτητας τραβά το υλικό μαζί σχηματίζοντας πυκνές συστάδες. Μερικές φορές αυτές οι συστάδες επιτυγχάνουν μια κρίσιμη πυκνότητα που προκαλεί σχηματισμό αστεριών στους πυρήνες τους. Μπορούμε να σκεφτούμε τα νεφελώματα ως βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ωστόσο, τα αστέρια πεθαίνουν και στα νεφελωματα. Πράγματι, τα μαζικά "φτερά" της διαστημικης πεταλούδας, που αποτελούνται από φυσικό αέριο και άλλο υλικό, διοχετεύθηκαν στο διάστημα ως αποτέλεσμα αστρικών εκρήξεων. Αυτή τη φορά, ένα αστέρι στη μέση των δύο μεγάλων φυσαλίδων είναι αυτό που προκάλεσε τα πολύχρωμα σύννεφα που παρατηρήθηκαν στο W40. Επιπλέον, αυτό το υλικό που ήταν κάποτε αστεροειδής ύλη, γίνεται και πάλι νέα αστέρια. Η NASA χρησιμοποίησε το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer για να πάρει την εξαιρετικά λεπτομερή εικόνα του νεφελώματος, το οποίο είναι περίπου 1.400 έτη φωτός μακριά από τον πλανήτη μας. Η εικόνα είναι ένα σύνθετο τεσσάρων μεμονωμένων φωτογραφιών που έχουν τραβηχτεί με τη χρήση της υπέρυθρης κάμερας του τηλεσκοπίου. https://asgardia.space/en/news/NASA-Captures-Stunning-Image-of-Nebula-Where-Stars-are-Born

Τα «πυροτεχνήματα» του Γαλαξία. Είναι γνωστό ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις στην εθνική εορτή των ΗΠΑ στις 4 Ιουλίου ολοκληρώνονται με την ρίψη πυροτεχνημάτων στον νυχτερινό ουρανό. Η NASA θέλοντας να συμμετέχει και αυτή με τον δικό της τρόπο στην γιορτή έδωσε στην δημοσιότητα μια φωτογραφία από ένα εντυπωσιακό κοσμικό μαιευτήριο το οποίο μοιάζει σαν ρίχνει… πυροτεχνήματα στον γαλαξιακό ουρανό. Πρόκειται για το νεφέλωμα NGC 3603 που βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό της Τρόπιδος. Στην καρδιά του νεφελώματος ξεπροβάλει ένα υπέρλαμπρο σμήνος άστρων τα οποία σύμφωνα με τους επιστήμονες έχουν όλα γεννηθεί την ίδια χρονική περίοδο, είναι γιγάντια και πολύ καυτά. Κάποια από αυτά τα άστρα ανήκουν στην κατηγορία των μεγαλύτερων σε μάζα άστρων που μπορούν να δημιουργηθούν στο Σύμπαν. Τα περισσότερα από τα άστρα αυτής της περιοχής θα έχουν σύντομη διάρκεια ζωής και θα μετατραπούν σε υπερκαινοφανείς αστέρες, θα αυτοκαταστραφούν δηλαδή σε εκρήξεις σουπερνόβα. Το νεφέλωμα αποτελείται από πυκνή διαγαλαξιακή ύλη (αέρια, σκόνη) αλλά υπεριώδης ακτινοβολία και ισχυροί αστρικοί άνεμοι δημιούργησαν αυτή την «κοιλότητα» μέσα στην οποία γεννιούνται συνεχώς νέα άστρα. Οι επιστήμονες μελετούν το συγκεκριμένο νεφέλωμα όχι μόνο για την μελέτη της γέννησης άστρων σε… ειρηνικές συνθήκες μέσα στους γαλαξίες αλλά και το πώς δημιουργούνται άστρα όταν συγκρούονται γαλαξίες. http://www.in.gr/2018/07/04/tech/ta-pyrotexnimata-tou-galaksia/

Νεφέλωμα της Ταραντούλας. Το νεφέλωμα της Ταραντούλας βρίσκεται στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, έναν μικρό γειτονικό μας γαλαξία που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 170 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς και θεωρείται γαλαξίας-δορυφόρος του δικού μας. Το νεφέλωμα της Ταραντούλας αποτελεί μόνιμο στόχο των αστρονόμων, αφού πρόκειται για ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής άστρων. Το νεφέλωμα έχει διάμετρο περίπου χίλια έτη φωτός και χρωστά το όνομά του στο γεγονός ότι οι επιστήμονες που το βάφτισαν θεώρησαν ότι το σχήμα του και ειδικά οι πιο λαμπρές περιοχές του θυμίζουν (πολύ αμυδρά είναι η αλήθεια) τη γνωστή αράχνη. Στο νεφέλωμα, που ονομάζεται επίσης 30 Δοράδος (επειδή βρίσκεται στον αστερισμό Δοράς), γεννιούνται κατά εκατομμύρια νέα άστρα. Είναι δε τόσο λαμπρό, που οι ειδικοί λένε πως αν ήταν κοντά μας σε απόσταση ίση με αυτή του νεφελώματος του Ωρίωνα, θα κάλυπτε τον μισό ουρανό μας και το φως του θα μετέτρεπε τη νύχτα σε ημέρα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι η πιο γόνιμη αλλά και η πιο λαμπρή περιοχή όχι μόνο στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, αλλά σε ολόκληρο το γαλαξιακό σμήνος στο οποίο ανήκει ο γαλαξίας μας. Δεν εντυπωσιάζει όμως μόνο ο αριθμός, αλλά και το μέγεθος των άστρων που «γεννά» η συγκεκριμένη περιοχή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένα από αυτά έχουν μάζα 100 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ηλιου. Τα γιγάντια άστρα είναι σπάνια και παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς το μέγεθός τους οδηγεί γρήγορα ένα ποσοστό από αυτά στον θάνατο με εκρήξεις σουπερνόβα. Διεθνής ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, έκανε νέες παρατηρήσεις στο νεφέλωμα της Ταραντούλας χρησιμοποιώντας τη συστοιχία τηλεσκοπίων VLT που βρίσκεται στη Χιλή και εντόπισε την παρουσία τουλάχιστον χιλίων γιγάντιων άστρων - αριθμός που εξέπληξε όχι μόνο τους ερευνητές, αλλά ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα. Ο αριθμός αυτός είναι τουλάχιστον 30% μεγαλύτερος από αυτόν που εκτιμούσαν οι επιστήμονες και δημιουργούν υποψίες ότι τα γιγάντια άστρα είναι πολύ πιο κοινά στο Σύμπαν από όσο πιστεύαμε. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Science» και δημιουργούν νέα δεδομένα στην κατανόηση της σύνθεσης των γαλαξιών. Στο 30 Δοράδος βρίσκεται επίσης ένα άστρο που περιστρέφεται πιο γρήγορα από οποιοδήποτε άλλο στο Σύμπαν. Το VFTS 102 βρίσκεται στο κέντρο του νεφελώματος και περιστρέφεται με ταχύτητα μεγαλύτερη από δύο εκατομμύρια χλμ./ώρα, τριακόσιες φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα περιστροφής του Ηλιου. Η ταχύτητα με την οποία κινείται το άστρο είναι λίγο πριν από το όριο όπου οι φυγόκεντρες δυνάμεις αρχίζουν να διαλύουν την ύλη. Στο εκπληκτικό από κάθε άποψη νεφέλωμα έχει επίσης εντοπιστεί το μεγαλύτερο και πιο καυτό δυαδικό αστρικό σύστημα που γνωρίζουμε. Το δυαδικό σύστημα έλαβε την κωδική ονομασία VFTS 352 και σύμφωνα με τους ειδικούς τα δύο άστρα βρίσκονται σε μια τροχιακή σύγκλιση που θα οδηγήσει σε μια συγχώνευση. Αποτέλεσμα αυτής της συγχώνευσης θα είναι είτε ο σχηματισμός ενός νέου γιγάντιου άστρου ή η γέννηση ενός νέου δυαδικού συστήματος που θα αποτελείται αυτήν τη φορά από δύο μελανές οπές. http://www.tovima.gr/science/article/?aid=935145

«Στόμα του Κτήνους» Οι περισσότεροι ακούγοντας τον χαρακτηρισμό το «Χέρι του Θεού» θα σκεφτούν τον... Ντιέγκο Μαραντόνα. Οι αστρονόμοι πιθανότατα θα σκεφτούν το νεφέλωμα CG4 που εξαιτίας του σχήματος του σε ορισμένες εικόνες που έχουν τραβήξει τα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια έχει λάβει αυτόν τον χαρακτηρισμό. Αλλες εικόνες που εστιάζουν στην κεφαλή του νεφελώματος του προσδίδουν μια διαφορετική πιο «άγρια» εμφάνιση με τους αστρονόμους να του έχουν προσδώσει το χαρακτηρισμό «Το Στόμα του Κτήνους». Tα τηλεσκόπια του Νότιου Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου (ESO) κατέγραψαν μια νέα εντυπωσιακή φωτογραφία του νεφελώματος CG4 που βρίσκεται σε απόσταση 1,300 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό της Πρύμνης. Το νεφέλωμα αποτελείται από κοσμική ύλη (αέρια, σκόνη) που σύμφωνα με τους ειδικούς η ποσότητα αυτής της ύλης είναι αρκετή για να δημιουργήσει αρκετά αστέρια σαν τον Ηλιο. Η νέα εικόνα εστιάζει στην εντυπωσιακή κεφαλή του νεφελώματος. http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=673002

Ο γαλαξίας μας είχε έναν αδελφό τον οποίον κατασπάραξε η Ανδρομέδα. Ο γαλαξιακός κανιβαλισμός είναι από τα πιο εντυπωσιακά αλλά και σημαντικά για την εξέλιξη του Σύμπαντος κοσμικά φαινόμενα. Μεγαλύτεροι σε μέγεθος γαλαξίες χρησιμοποιούν τις ισχυρές βαρυτικές τους δυνάμεις για να «συλλάβουν» μικρότερους γειτονικούς γαλαξίες, τους οποίους στην συνέχεια απορροφούν. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σε εξαφάνιση τον μικρότερο γαλαξία, με τον μεγαλύτερο να αυξάνει περαιτέρω το μέγεθος του, ενώ ταυτόχρονα προκαλεί την γέννηση αμέτρητων νέων άστρων μέσα σε αυτόν. Πρόκειται για μια συνήθη κοσμική διεργασία η οποία εξελίχτηκε πολλές φορές και στην δική μας γαλαξιακή γειτονιά. Έχει διαπιστωθεί ότι ο γαλαξίας μας ήταν… κανίβαλος. Προηγούμενες μελέτες έδειχναν ότι ο γαλαξίας είχε «κατασπαράξει» στην διάρκεια της ζωής του μερικούς μικρότερους γαλαξίες που βρίσκονταν γύρω του. Στις αρχές του έτους οι επιστήμονες του ερευνητικού προγράμματος «Dark Energy Survey» ανακοίνωσαν ότι στην πορεία της εξέλιξής του ο γαλαξίας μας δεν άφησε τίποτε ζωντανό στη γαλαξιακή μας γειτονιά, συλλαμβάνοντας και απορροφώντας περίπου 11 γαλαξίες. Σύμφωνα με ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία, ο γαλαξίας μας παγίδευσε και στη συνέχεια «καταβρόχθισε» 15, ίσως και 18 γαλαξίες. Μάλιστα, σύμφωνα με την μελέτη κάποιοι από αυτούς τους γαλαξίες ήταν μεγαλύτεροι σε μέγεθος από τον δικό μας, αλλά παρόλα αυτά δεν κατάφεραν να γλιτώσουν. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν στις ΗΠΑ με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «Nature Astronomy» αναφέρουν ότι υπήρχε ένας ακόμη γειτονικός γαλαξίας τον οποίον ο δικός μας άφησε στην ησυχία του. Οι ερευνητές ονόμασαν αυτόν τον γαλαξία Μ32 και υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για το μεγαλύτερο αδελφάκι του γαλαξία μας με το οποίο ήταν… αγαπημένοι γι’ αυτό και δεν ενεπλάκησαν σε κάποια μεταξύ τους κοσμική διένεξη. Όμως σύμφωνα με τους ερευνητές την ευκαιρία αυτή δεν άφησε να πάει χαμένη ο μεγαλύτερος γαλαξίας της περιοχής, αυτός της Ανδρομέδας. Οι ερευνητές εντόπισαν τα ίχνη του Μ32 στην Ανδρομέδα, κάτι που σημαίνει ότι η Ανδρομέδα κατασπάραξε τον αδελφό του γαλαξία μας. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι η Ανδρομέδα απορρόφησε τον Μ32 πριν από περίπου δύο δισ. έτη. Η ανακάλυψη προσφέρει νέα δεδομένα για τον σχηματισμό του αποκαλούμενου Τοπικού Σμήνους, του συστήματος γαλαξιών στο οποίο ανήκει και ο δικός μας. Το Τοπικό Σμήνος αποτελείται από περίπου 55 γαλαξίες και είναι μέρος του υπερσμήνους Λιανιάκεα, που αποτελείται από περίπου εκατό χιλιάδες γαλαξίες. http://www.in.gr/2018/07/24/tech/o-galaksias-mas-eixe-enan-adelfo-ton-opoion-katasparakse-andromeda/

Aναζητώντας την σκόνη σβησμένων άστρων στο χιόνι. Το ισότοπο του σιδήρου 60Fe που βρέθηκε στο χιόνι της Ανταρκτικής δημιουργήθηκε από τις εκρήξεις κοντινών υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) κατά το παρελθόν. Το εύρημα αυτό μπορεί να βοηθήσει την σχετική έρευνα για την προέλευση και τη δομή των διαστρικών νεφών. Κάποιες φορές τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια, ένα ή περισσότερα άστρα στην γειτονιά του ηλιακού μας συστήματος κατέληξαν σε σουπερνόβα δημιουργώντας νέφη αερίων και σκόνης εμπλουτισμένα με ραδιοϊσότοπα. Καθώς το ηλιακό σύστημα διέρχεται μέσα από ένα τέτοιο νέφος, η σκόνη του πέφτει στην επιφάνεια της Γης και κάτω από ορισμένες συνθήκες είναι δυνατόν να συσσωρευτεί σε τέτοια ποσότητα ώστε να είναι ανιχνεύσιμα τα διάφορα ισότοπα που περιέχονται σ’ αυτή. Ο Dominik Koll και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου, ανακάλυψαν στην Ανταρκτική την ύπαρξη τέτοιας μεσοαστρικής σκόνης διαμέσου του σπάνιου ισοτόπου 60Fe (με χρόνο ημιζωής 2.6 Myr). Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στον ακριβέστερο εντοπισμό της πηγής της σκόνης και να μας αποκαλύψει την ιστορία των αλληλεπιδράσεων του ηλιακού συστήματος με το διαστρικό περιβάλλον του. Ο Koll και οι συνεργάτες του συνέλεξαν 500 κιλά χιονιού, το έλιωσαν και απομόνωσαν τις στερεές ουσίες – ελάχιστες ποσότητες μετάλλων όπως ο σίδηρος – που περιέχονταν σ’ αυτό. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας έναν φασματογράφο μάζας μέτρησαν την παρουσία του 60Fe και του ισοτόπου του μαγγανίου 53Mn. Το ισότοπο του μαγγανίου παράγεται μαζί με το ισότοπο 60Fe όταν οι κοσμικές ακτίνες βομβαρδίζουν τη διαπλανητική σκόνη. Αλλά οι ερευνητές βρήκαν πέραν του αναμενομένου, πολύ περισσότερη ποσότητα 60Fe σε σύγκριση με το 53Mn από αυτή την «τοπική» πηγή. Η ομάδα υπολόγισε επίσης το ενδεχόμενο το χιόνι να είχε μολυνθεί από 60Fe ανθρωπογενούς προέλευσης – πυρηνικά όπλα, πυρηνικούς αντιδραστήρες και επιταχυντές. Διαπίστωσαν ότι η παρουσία τεχνητά παραγόμενων ισοτόπων είναι αμελητέα. Η πιο πιθανή πηγή 60Fe είναι η διαστρική σκόνη, η οποία εμπλουτίζεται με το συγκεκριμένο ισότοπο από τα σουπερνόβα. Η υπολογιζόμενη εισροή 60Fe αντιστοιχεί σε εκείνη που συνάγεται για άλλες αποθέσεις διαστημικής σκόνης που βρίσκονται σε ιζήματα ωκεανού και στην επιφάνεια της Σελήνης. Ψάχνοντας και για άλλα ραδιοϊσότοπα σε παλαιότερους πυρήνες πάγου οι ερευνητές θα μπορούσαν να βρουν πότε και πού συνέβησαν οι εκρήξεις σουπερνόβα και πότε το ηλιακό σύστημα εισήλθε στο τοπικό διαστρικό νέφος. https://physicsgg.me/2019/08/13/a%ce%bd%ce%b1%ce%b6%ce%b7%cf%84%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%83%ce%ba%cf%8c%ce%bd%ce%b7-%cf%83%ce%b2%ce%b7%cf%83%ce%bc%ce%ad%ce%bd%cf%89%ce%bd-%ce%ac%cf%83%cf%84%cf%81%cf%89/

Στην καρδιά του Καρκίνου. Πριν από περίπου 950 χρόνια, στις 4 Ιουλίου του 1054 μ.Χ. ο Γιανγκ Γουέι-Τε, ο αστρονόμος του Κινέζου αυτοκράτορα, παρατήρησε ένα νέο λαμπερό σημάδι στον ουρανό. Η λαμπρότητά του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το άστρο αυτό φαινόταν στον ουρανό ακόμη και την ημέρα για τρεις ολόκληρες εβδομάδες. Σιγά-σιγά, όμως, άρχισε να ξεθωριάζει μέχρις ότου, 21 μήνες μετά την εμφάνισή του, ο λαμπρός αυτός «επισκέπτης» είχε πια χαθεί από τον ουρανό. Ο «επισκέπτης» αστέρας του 1054 μ.Χ. ήταν η επιθανάτια έκρηξη ενός τεράστιου γέρικου άστρου το οποίο στα τελευταία στάδια της ζωής του μετατράπηκε σε σουπερνόβα. Το άστρο αυτό βρισκόταν σε απόσταση 6.300 ετών φωτός και στη μεγαλύτερή του ένταση έλαμπε με την ισχύ 500 εκατομμυρίων ήλιων. Από τη Γη ο Κινέζος αστρονόμος παρακολούθησε ένα γεγονός που είχε συμβεί 6.300 χρόνια νωρίτερα, γύρω στο έτος 5.200 π.Χ., όταν οι Σουμέριοι εγκαταστάθηκαν για πρώτη φορά στη Μεσοποταμία. Στο σημείο εκείνης της έκρηξης τα σύγχρονα τηλεσκόπια μας έχουν αποκαλύψει ένα φωτεινό νεφέλωμα που στα μικρά τηλεσκόπια του παρελθόντος έμοιαζε με κάβουρα και γι’ αυτό ονομάστηκε Νεφέλωμα Καρκίνος. Από τη μια άκρη στην άλλη το Νεφέλωμα Καρκίνος έχει διάμετρο 11 ετών φωτός ή 105 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, που σημαίνει ότι το μέγεθός του είναι 273 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερο από την απόσταση Γης-Σελήνης. Το νεφέλωμα αυτό συνεχώς διαστέλλεται όλο και πιο πολύ με μια ταχύτητα που φτάνει τα 5,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα. Αν η διαστολή αυτή συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, τα υπολείμματα του κατεστραμμένου αυτού άστρου θα φτάσουν στη Γη σε 1,26 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Στο νεφέλωμα αυτό Κινέζοι και Ιάπωνες αστροφυσικοί ανακοίνωσαν τον περασμένο μήνα ότι εντόπισαν πάνω από το Θιβέτ την υψηλότερης ενέργειας ακτινοβολία γ που έχει παρατηρηθεί μέχρι τώρα. Ενέργειες δηλαδή που φτάνουν να είναι 450 τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερες από το ορατό φως (450 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ, TeV), όταν το προηγούμενο ρεκόρ δεν υπερέβαινε τα 75 TeV, ενώ συγκριτικά η ακτινοβολία που έρχεται από τον Ήλιο έχει ενέργεια μερικών μόνο ηλεκτρονιοβόλτ. Στο ίδιο αυτό νεφέλωμα 51 χρόνια νωρίτερα (τον Οκτώβριο του 1968), Αμερικανοί ραδιοαστρονόμοι ανακάλυψαν έναν από τους πρώτους πάλσαρ (ένα άστρο νετρονίων δηλαδή) που είχε τη μικρότερη μέχρι τότε παλμική περίοδο. Ήταν ένα μικροσκοπικό άστρο 30 χιλιομέτρων στο κέντρο σχεδόν του νεφελώματος με την καταπληκτική ιδιότητα να αναβοσβήνει 30 φορές κάθε δευτερόλεπτο. Η ύπαρξη των παράξενων αυτών άστρων είχε προβλεφθεί από τη δεκαετία ακόμη του 1930. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις τότε εκτιμήσεις η απότομη και υπερβολικά γρήγορη βαρυτική κατάρρευση των υλικών της καρδιάς ενός γιγάντιου άστρου θα είχε ως αποτέλεσμα την τρομακτική συμπίεση του αστρικού κέντρου. Συγχρόνως, η έκρηξη και η αποβολή των εξωτερικών στρωμάτων του άστρου πρέπει να θεωρείται ένα παράλληλο και αναπόφευκτο φαινόμενο της όλης διαδικασίας της κατάρρευσης του αστρικού πυρήνα. Μια τέτοια έκρηξη συμπιέζει τον πυρήνα του άστρου σε τέτοιο βαθμό ώστε η ύλη από την οποία αποτελείται συμπιέζεται σε αφάνταστο βαθμό. Κάτω από την τεράστια αυτή συμπίεση τα αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια των χημικών στοιχείων του άστρου συγχωνεύονται με τα θετικά φορτισμένα πρωτόνια του πυρήνα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νετρονίων και νετρίνων. Και ενώ τα νετρίνα δραπετεύουν από το άστρο, μεταφέροντας μάλιστα και αρκετή από την ενέργειά του, τα νεοσχηματισμένα νετρόνια παραμένουν εκεί και ενώνονται με τα ήδη υπάρχοντα νετρόνια των ατομικών πυρήνων. Όλα αυτά τα νετρόνια όμως είναι τόσο σφιχτά συμπιεσμένα, ώστε να ακουμπάνε σχεδόν το ένα με το άλλο. Αποτέλεσμα αυτής της συμπίεσης είναι η δημιουργία μιας σφαίρας μερικών χιλιομέτρων με την πιο λεία, «στερεή» επιφάνεια που έχει γνωρίσει ποτέ το σύμπαν. Βρισκόμαστε δηλαδή αντιμέτωποι με ένα άστρο νετρονίων. Αν μπορούσαμε να εισχωρήσουμε βαθιά στο κέντρο των φωτεινών αερίων που αποτελούν το Νεφέλωμα Καρκίνος, θα βρισκόμασταν αντιμέτωποι με ένα άστρο που είναι πραγματικά κάτι το αδιανόητο. Τα υλικά από ένα άστρο νετρονίων, με μέγεθος όσο είναι το κεφάλι μιας καρφίτσας, θα «ζύγιζαν» ένα εκατομμύριο τόνους, δέκα δηλαδή φορές περισσότερο από ένα αεροπλανοφόρο. Για να μπορέσουμε μάλιστα να πούμε ότι πλησιάσαμε κάπως τη φανταστική πυκνότητα ενός τέτοιου άστρου, τότε ολόκληρος ο σημερινός πληθυσμός του πλανήτη μας, 7,5 δηλαδή δισεκατομμύρια άνθρωποι, θα έπρεπε να συμπιέζονταν στο μέγεθος μιας σταγόνας νερού, ενώ ένα μωρό 5 κιλών στην επιφάνεια ενός άστρου νετρονίων θα «ζύγιζε» 50 δισεκατομμύρια κιλά! https://physicsgg.me/2019/08/12/%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%cf%81%ce%b4%ce%b9%ce%ac-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%ce%b1%cf%81%ce%ba%ce%af%ce%bd%ce%bf%cf%85/

Ο παράξενος θάνατος των αρχέγονων άστρων του σύμπαντος. Ως γνωστόν ο όρος υπερκαινοφανής αστέρας ή σουπερνόβα αναφέρεται στο εκρηκτικό τέλος της ζωής άστρων συγκεκριμένου τύπου. Οι εκρήξεις των υπερκαινοφανών είναι τεραστίων διαστάσεων και μπορεί να ισοδυναμούν με τον θάνατο του άστρου, σηματοδοτούν όμως και μια «εκρηκτική» πυρηνοσύνθεση. Κατά την διάρκεια της έκρηξης παράγονται μέσω διαδοχικών πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης τα βαριά στοιχεία του περιοδικού πίνακα, αφήνοντας πίσω τους μια μαύρη τρύπα ή ένα άστρο νετρονίων. Η μελέτη και η ερμηνεία της διαδικασίας της έκρηξης των υπερκαινοφανών αστέρων είναι ένα πολύπλοκο θέμα στο οποίο εμπλέκονται διάφορα πεδία της φυσικής. Ακόμα πιο δύσκολη φαίνεται να είναι η περιγραφή των εκρήξεων των πρώτων άστρων του σύμπαντος. Πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της αστροφυσικής καθώς είναι εγγενώς δύσκολο να αναπαραχθούν στις προσομοιώσεις υπολογιστών, αν και χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της υπολογιστικής ισχύος. Σύμφωνα με τον αστροφυσικό Alexander Ji, οι ερευνητές εξακολουθούν να στερούνται απάντησης σε μια απλή ερώτηση: Ποιοι τύποι άστρων εκρήγνυνται και ποιοι όχι; Οι επιστήμονες συχνά υποθέτουν ότι τα αρχέγονα άστρα τελείωσαν τη ζωή τους με μια σφαιρική «υπερκαινοφανή» έκρηξη. Όμως, μια ομάδα ερευνητών παρουσίασε προσφάτως τα πρώτα στοιχεία παρατήρησης που δείχνουν ότι τουλάχιστον ένα από αυτά τα άστρα εξερράγη μη-σφαιρικά, εκτοξεύοντας το περιεχόμενό του άνισα προς διάφορες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με την μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 8 Μαΐου στο περιοδικό Astrophysical Journal, η έκρηξη εκσφενδόνισε την ύλη με τέτοια ορμή ώστε να προωθηθούν βαριά στοιχεία σε γειτονικούς γαλαξίες. Η δημοσίευση αποτελεί ένα μέρος από την μελέτη ιδιοτήτων των πρώτων άστρων που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, ένα θέμα πρώτης γραμμής στην περασμένη δεκαετία. Η ιδέα ότι η εκσφενδονιζόμενη ύλη από τα αστέρες που εκρήγνυνται φτάνουν και γίνονται συστατικά γειτονικών γαλαξιών και η πρώτη ύλη για τον σχηματισμό της επόμενης γενιάς άστρων δεν είναι καινούργια. Οι ερευνητές έχουν θεωρήσει το φαινόμενο αυτό ακόμα και στον σχηματισμό των αρχέγονων άστρων. Δεδομένου ότι τα πρώτα άστρα – βραχύβιοι γίγαντες που «πέθαναν» πριν από δισεκατομμύρια χρόνια – δεν είναι διαθέσιμοι για απευθείας μελέτη, οι ερευνητές [Rana Ezzeddine et al, Evidence for an Aspherical Population III Supernova Explosion Inferred from the Hyper-metal-poor Star HE 1327–2326], μελέτησαν την περιεκτικότητα σε σίδηρο και άλλων στοιχείων που βρέθηκαν σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς που φέρει το όνομα HE 1327-2326. Ανήκει σε μια σπάνια ομάδα από περίπου 25 έως 30 αρχαία άστρα τα οποία περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες σιδήρου. Αυτά τα άστρα προέκυψαν από στοιχειώδεις «σπόρους» που δημιούργησαν τα άστρα-πρόγονοι της πρώτης γενιάς. Το εν λόγω άστρο είναι το πιο λαμπρό και για την μέτρηση των ποσοτήτων των στοιχείων που το αποτελούν χρησιμοποιήθηκε ο φασματογράφος που φέρει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από to 2009. Η ίδια ερευνητική ομάδα αναμένεται να υπολογίσει την περιεκτικότητα του πυριτίου, του σιδήρου και του φωσφόρου εξετάζοντας το φάσμα του άστρου, αλλά η ανακάλυψη ενός ακόμα στοιχείου ήταν αναπάντεχη: για πρώτη φορά βρήκαν ψευδάργυρο σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς. Το εύρημα αυτό δείχνει ότι είναι πιθανό πολλά βαριά στοιχεία να ήταν διαθέσιμα στο αρχέγονο σύμπαν. Αυτό το εύρημα άλλαξε την πορεία της έρευνας. Γνώριζαν ήδη γιατί αυτό το άστρο καθώς και άλλα στην ομάδα του δεν περιέχουν πολύ σίδηρο. Ο σίδηρος σχηματίστηκε στους πυρήνες των τεράστιων αρχέγονων άστρων και όταν αυτά κατέρρευσαν βαρυτικά, ένα μεγάλο μέρος του σιδήρου των πυρήνων τους το «έφαγαν» οι μαύρες τρύπες που προέκυψαν. Έτσι το ερώτημα που προέκυψε ήταν γιατί ο ψευδάργυρος που σχηματίστηκε επίσης στους πυρήνες αυτών των αρχαίων άστρων διέφυγε από την μοίρα της μαύρης τρύπας; Αυτή η ιδιαιτερότητα μπορεί να εξηγηθεί θεωρώντας μια μη-σφαιρική έκρηξη υπερκαινοφανούς. Οι προκύπτοντες πίδακες υλικού θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τον ψευδάργυρο του πυρήνα μακριά από μια μαύρη τρύπα, ενώ παράλληλα θα επέτρεπαν στο μεγαλύτερο μέρος του σιδήρου να πέσει μέσα στην μαύρη τρύπα. Για να διερευνήσουν αυτή τη θεωρία, οι ερευνητές έτρεξαν σε υπολογιστή πάνω από 10.000 προσομοιώσεις έκρηξης υπερκαινοφανών με διαφορετικές ενέργειες και διαμορφώσεις. Παραδόξως, ανακάλυψαν ότι καμία από τις εκρήξεις σφαιρικών υπερκαινοφανών δεν θα μπορούσε να δώσει την παρατηρούμενη ποσότητα ψευδαργύρου. Επιπλέον, βρήκαν μόνο μία μη-σφαιρική έκρηξη που θα μπορούσε να αποδώσει το παρατηρούμενο σήμα ψευδαργύρου και άλλα χαρακτηριστικά του ΗΕ 1327-2326. Αυτό οδήγησε σε μια άλλη έκπληξη: στο πόσο ισχυρή ήταν η ασύμμετρη έκρηξη του υπερκαινοφανούς. Η έκρηξη ήταν περίπου 1030 φορές ισχυρότερη από αυτή της βόμβας υδρογόνου, πέντε έως δέκα φορές μεγαλύτερη απ’ ότι ανέμεναν. Η μελέτη παρέχει νέες ενδείξεις για το ότι οι εκρήξεις των αρχέγονων άστρων μπορεί να συνέβαλλαν στον επαναϊονισμό στο σύμπαν – ένα σημαντικό ορόσημο στο πρώιμο σύμπαν όπου τα ουδέτερα άτομα ιονίστηκαν – παίζοντας κρίσιμο ρόλο στον σχηματισμό των γαλαξιών. O John Wise, αστροφυσικός στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Γεωργίας στις ΗΠΑ, λέει πως τώρα έχουμε το κίνητρο για να μελετήσουμε τους μη-σφαιρικούς υπερκαινοφανείς. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμα αν η πιθανώς μη-σφαιρική έκρηξη του υπερκαινοφανούς, πριν από τον σχηματισμό του άστρου HE 1327-2326, ήταν ένα σπάνιο ή ένα συνηθισμένο γεγονός – αν οι περισσότερες εκρήξεις υπερκαινοφανών πρώτης γενιάς ήταν σφαιρικές ή όχι. Έτσι, αν και φαίνεται ότι προσέγγισαν μια λύση σε ένα ερώτημα σχετικά με τα πρώτα άστρα που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, πολλά άλλα παραμένουν αναπάντητα. διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες στο άρθρο του Scientific American: «First Stars Exploded in Strange Ways« https://www.scientificamerican.com/article/the-universes-first-stars-exploded-in-strange-ways/?redirect=1 https://www.scientificamerican.com/article/the-universes-first-stars-exploded-in-strange-ways/?redirect=1

Η σουπερνόβα του Tύχο. Σ​​αν σήμερα, πριν από 446 χρόνια, στις 11 Νοεμβρίου 1572, ο Δανός αστρονόμος Tύχο Μπράχε παρατήρησε μια λαμπερή έκρηξη στον αστερισμό της Κασσιόπης. Το φαινόμενο αυτό ήταν για τον 26χρονο τότε αστρονόμο κάτι το εκπληκτικό, με αποτέλεσμα να παρακολουθήσει με προσοχή την εξέλιξη της φωτεινότητας του «νέου» άστρου και να συγγράψει (στα λατινικά, όπως συνήθιζαν τότε) το πρώτο βιβλίο γι’ αυτό το θέμα με τίτλο «De Nova Stella» (Για το νέο άστρο). Και όμως το φωτεινό εκείνο αντικείμενο δεν ήταν καθόλου νέο αλλά, αντίθετα, ανακοίνωνε στο σύμπαν τον εκρηκτικό θάνατο ενός άστρου που, εκατοντάδες χρόνια αργότερα, θα ονομάζονταν σουπερνόβα Cas Β. Σήμερα στο σημείο εκείνης της έκρηξης και σε απόσταση 9.000 ετών φωτός έχουμε εντοπίσει μια σφαιρική μάζα αερίων που εκπέμπει ραδιοακτινοβολίες καθώς τα διαστελλόμενα αέριά της συγκρούονται με τα μεσοαστρικά αέρια της γύρω περιοχής. Σήμερα η αστρική εκείνη έκρηξη φαίνεται να είναι αντιπροσωπευτική των σουπερνόβα Τύπου Ια, οι οποίες αφορούν άσπρους νάνους, αστρικά λείψανα άστρων στο μέγεθος του δικού μας Ηλιου, που απορροφούν υλικά από κάποιον συνοδό τους. Φανταστείτε, δηλαδή, δύο άστρα σε κοντινή τροχιά, εκ των οποίων το ένα έχει μετατραπεί σε άσπρο νάνο. Με την πάροδο εκατομμυρίων χρόνων οι τροχιές τους θα μικραίνουν όλο και πιο πολύ, φέρνοντας τα δύο άστρα πιο κοντά το ένα στο άλλο. Στο μεταξύ όμως, ο συνοδός του άσπρου νάνου συνεχίζει να εξελίσσεται κανονικά και κάποτε θα φτάσει στο στάδιο μετατροπής του σε κόκκινο γίγαντα. Τότε η βαρυτική δύναμη του άσπρου νάνου θα αρχίσει να έλκει τα εξωτερικά στρώματα του κόκκινου γίγαντα σχηματίζοντας έτσι γύρω από τον νάνο ένα δαχτυλίδι υλικών που ονομάζεται «δίσκος προσαύξησης». Με την πάροδο του χρόνου τα υλικά του δίσκου έλκονται από τον νάνο και προστίθενται στη μάζα του. Οι δυνάμεις που δημιουργούνται με την αύξηση της μάζας και της βαρύτητας του άσπρου νάνου είναι τεράστιες έτσι ώστε, όταν ο πυρήνας του υπερβεί ένα όριο, δεν έχει πια τη δύναμη να αντέξει τη συμπίεση της βαρύτητας. Τότε ο άσπρος νάνος καταρρέει απότομα, υπερθερμαίνοντας το εσωτερικό του στους 10 δισεκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, με αποτέλεσμα την πρόκληση νέων πυρηνικών αντιδράσεων. Η πυρηνική «φωτιά» απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες ενέργειας που διαλύει κυριολεκτικά το άστρο με μια τρομερή έκρηξη. Το 50% περίπου της μάζας του άσπρου νάνου μετατρέπεται σε νικέλιο και το άλλο μισό σε πυρίτιο, θείο και άλλα βαρύτερα χημικά στοιχεία, που διασκορπίζονται στο Διάστημα με ταχύτητα 10-20.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, εμπλουτίζοντας τον διαστρικό χώρο με τα νεοσχηματισμένα στοιχεία. Οι σουπερνόβα Τύπου Ια έχουν αποδειχτεί ότι είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους μέτρησης των τεράστιων αστρονομικών αποστάσεων. Οι εκρήξεις αυτές εκπέμπουν περισσότερη ενέργεια απ’ όση εκπέμπει ένας ολάκερος γαλαξίας δισεκατομμυρίων άστρων και έχουν μελετηθεί με μεγάλη προσοχή έτσι ώστε σήμερα να είμαστε αρκετά βέβαιοι για το απόλυτο μέγεθος της φωτεινότητας που έχουν. Οταν λοιπόν βρίσκουμε τέτοιου είδους εκρήξεις σε απόμακρους γαλαξίες μπορούμε να μετρήσουμε το φαινόμενο μέγεθός τους και συγκρίνοντάς το με το απόλυτο μέγεθός τους μπορούμε να υπολογίσουμε και την απόστασή τους. Η έρευνα που διεξάγεται με τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στον κόσμο μελετάει τις απόμακρες αυτές αστρικές εκρήξεις σουπερνόβα οι οποίες χρησιμεύουν σαν «μονάδες αναφοράς» και ένα είδος κλίμακας αποστάσεων. Ο εντοπισμός των αποστάσεων μας πληροφορεί ποιος είναι ο ρυθμός της διαστολής του σύμπαντος σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της ιστορίας του σύμπαντος κι έτσι οι μελέτες αυτές μας δίνουν τη δυνατότητα να υπολογίσουμε και κατά πόσον ο ρυθμός της διαστολής αυτής ελαττώνεται ή επιταχύνεται με το πέρασμα του χρόνου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, μια πολυεθνική ομάδα ερευνητών υπό τον Αμερικανό αστρονόμο Σαούλ Περμιούτερ μελετώντας μερικές δεκάδες απόμακρες εκρήξεις σουπερνόβα έκανε μια επαναστατική ανακάλυψη, αποδεικνύοντας πλέον χωρίς καμιά αμφιβολία ότι η διαστολή του σύμπαντος αντί να ελαττώνεται έχει αρχίσει αντίθετα να επιταχύνεται από τότε που το σύμπαν είχε το ήμισυ της ηλικίας που έχει σήμερα. Γι’ αυτό όλο και πιο πολλοί κοσμολόγοι αντιμετωπίζουν την κατάσταση αυτή σαν μια πέμπτη δύναμη, ένα απωθητικό είδος «αντιβαρύτητας», που είναι συνδεδεμένη με την ενεργειακή πυκνότητα του κενού που προβλέπεται από τη σύγχρονη θεωρία πεδίων και που θα μπορούσε να εξηγήσει πολλές από τις παρατηρήσεις μας. Γι’ αυτό ορισμένοι κοσμολόγοι υποστηρίζουν ότι η ενέργεια αυτή μπορεί να συμβάλει μέχρι και το 68% της ενέργειας που χρειάζεται για να γίνει το σύμπαν επίπεδο, όπως παρατηρείται ότι είναι. Της έχουν μάλιστα δώσει και ένα ιδιαίτερα ευφάνταστο όνομα, αποκαλώντας τη «σκοτεινή ενέργεια». http://www.kathimerini.gr/994153/article/epikairothta/episthmh/h-soypernova-toy-tyxo

Επιστήμονες ανίχνευσαν 20 νέες μυστηριώδεις εκλάμψεις από τα βάθη του διαστήματος. Αστρονόμοι στην Αυστραλία ανίχνευσαν μέσα σε ένα χρόνο άλλες 20 μυστηριώδεις γρήγορες «εκρήξεις» ραδιοκυμάτων (Fast Radio Bursts-FRB), που προέρχονταν από τα βάθη του διαστήματος. Μεταξύ των σημάτων που εντοπίσθηκαν, είναι οι πιο κοντινές και πιο φωτεινές FRB που έχουν ποτέ βρεθεί. Μετά τη νέα ανακάλυψη, που έγινε με τη διάταξη ραδιοτηλεσκοπίων ASKAP (Australia Square Kilometer Array Pathfinder) στη Δυτική Αυστραλία, σχεδόν διπλασιάσθηκε ο αριθμός των γνωστών FRB, οι οποίες ήσαν 34 από τότε που έγινε η πρώτη ανακάλυψη το 2007. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αστρονόμο δρα Ράιαν Σάνον του Πανεπιστημίου Τεχνολογίας Σουίνμπερν και του Διεθνούς Κέντρου Ερευνών Ραδιοαστρονομίας (ICRAR), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", δήλωσαν ότι οι νέες ραδιοεκπομπές «έρχονται από την άλλη πλευρά του σύμπαντος και όχι από τη γαλαξιακή μας γειτονιά». Οι FRB, που ταξιδεύουν δισεκατομμύρια έτη φωτός στο χωροχρόνο για να φθάσουν στη Γη, προέρχονται από όλα τα σημεία του ουρανού και διαρκούν μόλις ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν τι τις προκαλεί και δηλώνουν εντυπωσιασμένοι από το γεγονός ότι η πηγή τους διαθέτει απίστευτα ισχυρή ενέργεια, ισοδύναμη με όση απελευθερώνει ο Ήλιος μας μέσα σε 80 χρόνια. Οι FRB είναι πολύ σύντομης διάρκειας αλλά πολύ μεγάλης ισχύος παλμοί ενέργειας, που αποτελούν τα πιο φωτεινά «φλας» του σύμπαντος, καθώς λάμπουν με την ένταση 100 ήλιων. Επειδή είναι ραδιοκύματα, παραμένουν πλήρως αόρατοι από τα ανθρώπινα μάτια και είναι δυνατό να ανιχνευθούν μόνο από ραδιοτηλεσκόπια. Έχουν προταθεί διάφορες εξηγήσεις για την προέλευσή τους, όπως ότι είναι εκρήξεις πολύ μακρινών υπερκαινοφανών αστέρων (σούπερ-νόβα), ακτινοβολία από ταχέως περιστρεφόμενα άστρα νετρονίων (πάλσαρ) ή σήματα…εξωγήινων. Προς το παρόν, κανείς δεν ξέρει με σιγουριά. http://www.kathimerini.gr/989226/article/epikairothta/episthmh/episthmones-anixneysan-20-nees-mysthriwdeis-eklamyeis-apo-ta-va8h-toy-diasthmatos

Γιατί ο Εγκέλαδος, δορυφόρος του Κρόνου, είναι ισχυρός υποψήφιος για παρουσία εξωγήινης ζωής. Ο ωκεανός ο οποίος κρύβεται κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του Εγκέλαδου, δορυφόρου του Κρόνου, έχει ηλικία που εκτιμάται στο 1 δισεκατομμύριο χρόνια, κάτι που τον καθιστά ιδανικό, από άποψης ηλικίας, για να φιλοξενεί ζωή, όπως δήλωσε ο Μαρν Νεβό, ερευνητής του NASA Goddard Space Flight Center την προηγούμενη εβδομάδα, στο πλαίσιο της 2019 Astrobiology Science Conference. Όπως αναφέρει το Live Science, https://www.livescience.com/65855-enceladus-billion-year-old-ocean.html o Nεβό και οι συνάδελφοί του χρησιμοποίησαν προσομοιώσεις για να υπολογίσουν την ηλικία του Εγκέλαδου μέσω δεδομένων από το διαστημόπλοιο Cassini, που ήταν σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο για 13 χρόνια. Ο επιστήμονας και η ομάδα του δημοσίευσαν τα ευρήματά τους τον περασμένο Απρίλιο στο Nature Astronomy. Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις του Cassini ήταν πως ο Εγκέλαδος έχει έναν ωκεανό με έντονη υδροθερμική δραστηριότητα. «Είναι μεγάλη έκπληξη να βλέπεις έναν ωκεανό σήμερα» είπε στο Live Science. «Είναι ένα πολύ μικρό φεγγάρι και γενικά περιμένεις τα μικρά πράγματα να μην έχουν και πολύ μεγάλες δραστηριότητες, μα να είναι κυρίως νεκροί όγκοι βράχου και πάγου». Ωστόσο ο Εγκέλαδος δεν έχει απλά ωκεανό, μα έχει και άλλα «προαπαιτούμενα» για τη ζωή, όπως πηγές χημικής ενέργειας και απαραίτητων στοιχείων όπως ο άνθρακας, το άζωτο, το υδρογόνο και το οξυγόνο. «Ωστόσο υπάρχει και άλλη μια διάσταση ως προς την κατοικησιμότητα … ο χρόνος» είπε ο Νεβό. Ενδείξεις υδροθερμικής δραστηριότητας στον ωκεανό του του Εγκέλαδου. Αν ο ωκεανός είναι πολύ «νεαρός» (πχ ηλικίας λίγων εκατομμυρίων ετών) πιθανότατα δεν θα έχει υπάρξει αρκετός χρόνος για να γίνει η ανάμειξη των συστατικών αυτών που απαιτείται για τη δημιουργία ζωής, όπως εξήγησε ο επιστήμονας. Από την άλλη, αν είναι πολύ «γηραιός», είναι σαν μια μπαταρία που έχει ξεμείνει από υγρό: Οι χημικές αντιδράσεις που χρειάζονται για τη ζωή δεν θα λάμβαναν χώρα. Οπότε, ο ωκεανός του Εγκέλαδου ενδεχομένως να έχει την ιδανική ηλικία για να φιλοξενεί ζωή. Ο Νεβό και η ομάδα του υπολόγισαν την ηλικία του ωκεανού κάνοντας κάποιες εκτιμήσεις: «Έτρεξαν» περίπου 50 προσομοιώσεις, εισάγοντας διάφορες παραμέτρους με βάση μετρήσεις του Cassini, όπως στοιχεία για τις τροχιές των φεγγαριών του Κρόνου, τα επίπεδα ραδιενέργειας στους βράχους του Εγκέλαδου και τις δικές τους εκτιμήσεις για την ηλικία και τον σχηματισμό του φεγγαριού. Η προσομοίωση που έφτασε πιο κοντά στις συνθήκες που επικρατούν στο φεγγάρι ήταν αυτή που προέβλεπε την ηλικία του ωκεανού στο ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Ωστόσο, ο Νεβό τονίζει πως αυτή η εκτίμηση βασίστηκε σε μία προσομοίωση, και, αν και και «πιάνει» πολλές από τις συνθήκες στον Εγκέλαδο, δεν τις «πιάνει» όλες- οπότε και η εκτιμώμενη ηλικία δεν θα έπρεπε να θεωρηθεί με βεβαιότητα σωστή. Ο ερευνητής και οι συνεργάτες του πλέον προσπαθούν να κάνουν την προσομοίωση να «τρέξει» πιο γρήγορα, έτσι ώστε, σε συνδυασμό με βελτιωμένα μοντέλα, να υπολογίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την ηλικία του ωκεανού του Εγκέλαδου. «Πρέπει να το ξέρουμε αυτό πριν επιστρέψουμε στην αναζήτηση για ζωή» σημείωσε. https://www.naftemporiki.gr/story/1494753/giati-o-egkelados-doruforos-tou-kronou-einai-isxuros-upopsifios-gia-parousia-eksogiinis-zois

Ο εγκελαδος μπορεί να φιλοξενήσει έναν υποθαλάσσιο ωκεανό διάρκειας ενός δισεκατομμυρίου ετών. Οι ερευνητές ανακάλυψαν αυτό που πιστεύουν ότι είναι μια εύλογη εξήγηση για την ύπαρξη ενός ωκεανού κάτω από την επιφάνεια του Εγκέλαδου, ένα από τα φεγγάρια του Κρόνου. Ο Marc Neveu του Πανεπιστημίου του Maryland και η Alyssa Rhoden του Νοτιοδυτικού Ινστιτούτου Έρευνας κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα κατασκευάζοντας ένα μοντέλο υπολογιστή για να αναπαράγουν τις συνθήκες κοντά στον Κρόνο με την πάροδο του χρόνου - 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια, για να είμαστε ακριβείς Ο Κρόνος δεν έχει έλλειψη δορυφόρων - πάνω από 60 - διαφορετικών μεγεθών και αποστάσεων. Ωστόσο, μόνο ένας πιστεύεται ότι έχει υποθαλάσσιο ωκεανό. Με την οικοδόμηση του μοντέλου τους, ο Neveu και ο Rhoden προσπάθησαν να προσδιορίσουν ακριβώς γιατί ο Enceladus διαφέρει από τα άλλα φεγγάρια. Η ομάδα ξεκίνησε πρώτα για τα πέντε εσωτερικά φεγγάρια - Mimas, Enceladus, Tethys, Dione και Rhea - ωκεανό και αρκετά κοντά στον πλανήτη για να λιώσει τον πάγο. Οι επιστήμονες είχαν αναμείνει ότι οι πυκνότητες και η δομή αυτών των φεγγαριών θα αντιστοιχούσαν στη μάζα τους ή την απόσταση από τον Κρόνο, αλλά διαπίστωσαν ότι δεν συμβαίνει αυτό. Στο παρελθόν, οι ερευνητές πρότειναν ότι και τα πέντε φεγγάρια σχηματίστηκαν από συσσωματωμένα υλικά, μαζί από τα συντρίμμια, και ότι και τα πέντε επηρεάζονται από την βαρυτική έλξη του Κρόνου και από αυτά του άλλου. Επίσης, οι επιστήμονες στο παρελθόν έχουν κατασκευάσει μοντέλα υπολογιστών για να αναλύσουν τις παλίρροιες στα φεγγάρια και τη γεωλογία τους. Το μοντέλο υπολογιστών που κατασκευάστηκε από τους Neveu και Rhoden συνδύασε αυτά τα στοιχεία, αναλύοντας τόσο τον σχηματισμό όσο και την βαρυτική έλξη, μαζί με τη γεωλογία. Είναι το μόνο μοντέλο που μέχρι σήμερα μπορεί να εξηγήσει γιατί μόνο ένα από τα φεγγάρια, Enceladus, έχει υποθαλάσσιο ωκεανό. "Αυτή είναι η πρώτη εξήγηση σύμφωνα με τα δεδομένα που επιστράφηκαν από το διαστημόπλοιο Cassini της NASA για το πώς ένα μικροσκοπικό φεγγάρι, όπως ο Enceladus, περίπου τόσο μεγάλο όσο το κράτος της Ουάσινγκτον ή τα βρετανικά νησιά, έχει έναν υποθαλάσσιο ωκεανό όταν άλλα φεγγάρια του αδελφού που είναι μεγαλύτερα ή κοντά στον Κρόνο και επομένως πιο πιθανό να έχουν τέτοιο ωκεανό, δεν εχουν ", δήλωσε ο Neveu. Ανάλυση των τελευταίων 4,5 δισεκατομμυρίων ετών, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις ανάγκασαν τον Enceladus να σχηματίσει μια επιμήκη τροχιά, με αποτέλεσμα να το στρεβλώνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να αναπτύξει έναν υποθαλάσσιο ωκεανό. Το κάψιμο επίσης θερμαίνει το εσωτερικό του, επιτρέποντας στο νερό να παραμένει υγρό. Τα άλλα τέσσερα φεγγάρια δεν υποβλήθηκαν σε παρόμοιες συνθήκες που θα επιτρέψουν στο νερό να παραμείνει υγρό. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο κρυμμένος ωκεανός στον Enceladus είναι περίπου ένα δισεκατομμύριο ετών. "Ένα δισεκατομμύριο χρόνια είναι αρκετό για να βγει η ζωή - 1 δισεκατομμύριο χρόνια μετά τη γέννηση της Γης, υπήρξε ζωή", είπε ο Neveu. Πρόσθεσε ότι "ένα δισεκατομμύριο χρόνια σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει αρκετή χημική δραστηριότητα μεταξύ του βραχώδους πυρήνα του Enceladus και του ωκεανού του για να παρέχει ενέργεια για οποιαδήποτε δυνητική μικροβιακή ζωή, παρόμοια με τη χημική ενέργεια στο θαλασσινό έδαφος της Γης που βοηθά στη διατήρηση των οικοσυστημάτων εκεί. δεν είναι πολύ νεαρά και δεν είναι πολύ παλιά, μπορεί να είναι η σωστή ηλικία για τη ζωή. " Υπήρχαν απλουστεύσεις στο μοντέλο υπολογιστών, προκειμένου να μπορέσουμε να διεξαγάγουμε αυτή την έρευνα. "Δεν υπολογίσαμε τις μεγάλες παλίρροιες και τις χαμηλές παλίρροιες που τα πέντε φεγγάρια βίωναν ταυτόχρονα κάθε λίγες ώρες για 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια - για να το κάνει αυτό, θα χρειάζονταν περίπου 20 χρόνια σε έναν επιτραπέζιο υπολογιστή", δήλωσε ο Neveu . Στο μέλλον, ο Neveu ελπίζει να δει προσομοιώσεις πιο σύνθετων σεναρίων. https://asgardia.space/en/news/only-Saturn-moon-to-contain-water-needed-to-sustain-life

Ανιχνεύθηκαν πολύπλοκα οργανικά μόρια στον Εγκέλαδο. Αμερικανοί και γερμανοί επιστήμονες, οι οποίοι ανέλυσαν στοιχεία του σκάφους Cassini της NASA, ανακάλυψαν ότι μεγάλα πολύπλοκα οργανικά μόρια, πλούσια σε άνθρακα, εκτινάσσονται από ρωγμές στην παγωμένη επιφάνεια του Εγκέλαδου, του δορυφόρου του Κρόνου. Η ανακάλυψη δείχνει ότι ο Εγκέλαδος -περισσότερο από κάθε άλλο πλανήτη ή δορυφόρο πέρα από τη Γη- πληρεί τις βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ζωής (νερό, ενέργεια, οργανικές ουσίες). Νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2015, το Cassini είχε ανιχνεύσει μοριακό υδρογόνο στον πίδακα του Εγκέλαδου, ενώ ακόμη παλαιότερα στοιχεία του ίδιου σκάφους είχαν οδηγήσει τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ένας μεγάλος υπόγειος ωκεανός νερού, που περιβάλλει τον βραχώδη πυρήνα του. Το υδρογόνο αποτελεί πηγή χημικής ενέργειας που μπορεί να θρέψει μικρόβια στους ωκεανούς της Γης και κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβαίνει επίσης στον Εγκέλαδο. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον διαστημικό επιστήμονα δρα Κρίστοφερ Γκλάιν του Νοτιοδυτικού Ερευνητικού Ινστιτούτου στο Σαν Αντόνιο του Τέξας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο Nature, http://www.in.gr/2018/06/28/tech/anixneythikan-polyploka-organika-moria-ston-egkelado/ εκτιμούν ότι τα οργανικά μόρια προέρχονται πιθανότατα από χημικές αντιδράσεις ανάμεσα στο βραχώδη πυρήνα του δορυφόρου και στο ζεστό νερό του υπόγειου ωκεανού του. «Για μια ακόμη φορά ο Εγκέφαλος μας ξάφνιασε τελείως. Μέχρι σήμερα είχαμε ανιχνεύσει τα απλούστερα οργανικά μόρια, που περιέχουν μόνο λίγα άτομα άνθρακα. Τώρα βρήκαμε μεγάλα οργανικά μόρια, πάνω από δέκα φορές βαρύτερα από ό,τι το μεθάνιο», δήλωσε ο Γκλάιν. Όπως είπε, «με την ανακάλυψη πολύπλοκων μορίων να αναδίδονται από τον υγρό ωκεανό νερού που διαθέτει, αυτός ο δορυφόρος είναι το μόνο σώμα πέρα από τη Γη, το οποίο είναι γνωστό ότι ικανοποιεί ταυτόχρονα όλες τις βασικές απαιτήσεις της ζωής, όπως την ξέρουμε». Τα νέα στοιχεία είχαν συλλεχθεί και σταλεί στη Γη από το Cassini, προτού αυτό αυτοκαταστραφεί στην ατμόσφαιρα του Κρόνου το φθινόπωρο του 2017. Το σκάφος πήρε δείγματα από τον πίδακα υλικών, ο οποίος εκτινάσσεται από το υπέδαφος του Εγκέλαδου. Η μετέπειτα ανάλυση με φασματομετρία μάζας αποκάλυψε την ύπαρξη των πολύπλοκων οργανικών μορίων. Στο μέλλον κάποιο άλλο σκάφος μπορεί να περάσει μέσα από τον πίδακα του Εγκέλαδου και να συλλέξει περισσότερα στοιχεία, που θα επιτρέψουν στους επιστήμονες να καταλάβουν τον τρόπο δημιουργίας των οργανικών μορίων και κατά πόσο αυτά μπορεί να έχουν βιολογική προέλευση, δηλαδή από κάποιους μικροοργανισμούς. http://www.in.gr/2018/06/28/tech/anixneythikan-polyploka-organika-moria-ston-egkelado/

Πως παράγουμε μιόνια. Τo μιόνια (από το ελληνικό γράμμα μ) είναι ασταθές στοιχειώδες σωματίδιο παρόμοιο με το ηλεκτρόνιο, με αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο και spin 1⁄2. Χαρακτηρίζεται ως λεπτόνιο, όπως το ηλεκτρόνιο, το ταυ, και τα τρία αντίστοιχα νετρίνα (νμ, νe, ντ). Ο μέσος χρόνος ζωής του είναι περίπου 2.2 µs. Όπως όλα τα στοιχειώδη σωματίδια, το μιόνιο έχει ένα αντίστοιχο αντισωμάτιο αντίθετου φορτίου αλλά ίσης μάζας και spin: το αντιμιόνιο (αποκαλείται και θετικό μιόνιο). Τα μιόνια συμβολίζονται με μ− και τα αντιμιόνια με μ+. Το βίντεο διάρκειας ενός λεπτού που ακολουθεί, μας δείχνει πως παράγονται τα μιόνια: https://physicsgg.me/2019/01/24/%ce%b2%ce%af%ce%bd%cf%84%ce%b5%ce%bf-%cf%80%cf%89%cf%82-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%ac%ce%b3%ce%bf%cf%85%ce%bc%ce%b5-%ce%bc%ce%b9%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1/

Η «μουσική» των νετρίνων. Μια συνεργασία μεταξύ Τέχνης και Επιστήμης στο Νότιο Πόλο Πρόκειται για μια ταινία διάρκειας περίπου 5 λεπτών που δημιουργήθηκε από διαδοχικές φωτογραφίες, κατά την διάρκεια 24 ωρών στο Νότιο Πόλο, ενώ ταυτόχρονα ακούγεται η συλλογή δεδομένων του ανιχνευτή νετρίνων IceCube, που μετασχηματίστηκε σε ήχο πιάνου.Ο ανιχνευτής IceCube καταλαμβάνει ένα κυβικό χιλιόμετρο πάγου και είναι θαμμένος σε βάθος 1,5 χιλιομέτρου κάτω από την επιφάνεια του Νότιου Πόλου. Συνίσταται από μια διάταξη 86 κατακόρυφων σωλήνων, κατά μήκος των οποίων υπάρχουν δεκάδες εξαιρετικά ευαίσθητοι αισθητήρες φωτός – συνολικά περιέχονται 5.160 φωτοαισθητήρες ή ψηφιακές οπτικές μονάδες (DOMs=Digital Optical Modules). Οι σωλήνες είναι τοποθετημένοι σε πηγάδια μέσα στον πάγο, με τέτοιον τρόπο ώστε όλοι μαζί να μπορούν να ανιχνεύσουν συγκρούσεις που γίνονται σε βάθος 1,5 έως και 2,5 χιλιόμετρα κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του Νότιου Πόλου. Από τις σπάνιες αλληλεπιδράσεις των νετρίνων με τα νουκλέονια των πάγων προκύπτουν σχετικιστικά μιόνια, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν φωτόνια Cherenkov. Τα φωτόνια συλλέγονται από τα DOMs και μετασχηματίζονται σε ηλεκτρικά σήματα που καταγράφονται στους υπολογιστές. Στην ταινία, της οποίας ο τίτλος είναι «Axis mundi», φαίνονται η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της και οι φευγαλέες κινήσεις των νεφών κατά την διάρκεια ενός 24ώρου, ενώ ταυτόχρονα ακούγονται, ως ήχος ενός πιάνου, τα σήματα των σωματιδίων που συλλέγει ο τεράστιος ανιχνευτής. Το πως ακριβώς τα σήματα των φωτοανιχνευτών μετατρέπονται σε νότες, ώστε να προκύψει το σάουντρακ της ταινίας, περιγράφεται στην δημοσίευση με τίτλο: «Synergy between Art and Science: Collaboration at the South Pole«. https://arxiv.org/abs/1908.08812 https://physicsgg.me/2019/08/29/%ce%b7-%ce%bc%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%bd%ce%b5%cf%84%cf%81%ce%af%ce%bd%cf%89%ce%bd/

Οι μαύρες τρύπες είναι φτιαγμένες από σκοτεινή ενέργεια; Οι φυσικοί συνήθως υποθέτουν ότι ένα τεράστιο κοσμολογικό σύστημα, όπως το σύμπαν, δεν επηρεάζεται από τις λεπτομέρειες των μικρών συστημάτων που περιέχονται σ’ αυτό. Οι φυσικοί Kevin Croker και Joel Weiner , από το πανεπιστήμιο της Χαβάης, έδειξαν πως αυτή η υπόθεση μπορεί να αποτύχει για τα πολύ συμπαγή αντικείμενα που δημιουργούνται μετά την κατάρρευση και έκρηξη πολύ μεγάλων άστρων. Οι Croker και Weiner έδειξαν ότι ο ρυθμός διαστολής του σύμπαντος μπορεί να εξαρτάται από την μέση συνεισφορά τέτοιων συμπαγών αντικειμένων. Επίσης, τα ίδια τα αντικείμενα μπορούν να συνδεθούν με την διαστολή του σύμπαντος, κερδίζοντας ή χάνοντας ενέργεια ανάλογα με τη σύνθεσή τους. Αυτό το αποτέλεσμα είναι σημαντικό καθώς αποκαλύπτει απρόσμενες συνδέσεις μεταξύ κοσμολογίας και φυσικής συμπαγών αντικειμένων, που με τη σειρά τους οδηγούν σε πολλές νέες προβλέψεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι προβλέψεις αυτές μπορούν να ελεγχθούν πειραματικά. Μια συνέπεια της εργασίας των δυο φυσικών είναι ότι ο ρυθμός διαστολής του σύμπαντος παρέχει πληροφορίες για το τι συμβαίνει με τα άστρα στο τέλος της ζωής τους. Οι αστρονόμοι συνήθως υποθέτουν ότι τα μεγάλα άστρα καταλήγουν σε μαύρες τρύπες όταν πεθαίνουν, αλλά αυτό δεν είναι το μόνο πιθανό αποτέλεσμα. Το 1966, ο φυσικός Erast Gliner, πρότεινε μια εναλλακτική υπόθεση σύμφωνα με την οποία τα πολύ μεγάλα άστρα θα έπρεπε να καταρρέουν σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε GΕneric Objects of Dark Energy. Αυτά τα αντικείμενα (στη συνέχεια θα τα αποκαλούμε GEODEs) φαίνονται σαν μαύρες τρύπες όταν παρατηρούνται από έξω, αλλά, σε αντίθεση με τις μαύρες τρύπες, περιέχουν σκοτεινή ενέργεια αντί για μια ιδιομορφία (singularity). Το 1998, δύο ανεξάρτητες ομάδες αστρονόμων ανακάλυψαν ότι η διαστολή του Σύμπαντος είναι επιταχυνόμενη. Το πειραματικά αναμφισβήτητο γεγονός της επιταχυνόμενης διαστολής τους Σύμπαντος αποδόθηκε στην ομοιόμορφη συνεισφορά της μυστηριώδους σκοτεινής ενέργειας. Δεν αναγνωρίστηκε, ωστόσο, ότι τα GEODEs θα μπορούσαν να συμβάλουν σ’ αυτή την ερμηνεία. Αλλάζοντας τον φορμαλισμό, οι Croker και Weiner έδειξαν ότι αν ένα κλάσμα των παλαιότερων άστρων κατέρρευσε προς GEODEs, αντί για μαύρες τρύπες, τότε η τωρινή μέση συνεισφορά τους θα παράγει την απαιτούμενη ομοιόμορφη σκοτεινή ενέργεια. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης εφαρμόζονται επίσης και στα συγκρουόμενα συστήματα διπλών άστρων που παρατηρούνται από τους ανιχνευτές LIGO-Virgo, διαμέσου των βαρυτικών κυμάτων που παράγονται κατά στην σύγκρουση. Το 2016, η ερευνητική ομάδα του LIGO ανήγγειλε την πρώτη ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων που αποδόθηκαν στην συγχώνευση δυο μαύρων τρυπών. Τέτοια συστήματα αναμενόταν να υπάρχουν, αλλά το ζεύγος των αντικειμένων είχε αναπάντεχα τεράστια μάζα – περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη από τις μαύρες τρύπες που προέβλεπαν οι αντίστοιχες προσομοιώσεις σε υπολογιστές. Χρησιμοποιώντας τον διορθωμένο φορμαλισμό, οι Croker και Weiner εξέτασαν αν οι βαρυτικοί ανιχνευτές LIGO-Virgo «είδαν» συγκρούσεις GEODEs, αντί μαύρων τρυπών. Διαπίστωσαν ότι τα GEODEs αναπτύσσονται μαζί με το σύμπαν μέχρι τη στιγμή που θα καταλήξουν σε τέτοιες συγκρούσεις. Όταν πραγματοποιούνται οι συγκρούσεις, οι προκύπτουσες μάζες των GEODEs γίνονται τέσσερις έως οκτώ φορές μεγαλύτερες, κάτι που συμφωνεί με τις παρατηρήσεις των βαρυτικών ανιχνευτών LIGO-Virgo. Οι Croker και Weiner τονίζουν: «οι μαύρες τρύπες σίγουρα δεν είναι νεκρές. Αυτό που δείξαμε είναι ότι αν υπάρχουν GEODEs, τότε μπορούν εύκολα να προκαλέσουν τα παρατηρούμενα φαινόμενα, τα οποία προς το παρόν στερούνται πειστικών εξηγήσεων. Αναμένουμε κι άλλες παρατηρησιακές συνέπειες του σεναρίου των GEODEs, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που θα το απέκλειαν. Προς το παρόν μόλις αρχίσαμε να ξύνουμε την επιφάνεια». Στην φωτογραφια τα αντικείμενα όπως υπερμεγέθης μαύρη τρύπα που βρίσκεται στον γαλαξία Messier 87 και φωτογράφισε το Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων, θα μπορούσε να είναι ένα αντικείμενο από σκοτεινή ενέργεια (ονομάζονται GΕneric Objects of Dark Energy). https://physicsgg.me/2019/09/11/%ce%bf%ce%b9-%ce%bc%ce%b1%cf%8d%cf%81%ce%b5%cf%82-%cf%84%cf%81%cf%8d%cf%80%ce%b5%cf%82-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%86%cf%84%ce%b9%ce%b1%ce%b3%ce%bc%ce%ad%ce%bd%ce%b5%cf%82-%ce%b1%cf%80%cf%8c/

Η σκοτεινή ενέργεια λύση για την «σύγκλιση» της σταθεράς του Hubble. H διαφορά μεταξύ των δυο μεθόδων μέτρησης του ρυθμού της κοσμικής διαστολής μπορεί να επιλυθεί με την προσθήκη μιας επιπλέον μορφής σκοτεινής ενέργειας. Ο ρυθμός με τον οποίο το σύμπαν διαστέλλεται περιγράφεται από τη σταθερά του Hubble. Πρόκειται για ένα μέγεθος που προσδιορίζεται με δυσκολία. Οι δύο μέθοδοι προσδιορισμού της σταθεράς Hubble αποκλίνουν μεταξύ τους και αυτή η απόκλιση φαίνεται να επιδεινώνεται μετά από κάθε δημοσίευση καινούργιων δεδομένων (διαβάστε σχετικά: Πόσο γρήγορα διαστέλλεται το σύμπαν.Wink. https://physicsgg.me/2018/01/06/%cf%80%cf%8c%cf%83%ce%bf-%ce%b3%cf%81%ce%ae%ce%b3%ce%bf%cf%81%ce%b1-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%ad%ce%bb%ce%bb%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%8d%ce%bc%cf%80%ce%b1%ce%bd/ Μια νέα θεωρία υποδεικνύει ότι η λύση θα μπορούσε να είναι η προσθήκη ενός διαφορετικού τύπου σκοτεινής ενέργειας, εξαιτίας της οποίας το σύμπαν κατά το παρελθόν επιταχύνθηκε για μικρό χρονικό διάστημα -πολύ καιρό πριν εμφανιστούν οι γαλαξίες. Η σταθερά του Hubble μπορεί να βρεθεί «τοπικά» μετρώντας την ταχύτητα με την οποία ένα αντικείμενο (συνήθως ένας υπερκαινοφανής αστέρας) απομακρύνεται από εμάς και διαιρώντας την ταχύτητα με την απόστασή του από μας. Ένας άλλος τρόπος υπολογισμού της σταθεράς περιλαμβάνει την προέκταση των δεδομένων της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου στο αρχέγονο σύμπαν. Ενώ οι δύο τεχνικές δίνουν παρόμοιες εκτιμήσεις, οι τιμές απέχουν στατιστικά μεταξύ τους κατά 4 σίγμα. Στους υπολογισμούς της σταθεράς Hubble από τα δεδομένα της μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, οι ερευνητές έχουν υιοθετήσει ένα «καθιερωμένο» κοσμολογικό πρότυπο, όπου η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας είναι σταθερή με τον χρόνο. Για να συγκλίνουν οι δύο μέθοδοι υπολογισμού της σταθεράς του Hubble, ο φυσικός Marc Kamionkowski και οι συνεργάτες του [Early Dark Energy Can Resolve The Hubble Tension] https://arxiv.org/abs/1811.04083 υπέθεσαν μια δεύτερη συνεισφορά στη σκοτεινή ενέργεια, προερχόμενη από ένα βαθμωτό πεδίο με χρονικά μεταβαλλόμενη ενεργειακή πυκνότητα. Εστιάζοντας σε τύπους βαθμωτών δυναμικών πεδίου, η ομάδα προσδιόρισε τις παραμέτρους αυτών των δυναμικών, που θα μπορούσαν να δώσουν την απαιτούμενη επιτάχυνση στο αρχέγονο σύμπαν, ώστε ο υπολογισμός της σταθεράς Hubble διαμέσου της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου να συμφωνεί με την πρώτη μέθοδο (που χρησιμοποιεί την ταχύτητα απομάκρυνσης των αστρονομικών αντικειμένων). Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η σύντομη επιτάχυνση του σύμπαντος εξαιτίας του βαθμωτού αυτού πεδίου θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπαίσθητες αλλά ανιχνεύσιμες υπογραφές στην κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου, που θα μπορούσαν να παρατηρηθούν σε μελλοντικές έρευνες. https://physicsgg.me/2019/06/05/%ce%b7-%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b5%ce%b9%ce%bd%ce%ae-%ce%b5%ce%bd%ce%ad%cf%81%ce%b3%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%bb%cf%8d%cf%83%ce%b7-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%83%cf%8d%ce%b3%ce%ba%ce%bb/

Αναζητώντας σωματίδια σκοτεινής ενέργειας στον LHC. Πριν από 20 χρόνια οι φυσικοί συνειδητοποίησαν ότι το σύμπαν, δεν διαστέλλεται απλά, αλλά διαστέλλεται με έναν επιταχυνόμενο ρυθμό. Το αίτιο στο οποίο οφείλεται αυτή η επιταχυνόμενη διαστολή ονομάστηκε σκοτεινή ενέργεια, γιατί δεν είχαν ιδέα περί τίνος πρόκειται. Μπορεί να μην υπάρχει – προς το παρόν – καμία θεωρητική ερμηνεία για το τι είναι η σκοτεινή ενέργεια, το γεγονός όμως ότι το σύμπαν διαστέλλεται επιταχυνόμενα αποτελεί πλέον αναμφισβήτητο δεδομένο των αστρονομικών παρατηρήσεων. Αλλά δεν αρκούν μόνο αυτές. Χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες για να κατανοήσουμε τι είναι η σκοτεινή ενέργεια. Ο Σπυρίδων Αργυρόπουλος, ένας μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αϊόβα έδειξε το πώς οι φυσικοί θα μπορούσαν να ψάξουν σχετικά με την σκοτεινή ενέργεια χρησιμοποιώντας τους σωματιδιακούς ανιχνευτές του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) στο CERN. Συνεργαζόμενος με ερευνητές του ανιχνευτή ATLAS στον LHC, ο Αργυρόπουλος έθεσε κάποια όρια ή περιορισμούς , για το πώς οι φυσικοί θα μπορούσαν να εντοπίσουν στα δεδομένα του LHC σημάδια της σκοτεινής ενέργειας. Σύμφωνα με τον Αργυρόπουλο, η καινοτομία της έρευνά τους είναι ότι κανείς άλλος δεν έψαξε κάτι παρόμοιο σε δεδομένα επιταχυντών. Από τώρα και στο εξής, οι ερευνητές που ενδιαφέρονται για την σκοτεινή ενέργεια θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι και τα δεδομένα από τις συγκρούσεις των επιταχυντών θα μπορούσαν να εξηγήσουν τι είναι η σκοτεινή ενέργεια. Πριν από δυο χρόνια Ευρωπαίοι ερευνητές είχαν προτείνει μια μέθοδο ανίχνευσης της σκοτεινής ενέργειας. Υποστήριξαν ότι σωματίδια σκοτεινής ενέργειας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε συγκρούσεις εξαιρετικά μεγάλης ενέργειας όπου παράγονται τα βαρέα σωματίδια που ονομάζονται κορυφαία κουάρκ. Ο Αργυρόπουλος βασιζόμενος σ’ αυτή την έρευνα, σχεδίασε πειράματα που θα μπορούσαν να διαπιστώσουν αν ήταν δυνατή η ανίχνευση της σκοτεινής ενέργειας στις συγκρούσεις σωματιδίων στον LHC. Σε συνεργασία με φυσικούς της ομάδας του ανιχνευτή ATLAS – έναν από τους δυο βασικούς ανιχνευτές στον LHC – πραγματοποιήθηκε μια σειρά από συγκρούσεις σωματιδίων για να καθοριστούν οι συνθήκες στις οποίες τα σωματίδια της σκοτεινής ενέργειας θα μπορούσαν να ανιχνευθούν. Σύμφωνα με τον Αργυρόπουλο, το βασικό πράγμα που περιμένει κανείς να δει ψάχνοντας για σκοτεινή ενέργεια είναι η … έλλειψη ενέργειας. Το μοντέλο έδειχνε ότι στο πιο πιθανό σενάριο, η παρατήρηση της χαμένης ενέργειας εμφανίζεται σε συνδυασμό με την παραγωγή κορυφαίων κουάρκ ή άλλων σωματιδίων με υψηλή ενέργεια. Έτσι, αναζητήθηκαν γεγονότα με πολύ ενεργητικά σωματίδια και έλλειψη ενέργειας ή γεγονότα με βαριά κουάρκ και έλλειψη ενέργειας. Η ομάδα μπορεί να μην βρήκε ενδείξεις σκοτεινής ενέργειας, καθόρισε όμως τα όρια για μελλοντικά πειράματα. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι αν παράγονται σωματίδια σκοτεινής ενέργειας, θα παράγονται σε συγκρούσεις με ενέργειες πάνω από 1 TeV (=1012 eV =1.6 x 10-7 Joules). Ο Αργυρόπουλος ανήκει στους θεωρητικούς φυσικούς που υποστηρίζουν την ιδέα ότι η σκοτεινή ενέργεια μπορεί να βρεθεί χρησιμοποιώντας επιταχυντές σωματιδίων. Φωτογραφία οι Τρεις διαφορετικοί δρόμοι προσέγγισης της σκοτεινής ενέργειας. https://physicsgg.me/2019/02/16/%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b6%ce%b7%cf%84%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%83%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b4%ce%b9%ce%b1-%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b5%ce%b9%ce%bd%ce%ae%cf%82-%ce%b5%ce%bd%ce%ad/

Η πυραυλική εξίσωση του Τσιολκόφσκι. Ένας από τους πρώτους οραματιστές των διαστημικών ταξιδιών υπήρξε ο Ρώσος Κονσταντίν Τσιολκόφσκι (Konstantin Tsiolkovsky 1857-1935). Ο Τσιολκόφσκι, εμπνευσμένος από τα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας του Ιουλίου Βερν, ανακάλυψε μόνος του τα μαθηματικά, την φυσική και την μηχανική των πυραύλων. Το 1903 δημοσίευσε την διάσημη πυραυλική του εξίσωση, που δείχνει ότι η σχέση της μεταβολής της ταχύτητας ενός πυραύλου και των καυσίμων που απαιτούνται γι αυτή τη μεταβολή είναι εκθετική. Θα νόμιζε κανείς ότι για να διπλασιαστεί η ταχύτητα ενός πυραύλου απλά θα πρέπει να διπλασιάσει την κατανάλωση των καυσίμων. Όμως, στην πραγματικότητα, η ποσότητα των καυσίμων που απαιτείται για να αυξηθεί η ταχύτητα του πυραύλου, αυξάνεται εκθετικά με την μεταβολή της ταχύτητας. Με λίγα λόγια για να κινηθεί ο πύραυλος όλο και πιο γρήγορα, απαιτούνται τεράστιες ποσότητες καυσίμων. Η εκθετική σχέση κατέστησε σαφές ότι για να αποδράσουμε από τη Γη χρειάζονται τεράστιες ποσότητες καυσίμων. Χάρη σ’ αυτή την εξίσωση ο Τσιολκόφσκι μπόρεσε για πρώτη φορά να εκτιμήσει πόσα καύσιμα απαιτούνταν για ένα ταξίδι στη Σελήνη, πολύ πριν γίνει πραγματικότητα το όραμά του. Η πυραυλική εξίσωση του Τσιολκόφκι στην απλούστερή της μορφή, συνήθως γράφεται ως \Delta V = - u_{\sigma \chi} \ln \frac{m}{m_{0}} ή όπου ΔV η μεταβολή της ταχύτητας του πυραύλου στο χρονικό διάστημα Δt m0 η μάζα του πυραύλου την χρονική στιγμή t=t0 m η μάζα του πυραύλου την χρονική στιγμή t=t0+Δt uσχ η σχετική ταχύτητα με την οποία εκτοξεύεται η μάζα Δm του καυσίμου ως προς τον πύραυλο. Ο Τσιολκόφσκι που θεωρείται ο πατέρας της διαστημικής εξερεύνησης και της αστροναυτικής, πίστευε ότι ο αποικισμός του διαστήματος θα οδηγήσει στην τελειοποίηση της ανθρωπότητας, ακόμη και στην αθανασία. Σε μια εποχή όπου η μεγαλύτερη ταχύτητα που μπορούσε να αναπτύξει κανείς ήταν 24 km/h χρησιμοποιώντας ένα άλογο, ο Τσιολκόφσκι σχεδίαζε πυραύλους που θα διεύφευγαν στον διάστημα και έκανε τα πιο τρελά όνειρα για την εποχή του: να πατήσει τα πόδια του στην επιφάνεια των αστεροειδών, να σηκώσει στα χέρια του μια πέτρα από τη Σελήνη, να παρατηρήσει από κοντά τον Άρη, να κατεβεί στους δορυφόρους του ή ακόμα και στην επιφάνειά του. Πίστευε πως ναι μεν η Γη είναι το λίκνο μας, αλλά κανείς δεν μπορεί να ζει για πάντα στο λίκνο! https://physicsgg.me/2019/08/15/%ce%b7-%cf%80%cf%85%cf%81%ce%b1%cf%85%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b5%ce%be%ce%af%cf%83%cf%89%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%84%cf%83%ce%b9%ce%bf%ce%bb%ce%ba%cf%8c%cf%86%cf%83%ce%ba%ce%b9/

Ένας Αμερικανός μετράει τ' άστρα. Η παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού γίνεται ταξίδι, με βασικούς σταθμούς την έρημο Ατακάμα στη Χιλή, το Λος Άντζελες και τη Χαβάη. Μετά από τριάντα εξαντλητικές ώρες σε αεροπλάνα και λεωφορεία, στάθηκα στο σκοτάδι και έστρεψα το βλέμμα στον αχανή νυχτερινό ουρανό. Το μακρύ ταξίδι μου πιο πολύ έμοιαζε να με έχει φέρει στον διαστρικό χώρο παρά στο οροπέδιο της ερήμου Ατακάμα στη Χιλή. Ήταν το πρώτο βράδυ ενός οδοιπορικού διάρκειας ενός ολόκληρου μήνα, που περιλάμβανε ως βασικούς σταθμούς τρία αστεροσκοπεία στη Χιλή, στο Λος Άντζελες και στη Χαβάη. Πριν καλά καλά πατήσω το πόδι μου στο πρώτο εξ αυτών, έβλεπα ήδη το διάστημα με μια εντελώς διαφορετική, άκρως καθηλωτική, ματιά. Ήταν αρχές Μαΐου, δηλαδή φθινόπωρο στο Νότιο Ημισφαίριο, και το γκρουπ μας είχε περάσει σχεδόν πέντε ώρες παρατήρησης του έναστρου ουρανού. Είχαμε συναντηθεί στο Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα, μια μικρή πόλη σε υψόμετρο 2.400 μ., κοντά στα σύνορα της Χιλής με τη Βολιβία. Αν κρίνω από τις ορδές των backpackers, τα hostels και τις πινακίδες σήμανσης για Wi-Fi που συνάντησα στον δρόμο μου, η θέση του στον χάρτη για τους ανθρώπους που αποφασίζουν να κάνουν τον πεζοπορικό γύρο της Λατινικής Αμερικής είναι κομβικής σημασίας. Στις 24 ώρες που πέρασα εκεί, συνάντησα ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τον Καναδά, την Ιταλία, τη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Η πόλη προσφέρει πληθώρα δραστηριοτήτων: από το να νοικιάσεις ποδήλατο βουνού και να επισκεφτείς αλυκές μέχρι να φωτογραφίσεις ροζ φλαμίνγκο. Ωστόσο, ήμουν εκεί για να παρατηρήσω τα αστέρια. Η Ατακάμα είναι η πιο ξηρή έρημος στον κόσμο. Ο συνδυασμός ξηρασίας, μεγάλου υψομέτρου και μικρού πληθυσμού έχει ως αποτέλεσμα άριστες συνθήκες παρατήρησης. Στο Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα υπάρχουν γραφεία που οργανώνουν νυχτερινά τουρ, όμως η συγκεκριμένη περιοχή δεν είναι για ερασιτέχνες. Η Χιλή –και κυρίως η Ατακάμα– συγκεντρώνει το 70% των αστρονομικών υποδομών του πλανήτη, αν συνυπολογίσει κανείς τα γιγάντια τηλεσκόπια υπό κατασκευή, όπως το «Μαγγελάνος». ΑΠΟ ΤΗΝ ALMA ΣΤΟΝ «ΜΑΓΓΕΛΑΝΟ» Με ορμητήριο το Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα, ήθελα επίσης να επισκεφτώ την ALMA (Μεγάλη Χιλιοστομετρική/υποχιλιοστομετρική Διάταξη της Ατακάμα), γνωστή ως ALMA, που, σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Ραδιο-Αστρονομικό Παρατηρητήριο, έναν από τους εταίρους της κατασκευαστικής κοινοπραξίας, είναι «η πιο σύνθετη αστρονομική εγκατάσταση στη Γη». Η ALMA είναι εξαιρετικά δημοφιλής, γεγονός που καθιστά δύσκολο να εξασφαλίσεις την είσοδό σου στον χώρο, λόγω μεγάλης ζήτησης, ωστόσο η απομονωμένη τοποθεσία του διευκολύνει τον ταξιδιώτη της τελευταίας στιγμής. Κάθε Σάββατο και Κυριακή, ένα λεωφορείο αναχωρεί από το Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα και πηγαίνει τους τουρίστες στο Κέντρο Λειτουργικής Υποστήριξης της ALMA, στην άδεια έρημο, μισή ώρα μακριά. Παρότι τα δωρεάν εισιτήρια έχουν εξαφανιστεί μήνες πριν, υπάρχει κόσμος που φτάνει στη στάση του λεωφορείου χωρίς να έχει κάνει κράτηση και τελικά ανταμείβεται για τον αυθορμητισμό του. Το σύμπλεγμα των 66 κινητών κεραιών, σε υψόμετρο 4,8 χλμ., δεν ήταν ορατό από το σημείο όπου βρισκόμασταν – μπορείς όμως να τις δεις μέσω webcam. Κανείς δεν ζει εκεί πάνω και αυτοί που εργάζονται στο συγκεκριμένο περιβάλλον πρέπει να εισπνέουν συμπληρωματικό οξυγόνο. Περιηγηθήκαμε στον επιστημονικό καταυλισμό, στο κέντρο ελέγχου και στο Otto, το ένα από τα δύο οχήματα μεταφοράς των κεραιών, γερμανικής κατασκευής. H εικόνα του δωματίου ελέγχου, το οποίο λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, δεν συμβάδιζε με το αστρονομικό κόστος των εγκαταστάσεων, ύψους 1,4 δισ. δολαρίων: καμιά δεκαριά καρέκλες και τραπέζια, πολλοί υπολογιστές και ένας και μοναδικός υγραντήρας, το ίδιο ακριβώς μοντέλο με αυτό που έχω σπίτι μου, στο δωμάτιο των παιδιών μου. Δεν μπορώ να τον φανταστώ ιδιαίτερα αποτελεσματικό στις συγκεκριμένες συνθήκες. Αποστολή της ALMA είναι να αναζητήσει τους λόγους για τους οποίους είμαστε ανθρώπινα όντα αντί αστρόσκονη που αιωρείται στο κενό. Για παράδειγμα, βρήκε μια απλή μορφή σακχάρου στο αέριο που περιβάλλει ένα νεαρό δυαδικό αστέρι, η οποία αποδεικνύει ότι κάποιες από τις χημικές βάσεις της ζωής στη Γη υπάρχουν επίσης σε μακρινούς γαλαξίες. Προφανώς, τέτοιου είδους ανακαλύψεις οδηγούν σε ακόμα περισσότερες ερωτήσεις. Για να τις απαντήσεις, πρέπει να συνεχίσεις να κατασκευάζεις ακόμα πιο εξελιγμένα τηλεσκόπια. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο επιβιβάστηκα στο αεροπλάνο με προορισμό το νότιο άκρο της Ατακάμα: για να πάρω μια γεύση των τολμηρών μελλοντικών στόχων της αστρονομίας. Το Γιγάντιο Τηλεσκόπιο του Μαγγελάνου είναι ένα από δύο μεγα-τηλεσκόπια που βρίσκονται υπό κατασκευή στη Χιλή, μαζί με το ευρωπαϊκό ΕLT. Kαι τα δύο εκπροσωπούν τη νέα γενιά τηλεσκοπίων, που θα μπορεί να αναλύσει πλανήτες με πιθανή ύπαρξη ζωής, έτη φωτός μακριά. Το GMT, όπως είναι ευρέως γνωστό το «Μαγγελάνος», υπόσχεται να καταγράψει εικόνες με δέκα φορές μεγαλύτερη ακρίβεια από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble. Προς το παρόν, βέβαια, δεν είναι παρά ένα εργοτάξιο, στην κορυφή ενός βουνού, και κάποιοι τεράστιοι καθρέφτες σε διαφορετικά στάδια παραγωγής, στο εργαστήριο κατόπτρων του Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Η λειτουργία του GMT είναι προγραμματισμένη για το 2024. To GMT κατασκευάζεται από μια κοινοπραξία αμερικανικών και άλλων πανεπιστημίων στη θέση Las Campanas, πάνω από την έρημο της Ατακάμα. Τη βραδιά που διανυκτέρευσα εκεί, συνάντησα επιστήμονες όπως ο αστροφυσικός Brian McLeod, μέλος του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian και επικεφαλής της ομάδας που ασχολείται με τη σωστή ευθυγράμμιση των δεκατεσσάρων πρωτευόντων και δευτερεύοντων κατόπτρων του GMT. Ξεκίνησε να σχεδιάζει πρωτότυπα το 2009, πράγμα που σημαίνει ότι το 2024, οπότε και το Γιγάντιο Τηλεσκόπιο Μαγγελάνος θα τεθεί σε λειτουργία, θα έχει συμπληρώσει δεκαπέντε χρόνια συμμετοχής στο πρότζεκτ. Εκείνο το βράδυ, ο McLeod και η ομάδα του θα το περνούσαν δοκιμάζοντας τα επιστημονικά όργανα, όμως οι ισχυροί άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή τούς χαλούσαν τα σχέδια. Όταν τους είδα την επόμενη μέρα στο πρωινό, μου είπαν πως είχαν χρησιμοποιήσει ελάχιστα το τηλεσκόπιο. Όταν ξεκινήσει τη λειτουργία του, το GMT θα υποδέχεται επισκέπτες, αλλά με ποιον τρόπο ακριβώς δεν είναι ξεκάθαρο ακόμη, δεδομένης της απομονωμένης τοποθεσίας του. Η νυχτερινή αστροπαρατήρηση απαιτεί αμυδρό τεχνητό φωτισμό εδάφους –πράγμα που καθιστά την οδήγηση επικίνδυνη–, ενώ στη διάρκεια της ημέρας το προσωπικό του αστεροσκοπείου κοιμάται. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τη δημοφιλία του ALMA, το GMT σίγουρα θα προσελκύσει τουριστικό ενδιαφέρον. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ Αρκετές εβδομάδες αργότερα, ταξίδεψα με τη γυναίκα μου στο Λος Άντζελες και στη Χαβάη, για να πάρουμε μια γεύση αστρονομικών εμπειριών που απευθύνονται σε ένα πιο ευρύ κοινό. Στος Λος Άντζελες επισκέφτηκα το αστεροσκοπείο Griffith, ένα από τα πιο διάσημα στον κόσμο, το οποίο κατασκευάστηκε το 1935. Γνωστό λόγω της «συμμετοχής» του σε διάφορες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, αλλά κυρίως για τον πρωταγωνιστικό «ρόλο» του στο «La La Land», το αστεροσκοπείο Griffith καλωσορίζει έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών στο εμβληματικό κτίριό του, που δεσπόζει στον αστικό ορίζοντα. Η είσοδος στον χώρο είναι δωρεάν, υπενθυμίζοντας κατά κάποιον τρόπο ότι, πέραν του κόστους μετάβασης, ο επιστημονικός τουρισμός δεν είναι ακριβό σπορ. Φτάσαμε αργά το απόγευμα και ο συνωστισμός ήταν μεγάλος. Σε λίγο παραπάνω από μία ώρα, το 12ιντσο διαθλαστικό τηλεσκόπιο Zeiss θα άνοιγε για παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού και ήδη είχε σχηματιστεί μια ουρά από ανθρώπους που ήθελαν να δουν από πιο κοντά τους πλανήτες, το φεγγάρι και τα μεγαλύτερα αστέρια. Στο σάιτ του αστεροσκοπείου διαβάζω πως «μέσω αυτού έχουν παρατηρήσει τον ουρανό περισσότεροι άνθρωποι απ’ ό,τι μέσω οποιουδήποτε άλλου τηλεσκοπίου στον κόσμο». Αναρωτήθηκα αν ο λόγος για τον οποίο συνάντησα τέτοιο πλήθος τουριστών στο αστεροσκοπείο Griffith ήταν η χολιγουντιανή φήμη του. Όμως, ο κόσμος ήταν πολύς και στη Χαβάη, την επόμενη μέρα, όπου επισκεφτήκαμε το Μάουνα Κέα, έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του πλανήτη για τους φίλους της αστρονομίας. Ο Σταθμός Ενημέρωσης Επισκεπτών, που λειτουργεί και ως δημόσιο κέντρο αστρονομίας της Χαβάης, βρίσκεται στην πλαγιά του ανενεργού ηφαιστείου. Στην κορυφή του είναι χτισμένες οι επαγγελματικές αστρονομικές εγκαταστάσεις. Τέσσερα βράδια την εβδομάδα, τα τηλεσκόπια τίθενται στη διάθεση του κοινού, με τη συνδρομή μιας ομάδας εργαζομένων και εθελοντών. Ο χώρος στάθμευσης γεμίζει πολύ πριν από τις 19.00, οπότε και ξεκινά η παρατήρηση του ουρανού. Μαζί με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους, σταθήκαμε υπομονετικά στις μεγάλες ουρές που είχαν σχηματιστεί, κρατώντας στο χέρι τη ζεστή σοκολάτα μας και περιμένοντας να ρίξουμε μια κλεφτή ματιά στον Δία και στον πολικό αστέρα. Τους χειμερινούς μήνες, συχνά η κορυφή του ηφαιστείου είναι καλυμμένη με χιόνι, ενώ στις παραλίες του νησιού οι παραθεριστές απολαμβάνουν το ζεστό τροπικό κλίμα. Η κορυφή του Μάουνα Κέα βρίσκεται σε υψόμετρο 4.207 μ. και φιλοξενεί δεκατρία τηλεσκόπια, τα οποία ανήκουν σε διαφορετικές χώρες και πανεπιστήμια. Οι κάτοχοι τετρακίνητων οχημάτων μπορούν να την προσεγγίσουν οδικώς και να απολαύσουν την εντυπωσιακή θέα. Το κάναμε κι εμείς. Παρότι ήταν μεσημέρι, είχαμε την αίσθηση πως είχε ήδη νυχτώσει. Οδηγήσαμε μέσα στα σύννεφα, υπό βροχή, με τη θερμοκρασία να πέφτει από τους 26°C στους 4°C. Αν και είχα νιώσει την έλλειψη οξυγόνου στον Σταθμό Επισκεπτών, στην κορυφή τα... είδα όλα: εδώ το οξυγόνο είναι κατά 40% λιγότερο από την επιφάνεια της θάλασσας και περπατάς με δυσκολία. Τα αστροπαρατηρητήρια βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση και ήταν όλα κλειστά. Το αστεροσκοπείο Keck διαθέτει έναν μικρό εκθεσιακό χώρο, που είχε κλείσει επ’ αόριστον μερικές εβδομάδες πριν από την άφιξή μας. Ένας υπάλληλος στον Σταθμό Ενημέρωσης μας είπε πως αυτό συνέβη λόγω βανδαλισμών. Θα ήταν ωραίο να είχαμε καταφέρει να μπούμε σε τουλάχιστον ένα από τα παρατηρητήρια, αλλά είχαμε εντρυφήσει τόσο πολύ στην αστρονομία τις τελευταίες εβδομάδες, που μας ήταν αρκετό το ότι στεκόμασταν στην κορυφή και χαζεύαμε τους θόλους τους να προβάλλουν στον μπλε ουρανό. Αρχές Ιουνίου, μερικές ημέρες αργότερα, ο αέρας της πόλης έμοιαζε απρόθυμος να μετατραπεί σε δροσερή αύρα και μου προκαλούσε λήθαργο. Από τη βεράντα μου, τα φώτα του δρόμου άστραφταν πορτοκαλιά. Το αστικό νέφος, που συνήθως κρύβει τον νυχτερινό ουρανό, απλωνόταν παντού. Έμπειρος πια, μετά από έναν μήνα συνεχούς αστροπαρατήρησης, κοίταξα ψηλά. Ψάχνοντας, διέκρινα με σιγουριά τα αμυδρά ίχνη της Μεγάλης Άρκτου. Δεν θυμάμαι να την είχα δει ποτέ ξανά στον ουρανό του Σικάγου, αλλά φυσικά βρισκόταν ανέκαθεν εκεί. Συνέχισα να κοιτάζω, περιμένοντας τα μάτια μου να συνηθίσουν το σκοτάδι. Το μυαλό μου πήγε στους εργαζομένους στα αστρονομικά παρατηρητήρια, που την ίδια ώρα θα ετοιμάζονταν για μια νύχτα εξερευνήσεων. Περισσότερα αστέρια έκαναν την εμφάνισή τους: ο Δίας, σαν ελιά δίπλα στο φεγγάρι, αλλά και ο πολικός αστέρας. Καθώς στεκόμουν στο κέντρο μιας μεγαλούπολης του μικροσκοπικού πλανήτη μας, έχοντας πλήρη επίγνωση της εύθραυστης ύπαρξής μου, χαιρέτησα σιωπηλά το σύμπαν. Στις φωτογραφίες επισκέπτες του αστεροσκοπείου Griffith παρατηρούν το εκκρεμές του Φουκώ. Το τηλεσκόπιο CFHT στην κορυφή του ηφαιστείου Μάουνα Κέα στη Χαβάη. Η αίθουσα Hall of the Eye του αστεροσκοπείου Griffith είναι αφιερωμένη στην πρόοδο που έχει συντελεστεί στην αστρονομική παρατήρηση. Ηλιοβασίλεμα στo ανενεργό ηφαίστειο Μάουνα Κέα, με τα δεκατρία διαφορετικά τηλεσκόπια. Η ALMA, με το σύμπλεγμα των 66 κινητών κεραιών, στην έρημο της Ατακάμα είναι η πιο σύνθετη αστρονομική εγκατάσταση στη Γη. http://www.kathimerini.gr/1005844/gallery/ta3idia/me-aformh/enas-amerikanos-metraei-t-astra

Εγκαίνια για το πρώτο επίγειο τηλεσκόπιο ακτίνων γάμα. Εγκαινιάσθηκε στη Λα Πάλμα, το μεγαλύτερο από τα ισπανικά Κανάρια Νησιά, το Μεγάλου Μεγέθους Τηλεσκόπιο LST-1 (Large-Sized Telescope), το πρώτο επίγειο τηλεσκόπιο που έχει φτιαχτεί ειδικά για να κάνει παρατηρήσεις ακτίνων γάμα που έρχονται από το διάστημα. Συνολικά θα κατασκευασθούν στην ίδια περιοχή, που ανήκει στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Καναρίων Νήσων, τέσσερα τέτοια μεγάλα τηλεσκόπια LST, καθώς και άλλα 15 μεσαίου μεγέθους (Medium-Sized Telescopes-MST), τα οποία από κοινού θα απαρτίζουν τη διάταξη Cherenkov Telescope Array (CTA) στο βόρειο ημισφαίριο. Μια παρεμφερής διάταξη τηλεσκοπίων σχεδιάζεται να κατασκευασθεί στο νότιο ημισφαίριο, κοντά στα τηλεσκόπια του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Σε πλήρη διάταξη το CTA θα περιλαμβάνει περίπου 120 τηλεσκόπια διαφόρων μεγεθών. Το όλο πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την ΕΕ μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020». Το LST-1 έχει ύψος 45 μέτρων και βάρος περίπου 100 τόνων. Διαθέτει μια παραβολική ανακλαστική επιφάνεια διαμέτρου 23 μέτρων, που στηρίζεται σε μια υποδομή από χάλυβα και ανθρακονήματα. Η ανακλαστική επιφάνεια των 400 τετραγωνικών μέτρων θα συλλέγει και θα εστιάζει στην κάμερα του τηλεσκοπίου την ακτινοβολία Τσερένκοφ, την οποία παράγουν οι ακτίνες γάμα χαμηλής ενέργειας. Η ερευνητική ομάδα του LST στα Κανάρια Νησιά περιλαμβάνει περισσότερους από 200 επιστήμονες από δέκα χώρες, ενώ συνολικά πάνω από 1.400 επιστήμονες και μηχανικοί από 31 χώρες εμπλέκονται στην κατασκευή όλων των μονάδων του Παρατηρητηρίου CTA. Όταν θα έχουν ολοκληρωθεί, τα νέα τηλεσκόπια LST του Παρατηρητηρίου CTA θα παρακολουθούν τις πηγές των ακτίνων γάμα χαμηλής και υψηλής ενέργειας στο γαλαξία μας και πέρα από αυτόν. Θα είναι το πρώτο επίγειο αστρονομικό παρατηρητήριο, που θα είναι ανοιχτό στην κοινότητα τόσο των αστρονόμων, όσο και των σωματιδιακών φυσικών. Καλύπτοντας μια τεράστια ενεργειακή γκάμα φωτονίων (από 20 GeV έως 300 TeV), θα βοηθήσει, μεταξύ άλλων, στην κατανόηση των σωματιδίων της κοσμικής ακτινοβολίας, όσο και της σκοτεινής ύλης. https://www.tanea.gr/2018/10/12/science-technology/egkainia-gia-to-proto-epigeio-tileskopio-aktinon-gama/

«Εκτός λειτουργίας» ακόμα ένα διαστημικό τηλεσκόπιο της NASA. Ένα ακόμη αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο σταμάτησε να κάνει αστρονομικές παρατηρήσεις λόγω απροσδιόριστης τεχνικής ανωμαλίας. Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) ανακοίνωσε ότι το τηλεσκόπιο ακτίνων-X Chandra τέθηκε μόνο του σε κατάσταση «ασφαλούς λειτουργίας» (safe mode), αυτοπεριορίζοντας τις λειτουργίες του στις ελάχιστες αναγκαίες. Είναι το δεύτερο τεχνικό πρόβλημα που πλήττει αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο, καθώς εδώ και μερικές μέρες κάτι ανάλογο έχει συμβεί στο Hubble, το οποίο, έχοντας χάσει ένα ακόμη γυροσκόπιο προσανατολισμού του, έχει υποχρεωθεί και αυτό να λειτουργεί σε καθεστώς «ασφαλούς λειτουργίας», σταματώντας τις παρατηρήσεις του ουρανού. Είναι πιθανό ότι η δυσλειτουργία του Chandra οφείλεται επίσης σε απώλεια γυροσκοπίου, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη. Και τα δύο τηλεσκόπια έχουν τα… χρονάκια τους, καθώς το μεν Hubble είναι πλέον 28 ετών, ενώ το Chandra X-ray Observatory 19 ετών. Οι μηχανικοί της NASA προσπαθούν να αποκαταστήσουν την ομαλή λειτουργία και των δύο αστρονομικών παρατηρητηρίων. Η NASA δήλωσε ότι θεωρεί απλώς σύμπτωση πως τα δύο τηλεσκόπια εμφάνισαν πρόβλημα με διαφορά μόλις λίγων ημερών. Προς το παρόν, πάντως, λειτουργεί κανονικά το τρίτο αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο, το παρατηρητήριο ακτίνων γάμα Spitzer. https://www.in.gr/2018/10/13/tech/ektos-leitourgias-akoma-ena-diastimiko-tileskopio-tis-nasa/