Στέφανος Σοφολόγης

Ακριβώς. Αν ξεχαστείς για λίγο και ο ήλιος βγεί εκτός οπτικού πεδίου (και κατά συνέπεια σε λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά και εκτός πρίσματος), τότε όλη η συγκεντρωμένη ακτινοβολία θα πέσει σε τμήματα του εστιαστή ή του σωλήνα που μπορούν να πάθουν ζημιά από την υπερβολική θέρμανση. Για παράδειγμα, σε κάποιους εστιαστές υπάρχουν λεία πλαστικά φύλλα ως έδρες ολίσθησης του εστιαστή. Άν η δέσμη πέσει σ' αυτά για περισσότερα από λίγα δευτερόλεπτα ...καληνύχτα! Άρα προσέχουμε ο ηλιακός δίσκος να βρίσκεται πάντα μέσα στο οπτικό πεδίο.

Για την ακρίβεια, η χρήση σε οποιουδήποτε άλλου τύπου τηλεσκόπιο πλην διοπτρικού, θα ήταν καταστροφική. Αυτό διότι το ηλιακό φως δεν φιλτράρεται παρά μόνο στο τέλος της διαδρομής του μέσα στο τηλεσκόπιο, και συνεπώς όλη η ακτινοβολία που συλλέγει ο αντικειμενικός φακός ή κάτοπτρο, θα κατέστρεφε τον δευτερεύοντα ή άλλα σημεία του τηλεσκοπίου όπου η δέσμη φωτός θα προσέπιπτε πολύ «συμπυκνωμένη». Μόνο για διοπτρικά λοιπόν και μόνο με καλή στόχευση του Ήλιου ώστε το φως (θερμότητα) να πέφτει στο κέντρο του πρίσματος Herschel κι όχι σε άλλα εσωτερικά μέρη του τηλεσκοπίου. Κατά τα άλλα οι εικόνες είναι πολύ ανώτερες απ' ότι με τα φίλτρα τύπου Astrosolar ή με γυάλινα φίλτρα.

Αν η NASA κάνει τα σχετικά πειράματα (που σίγουρα κάνει) είναι για τη διερεύνηση του ανθρώπινου μηχανισμού αναπαραγωγής στο διάστημα κι όχι για τη διερεύνηση της απόλαυσης. Για το τελευταίο η εφευρετικότητα του ανθρώπου (ευτυχώς) δεν γνωρίζει όρια...

Συγχαρητήρια και στη Φωκίδα!

Συγχαρητήρια στην Κω!

Βασίλη, καλορίζικο και εύχομαι να έχεις πάντα χρόνο και σκοτεινούς ουρανούς για να το χαρείς στο έπακρο. Ο ουρανός είναι ανεξάντλητος με ένα 16ιντσο. Όσον αφορά τη βάση, όπως σου έγραψε κι ο Ανδρέας, συνήθως μπορούν να ρυθμιστούν όλα ώστε να συμπεριφέρεται σωστά. Η Ο-Ο δεν δίνει ιδιαίτερες οδηγίες αλλά αν ασχοληθείς με τη βάση λίγο παραπάνω, το αποτέλεσμα θα σε εντυπωσιάσει. Κύριος στόχος είναι οι δύο μεγάλοι τροχοί να γίνουν απολύτως παράλληλοι (αν δεν είναι) και οι έδρες της βάσης που στηρίζουν τους τροχούς να είναι επίσης απολύτως παράλληλες και ευθυγραμμισμένες (η μέθοδος που αναφέρει ο Παναγιώτης είναι δοκιμασμένη και αποτελεσματική). Αν τυχόν οι βάση σφίγγει τα στηρίγματα των τροχών χρησιμοποίησε ανοξείδωτες ροδέλες ανάμεσα στις έδρες της βάσης ώστε να αυξηθεί λιγάκι η μεταξύ τους απόσταση. Επίσης οι τροχοί έχουν ένα σύστημα από βίδες που ρυθμίζουν την ακριβή τους θέση και κλίση. Ο κεντρικός άξονας στο κατώτερο σημείο της βάσης δεν πρέπει να είναι πολύ σφιγμένος. Χωρίς το τηλεσκόπιο επάνω και κρατώντας τη βάση λίγο πάνω από το έδαφος, το κατώτερο στέλεχος πρέπει να μπορεί να περιστρέφεται ελεύθερα. Αν συναντήσεις οποιαδήποτε δυσκολία, εδώ είμαστε!

Συγχαρητήρια σε όσους είδαν και φωτογράφισαν την έκλειψη! Στη Λάρισα είχαμε πυκνά σύννεφα και δεν ήταν δυνατή η παρατήρηση ούτε για λίγα λεπτά. Την ώρα του μεγίστου ο ουρανός ήταν αρκετά βαρύς και δεν ήταν εύκολο να ξεχωρίσει κανείς αν η "σκοτεινιά" οφειλόταν στη συννεφιά ή στη μερική έκλειψη. Κατά τις 12:00 πάντως με την ίδια περίπου συννεφιά, μου φάνηκε ότι το φως της ημέρας είχε αυξηθεί. Καλή τύχη σε όλους για τις επόμενες εκλείψεις!

Ναι! Αλλά με ένα καλό binο. Και φυσικά δεν αναιρούνται τα πλεονεκτήματα της μονόφθαλμης παρατήρησης αλλά όταν παρατηρήσεις με bino τότε...

Η παρατήρηση βαθέως ουρανού ευνοείται με το binoviewer μόνο στα φωτεινά αντικείμενα. Αρκεί να δει κανείς το σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλή (Μ13) ή το νεφέλωμα Dumbbell (M27) με binoviewer και θα μείνει εκστατικός από την αμεσότητα και την ζωντάνεια της εικόνας. Επειδή όμως η συνολική φωτεινότητα μειώνεται κάπως (αφού σε κάθε μάτι καταλήγει max το 50% του αρχικού φωτός) τα αμυδρά αντικείμενα δεν ευνοούνται και είναι προτιμότερη η παρατήρηση με τον κλασικό τρόπο. Σε ένα 8ιντσο ή 10ιντσο τηλεσκόπιο τα φωτεινά αντικείμενα βαθέως ουρανού που είναι εντυπωσιακά με bino είναι λίγες δεκάδες. Για μικρότερα (δηλ. σκοτεινότερα) τηλεσκόπια η χρήση του bino για βαθύ ουρανό δεν θα έλεγα ότι βελτιώνει την πρόσληψη λεπτομέρειας. Τα πράγματα όμως είναι τελείως διαφορετικά στην παρατήρηση του Ηλιακού Συστήματος με bino. Σελήνη και πλανήτες αποκτούν νέα επίπεδα αληθοφάνειας και λεπτομέρειας και η βελτίωση είναι αισθητή ακόμα και με μικρά τηλεσκόπια (π.χ. 4") - αρκεί όλα τα οπτικά να είναι καλής ποιότητας και το τηλ/πιο ευθυγραμισμένο άριστα. Το φως αυτών των σωμάτων επαρκεί πλήρως και η ελαφρή μείωση φωτεινότητας δεν είναι καθόλου πρόβλημα, απεναντίας μπορεί να είναι πλεονέκτημα (Σελήνη και Δίας).

Πως είπατε;; Δεν ακούω πολύ καλά τελευταία! Λοιπόν, ό,τι και να πείτε έχετε δίκιο... Εκείνη η δοκιμή πέρασε τον ορίζοντα γεγονότων κάποιας μαύρης τρύπας και ...μην την είδατε! ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΣ, το ξέρω (αλλά κάλιο αργά παρά ποτέ!) Όμως ποτέ δεν λέω όχι σε μιά νέα δοκιμή! Ποιός θαρραλέος θα μου στείλει έναν-δύο Zeiss ή και όλο το σετ; Δεσμεύομαι να μην τους πουλήσω! Και για τη δοκιμή εγώ βάζω τους: 4mm Kasai (University Optics) ortho 4mm Vixen LV 5mm Baader Genuine Ortho 6mm Baader Genuine Ortho 6.7mm Meade UWA 7.5mm Takahashi LE 8mm Tele Vue Plossl (*) 9mm University Optics HD 10mm Pentax XW Υπάρχουν όμως τόσες άριστες δοκιμές στο διαδίκτυο που ο καθένας μπορεί να βρει την πληροφόρηση που θέλει. Μιά από τις καλύτερες δοκιμές είναι αυτή: http://danielmounsey.com/?p=8 που αποτελεί μια ώριμη αναθεώρηση/συνέχεια της κλασικής: www.cloudynights.com/documents/planetaryeyepieces.pdf Διαβάστε λοιπόν τουλάχιστον το πρώτο link, είναι πολύ ενδιαφέρον και διαφωτιστικό και συμβαδίζει με τα ευρήματα των περισσοτέρων από μας (εκτός από την άποψή του για τον Baader ortho 5mm με την οποία δεν συμφωνεί καθόλου η δική μου εμπειρία. Ίσως "έπεσε" σε ελαττωματικό κομμάτι.) A, και ποιός είπε ότι ένα τηλεσκόπιο f/4.8 δεν κάνει για πλανητική; Το νευτώνειό μου (Ο-Ο 10")έφτασε να μου δείξει το χώρισμα Encke στον Κρόνο (εντάξει με binoviewer, αλλά το έδειξε και μάλιστα όταν ακόμη είχε κάτοπτρα λ/4 κι όχι λ/10 όπως τώρα), επίτευγμα εξαιρετικά σπάνιο για οποιουδήποτε τύπου τηλεσκόπιο κάτω των 12-14 ιντσών. Ασφαλώς, το ίδιο 10ιντσο σε έκδοση f/6 ή f/8 θα είχε ακόμα καλύτερο κοντράστ και θα ήταν καταλληλότερο για πλανητική, αλλά ήδη είναι πολύ καλό στους πλανήτες και με f/4.8. Και για την ιστορία: Οι καλύτερες πλανητικές εικόνες που είδα ποτέ με το 10ιντσο ήταν με το binoviewer Baader Mark V και δύο Tele Vue Plossl 8mm. Με δύο Takahashi LE 7.5mm σχεδόν προσεγγίζεται εκείνη η ποιότητα αλλά με πολύ περισσότερη άνεση για τα μάτια λόγω καλύτερου eye-relief. Τέλος, όσοι ψάχνουν το απόλυτο στην πλανητική παρατήρηση ας γνωρίζουν ότι ο δρόμος περνά αναγκαστικά από ένα (πολύ καλό) binoviewer.

Χωρίς πρίσματα δεν γίνεται με διαμέτρους μεγαλύτερες από 60mm διότι (επειδή οι οπτικοί σωλήνες αλλά και οι διαγώνιοι πρέπει να είναι απολύτως παράλληλοι) οι δύο προσοφθάλμιοι πρέπει να μην απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από την απόσταση των ματιών. Για μιά μέση απόσταση ματιών 65mm, το πάχος των οπτικών σωλήνων γύρω από τους αντικειμενικούς φακούς πιθανόν δεν θα επιτρέψει καν τη χρήση τηλεσκοπίων 60mm οπότε αναγκαστικά τα 50mm είναι το όριο. Αν όμως χρησιμοποιηθούν πρίσματα, τότε και μεγαλύτερες διάμετροι είναι δυνατές.

Τότε μπορεί να μην έχεις διαβάσει αυτή την αναλυτική δοκιμή: www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=7865 όπου σε δύο κορυφαίους Tele Vue εντοπίζονται και προβλήματα όπως γεωμετρική παραμόρφωση και χρωματικό σφάλμα προς τα άκρα του πεδίου, ζητήματα που υπάρχουν σε κάποιο βαθμό στους περισσότερους ευρυγώνιους προσοφθάλμιους Tele Vue. Δεν νομίζω πάντως ότι υπάρχει «ασυλία» για κάποια προϊόντα εδώ στο astrovox, αφού εκφράζονται ελεύθερα όλες οι απόψεις/εντυπώσεις των μελών, οπότε αν υπάρχει κάτι αρνητικό σε κάποιο προϊόν, όλο και κάποιος θα το γράψει. (Και η Μόνικα έχει ...γεωμετρική παραμόρφωση, αλίμονο αν δεν είχε! Όσο για το eye-relief, είναι από μόνη της relief of the eye!)

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με τον Τάσο: περί ορέξεως κολοκυθόπιτα... Αλλά βρε παιδιά, είναι δυνατόν να μετράμε την αξία ενός φακού σε ευρώ ανά μοίρα οπτικού πεδίου;;; Αν σκεφτόμαστε έτσι τότε γιατί να μη σκεφτούμε και τα εξής: Πόσο πάει η ίντσα στα αποχρωματικά διοπτρικά; Ένα καλό τετράιντσο έχει 2000 ευρώ, άρα 500 ευρώ η ίντσα. Τότε ένα 10ιντσο θα είχε 5.000 ευρώ. Άμα το βρείτε όμως τόσο πείτε μου κι εμένα να πάρω ένα αύριο! Ένα αποχρωματικό 10ιντσο είναι όργανο αστεροσκοπείου και έχει πολλές δεκάδες χιλιάδες ευρώ γιατί η δυσκολία κατασκευής του αντικειμενικού φακού αυξάνεται εκθετικά με τη διάμετρο. Άλλο παράδειγμα είναι τα αυτοκίνητα: Η Corolla μου είχε 15.000 ευρώ και έχει τελική 185 km/h δηλ. κάθε χιλιόμετρο τελικής ταχύτητας κοστίζει 80 ευρώ. Άρα με 30.000 ευρώ θα πάρω ένα αυτοκίνητο που πιάνει τα 370 km/h δηλ. μιά Lamborghini ή κάτι ακόμα πιό εξωτικό! Αστεία πράγματα. Όταν η τεχνολογία προσπαθεί να κάνει ένα βήμα πιό πέρα από τα όριά της, κάθε μικρή βελτίωση κοστίζει πανάκριβα. Δεν υπάρχει καμία ποσοτική αναλογία. Άν κάποιος θέλει 100° οπτκό πεδίο πρέπει να ξέρει ότι θα το πληρώσει. Τα υπέρ και τα κατά θα βαρύνουν ανάλογα με το πόσο έντονα θέλει/χρειάζεται το τεχνολογικό όριο. Το αν συμφέρει ή όχι δεν μπορεί να μετρηθεί ευρώ ανά μοίρες. (Προσωπικά είμαι πολύ ευχαριστημένος παρατηρώντας με πεδία από 70° ως 82°. Αν είχα «τρελλαθεί» με τις 100° θα έδινα τα 700 ευρώ - λάθος, τα 700 δολάρια - αλλά δεν θα τα αντιστοίχιζα με μοίρες.) Κλείνω όπως άρχισα: Περί ορέξεως...

Δημήτρη, έχεις p.m.

Όχι δεν έχει νόημα γιατί το image scale θα είναι υπερβολικό. Ο εστιακός λόγος του τηλεσκοπίου είναι ήδη μεγάλος (f=900/70=12.86) και πολαπλασιαζόμενος με 5 θα φτάσει στο f/65, ενώ δεν πρέπει να ανεβεί πολύ πάνω από 30 για να μπορέσει να γίνει φωτογράφιση με καλό αποτέλεσμα. Συνεπώς ο κατάλληλος barlow/powermate είναι κάποιος με μεγέθυνση 2Χ ή το πολύ 2,5Χ. Επιπλέον η διάμετρος του τηλεσκοπίου είναι πολύ μικρή για πλανητική φωτογράφιση αλλά και ο τύπος του (αχρωματικό) δεν υπόσχεται αξιόλογες (πλανητικές) εικόνες.

ΜΑΚΑΡI όταν πήγαινα στο Λύκειο να υπήρχαν τα μαθήματα περί κινηματογράφου και θεάτρου. Δύο από τις πιό επιδραστικές τέχνες στην ανθρώπινη ψυχή και την ανάπτυξή της, αγνοήθηκαν για πολλά χρόνια από τη δύσκαμπτη και ληθαργική, ελληνική εκπαιδευτική αντίληψη (των υπουργείων). Με αφορμή όσα γράφτηκαν πιο πάνω για "σκουπίδια" και άχρηστα μαθήματα, δεν μπορώ να μην εκφράσω την αντίθεσή μου σ' αυτό το σκεπτικό. Κι όσο για τα τηλεοπτικά και μουσικά σκουπίδια για τα οποία ανησυχούμε, είμαι σίγουρος ότι θα γνώριζαν πολύ μικρότερη αποδοχή αν υπήρχε πολύπλευρη παιδεία στο σχολείο και την οικογένεια. Δεν διδάσκεσαι κινηματογράφο ή θέατρο για να γίνεις ηθοποιός αλλά για να γίνεις καλύτερος πρωταγωνιστής της ζωής σoυ. Η πολύπλευρη παιδεία είναι απολύτως απαραίτητη. Η έλλειψή της είναι η πηγή όλων (ΟΛΩΝ) των δεινών που μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Επίτηδες αναφέρθηκα πρώτα στα παραπάνω για να καταλήξω στο μάθημα της Αστρονομίας. Αν η επίσημη πολιτεία αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της που πηγάζουν από τα παραπάνω και αν διοικείται συνήθως (βλ. πάντα) από αλλωτριωμένους υπαλλήλους-καριερίστες (βλ. υπουργούς/βουλευτές) που έχασαν από χρόνια τις νεανικές τους ευαισθησίες -αν είχαν ποτέ- είναι επειδή προέρχονται και -κυρίως- ψηφίζονται από αυτή ακριβώς την απαίδευτη κοινωνία. Το πρόβλημα συνεπώς ανακυκλώνεται. Έξοδος δεν προβλέπεται αν δεν βρεθούν ψηλά άνθρωποι με ευαισθησίες και οράματα, πολυμαθείς και αποφασισμένοι, που για δεκαετίες θα στρέψουν την προσοχή της πολιτείας στον πρώτο κρίκο της αδύναμης αλυσίδας: στην παιδεία. Εκεί πρέπει να επενδύονται κυρίως οι πόροι και οι δυνάμεις μιας κοινωνίας που θέλει να ευημερίσει και να μετράει κάποτε χαρούμενους ή έστω δημιουργικούς πολίτες κι όχι μόνο ποσά και ποσοστά σε χαρτοφύλακες. Και τότε η Αστρονομία ή ο κινηματογράφος θα βρεθούν (θα βρίσκονται) αβίαστα και σταθερά στην εκπαίδευση... __________ Πως θα γίνουν όλα αυτά; Ειλικρινά δεν ξέρω. Η Ιστορία πάντως δείχνει ότι συχνά σημαντική και απότομη πρόοδος έρχεται αφού πρώτα μιά κοινωνία «πιάσει πάτο». Καθόλου αισιόδοξο, το ξέρω... Όμως αν κάποιος αισθάνεται αδύναμος να επηρεάσει τις εξελίξεις στον τόπο του, ας θυμάται ότι δεν είναι καθόλου αδύναμος να επηρεάσει τα παιδιά του..

Όπως ο Άρης από τη Γη αλλά φωτεινότερη γιατί είναι πιό κοντά στον Ήλιο και είναι και λίγο μεγαλύτερη (και έχει και υψηλότερο albedo νομίζω). Με γυμνό μάτι θα φαινόταν σημειακή σαν ένα ιδιαίτερα φωτεινό γαλαζωπό αστέρι και μόνο κατά την (αρειανή) νύχτα. Για το γαλαζωπό έχω κάποιες επιφυλάξεις αφού δε γνωρίζω ακριβώς τα χαρακτηριστικά απορρόφησης της αρειανής ατμόσφαιρας. Πάντως για να φανεί ως δίσκος θα χρειαζόταν τηλεσκόπιο.

Οι διαβάσεις είναι από τα πιό όμορφα και ασυνήθιστα αστρονομικά θεάματα! Νομίζω μάλιστα ότι η πρώτη μου φωτογραφία στο astrovox όταν ήμουν newbie στο forum, ήταν η παρακάτω, από τη διάβαση της Αφροδίτης τον Ιούνιο του 2004: http://www.astrovox.gr/forum/album_showpage.php?pic_id=343 Η φωτογραφία τραβήχτηκε με φίλμ και αργότερα φωτογράφισα ...την εκτύπωση με ψηφιακή μηχανή για να την ανεβάσω! Για όλους εμάς η διάβαση της Αφροδίτης του 2012 είναι η τελευταία που θα δούμε (κι αυτό μόνο αν ξυπνήσουμε πρωί για να δούμε το τέλος της). Η επόμενη είναι το 2117...

Συγχαρητήρια στα παιδιά! Μάλλον όχι. Μπορούμε να σκεφτούμε ότι με το παραπάνω υποθετικό ταξίδι μας αφιχθήκαμε ήδη στον Γαλαξία (μας). Πού είναι τα χρώματα και οι "διακοσμήσεις"; Ακόμα κι όταν κοιτάζουμε προς τις πλούσιες, υπέρπυκνες περιοχές του Γαλαξία στον καλοκαιρινό ουρανό, αυτά απουσιάζουν, είναι πολύ αμυδρά για να μας δείξουν τα χρώματά τους. Απομακρυνόμενοι πάλι από τον Γαλαξία, μόνο αμυδρότερα μπορούν να γίνουν. Δυστυχώς η άμεση ευαισθησία στα χρώματα (με την υπό συζήτηση γκάμα φωτεινοτήτων) είναι προνόμιο μόνο των ηλεκτρονικών αισθητήρων και της μακρόχρονης έκθεσης. Αλλά ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να κατασκευάζει τους αισθητήρες...

Έτσι είναι αλλά παρά ταύτα (και συνάμα εξαιτίας αυτών) εγκαταλείπεις πολύ σύντομα το φθηνό πλαστικό τηλεσκόπιο των 60mm και χαίρεσαι πιά τον ουρανό με ένα πολύ καλύτερο (και αναπόφευκτα πολύ ακριβότερο) οπτικό όργανο. Τα ισχυρά συναισθήματα των πρώτων παρατηρήσεων με το μικρό τηλεσκόπιο δεν θα ξεθωριάσουν ποτέ, ωστόσο σχεδόν ποτέ δεν θα ξαναπαρατηρήσεις μ' αυτό, έχοντας πλέον κάτι πολύ ικανότερο οπτικά. Ανάλογη είναι και η πορεία όταν έχεις την ευκαιρία να παρατηρήσεις με ένα καλό ζευγάρι κιάλια.

Ακριβώς αυτό συμβαίνει και μάλιστα είναι αισθητό ακόμα και με βαθμούς αστιγματισμού μικρότερους από 1. Το φαινόμενο προκαλεί ενίοτε μια ασυναίσθητη τάση αποφυγής των μεγάλων φακών μας κατά την παρατήρηση ή το γρήγορο πέρασμα σε μεγαλύτερες μεγεθύνσεις (μικρότερα exit-pupil). Βέβαια, αν βρισκόμαστε σε πραγματικά σκοτεινό ουρανό και κυνηγάμε πολύ αμυδρά εκτεταμένα αντικείμενα (νεφελώματα), συνειδητά επιλέγουμε τη χαμηλότερη διαθέσιμη μεγέθυνση, θυσιάζοντας λίγη από την οξύτητα της εικόνας.

Υπήρχε κάποτε ένας απλός σφιγκτήρας της hama (έχω κάπου έναν) που έκανε αυτή ακριβώς τη δουλειά: μάγκωνε τον κεντρικό άξονα στα κιάλια αυτής της σχεδίασης και είχε υποδοχή για την κοινή βίδα του τρίποδα. Στο internet δεν βρίσκω πια τίποτα ανάλογο, αλλά με λίγο μαστόρεμα μπορεί να κατασκευαστεί κάτι εύκολα.

Όταν οι ρόλοι ανατρέπονται και η φύση «καλλιτεχνεί» με θέμα τον άνθρωπο. Η φωτογραφία και ο τίτλος είναι του Γ. Νικολιδάκη (geonik) από τις πρόσφατες "Αστροφωτογραφίες". http://www.astrovox.gr/forum/album_showpage.php?pic_id=11731 http://www.astrovox.gr/forum/album_pic.php?pic_id=11507